bewondering voor._ de kunst, die het hierin weder too
ver heeft welen té brengen, dat een der vraagstukken
van het hoogste gewigt voor die stad hare oplossing
hoeft erlangd, aanschouwde menigeen mei tevredenheid
en innig genot do werking der fontein, waaruit het
water ter hoogte van meer dan 20 voet oprees, en, op
ickeren afstand als eeno wolk verschijnende, tich ver
spreidde. Vooral bij den vrij hevigen wind van dien
ilag was liet schouwspel indrukwekkend. De Duinwater-
Moatschappij heeft eer van geien eersten goeden uitslag
barer onvermoeide pogingen.
Den 18 Junij lijn te Amsterdam de eersle nieuwe
aardappelen Ier markt gehragt, die tegen ƒ6 per mud
tjjn verkocht. De bcrigtenaangaande die vrucht, tijii
over het algemeen teer gunstig.
De Heer Gasinjel, Ie Assen, heeft reeds vóór derf
lOdcn drier maand nieuwe aardappelen gegeten van
poters, in April van dit jaar op den konden grond
gezet. Daar hij alle jaren zeer vroeg aardappelen van
den kouden grond heeft, achten wij het niet onbe
langrijk, de wijze kenbaar Ie maken, die bij gewoon
is lo volgen. In het najaar laat hij den grond, waarop
hij aardappelen wil verbouwen, vrij ruim bemesten en
daarna behoorlijk omspitten de grond blijft aldus lot
in Maart liggen, en wordt alsdan, zoo de vorst het
toelaat, driemalen, met tusseheuruiiule van eenigen
tijd, lot op de niest omgewoeld, doch zóó, dat de
niest goed onder blijft. In het begin van April worden
de aardappels dadelijk uit den kuil in den grond ge-
bragt. Men begrijpt, dat men bij dit alles het weder in
aanmerking moet nemen en gecne aardappelen polen
wanneer hel nog vriest. Dit jaar heeft de Heer Gasinjel
den 1 April anrdappelen gepoot, die den 12 dier maand
reeds opkwamen. Wanneer het nachts dreigt te vrie
zen, beveiligt hij zijne aardappelendoor cr dennen
takken lussclien te plaatsen; hij pool zijne aardappelen
telkens twee voelen van elkander, houdt ze zorgvuldig
schooit' cn aardt ze goed aan, Ten bewijze van hel goede
resultaat, dal door ecne zorgvuldige en doelmatige be
handeling vei kregen wordt, doelen wij nog mede, dat
de Heer Gasinjel ten vorigen jare van 5J spint land
liet aanzienlijk getal van 30 mudden aardappelen ver
kregen heeft.
Onlangs overleed le Jericho, in den slaat New-
York (Noord-Anterika), zekere Picler A. Stoulenburg
aan ecne ziekte, onder den naam van droes. Hij kreeg
genoemde ziekte, toen hij een daaraan lijdend paard
medicijnen had ingegeven. Duor eenen land van het
dier was zyne hand gekrabt, cn do ziekte aan hum
up die wijze medegedeeld.
Deelden wij in N°.09 dezer Courant aan onze lezers
mede het Rapport, door de Raadscommissie, bestaande
wit de Roeren ran MerkhorenDiemonl en Sc/ieeren-
berg, uitgebragt op de rekwesten van Ferrari en
H'eslermann en Robbélot verlichting van de stralen
enz. dezer stad duor middel van gaz, en gaven, wij
later, in N°. 75, een exposé van de wijze, waarop de
aangelegenheid der straten-verlichting lo Amersfoort
sedert 184S werd behandeld, met te kennen geven,
dat bovengenoemde lleeren, onzes inziens, wel verre
vnn aan den liuu opgedragen last cn nan hunne ver-
pligliug te voldoen, een aileron voldoends! Rapport
hebben uitgebragt, met welke zienswijze, door den
Heer Zegen T'eeckeus in de Raadsvergadering van 15
Febr. j.J. voorgedragen, die Raad zich nog niet heeft
willen vereenigenwij laten, ons oordeel aan dat van
hel Publiek onderwerpende, overtuigd als wij zijn,
dal de waarheid aan onze zijde is, hieronder volgen
liet Rapport der vereenigde Com missiënvoor de
Financieels aangelegenheden en de Openbare Werken
uit den Raad der gemeente Maastricht, ten aanzien van
diezelfde aangelegenheid uitgebragt, met den wciiBch,
dal zulks moge leiden tot meerdere behartiging, dan
lol dusverre, van deze zaak, ook duor de leden van den
Amerxfoorlschen Raad:
Bij Raadsbesluit werd in handen van deze Commission ge
steld liet rapport der Commissie voor dc publieke werken
onder dugteekening van den 14 Julij 1851 aan dc voormalige
Stedelijke Regering uitgebragt; zulks om, naar aanleiding
daarvante onderzoekenop welke wijze dc gazvrrlichting te
Maastricht zoude dienen tot stand gehragt te worden.
Behalve de bijlagen van cvcngcmcld rapport, zijn ook aan
deze Commissie verzonden:
n. Eone memorie van liet gcbrcvclccrd gaz-systema van dc
gebroeders Le Prince te Luikmet ecu aantal getuigschriften
over dc invoering van deze gnzsoort.
b. De voorwaarden van toepassing van dit. systemabij
exploitatie voor eigen rekening door de stad Tcrniondc.
Bij de beschouwingen van net aan ons ongedragen vraagpunt
werd de aandacht uwer Commissie zoowel op dc hoedanigheid
der verschillende gazsoortcn als op dcrzelvcr kostende prijzen
gevestigd en, wat de hoedanigheid betreft, vooral ook in ver
band met den vooruitgang der wetenschap, een cn ander voor
het belang der ingezetenenbij particuliere levering zoowel als
met betrekking tot dc slratenvcrlichtingeven gewigtig.
Hierbij deden zich, even als vioegcr. twee stelsels voor,
waarvan het ren minder, het ander nis geheel doeltreffend kan
worden aangezien te weten
l". Dc oprigting eencr gazfabrick, met exploitatie voor
eigene rekening.
2°. Dc openbare aanbesteding.
Wanneer dit laatste stelsel omlielsd werd, zou men den
aannemer bet gebruik van Stads straten zooveel mogelijk
dienen te verzekeren, als zijnde dit liet cenigslc middel om,
bij aanbesteding, zoowel aan de 'lad als aan liaré ingezetenen,
bel betrekkelijk goedkoopste licht te verschuilen gelijk dit. dun
ook altijd in andere steden bij aanbesteding plaats vindt. Het
is niet te ontkennen, dat het voor stads belangen wcnschclijk
ware dat den aannemer liet uitsluitend gebruik van alle
stads straten verzekerd wierdeen voordeelhetwelk bij de
oprigting eoner gazfabrick voor eigen rekening nog meer zou
gevoeld worden.
Door den drang der omstandigheden schijnt dc Stedelijke
Regeringtoen zij aan een der ingezetenen toeliet, voor dc
exploitatie zijner gazfabrick, over stads straten te beschikken,
xieh meer bijzonder ten doel te hebben gesteld, de woningen
van ccnigc particulieren niet langer te versteken van liet gaz
der inrigting van dien ingezeten, die hetzelve hoofdzakelijk
ten behoeve zijner fabrieken had daargcstcld.
Op dit besluit, van den Raad is niet zonder invloed geweest
bet achterwege blijven der onlieiling van het verbod, vervat in
liet Kon. Best. vun 1845 (om in vestingendc straten met
gaz te verlichten), voor welke ophefling liet Gemeentebestuur
zich reeds in Maart 1847 aan den Minister van Rinn. Zaken
rigtte, cn van wien, niettegenstaande herhaald aandringen,
dc voorwaardenonder welke de opliciling te verkrijgen was
eerst in Mei 1850 zijn ontvangen.
Aangaande het naacr onderzoek vau liet stelsel van aanbe
steding, zal uwe Commissie doen opmerken, dat in liet alge
meen van liet beginsel wordt uitgegaan, dat bij dc uitvoering
van een werk, de publieke zorg van een bestuur niet kan
wedijveren met liet persoonlijk belang van den aannemer,
hetwelk hem aanspoortmet minder kosten xijn aangenomen
werk ten uitvoer te brengen. Men beoogt dus bij openbare
aanbestedingen zulk een persoon aan te treflcndie een of
ander werk op de vnordecligste voorwaarden kan cn wil uit
voeren doch als vasten regel aan te willen nemendat aan
bestedingen voor iedere aangelegenheid en in alle omstandig
heden verkieslijk xijn, zou in dc praktijk tot het ongerijmde
voerencn om onder anderen meer bepaald op de hier iu
kwestie zijnde zaak te wijzen, zoo kan de uitvoering bij dc
aanbesteding niet als de doelmatigste wijze voor de daarstclling
van die inrigting worden aangezien waarin de eigenlijk gezegde
aannemers minder regtstrceks en alleen bij eersle oprigting
betrokken zijn; terwij), eenmaal de inrigting in werking zijnde,
het dan nog altijd dc hoofdzaak is, om den kapitalist in lioogc
v.insten te doen deelenzonder dat liij zelf veelal of ter
naauwernood niet de uitvoering bekend is.
In zulk geval is eenc Regering vcrpligt om van het iu baar
gesteld vertrouwen cn crcdiet gebruik le maken, en met be
hulp van vreemde kapitalen, tegen eenen matigen interest, de
uitvoering van dergelijk werk voor oigen rekening te laten
vl-rrigtcn; bijzonder dan, wanneer dc exploitatie zelve weinig
omvang heeltcn door baren rcgclmatigcn cn ecnvoudigeu
loop. als eenc zaak van administralivcn aard is te beschouwen.
bene gazfabrick is onder cene dergelijke inrigting te rang
schikken; dc exploitatie daarvan kan, door een regelmatig
beheer, niet de fiulpverlecning van ccncn enkelen deskundige,
gemakkelijk bestuurd worden.
Handelt men niet op dezelfde wijze met liet daarslellen van
rrn rntrepotgebouwvan ecne kazerne enz.welke bij aan
besteding uitgevoerd, doch waarvau dc latere opbrengst door
dc stad ontvangen wordt?
Dc oprigting van ecne gazfabrick voor eigen rekening had
voorheen bijna onoverkomelijke bezwaren voor een bestuur;
men kon niet niet zekerheid bekend zijnop welke wijze
dusdanig etablissement moest daargesteld wordencn nog veel
minder in staat zijn dc opbrengst er van te berekenenmen
zoude alstoen onvoorzigtig gehandeld hebbendc kapitalen van
ecne Gemeente aan het onzekere Idoot te stellen.
Er zijn Gemeenten, het valt niet te ontkennen, die, hij
gebrek aan beschikbare middelen, in den laatsten tijd ook de
uitvoering van entrepdtskazernenslagthuizenja zelfs
Raden, tegen het verzekerde genot ccncr door de verbruikers
te betalen opbrengst, aan aannemers hebben overgedragen;
doel» hier zou zulke wijze van uitvoering (met «le middelen
waarover Maastricht beschikken kan), als tegenstrijdig met de
belangen der stad te beschouwen zijn.
Bij de eerste beraadslagingen was ook uwe Commissie van
oordeel, dat. hij dc gasverlichting, zoo als bij andere upenbare
werken, dc openbare aanbesteding, als het doelmatigste voor
stads belangen, diende beproefd te worden, en het is alleen
na rijpe cn menigvuldige overwegingen, dat zij het denkbeeld
der toepassing van deze stelling in dc onderbavige aangele
genheid beeft laten varen.
Indien wij bepaald tot bel onderzoek van bet eerste stelsel
(de oprigting eencr gazfabrick voor eigen rekening) overgaan
dan zijn dc navolgende redenen van eenen meer beslissenden
De oprigting van eenc gazfaliriek voor eigen rekening, die
men, zoo als iedere belangrijke zaak. met zorg en spaarzaamheid
zal uitvoeren, is aan geone bijzondere inoeijelijkbedenzoo als
vroegerverbondenen kan zeer goedzonder tusschcnkonist
van kapitalisten-aannemers, daargesteld worden.
De x oordcelen van zoodanige inrigting zullen zoowel door dc
stad zelve als door dc ingezetenen genoten worden.
Dc eigenlijke constructie van het fabriek zou inderdaad
grootrndeels bij aanbesteding kunnen plaats hebben.
Wat dc exploitatie lictrclt. deze is zeer eenvoudig:
Men kan toch niet zekerheid bepalenwelke hoeveelheid gaz
uit cene hoeveelheid grondstoffen vervaardigd wordt, cn uit
deze omstandigheid mag men beslissen datwanneer vertrouwde
ambtenaren worden aangesteld, liet Gemeentebestuur minder
zorg bij dc eigene exploitatie dan bij de aanbesteding zal be
hoeven aon tc wenden.
De aanbesteding zou daarenboven nog deze mocijelijklicid
medebrengendal stads ambtenaren veelal, immers dikwerf,
met de pnyaathelangcn des aannemers zouden tc kampen hebben!
Dc zwarighedenaan de controle bij gazlevcring door ccncn
ondernemer verbonden, zijn overigens niet gering te schallen.
Gii zult u daarvan overtuigd achten, MM. 1111.wanneer door
U kennis wordt genomen van hetgeen deswege door Dr. Bleekrode
llooglecraar in de Natuur- en Wiskundige Wetenschappen aan
de Kon. Akndcmic te Delft, in een onlangs uitgegeven werk
(de Tentoonstelling der J\'i/cerheid ran alle Tolken, le Londen;
le 's Gruvcnlinge bij Gebroeders Belinfante1853), over dc
hoedanigheid van gazsoortcn gezegd wordt:
«Tot nu toe is den gazgebruikcr geen ander middel van
contr'ilc gebleven dan de gazmeter. welke hem aanwijst hoe-
ii vele cubieke voeten gaz m eenen bepaalden tijd gebruikt
«worden: bij weet niet of hem goede of slechte'waar wordt
ii toegemeten daardoor bestaat voor dc moestenlaat ik zeggen
«zooals werkelijk liet geval is, voor allen, geen andere waar-
borgdan bet vertrouwen op den ondernemer der gazfabri-
cat ie. dat hij er ecne eer in stelt een goed fabricaat te
leveren.
.Maar gaz is onzielhaar cn kan daarom eigenschappen bc-
zitten, die niet algemeen beoordeeld kunnen worden; deze
cigenschnppen loopen zelfs zóó ver uiteen, dal, ook bij af-
«wezighcid van alle nadecligc eigenschappendezelfde pit van
dc ecne gazsoort 50 pet. meer verbruikt dan van dc andere.
De verbruiker ontvangt cene rekening van liet aantal cubieke
voeten welke cr verbrand zijnmaar hij weet volstrekt niet
«of, in geval b. v. zijne rekening 1000 cubieke voeten aan-
w ijs' hij niet hetzelfde licht met 600 700 of 800 cubieke
«voeten zoude hebben verkregen. Hij betaalt dus dc maat,
ii maar niet zijne waar.
Het zou te ver afleiden om dit aangelegen punt liier af
tc handelenenz.
«Ten andere zijn dc openingen in de gazhekken, de vorm
«van het licht, voorwaarden, welke van beduidenden invloed
zijn op het gazverbruik. Zoodra de natuur van het gaz met
«zijne iigthcid verandert, vordert liet andere openingen tot
uilslrooming. opdat al liet gaz verbrande cn niet oirverbrand
«zioli verspreide, waarvan het walmen niet altijd een duidelijk
bewijs geeft. J
u De stroom kan te sterk zijnmen kan tc veel aanvoeren
«om in hetzelfde tijdstip verteerd te worden. Men zal dus
«niet altijd, bij eene sleehte hoedanigheid van liet gaz. door
het verder openzetten van kranenlicht winnen.
u Al deze omstandighedenwelke wij ter loops aanstippen
ii verdienen meer en meer dc aandacht, nu cr renc buitenge-
wpne concurrentie in de gazfahricatie ontstaan is; niet dat
dc concurrentie verwerpelijk is, maar omdat zij waarschijnlijk
«meer dan eens buiten dc grenzen gaat, binnen welke een
fabriekant bij mogelijkheid werken kan.
«Het gaz is een scheikundig fabricaat. bij zijne bereiding
«bestaat cene wezenlijke verhouding tusschcn grondstof, ar-
lieidsloon en winsten van bet kapitaal, zoo als liij alle andere
zaken.
Nu kan men het genot van winsten tot een minimum
terugbrengenmaar neemt men den nienschzoo als hij
«wezenlijk is, cn zoo als het betamelijk is, dan wil ik de
vnnag niet onderdrukken, of een fabriekant zonder winst
kan werken.
Om den gazverbruiker zekerheid te geven van goed licht
«moet hij 1". den gazmeter kunnen vertrouwen; 2". moet hij
verzekerd zijndat er geene vreemde inmcngsclen in xijn
na. Ecnige van deze kan bij ontdekken door een strookje
papiermet loodsuiker bestreken (door zwavelwaterstof rwart
«wordende), en een strookje rood gemaakt lakmoes papier
ii (door ammoniuk-dampen lilaaiiw wordende)boven de ge-
opende (niet aangestokene) gazpit te houden, of het ga» te
leiden door eene oplossing van helder kalkwater (dit moet
niet door koolzuur troebel worden), of door Stibium Chloride
ii (dc eigenaardige reuk door koolstolóxjde) euz. enz.
6. Andere vorderen een meer opzettelijk onderzoeken
c. De gecombineerde w erking van allen zal hij terugvinden
in xijne spiegel- en schilderijen-lijsten, in zijne behangsel»,
in zijne bibliotheek cn prachtbanden en in zijne platlonds;
3". moet men de lichtsterkte van cene bepaalde hoeveelheid
«in een bepaalden tijd kennen, en dit is nog ingewikkelder,
«omdat daarbij de zoogenaamde Chlorine en photometrische
proef te pas komt.
«Bij zooveel omslag, kan bet niet anders, of de openbare
magt is vcrpligtom voor gehalte en deugdzaamheid te
«zorgen, even als aan haar dc -aarborg van goud en zilver
de deugdzaamheid van gcuecs- en voedingmiddelen toever-
trouwd is.
Bij eene slechte gazbcrciding kan de lucht der woningen
«zelfs met giftige dampen gevuld worden.
«In Londen werd in Maart 1852 Professor Brandt, eender
vermaardste scheikundigenvan stadswege aangesteldom
het lichtgaz scheikundig tc onderzoekenmaar hijdaarvoor
bedankt hebbendewerd opgevolgd door Dr. Lethebyterwijl
men daarenboven eenen afzonderlijken inspecteur van'de gaz-
meters aanstelde. Dr. Lewis Thompson maakt nu elke maand
de uitkomsten bekend van zijne vergelijkende proeven over
«de eigenschappen der verschillende liebtgaz-maatscbappijen
«te Londen.u
Door het stelsel van eigen exploitatie worden alzoo de ge
schillen vermeden, die. Lij aanbesteding, met den aannemer
over hoeveelheid en hoedanigheid al zeer ligt ontstaan kunnen;
terwijl voor dc publieke veiligheidgezondheid, enz. de eigene
exploitatie meer zekerheid aanbiedt.
Bii dc oprigting voor eigen rekening, kan men voorts het
getaf lanlaarneii zoo zeer uitbreiden, als later noodzakelijk zou
kunnen worden bevondenen men verlieze hierbij niet uit het
oog, dat een vermeerderd getal lantaarnen (welke hoeveelheid
gaz men overigens ook verbruike), eene betere verdeeling van
hel licht «n derhalve eene verbetering van dc verlichting ten
gevolge heeft.
Met cene eigene fabriek eindelijk kan dc stad naderhand in
de opkomende behoeften voor verlichting van stads geboüwen
publieke inrigtingenillumination enz.met geringe kosten
voorzien: immers de eigenlijke fabricatiekostcn zijn weinig
belangrijk.
Een ander voordeel van eigene oprigting mag ten deze nipt
worden uit het oog verlorenhet geldt de belangen der inwoners
van de stad. Deze toch worden cr door in staat gesteld om
zielstegen ccncn betrekkelijk lagen prijs, gaz tc verschaffen,
daar het toch niet de bedoeling van een Gemeentebestuur kan
zijn om van zijne inwoners, op die wijze, groot voordcel te
trekken.
Do inwoners zijn buitendien, in liet bedoelde geval, niet aan
de willekeur van eenen aannemer blootgesteld, zoo als dit bij
aanneming liet geval kan zijn. (Zie Kolnisebe Zeitung van 30
November 1852.)
(Wordt rerrolgd.)
ADVERTENTIE N.
De oiidergcleekende borigl bij deie, dat
het Kantoor ïijiier
VRACHT W AGEIVDIEIVST
van DEVENTER, over APELDOORN en AMERSFOORT
op UTRECHT, en terug, sedert 1 Junij is verplaatst
bij WMESTEBVELD, in de Roskam, op de
Camp, te Amersfoort.
(20s) W. BOSKAMP.
BURGERLIJKE STAND VAN AMERSFOORT.
Van 12 lot en met IS Junij 1853.
BEVALLEN: 12 Junij, Hendrika Reijcrink, geb. Ger
ritsen, D. 13 Junij, Anna Beneder, geb. vnn Daal, Z.
Willeinijiia van Niekerkgeb. van den Brink, D.
14 Jnuij, Johanna van Bogerjjen, geb. van Koelen, D.
en Z. Hendrika van Eijkeleiibtirg, geb. SnijdetsZ.
15 JunijAlijda Hopman, geb. Mussink Z. lBJunij,
Anna Terpstra, geb. Sinink, D. 17Junij, Willcmpje
van Niiuwcgen, geb. Ederveen, D.
ONDERTROUWD: llarmen Post met Grietje Bakker.
GEHUWD: Jacobus Gerardus van der Veer met
Pelrouclla van Baaien.
OVERLEDEN: 12 Junij, Jon Pot, 3 j. Anna Mar-
garctha Nielsens 79 j. Weduwe Gerard Smit.
YVilhelmina Gerarda vun Buttenburg, 14 m. 1.3 Junij,
Johanna Gieliks, 3 j. 14 Junjj, Reijerlje Bakker]
54 j., gehuwd niet Jacobus van YVessem. 15 Junij,
Andreas Nieuwenliuize60 j., Weduwenaar van Pelro
uclla Sargo. 17 Junij, Gerrit van Niekerk, 73 j..
Weduwenaar van Hendrika Boelcnhoveii. 18 Junij]
Pieter Vredeling, 41 j., gehuwd met Hendrika Corne-
lisse. Geertrui Gouw, 45 j., gehuwd met Hendrik
Jekel.
220ste STAATSLOTERIJ.
Prijsen en Premiën van 100 en daarboven.
F IJ F DE KLASSE.
lste Lijst. N». I2Ü9, 8133, 15277, 15610 en 17267
ieder ƒ1000, N°.7449 en 16845 ieder 400; N°. 6S78,
12531 en 15128 ieder ƒ200; N°. 5699, 9293, 12073'
12834, 17203 en 17815 ieder ƒ100.
2de Lijst, N\ 132S2 ƒ2500; N°. 15618 ƒ1000-
N°. 5538 400; N\ 14708, 18221 en 19874 ieder fl00-
N°. 315, 8137, 11640, 14547, 15414 en 17826 ieder
ƒ100.
VERTREK DER BEURTSCHEPEN,
Amersfoort,
's morgens ten 6 ure:
Vrijtl. 24 Junij,llonlsoager
Zond. 26 de Weerd.
Woensd.29 Bos.
van Amsterdam,
1 uur vóór Bootnsluilen:
Dond. 23 Junij, dc Weerd.
Zat. 25 ii Bus.
Dingsd.28 Uoulsaager.
Van Amersfoort up Rotterdam, over Haarlem, Leiiden,
's Gravenhagc en Delft, Maandag 27 Junij; en van
Rotterdam op Amersfoortover Gouda, Leijden cn
Haarlem terug, Dingsdag 5 Julij Schipper J. Hoomaen.
Van Amersfoortover KampenSneek en Leeuwarden,
naar Groningen, eiken Znturdag, 'smorgein ten 9 ure;
van Groningen, over Kampen cn Harderwijknaar
Amersfoort, eiken Woensdag, 'inamiddags ten 2 ure;
Schipper H. Koster.
Te AiiRsrooiT, bij VEECKENS VAN KUIJKUOF.
-a
