DÉPOT VAN THEÉEN,
xan do geringschatting van don landbouw in dc
vroegere tijden leest:
Dy een plakkaat van 1567 werd het weidon
van horenvee in de duinen beperkt tot zekere
tijden des jaars. lty eene ordonnantie van prins
Madrits, die een groot liefhebber van de duinjugt
was, werd een algemeen verbod van het drijven
van vee iri.de duinen uitgevaardigd en als reden
daarvan opgegevendat dc stank en de vuilnis
van de "schapen aan de konijnen het voedsel be
namen, maar ook inede het grof wild gelijkelijk
belet en vernield werd, enz. Zoo ver ging het
wild hoven de schapen. Zonderling genoeg, vindt
men in hetzelfde plakkakt: dat de konijnen kwa
men in de naaslbyliggcnde graslanden en teellan-
dendie zjj ten eenmale bedierven tot onverdrage-
lykc schade van de eigenaars en bruikers derzelven.
Niettemin waren de pachters van duingronden
verpligt eene goede provisie hooi op te doen, om
de konijnen van het gepachte duin te onderhouden,
als de sneeuw het overdekte.
Dij een plakkaat van de Staten van Holland
•van 171(1. werd uit hoofde anders de konijnen-
tiergen verstopt of vertreden werden, verbod van
Tee in de duinen te weiden gegeven. In 1751
klaagden de landlieden in Friesland, dat door
het algemeen verbod van te schieten, de eenden
en ganzen zoozeer vermenigvuldigden, dat geheele
-velden daardoor werden uitgeplukt en bedorven.
Dc ücillgc Inquisitie
Als ccnc der hoofdoorzaken van den opstand dor Ver-
eenigde Nederlanden onder Filips kan niet grond de
Spannschc inquisitie beschouwd worden, die. hoezeer ook
vrat hare inrigting betrof, van de zoogenaamde pauselijke
en bisschoppelijke inquisition cenigzins verschillende, toch
even als deze. een werktuig was, oin den mciisch tol in
dc diepste schuilhoeken van zijn gemoed te bespieden en
hem eenvoudig naar den brandstapel te verwijzen wanneer
liet ingestelde onderzoek ten zijnen nudeele uitviel.
In den aanvang tra* de inquisitie alleen ingesteld tot
Toehlig'mg van Joden en Moorendie. als niet tot het
-mcnschdoni beliooremJcdoor dc toenmalige Christenen
werden aangemerktmaar die menuit vrees voer te groole
ontvolking van sommige gedeelten des lands, toch niet in
massa kon verbannen. Later werden de vervolgingen der
inquisitie odk tot de ketters uitgestrekt, waaronder ver
staan werden ul die genen, welke, hetzij in het openbaar,
hetzij in bet geheim, de hervormingen hare leerstellingen
■waren toegedaan.
Een der eerste en gcduchtste der inquisileuren was de
doroinikancr monnik Torquemada. Gedurende de achttien
jaren, waarin het heilige oficie» aan zijne zorg was loe-
hetrouwd. werden tien duizend twee honderd en twintig
personen levend verbrand en xeven en negentig duizend
drie lionderd eon en twintig gestraft «uet eerloosverklaring
•of confiscatie hunner bezittingen en levenslange gevangenis.
Langzamerhand werd de jurisdictie van liet heilig
«flicie* al verder uitgebreid, zoodat zelfs onder de wilde
volksstammen in dc Indien co Amerika, dc naam van
O ristra alle 'harten niet schrik cn angst vervulde.
En inderdaad daarvoor was gegronde redenvermits de
inquisitie alleen «it een raad v.m monniken bestond, die
-allrrwege zijne verklikkers haden zonder eenige verant
woordelijkheid zijne verschrikkelijke vonnissen ten uitvoer
legde. IMe raad sprak geen vonnis uil over daden, maar
over gedachten. Ilij verioccttc zich het hart van den mensch
Te kunnen doorgronden en de misdaden die er in gesmeed
werden, te moeten straffen. Zijne reglspleging was aller-
«cnvoudigst en daarom drs te verschrikkelijker. Op een
bloot vermoeden werd iemand in hechtenis genomen; op
•de pijnbank gcliragt tol dat hij bekende, en vervolgens ten
vure gedoemd. He getuigenis van twee personen was
voldoendeom iemand in een afziglclijk kerkerhol te doen
werpen, waar hij ter naauwernood net onontbeerlijkste
voedsel bekwam, en waar hem het spreken, zelfs het zin
gen streng verboden was. Zoodra hij door slechte voeding
en afmatting van den geest, bijna geheel was uitgeput,
achtten de monniken bet oogenhlik gunstig, om hem in
bet verhoor te nemen. Zoo de beschuldigde sijnc ketterij
beleed cn die afzwoer (hoe onschuldig hij dikwijls ook
-wezen mogt) dan werd hem een gewijd hemd aangetrokken
rn hij kwam voorts met de verbeurdverklaring zijner be
zittingen vrij. Bleef hij daarcniegcn in de betuiging zijner
onschuld volharden, dan was één getuige genoegzaam om
hem op de pijnbank te brengen. Traden twee getuigen
legen hem op. dan werd hij tol den brandstapel verwe
gen. Ven maakte hem dan bekend met de ten zijnen laste
ingebragte beschuldiging, zonder hem evenwel in tegen-
•wtordigheid van zijnen beschuldiger te brengen. Die be
schuldiger kon zijn zoonzijne echtgenootzijn vader zijn
want snet bedreiging van doodstraf, was een elk onder
de vcrpligttng gesteld, de inquisileuren kennis te geven
van ieder rcrdachl woord dat gesproken werd, zelfs door
de naaste verwanten.
In het uur van middernacht begon de pijniging bij
fakkellicht in een onderaardsch gewelf. Het slagtofTcr.
heizij man, gehuwde vrouw, of terdere maagd, werd ge
heel naakt op de pijnbank uitgestrekt, en daaraan vast
gebonden. Door middel van riemen en schroeven werden
nu alle ledematen uitgerektzoo ver als dit maar mogelijk
waszonder de spieren en peezen vanéén te doen springen.
De pijnigcr, in een zwarten mantel gehuld, het hoofd
met een kap bedekt, waarin twee gaten waren aangebragt
door welke hij. met vlammende klikken op den lijder
staarde, beproefde dan de geheele reeks van martelingen,
die bet hclsch monniken-brein had uitgedacht.
Dc verbeelding d?inst weldra van schrik terug, wanneer
zij voor ren oogenhlik poogt, die tooneelen van wreedheid
en ellende zich levendig voor te stellen. Over al de bijzon
derheden van tlic afgrijselijke reglspleging is in onze dagen
I te helder licht verspreid, don dat men niet. reeds
trom alleen den opstand der Nederlanders tegen Filips II
zoude moeten wettigen.
De duur der pijniging was onbepaald rn eindigde, bijna
zonder uitzondering, niet eene bekentenis, die onvermij
delijk door eene veroordeeling ter dood gevolgd wera,
-zoodat de pijnbank eigentlijk als de onfeilbare weg naar den
brandstapel te heschoowen was; maar men liet het getal
der veroordeelden altijd eenigzins aangroeijen om daardoor
aan de pleglige strafoefening meer luister hij te zetten.
Het auto-da-fé was een glansrijk feest -j-J. De vorst,
de hooge ambtenaren van den staat, dc geestelijkheid,
liet volk, een ieder beschouwde dat feest als een heilzame
en te gelijk betooverende uitspanning. Reeds vroeg in dcu
morgen haalde men de slachtoffers uit hunne kerkcrholen
rn hing bun een geelen mantel om. waarop zwarte af
beeldingen van duivels waren geslikt. Op hun hoofd plaatste
men een puntige muls van papier, op welke eene uicnschc-
lijke gedaante in de vlammen en van kleine duivels
omringd, geschilderd was, In don mond word eene prop
gestoken, om spreken of schreeuwen te beletten. Hierna
werd dien ongclukkigcn een ontbijt, uit de keurigste gc-
reotcn bestaande, voorgezet en werden zij met ironische
beleefdheid uitgcnoodigil hunnen eetlust te bevredigen.
Zoodra dit alles voorbij was, werden zij naar de openbare
straijplaats gevoerd.
Aan het hoofd van den optogtworden do kleine school
kinderen geplaatst, omniadelijk gevolgd door de veroor
deelden. Achter dezen zag men nu een groot en stoel van
Magistraatspersonenedellieden prelateninquisileuren
met hunne handlangers, allen te paard cn gevolgd door
dcblocdroudc banier van het «heilige oflicic. Eene groole
hoop gemeen volkbesloot den trein.
Op dc strufpluals aangekomenwerd do geheele stoet
rondom het schavot in behoorlijke orde geplaatst en nu
liiehl een der geestelijken eene predikatieVol van lof
tuitingen op dc u heilige inquisitie u en van de lasterlijkste
smaadredenen tegen dc veroordeelde gevangenen. Daarna
werd aan elk der slachtoffers zijn vonnis voorgelezen,
waarop dan het gezang volgde van den 51aten psalm, die
door dc geestelijken aangeheven en door de geheele ver
zamelde menigte mede gezongen werd. Bevond zich onder
dc veroordeelden soms een priester, dan was nu het
oogenhlik gekomen, hem alle uiterlijke tcckcnen zijner
waardigheid van het lijf tc scheuren en met een stuk
glasdc huid zijner handen lippen en geschoren kruin
af tc schrapen, tot uitwissching der laatste sporen van
de heilige olie. die tot zijne wijding gebezigd was. F,crst
daarna werd hij aan den groul'-n lump der martelaren
toegevoegd. Deze gingen dan uit de handen der inquisi
leuren, in die der heulen over, met dc ironische uan-
hcvcling hen toch vooral met zachtheid tc behandelen cn
tc zorgen dat er gcone verwonding of bloedstorting plaats
had. De genen die op het laatste oogenhlik nog ecnig
berouw toondenwerdenals blijk van genadeeerst
geworgd, waarna hunne lijken aan de vlammen werden
I;eolfcid; al de overigcu werden aan palen gebonden cn
evend verbrand.
Ziedaar, hoe het, hij de Spnnnsclic inquisitie toeging.
Volgens den levensbeschrijver van Filips IIwas dc inquisi
tie, een hcmclsch geneesmiddel; een beschermengel van
hel paradijs, een nieuwe leeuwenkuil waarin Daniel en
andere regtvaardigen niets hadden te vreezenmaar waarin
verstokte zondaren werden verslonden. Hel was eene regl-
bank, zonder beroep van hare uitspraken, die boven alle
menschelijke wetten -erhevenvan geene aardsehc of
lieinelsche inagt afhankelijk kan zijn. Het heilige officie»
sleurde den vorst uit zijn palcis; den bedelaar uit zijn
schuilhoek. Niets werd door haar ontzien. Zij verminkte
en verbrandde de lijken der ketters die vóór hunne vcr-
oordecling gestorven waren.
Onder de wreedste inquisileuren werd in de eerste
plaats zekere Titelman gerekend, die onder Filing, in
Vlaanderen, cn wel hoofdzakelijk in den omtrek van
Doornik voor liet heilige officie werkzaam was. Besten
dig zwierf hijslechts van een paar dienaars vergezeld
het platte land rondligtte de arme boeren des nachts
van hun bedom er dc gevangenissen mede tc bevolken
en hen daarna, zonder den gcringsten vorm van proces,
te pijnigen, te worgen of te verbranden.
Dc toenmalige wereldlijke regter in het zuiden van
Vlaanderen, die, oin dc roode kleur van zijn komman-
dcurs-stafin de wandeling l'erge-rouge werd genoemd
ontmoette op zekeren dag langs een eenzaam pad rijdende,
den inquisiteur Titelman en vroeg hem met cemgc ver
bazing: Hoe durft ge u, bijna alleen, in deze streek
wagenterwijl gc cr toch op uit zijtom een ieder ge
vangen te nemen? terwijl ik, in de uitoefening van mijn
nmht mij altijd van eene goed gewapende inagt moet
doen omringenen hij al dien voorzorg mijn leven toch
niet altijd veilig is?
Achantwoordde Titelman op vrolijken toon «Gij
l'erge-rougehebt alleen niet misdadigers tc doenen
moogt dus wet op uwe hoede zijn. Ik daarentegen heb
immers niets te vrcczcn want ik pak alleen onschuldige
brave menschen op, die nooit tegenstand bicden cn zich
als lammeren laten grijpen, u
God dank, dat heden ten dage al die gruwelen tot het
verre verledene behoorenmaar men verliczc daarom niet
uit het oogdat de inquisitie nog in aanwezen is cn steeds
alle krachten inspant, om hare verlorene magt te her
winnen. Men denke slechts aan de bijbellezers en den jongen
Mortara in Italië, om diep te beseffen, hoe noodig het
is. allerwcge mede te werken aan de uitbreiding van be
schaving en verlichtingals de hechtstc bolwerken tegen
gewetensdwang en bijgeloof.
M. W. R.
Aan het be'angrljkc werk van den Engelaehcn schrijver Sir
John Lothrop Motley, Over de revolutie in ile Nederlanden, zijn
eenige der hier onder volgende bijzonderheden ontleend.
f) Men weet dat auto-da-fèzoo veel bclcekcnl als daad des
gelooftdus ccnc daad die de vrucht zou moeten zjjn van het geloof
der belijders van dc Christelijke Leer. Wanneer nu in het oog
wordt gehouden, dat Jcsus, de stichter van die leer, heeft gepredikt:
Hebt uwe vijanden liefzegent ze die u vloekenbidt voor de
genen die u geweld aandoen en vervolgen, kan men dan wel iets
ongerijmder zich vuorstcllen. dan dat men, met een beroep op het
geloof aan die leer, andersdenkenden martelt en ten vure docuit?
Door een Rus ia op bet oogenblik tc Berlijn eene kast tentoon
gesteld, die men gerust naast de beste werken mag plaatsen, die
uit de middeneeuwen in het meubelmakcrsvak zijn overgebleven;
kortom, een werk, dat, èn om het partijtrekken van dc gegeven
ruimtecn om de veelzijdigheid van den arbeidmet regt een
meesterstuk kan wordeu genoemd. De vervaardiger, Rndolzk/ ge
naamd cn te Riga wonende, heeft eerst drie jaren alleen aan het
model en daarna twee jaren lang met 17 knechts aan do kast ge
arbeid. Zij is van ctcganlcn vorm en van mahoniehout vervaardigd
voet hoog, 3'/g voet bleed en l'/a voet diep, en bevat een
ameublement van ISO voorwerpen ter vcrciichtc gTOoltc, zoo alt
eene grootc tafel met C stoelen met zittingen, 2 groole dames
toiletten, 12 groolcrc tafels van verschillenden aard, die door zorg
vuldige bewerking uitmunten, een grnoten kroonluchter, een ledi
kant, eene wieg, eene eettafel voor 24 peraonenmet alle mogelijke
benoodigdheden, een troon met daarbij behoorenden zetel, voetbank
jes, commodes, lessenaars, spiegels, schrijfgereedschap, bloempotten,
kortom, eene massa der meest verschillende voorwerpenallen uil-
muntende door versieringen en stevigheid, cn voor zoo verre hun
aard dit toelaat, van hout vervaardigd. Dc zijden der kast openen
zich, roodra men op eene bepaalde plaats drukt, en voorden ver
rasten blik des toeschouwen schuift een kaatje naar voren, dat op
eene grootc tafel wordt geplaatst, cn waarin zich bergplaatsen cn
voorwerpen bevinden, waar geen mcnsch die zou hebben gezocht.
Men meldt dan ook, dat Botco'a tooverhocd, waaruit hij ccnc maats
speelgoed te voorschijn brengt, slechts eene kleinigheid is, in ver
gclijking met deze kast en haren inhoudwiens geheele outpakkim
vfjf kwar,:—1L*
Tc Kentucky heeft een kruidenier al z(jno winkelbedienden afgo-
scbaft en die door twee stoommachines vervangen. Een dief .raentte
deze stomme bedienden tc misleiden, maakte zieh van eon suiker
brood meester, en wilde daarmede den hoek omsluipen; maar....
een der machines pakte hem bij den kraag en hield hem zoo long
raat, lot dat de kruidenier hem kwam lou maken.
ADVERTENTIE N.
V Bevallen van een zoon E. II. I! \RTI100RN,
Geliefde Echtgenoot van
C. G. OKIIUIJZEN.
Amersfoort 30 Maart 1850.
Voor de vele bewijzen van belangstelling
cn deelneming betoond gedurende de ziekte en
liet overlijden hunner geliefde Moeder Vrouwe
E. UEFR1NCK. wed. WclEd. lieer C. L. C. J.
MANUEL, betuigen bare Kinderen bunnen wcl-
gemccndcn dank.
Amersfoort, 30 Maart 1859.
De Ondergeteckciiden hebben de Eer
bij deze kennis te geven, dat by ben
gevestigd is een
uit iif.t magazijn van
M. RAVENSWAAIJ, ZONEN,
te GORINCHEM,
welke zy zich vleijendoor ruime
sortering, gepaard by zeer billijke
prijzen en puike kwaliteiten, met
vertrouwen bij het algemeen te
kunnen aanbevelen.
GEBR. VAN DER STEUR,
I.angcstraat, tc Amersfoort.
°0° De BKvaiïitT* i§ tic aandncht van alle Lijdende en
Zwakken, en voornamelijk van hen, die aan gebrekkige
spijsvertering sukkelen, «verwaardig. Ken boekje, dat
den Lezer met dit voortreffelijk geschenk der natuur hekend
maakt, wordt Gratis afgegeven in het Verkoophuis en
de bekende Depót»wij verzoeken een ieder het door te lezen
en bet nnt er van tc trekken, dat het overtuigend belooft.
Dc volmaaktste gezondheidkracht en nieuwen
levenslust hergeeft
DE REYALENTA ARABICA.
7|\K|VpC hoodpijn. slijmzuurmaagpijn, gal-
/jlt ïMllUlJ ziekte, aamborstigheid, hoest, verstoppin
gen diarrhtie< slechte spijsvertering oprispingen span
ning op de maag en eene menigte andere ziekten geneest
DüBsnni's REVAt.esTZ spoedig en met weinig kosten.
Als voeding voor kleine kinderen is zij ook bijzonder
aan te bevelen cn verdient dc voorkeur Itnven dc voeding
met melk. liet verleert ligt. verzuurt niet. geeft veil
voedsel cn gezonde sappen. Zieken kunnen geen beter dieet
houdendan zich bij de R E V A L E N 'I 4 te benalen.
die op verschillende wijze zeer smakelijk gereed kan
worden gemaakt.
Er zijn vele nagemaakte soorten, kit is dc Rcvaleina
van de Heeren Barry fhs Harry en Co. alleen te ver
krijgen in het VERKOOPHUIS of zijne Dépots is Russen
van 87V, Ct., f 'lf 3,50, ƒ8. f 16.
Men lette er vooral opdat iedere Bus, lot waarborg tier
echtheid door 3'. VOX II'fAIJIfl.f.If Co.,
Verkoophuis, geteekend is.
AmsterdamVerkoopuis.
Amersfoort, G. C. T. van
de Roemer Gebr. Rruning
cn A. II. van Ruijven.
BaarnE. tan Dapperen en
Gez. Petersen Nobbe.
Bodegraven, B. E. C. Schlat-
Scboonhoven, A. B. Valk.
Hilversum, R. J. J. van
Alphen.
Utrecht. T. Uhlenhrock Rrtkh.
T. l'hlenbroek. Choorst. L,
J. II. Bosch en P.J. Uuinck.
Viancn. B. Swuving.
Wijk bij Duurstede, Wed.
C. Zorn.
Msselstein J. J. Groenhof.
Zcijst, C. G. Adlung.
En in de bekende Depóts in dc andere Steden.
V DE PILLEN VAN HOLLOWAY zijn een onfeilbaar
middel voor alle lever en maagkwalen. Dc dochter van
Mcjufvrouw v., d.. V te Helmond, bevond zich
sedert drie jaren in cenen heklagenswaardigen toestand,
veroorzaakt door lever en maagkwaal. De moeder beproefde
onderscheidene middelen ter genezing, doch alles te ver
geefs en de ziekte nain zelfs trapsgewijze toe. Nu om
trent een paar maanden geleden begon zij dc zieke de
Pillen van Hollowny toe te dienenhet voorschrift
stiptclijk opvolgende, cn thans is dezelve volmaakt
hersteld.
Door het vermeerderd debiet zijn de prijzen als volgl
Doosjes Pillen a f0,80fl.85, f3,00, «5.75. 113.50, f20.50.
Potjes Zalf a 10.80. f1,85, «,00, 17,05, fl3.85. f20.95.
BS?* Zijn op franco aanvragen a contant tc bekomen bij
L. J. GROOTENDORST, te Utrechtbij G. G.T.
van db ROEMER, te Amersfoort, en bij J. STRAAT
MAN, hoofd-Depothouder te 's Bosch alsmede te
Londen Strand 244. en te New-York. 80 Maiden-
LanciOLLOWA YS ETABLISSEMENTEN.
ZITTING van het KANTONGEREGT AMERSFOORT,
uitspraak doende, in Strafzaken
den 18 Maart 1859.
G, v. d. B., te Ecmncs, veroordeeld tot ƒ20
boete cn kostenbij niet voldoening gevangenisstraf
van zeven dagen wegens het aanwenden van pogin
gen om wild te bemagligen door middel van wild
strikken.
E. v. V.. te Hilversum, veroordeeld bij verstek
tot vier boeten, ieder f3 en kosten, bjj niet
voldoening der boeten, gevangenisstraf van vier
dagen, wegens bet ryden met een voertuig be
spannen met méér dan drie bonden op een open
baren weg in de provincie Utrecht, zonder consent,
cn het zich plaatsen als geleider op eu het ver
voeren van een ander persoon met gezegd voertuig.
G. R., tcNykerk, veroordeeld tot gevangenisstraf
van twee dagen en kostenwegens enkelen diefstal
van dor en groen ongchakt bout.
Gedrukt, ter Boek-, Kantoor- en Courantdrukkerij
van li. II. VAN CLERFFtc Amersfoort.
