AHERSFOORTSCHE
CODRAIT
M 487.
rnn V I! IJ D A G,
JJ January d85S,
Hit Blad verschijnt tweemaal in de werk des Üingsdagz en Vrijdags. - De Prijs van liet Abonnement is f 1.50 in de 3 maanden. Van Advertentie»van I lel 6 regels 60
Cents, elke regel meerder 10 Cents, behalve bet Zcgelrcgt. Afzonderlijke nummers, /0.10. Brieven franco. Bestellingen geschieden bij den Uitgever A. U. van Oeeff,
le Aincrsfbort, zoomede bij alle Bockliundelnren en Poit-Directeuren in het Rijk.
Werkverschaffing.
Onder dezen titel verscheen in het afgeloopen
jaar eene verhandeling van den lieer Mr. E van
Voort It nijsentloor hein in de maand Februarij jl.
voorgedragen te Amsterdam in Felix Heritis. Kort
na de uitgave werd in hel licht gegeven een Open
brief aan dien .schrijver, door den lieer IF. buys,
gedrukt te Utrecht, hij L. boxch en Zoon, waarin
een paar stellingenin de verhandeling voorko
mende aan een nader onderzoek werden onder
worpen. liet gewigt van het onderwerp geeft ons
aanleiding om de aandacht van de lezers van dit
Blad die nog gcenc kennis hebben gemaakt met
beide brochures, daarop te vestigen, ten einde hen
door dit kort verslag aan le sporen den inhoud
daarvan nader te overwegen.
Mr. v. V. vangt aan met een betoog«lat het
beste middel tot stoll'eljjke en zedelijke opbeuring
van den arbeidersstand is werkverschaffing. Hoe
meer werk wordt verschaft, des te meer arbeiders
zijn er bcnoodigd des te boogcr zal hun loon zijn.
of althans des le meer meiischcn zal men een be
staan U-zorgen. Vermeerdert de welvaart van den
arbeider, dan werkt die meestal gunstig op zijne
U-scliaving eu op ziji.e zedeljjke ontwikkeling- Men
moet dus uitzien naar middelen om aan de arbei
ders waar men kanmeerder werk te verschaflen.
Hel kapitaal dat nu reeds aan de nijverheid is
gewijdkan daartoe niet dienendaar het door
deze niet kan gemist worden ook «latwat al>
aalmoezen wordt weggegevenis ontoereikend.
Daarom moei men trachten het inkomen ran ons
volk te rmnrrrdrrehen met dit meerdere nieuw
werk verschaffen «f arbeiders vragen. Maar hoe?
He wij;,.' waarop die vermeerdering van inkomen
kan vei kregen worden, zegt de schrijver, is zeer
eenvoudig. Ieder zorge slechtsdat hij het door
vroegeren arbeid vei kregene zoo voordceliz mogelijk
aanwende. Is een kapitaal belegd in een tak van
nijverheiddie weinijr voordeel oplevertmen
trachtc het over te brengen in een anderen, «lie
meer voordeel geeft. Werd een inkomen vroeger
tol vertering aangewend men bestede liet voortaan
voortbrengend. Laten allen «lie kunnenook de
verinogeiideiibt*sparcii op hunne verteringen, en
wel t«*u behoeve van den arbeidersstand want
weelde g'efl slechts werk voor het oogcnblik
wedervoortbrengend gebruik alleen verbetert hun
toestand duurzaam. Lie arbeiders die hun bestaan
vonden bij de vervaardiging van voortbrengselen
van weelde, gaan dan allengs over in «li«* vakken
van arbeid, die wedervoortbrengend zijn. De
schrijver heldert het een en ander met voorbeelden
op. en veiklnurt, dat hij daarmede niet verlangt,
«bi men op eens zieli alle genoegens en alle weelde
zou ontzeggen maar «lat men als aan anderen
spaarzaamheid wordt voo.gopredikt zelf ook die
lessen opvolgt;, «laar door die zelfverloochening «le
welvaart van den arbeidersstand het meest zal
bevorderd worden.
Na deze beschouwingen gaat de brijver over
tot het opnoemen van een aantal wijzen, waarop
kapitalen zoo in als builen ons Vaderland door
het bevorderen van droogmakingenkanalen, spoor
wegen enz. voortbrengend kunnen worden aange
legd. In zijne Aanleckehingen aan het slot «Ier ver
handelingtreedt hij zelfs in |>«t< keningcii en op
gaven die in vele upziglcn hoogst gevvigtig en
belangrijk zijn.
De lieer bugs. hoezeer in de hoofdzaak instem
mende met Mr. v. V.meende toch een paar be
denkingen te moeten opperen tegen twee stellingen
in de verhandeling voorkomende. Wanneer daarin
gezegd wordt, dat de wijze, waarop men te werk
moet gaan om het inkomen van het volk te ver
meerderen zoo eenvoudig is, en onder anderen
daarin bestaatdat men zijn kapitaal zoo voor-
dcclig mogelijk belegge, en het van den oenen tak
van nijverheid in den meer voordeeligen overbrenge,
vraagt hij, of dit dan itt de pract jjk zoo gemakkelijk
is. Het eerste is dikwijls reeds uioejjcljjkhet
laatste vooral waar hel een tak van fahriekmatigen
arbeid geldtmeestal zonder grjole verliezen on
mogelijk. Daarenboven is bijna iedere tak van
nijverheid ?.in allerlei wisselvalligheden blootgesteld
zoodat men te voren bezwaarlijk met e -nige zeker
heid eene vergelijking van meer of minder voordet lig
kan maken. Vooral op handelszaken is dit, naar
hij meent, toepasselijk.
Men ziet. dat beide schrijvers, die het overigens
eens zijn omtrent het beginsel, waaromtrent moeije-
iijk verschil kan bestaan betrekkelijk dit punt al
leen verschillen in hun oordeel over de meerdere
of mindere mocijeliikhcid van uiivucring.
Grooter is de afwijking van hunne zienswijze ten
ounzieu van de vraag, of spaarzaamheid en be
perking van weelde bij den vermogenden al of niet
weusclielijk is.
Mr. v. V. had beweerddat indien bijv. cen9
door de geheele Natie jaarlijks van haar inkomen
aan de vertering wcr«l onttrokken, cn alzoo als
kapitaal voor het vervolg liesehikhaar werdvan
de renten van dit nieuwe kapitaal vele duizenden
in het vervolg meer dan te voren een bestaan zouden
kunnen erlangen. He Heer II. noemt dit een aan-
genanten droom van den plnlanihr iophmaar ook
niets im-er dan een droom, want indien ieder zijne
uitgaven zoo zeer lieperkle. en zich van alle voor
werpen van weelde ontdeedzouden even vele
duizenden daardoor het tieslaau verliezen, waarin
zij zich thans mom-u verln-nam. Ken aantal In
dienden, winkeliers, industriëlen, kunstenaars, ja
zelfs groothandelaarsdie alleen door en ten gevolse
van «le weelde levenzouden broodeloos Worden
de geheele middenstand zou bijna izeheei vernietigd
worden de huudcl zou van onzen bodem verdreven
worden«Ie belastingen zouden niet ine«-r, kunnen
opgehrugl wordende renten der Nationale schuld
met meer worden betaald. Dit alles als een gevolg
der algeineene besparing op groote schaal. De
schrijver waarschuwt tenen het gevaar, dat men
zoo dikwijls loopt, om bij werkterxlianins aan den
eenliet te ontnemen aan den ander. Weelde en
beschaving zijn miauw verwant. Door «le eerste te
verdrijven verjaagt men ook «likwjjls de laatste
t«»t moot nadeel der Maatschappij.
Wij gaven alleen verslag var.» bovengenoemde
brochures. Kcue bcourdcehiig lag builen ons oog-
melk. Wij zullen du* niet vragen, of niet de laatste
schrijver zich jjdele of althans «verdrevene schrik-
beelden vormt ten gevolg; van eene verkeerde op
vatting van «Ie licdoelingcn van «len eersteof
niet .t/r. v. 1' ofschoon nis voorbeeld stellende eene
plotselinge afvhalVuiu van on voortbrengende ver
teringen opdat hetgeen hij wilde aantooneii door
zijne lezers des tc beter zou bi'grcpen worden
daarbij toch iin-ende. «lat de uitvoering van zijnen
wetisch onmogelijk zoo door allen te gelijk kon
noch behoorde te geschieden-- of hij zelfs niet
op een geleidelijken overgun.s zinspeelde, toen hij
sprak van een allengschen overgang derweiklicden
v in het eene vak tot het anderenoch eindelijk,
of het wel zijne bedoeling kan geweest zijn om
onder liet woord weelde al datgene te begrijpen,
wat daartoe door «len lieer 11. wordt gebragl,
zoodat hel bijna synoniem met beschaving zou
moeien worden gerekend. Misschien zou uien kun
nen zeggen, dut de een de zaak te gemakkelijk,
de ander te bezwarend voorstelten de waarheid
ook hier iu hel midden ligt.
Heeds hierboven wezen wij op het tweede ge
deelte «Ier verhandeling en «le daarbij gevoegde
Aanleeketiingen. De belangstellende ie/.er zal ook
«lat gedeelte der brochure niet onbevredigd ter zijde
leggen,-en daarin veel wetenswaardigs aantreden
ten aanzien van verschillende droogmakingen, hetzij
reetls in wei king of daartoe voorbereid wordende.
Ook de droogmaking der Tienliovensehe plassen en
van «Ie overige wateren iu «Ie nabijheid van het
Tienhovensciie Kanaal, wordt daarbij besproken,
zoo als le verwachten was van den schrijver, die
niet ver van daar woonachtig is.
A. R. v. II
De TWEE Groninger Voordragen.
De Thorltcckianen cn hunne organen wringen zich in
alle bogtenom den Groninger regts-lecrstoel naar hun
zin vervuld te zien vervuld door den volgznamsten
discipel van hunnen' afgod. 7oo meent ook dezer dagen
het /tandeUbladdal het indienen van de tweede iiouii-
onatic (dc tb-eren ran Hees en Cappeyne, voor het loiiien-
gewone professoraat), terwijl de eerste vraag was hangende
i«(de voorgedragen lleercn Uurier en l/enng voor het gewoon
iiprofessoraat)van invloed werd op den olloop der zaak.»
Deze zienswijze wordt door ons niet gedeeld, namelijk
niet gedeeld in de politieke beltekenis. Door ons wordt noch
politieke heleekenisnoch politiek verhand geheeh» ;cn
stellig thans niet) aan of het tusschen hetal of niet vroeger
benoemen van den buitengewone!) of den 0 wonen hoog-
leeraar. Immers, het Ministerie heelt om hioot adminis
tratief-finaneiëele redenen den profmsor-extruordiiiaris nog
niet in 1837 benoemd. Hel «vilde eerst de zekerheid
hebben dat de gelden ook voor 1858, door dc wetgeving
voor dien post zouden worden verleend. Tot elucidatie
stippen wij tevens aan dat een professor-evtrnordiuaris
slechts f 1500 a f l(>00 's jaars heeft; hij kan wel col-
Icgicgoldeii trekken en testimonia aan de studenten afgeven,
maar kan gecne zitting hebben o n een faculteils-examcn
te helpen afnenici.. Hij heeft reglens uok geen conclusive
stem in dc faculteit:,- oi' academische senanlsvcrgaderingon
eu kan derhalve ook niet gekozen worden lot Rector-
inagnilicits (president van de vergadering van professoren.)
bedei'l de laatste twintig jaren licrft men echter dit alles
zoo naauwr niet meer gnomen en het dus wel niet geheel
onmogelijk kan zijn dat de aanstaande prolëssor-extra-
ordinnris tc Groningen wat meer beweegkracht heeft dan
wij aanstippen.
Zoo blijkt dan dat de profest
bet gewone kader der hoogleeraren zijnde
hoegenaamd geen invloed kan uitoefenen op dc zaak der
al of niet benoeming van Mr. Olivier tot professor-ordinaris.
De zaak de» laatsten staat scherp geïsoleerd. De vraag is
hier eenvoudig: zal het Ministerie rza dm Bsmzn »B
Rimss zal dat i\at ion a te .Ministerie den vriend van de
//teren Taoaztcce en vzi Ron* tot //oogleeraar benoemen,
en Hoor die benoemingén zijne nationaliteit én zijne vritmde»
V-loochenen
Met kalmte wordt door de laatsten dejiitslag afgewacht.
Meri verwijt onze partij en onsdat van de Groninger
voordrag! eene kwestie van personen gemaakt werd. Men
vergist neb of men wil zieh moedwillig vergissen. Uier
moet er op gelet worden, wat de Heer Mr. Olivier, een
der meest hartsloglelijkeaanhangers vanden Heer Tkorbeelce,
in den leerstoel van hel rept aan de studerendeieugd zal
onderwijzen. Stellig: Thorbecktaansck* theonèn. Ware niet
hij maar op de nominatie sthragl een ander die niet
ma sterk in het c, „looprnd Thorheekiaan tsdan had het
NcderLindsch poblieit weinig of geen notitie genomen van
de Groninger voordrag!. Ook ons doet bet leeddal de
regts-leersloel tc Grotiiogm reeds zoo langrn tijd onbezet
is, Joch aan wien <lc schuld? Niet aan bet Ministerie,
dat hij het beëindigen van het adniinistralief-tinanciëcte
nop. n» den aan le stellen prnfessor-eitraordinaris op de
minunt den professor-ordinarii bad benoemd indien niet
Mr. Olivier op dr nominatie stond. Aan het cotlegie van
curatoren en vooral aan den Koninklijken commissaris ran
Hogen kan dr vertraging door zijne ongelukkige voordragt
met allen grond verweten worden. Daarbij heeft de hoog-
lerraar /reedt te Ltrecht. wien de zaak niet raakte,
hemel en aarde liewogenom Mr. Olivier te trachten er door
te helpen.
Zoo is dan nog de zaak der Groninger voordragt voor
allen de kwestie van den dag cn in het bijzonder voor
liet Ministerie eene gevaarlijke kwestie.
AMERSFOORT «l.-n II Januarij 1858.
Z. M. heeft benoemd tot Kanlonregter te Maars-
senMr. .1. H. F. van Ewijcfc en tot Kanlonregter
Ie Zb ld brock Mr. A. Trip.
Ds. Yerweij le IJsseisteindie naar Hoorn
lieioepen is. heelt Zondag j.i. bekend gemaakt,
dat hij die beroepinu aanneemt.
Te Smitde, wilde de vrouw van H. de Vrits
des avonds baar »-hoon/.non en dochter, die met
hun schip voor hunne deur lagen, nog voor zij
naar bed vingen, even bezoeken. Zij komt geluk-
km over de plank aan boord en is reeds op de
plecht, toen zij, door welk toeval is onbekend,
daar over boord valt. met hel hoofd op het ijs,
waarvan het gevolg was. d?t zij kort daarna een
lijk was. Den tweeden kersdag 1.1. bad zij inel haren
echtgenoot de gouden bruiloft getierd.
Uit Coevorden meldt men van 7 Jan. Eergis
teren nacht is iu het drie uren van daar verwijderde
dorp Tin holt (kon. Ilannovcrï. in eene schuur van
den landbouwer R. brand uitgebarsten. De brand
was door den sterken wind zoo hevig, dat eene
oude behoeftige vrouw van 80 jaar, welke iu de
schuur eene soort van woning had. benevens 30
schapen, jammerlijk door de vlammen ziju om
gekomen.
Te Gouda zijn aan onderscheidene personen
St. llelena-medailles toegekend, waarbij onder an
deren voorkomen de lleereii N. IJzendoornburge
meester dier gemeente. II. van Bovene. rentenier.
J. E. van Dongen Bolding, parlikulier, en vrouw
Piedie, appelenvcikoopster, vroeger vivandière bij
het groote leger, in welke kwaliteit zjj 2A0 uren
boven Moskou is geweest. Door laatstgenoemde
is vergunning gevraagd tot het dragen derzelve.
(Professor Vreedf. zegt dat de namen der Si. Helena-
medailledragers door de dagbladen verzwegen worde».!
De kanselier der B.*ide Orden heeft aan alle
Nederl. onderdanen, begiftigd zijnde met de me
duille van St. Helena, onlangs door Z. M. den Kei
zer der Franschen Napoleon lil ingesteld, herinnerd,
dat de vergunning tot het dragen er van per re
quest aan den Kanselier der beide orden zal belmo
ren te worden aangevraagd.
(Professor Vroede beklaagt zich nopens hei dragen
der St. Helena-medaille en grondt zijn beklag op
art. GS der Grondwet. Z. W. E. II. G. ziet tol zjjne
Iteschamingdal vclgens bovenstaand berigt ook
aan die bepaling voldaan ts.)
Het Schiltmeer. eene tusschen Helium en Ap-
pingedam gelegene watervlakte van ongeveer 5(H)
bunder, wordt, b» «s gewoonlijk druk buocht.
Laatstleden Woensdag en Donderdag trokken dan
ook een aantal schaatsenrijders derwaarts. Door
«Ion hevigen vrind van Dingsdag, waren oen groot
aantal wakken op liet ine*r achtergebleven, welke
l>jj de daarop gevolgde stille digtgevrorente zwak
waren geblevenom den schaatsrjjdcr te kunnen
dragen. Onderscheidene personen hierdoor mis
leid, vielen op verschillende plaatsen reeds Woens
dag en Donderdag door liet jjs, ninar werden ge
red, of kouden zich zclvcn redden, omdat zij digi