COUHAIT,
van V R IJ I) A G
óO Maart Ó857
Dit Iliad verschijnt tweemaal in de weekdes Dingtdagt en Vrijdag». De Prijs van het Abonnement is ƒ1,50 in de 3 maanden. Van Advertentiënvan 1 tot 6 regels 60
Cents, elke regel meerder 10 Cents, behalve het Zcgelregt. Afzonderlijke nummert, ƒ0,10. brieven franco. Bestellingen geschieden bij den Uitgever A. li. van CUeff,
te Amersfoort, zoomede bij alle Boekhandelaren en Post-Directeuren in het Rijk.
BINNENLAND,
AMERSFOORT, 9 Maart.
Te Vlissingen i.s tot predikant beroepen de Eerw.
Heer J. G. van Rijn, thans te Amersfoort.
Met geuoegen melden wij het volgende, ons
uil TJsselstein toegezonden:
Door het vertrek van Mej. II. C. Swaan met
haar hloeyend instituut naar de Rhedersleeg de
betrekking van Iustitutrice alhier sedert langen tijd
reeds vacant lijnde, zoo strekt het ons lot hijzon
der genoegen te kunnen mededeelendat dezer
dagen, in tegenwoordigheid van burgemeester en
Wethouders benevens den Schoolopziener van het
district, een vergelijkend onderzoek heeft plaats
gehad tusschen eenige sollicitantenwelke zich
voor deze betrekking hadden aangemeld, en dat
als zoodanig de toezegging gekregen heeft Mej.
Siddrc, uit Amersfoort, zullende zij in de eerst te
houdetie raadsvergadering daartoe worden voorge
dragen.
Wij twijfelen dan ook geenzins, of Mej. Sid-
drc zal zich deze benoeming in allen deele laten
welgevallebopdat wij door hare spoedige over
komst ons eerlang met vernieuwing in deze nut
tige iurigting zullen kunnen verheugen.
In de zitting van den Iluogen Raad van li
Maart heeft het O. M.bij monde van den Heer
udv.-gen. Gregory, zijne conclusion voorgedragen
in de zaak van den R. C. priester te Vaarwerk
strekkende tol afwijzing van het beroep iu cassatie
•van hel arrest van het hof van Gelderland, by
hetwelk deze aangeklaagde is verklaard te hebben
gehandeld in strijd met de wet. De adv.-gen. heeft
daarbij volhard hij hel gevoelen, dat de grondwet
gever, met de uitdrukking beslotene plaatsen»
geone andere kan hebben bedoeld, dan de niet
overdekte plaatsen, welke door muren of schuttin
gen zijn omgeven, derwijze, dat het niet mogelijk
is, onder gewone omstandigheden, van buiten te
zien. wat op dezelve van binnen voorvalt. De
adv.-geu. heeft den raad opmerkzaam gemaakt,
dat reeds drie regtbanken op de conclusion van
drie otliciercu van justitie en drie hoven op de
conclusion van procureurs-generaals in dien zin
hebben beslist. De uitspraak is bepaald op 3 April.
Naar men verneemt, zou Z. M. de Koning,
op voordragt van den Minister van Koloniën, de
verwezenlijking hebben bevorderd van liet voorne
men. om hier te lande een doelmatig koloniaal
invaliden-geslicht op Ie riglen, met de drieledige
bedoeling, om oude en gebrekkige krijgslieden uit
de Koloniën van den slaat behoorlijk te verplegen
den lust voor de koloniale dienst bij onze lund-
genooten op te wekken, en de actief-dicneude te
bemoedigen, door het uitzigt op eeue goede ver
zorging, na eene eervolle en moeijelijkc loopbaan.
Uit Wildcrvank wordt berigt, dat aldaar zijn
overleden de Wed. II. Sanders, nalatende 9 kin
deren, 10 aangehuwde kiudcren, (10 klein- en 8
achter-kleinkinderen.
Ook tc Dalfsen is eene weduwe gestorven, die
nog ruimer met nakomelingen was gezegend. Deze
liet hij haar overlijden 9 kinderen, 10 aangehuw
de, 8(1 klein- en 28 achter-kleinkinderen na.
I,. Wanning, ingezeten der gemeente Vledder,
lieert zeven zonen, waarvan dc laatste, even als
alle zijne broeders, bij de loting voor de Nationale
Militie heeft vrijgeloot.
Op hel Israchetiseh kerkhof te Vecndain zijn
dezer dagen ergerlijke baldadigheden gepleegd men
heeft er namelijk zerken, grafsleenen en houten ge-
denkteekens doorgehouwen en omvergehaald. liet
is (e weiischendal de misdadigers de welverdiende
straf er voor ondergaan.
Uit Onslwcdde schrijft men, dat de dieve
rijen in dien omtrek in den laatsten tijd wederom
toenemen. Zoo is iu den nacht van Zulurdag op
Zondag ingebroken in de woning van de arbeiders-
weduwe A. W. Velthuis te Vceahuizen, en zijn eene
pai lij sjiek en nog eenige Kleinigheden ontvreemd.
Iu datzelfde gehucht heeft men eene week vroeger
II. liaan ook bestolen, na op twee plaatsen iu zijn
huis te zijn ingebroken, liet is ill 't belang der
veiligheid te wensohen dat de politie de daders van
dergelijke diefstallen op het spoor koine.
Een landman, van Dresaap naar Wijk aan
Zee rijdende, ging zich onder weg aan den drank
te huilen. Op den weg werd hij door zijn paard,
dat schichtig was, van den wagen getrokken cn
bekwam zulke belangrijke wonden, dat hij den-
delfden avond is overleden.
t in de gemeente Rakel en Milhecze is eene
bouwhoeve door brand geheel vernielden heelt
men niets van den voorraad graan en fouraage
kunnen redden. Alles was tegen brandschade ver
zekerd.
Zal Amersfoort van alle steden in Nederland de
laatste stad zijn, die met gaz verlicht wordt?
Deze vraag hebben wij ons herhaald voorgelegd
en naderen er al meer en meer toe, haar met ja!
te beantwoorden.
Dclfshavcn verkrijgt eene gaz-fabriek en Amers
foort hoopt die te verkrijgen. Hoe lang nog zullen
de vlammen der larnpenkousjes de Uangestraat c. a.
cn de gloed der nachtpitjes meer nederige wijken
iu hun middcleeuwsch nachtgewaad hullen?
Te Delfshaven dit en te Amersfoort ilat licht!
In de Raadsvergadering van den lOFcbr. is het
onschuldige rekwest van den lieer G. II. Willemsz,
omtrent gaz-licht, voorwaardelijk van de hand ge
wezen, en werd liet plan van de Ileeren Dros-
saerts, te 's Bosch,'om de stad Amersfoort met
gaz te verlichtenna mededeeling van het voorstel
door den Voorzitter, aan de eouimissie ad hoe
verzonden. Deze commissie bestaat uit de Ileeren
van WerkhovenDieniont cn Scheerenlierg.
Wij zijn door eene minzame en wellevende in-
diiiduëele liereidwilligheid in staat gesteld, den
hoofdzakclijken inhoud mede te deelen.
Het plan der voorwaarden tot oprigting eener
gazfahrick te Amersfoort door de Ileeren Drossaerts
te 's Bosch komt op het volgende neder.
Een contract inet de gemeente aangaan voor den
tyd van 30 achtereenvolgende jaren.
Gedurende dien tijd zal het gemeente-bestuur
niemand anders vergunning mogen verlecneu tot
het (laarstellen eener gazfahrick, toestellen, het
liggen van pijpen, als anderziuts.
Na dit tijdvak heeft het gemeente-liestuur het
regtde fabriek met toestel en püpen over te nemen
tegen den prijs door drie daartoe benoemde des
kundigen bepaald. In alle deele goed gaz zonder
reuk zal geleverd worden.
Tegen den prys van ƒ3000 jaarlijks zal de
stad verlicht worden met 180 groote |lichtcn of
zoogenaamde vleermuisvleugels en 21» kleine lich
ten of zoogenaamde vvaaijers overeenkomstig het
model door het gemeente bestuur te kiezen.
Het gemeente-bestuur zal ter te geinoetkoming
der kosten van aanleg en onderhoud der stadsver-
lichting aan den ondernemer afstaan hel terrein
benoodigd tot bet daarstellen der gazfahrick.
Voor iedere 2a uren verlichting meerder als
1200 uren iu 't jaar zal 30 cent per groot licht
en 38 cent per klein licht betaald worden.
Voor alle sladsgehouwen welke liet gemeente
bestuur zoo in als uitwendig wenscht verlicht te
hebben zal den minsten prijs die particulieren be
talen, berekend worden.
De aannemers zullen van de steenkolen ten be
hoeve hunner gazfabriek '%o vrijdom genieten van
de belasting op de steenkolen.
Rij geschillen tusschen liet gemeente bestuur en
de aannemers zien beiden af om hunne geschillen
aanhangig te maken bij de regterlijke magtdoch
zullen deze onderworpen worden aan de beslissing
van 3 scheidslieden, waarvan een door de stedelijke
regering, een door de aannemers en een door de
arrondissemcnls regtbank zal benoemd worden.
Op bovenstaand plan laten wij volgen:
In de laatste lilting van den geiucenleraad te Gronin
gen is ingekomen de rekening en bet verslag betreffende
de stedelijke gazfabriek over bet afgelnopen jaor. Wij
worden er thans mede in kcunis gesteld cn ontleenen daar
aan liet volgende:
De gebouwen zijn iu goeden staat onderbondenterwiji
nion over de werking der fabriek zelve in al hare onder
deden, over de buizenleiding en de verdceling van bet gaz
door de verschillende wijken der gemeente, bij voortdu
ring een gunstig oordeel mag vellen.
liet aantal gazvlammen tot straatverlichting is met 7
vermeerderd en bedroeg op 1 Januarij j.l. 631waaron
der 2 tijdelijk geplaatst.
liet particulier verbruik is ook in dit jaar aanzienlijk
toegenomenzoo door vergrooting van reeds bestaande
gasleidingenals door nieuwe verbruikers, wier aantal
in den loop des jaars met 2.>7 is vermeerderd; op I Januarij
j.l. bedroeg bet getal parlikulierc verbruikeis 879.
Dc consumtie van gaz is dan ook iu evenredigheid toe
genomenzóó zelfs, dal er vrees bestond, of wel de fa
briek in bel kortste der dagen in staat zou zijn in de
bchocitc te voorzien. Iloez-er nu ook gebleken is. dut die
vrees ongegrond was. zoo is niettemin de overtuiging ver
kregen, dat, bij verdere toeneming van parlikuliere ver
bruikers, (waartoe alle kans bestaat) de fabriek niet in
slaat is, in een volgend wiutersauocn daaraan te voldoen.
De verslaggevende Commissie ziet zich dan ook iu de
aangename positie gebragl om eene belangrijke vergroeiing
van bet produeticve vermogen der fabriek voor te stellen
waartoe zij later de plannen cn bestekken zal aanbieden.
Van de verbruikte 25.301 mudden steenkolen xijn ver
kregen 469.653 cubieke ellen gaz. waarvan voorde slraat-
verliebliiig 150.021 ellen, hel stadshuis 6651. bet terrein
cn de woningen der fabriek 10.007 cn aau partikulieren
252,111 ellen zijn afgeleverd; bet overige, ten bedrage
van 50524 ellen, is verloren gegaan.
Dit verlies moet evenwel hooger gerekend worden en
op plm. 56,000 ellen sehragt, omdat dc opneming der
meters nu eenige dagen later is geschied dan in bet vorige
jaare.» dus de consumtie van 5 of 6 dagen van boven
genoemd cijfer. 252,144 ellen, moet worden afgetrokken.
|ri het vorige jaar was de aflevering aan partikolieren
139.568 ellen. Er heeft du» eene vermeerdering plaats
gehad van bijna 113,000 ellen. Geheel in overeenstemming
met deze verhoudingis ook de rekening gunstig t«
noemen.
Deze sluit in ontvangst en uitgave met een totaal van
72,807.73.
De staat der fabriek is in het afgeloopen jaar aanzienlijk
vooruitgegaan. Terwijl toch de voordeelige staat op den
Isten januarij 1856 bedroeg 65,972.23'/»; die op
den isten Jan. 1857 gestegen tot ƒ71.516,36'/»; zoodat er
een vooruitgang is geweest van ƒ9.544.13.
Dal de fabriek in 1856. zonder bijdrage uit de gemeente
kas een niet onaanzienlijk overschot heeft behaald, is
zoowel een bewijs van de bestaanbaarheid der inrigting,
alsook dat de gemeente Je meerdere cn betere verlichting,
■liet te duur betaalt.
W at toch kost de gasverlichting aan de gemeente?
De gciueente-kas betaalt:
1) dc interest van ƒ350,000 opeenomen kapitaal a
4 pCt14,000
2) de traktementen der beambten - 2,40C
3) allowing van genegotiëerdc gelden - 5.000
totaal ƒ21,400
Voor deze jaarliikscbc som wordt de stad en hare bui
tenwijken met 631 gasvlammen verlicht, ia plaats van
pl. m. 4UU olielicbten van vroeger. En dan nog is de ge
meentc in bet bezit eener fabriekdie nu reeds meer
beeft overgewonnen, lan de aflossing bedraagt, en binnen
zeer korte jaren in staat zal zijndoor bare overwinsten
in de aflossing te voorzien.
De commissie vermeent nu reeds te mogen aannemen,
dat de kosten van verlichting niet hoog mogen genoemd
worden, in vergelijking van betgeen de olieverlichting
kostte, of liet gaslicht bij uitbesteding zou gekost hebben,
zoodat men zich niet behoeft te beklagen, dat de gemeente
voor eigen rekening die fabriek heelt opgerigt.
Voor thans venneenen wij met het bovenstaande
het onze gedaan te hebben.
Moge weldra op de eene of andere wijze voor
Amersfoort eene gaz-fabriek verrijzen
Voortgang1 van het Roomsch—Katbolicismus
in onze Ooit.
Gelijk door de gansche wereld de werkzaamheid
der Ruoinsche Propaganda in de laatste jaren ver-
bazeud is locget.jmeu, zoo is dit ook het geval
in de Nederlandscbe Oost- en West-Indische be-
zitlingen.
Wij zullen dit thans aantoonen met betrekking
tot onze Oost.
In de ltide eeuw hadden de Portugezen missiën
te Panaroekau en te Japara op Java. welke, na
de verjaging van deze Natie door de Nederlanders,
ophielden cn geeue sporen achterlieten.
Na de vestiging der Nederlanders was vooral
onder hun gebied de Roomsche leer verboden tot
1808. In dat jaar werd de openbare uitoefening
hunner eerediensl toegestaanen er verschenen
Kerken in 1808 te Batavia, 1809 te Samarang,
iu 1834 te Soerabaya. Op Java was destijds eene
missie, onder eenea Praefectus Apostolicus, tevens
Pastoor te Batavia. Be geestelijken waren ambte
naren van het Gouvernement.
Sedert 1844 is dit veranderd. Java is toen ge-
wordeu een gedeelte van eene geestelijke diocese,
met een titulairen Bisschop in partibus, die tevens
l'astoor te Batavia genoemd wordt.
liet geheele eiland is als diocese verdeeld in
drie parochiale jurisdictiën, en wel Batavia, Saina-
raug en Soerabaya.
De eerste Bisschop was de Heer Grooflf. Het is
bekend dat deze, met al dc geestelijken, die hein
aanhingen, bij politicked maatregel van Java werd
verwijderd, omdat liet bleek, dat hij een instru
ment was der Jczuïlcu ondersteund door de Pro
paganda te Rome en die te Lyon. Althans meen
den velen dit bemerkt te hebben.
Zijne verwijdering had echter voor de Roomsche
geestelijken geeue nadeelige gevolgen. Integendeel
werd hun in 1846 grootere vrijheid toegekend,
dan zij ooit bezeten hadden. Zy hielden op, Gou-
vernements-ambtenaren te zijn, hoezeer nog steeds
uil 's lands kas bezoldigd, en werden nu beschouwd
als bloot kerkelijke dienaren, onder gezag van den
Praefectus Apostolicus, zonder eenige der regle
menten, voor de Protestaulsche Eerediensl vast
gesteld.
Sedert namen de «.aken van den Priestcrvorst tc
Rome iu ludië eeue verbazende vlugL ln plaats
van den, als mcusch achtingswaardigenHeer Gruoff
werd tot Bisschop verheven Mr. 1'. M. Vrancken,
een niet zeer lieschaafd geestelyke uit Limburg,
ouder den titel van Bisschop van Colophon in
parlibus iufidelium, Apostolisch Vicaris en Pastoor
te Batavia, waaraan het vorig jaar werden toege-