Donderdag 24
Nov. 1892.
No. 4198.
37e Jaargang.
De Nutsbibliotheek.
Uitgave
FIRMA A. H. VAN CLEEFF
te Amersfoort.
Dit blad verschijnt Maandag en Donderdagmiddag. Abonnement per 3 maanden 1.
Franco per post ƒ4.15. Advertentiën16 regels 60 Gents.; elke regel meer 10 Cents.
Groote lettere naar plaatsruimte. Legale-officieële- en onteigeningsadv. per regel
15 Cents. Reclames per regel 25 Cents. Afzonderlijke nummers iO Cents.
Bureau
MUURHUIZEN
hoek Kortegracht, Wijk B. 60.
HULPBANK TE AMERSFOORT.
Tot bet geven van gei.den ter leen zal
eene Commissie uit liet bestuur op MAAN
DAG, den 28 NOV. aanstaande, 's namiddags
van hai.ftwke tot hai.edrik, zitting houden
iri een der lokalen van het Raadhuis, alwaar
de belanghebbenden zich kunnen aanmelden,
ook voor het teruggeven van gelden.
HERM. P. VAN HASELEN,
Secretaris-Penningmeester.
KENNISGEVINGEN.
DE BURGEMEESTER EN WETHOUDERS
van AMERSFOORT,
Gezien art. 8 der wet van den 2 Juni 1875
(Staatsblad no. 95),
Brengen tor kennis van het publiek, dat door
hen aan ANTONIUS HOKSBERGEN en zijne
rechtverkrijgenden vergunning is verleend om
ccne rmdslaclUerij opterichten in het perceel,
alhier gelegen aan den Leusderweg, wijk O. no. 4,
kadastraal bekend onder sectie B, no. 1405.
Amersfoort, den 21 November 1892.
Burgemeester en Wethouders voornoemd,
De Burgemeester,
F. D. SCHIMMELPENNINCK,
De Secretaris,
W. L. SCHELTUS.
De BURGEM EESTER en WETHOUDERS
van AMERSFOORT,
Gelet op art. 6 der wet van den 2. Juni 1875
(Staatsblad No. 95),
Brengen ter kennis van het publick, dat een
door J. VAN VOLLENHOVEN ingediend ver
zoek, met bijlagen, om vergunning tot het plaat
sen van een petroleum- motor van zes paarde-
krachten in het perceel alhier gelegen buiten
de Groote Knppolpoort, wijk H, No. 16 bij het
kadaster bekend onder Sectie A, No. 1414, op
de Secretarie der gemeente ter visie ligt, en dat
op Maandag, den 5 December aanstaande, des
voormiddags te elf uren, gelegenheid ten raad-
huize wordt gegeven om, ten overstaan van het
gemeentebestuur of van een of meer zijner leden,
bezwaren tegen het plaatsen van den motor in-
tebrengen.
Amersfoort, den 21 November 1892.
Burgemeester en Wethouders voornoemd,
De Burgemeester,
F. D. SCHIMMELPENNINCK.
De Secretaris,
W. L. SCHELTUS.
De BURGEMEESTER en WETHOUDERS
van AMERSFOORT,
Gezien art. 5 der wet tot regeling van den
kleinhandel in sterken drank en lot beteugeling
van openbare dronkenschap
Feuilleton.
STEVEN VAN DER HAGEN.
II.
Waar deze en gene een Dagboek hield, be
ginnende met de jaren, waarin de mcnsehelijke
zelfstandigheid aanvangt, nioet men bij de her
lozing daarvan in onze dagen erkennen, dat er
veel in staat, dat, ware het niet opgenomen
onder de impressie van het oogonblik, het er
niet meer ingelaseht zou worden, als een zaak,
die vooral niet mocht vergeten worden.
Het bewustzijn van dingen opgeteekend te
hebben die later geoordeeld worden niet meer
dezelfde waarde te bezitten, als de gelijktijdige
schatting daaraan toediehtte, had meermalen
vernietiging der oorspronkelijke bescheiden ten
gevolge, die door het oordeel der nakomeling
schap toch niet meer kenden geschat worden op
de juiste waarde. Zoo weten wij, dat De Ruyter
alles vernietigde wat hem ons zou doen kennen
in de schatting zijner tijdgenootcnde brieven
van Vorsten en Staatslieden die zijn kennis
raadplegen, en zijn meening vernemen wiiden,
die zijn moed en beleid vereerden door de eer
volste onderscheidingen. Alleen zijn scheepsjour
nalen bewaarde hij, de eenvoudige getuigen zijner
onbegrensde technische en zeevaartkundige weten
schap het overigens dorre verhaal van hetgeen
zijn genialiteit heeft aangewend tot middel van
uitredding in de ure des gevaars.
Wij wenschen iets mede te deelcu omtrent
Steven van der Hagen van Amersfoort. Hij is
wederom een man, van wien weinig meer bekend
is, dan dat hij in 1605 het fort Victoria op
Amboina aan de Portugeezcn ontnam, maar na
■deze vermelding wordt van hem gezegd, dat
Brengen ter openbare kennis, dat een verzoek
schrift om vergunning tot verkoop van sterken
drank in het klein bij hen is ingekomen van
WILLEM MANTEN in het perceel staande aan
het St. Janskerkhof wijk C. no. 163, thans be
woond door W. Langenbach.
Amersfoort, den 23 November 1892.
Burgemeester en Wethouders voornoemd,
De Burgemeester,
F. D. SCHIMMELPENNINCK.
De Secretaris,
W. L. SCHELTUS.
Ledigheid is des duivels oorkussen"; men
zorge dus zooveel mogelijk «lat de mensch
bezigheid hebbe, dat hij zijn zoogenaamd
ledigen tijd nuttig besteden kan.
liet was dan ook een goed denkbeeld van
de Maatschappij tot Nut van 'i Algemeen
om ook hier ter stede een Volksbibliotheek
opterichten, waar ieder goede lectuur kan
krijgen, tot vorming van hart en verstand.
Veel geld en tijd is er aan de Bibliotheek
besteed moeten worden, om haar tot de tegen
woordige grootte te brengenveel moeite
kostte net den Bestuurders der inrichting om
alles te belieeren. Toch vinden de heeren
hun moeite ruim beloond, wanneer er een
(link gebruik van de boekerij gemaakt wordt.
Het spreekt van zelf, dat 't groot getal lezers
waarin men zich verheugt, ook groote slijtage
aan de boeken meebrengt. In de laatste
paar jaren liet de toestand der boekwerken
dan ook wel te wenschen over, maar den
ijverigen Bestuurders is lietdoor den steun
van 't Nut zoowel als van particulieren, mogen
gelukken tal van oude, stukgelezen boeken te
verwijderen en door nieuwe te vervangen.
Reeds zijn de eerste 600 nummers van den
catalogus vernieuwd.
Wij gelooven bet publiek en den Bestuur
ders geen ondienst te doen wanneer wij zeg
gen, dat de laatsten verwachten, dat met de
nieuwe boeken ook weer nieuwe lezers zich
zullen aanmelden. Ook meenen wij in beider
geest te handelen, wanneer wij dringend eiken
eigenaar van boeken uitnoodigen, zijn verza
meling eens na te zien en na te gaan oi'liij
niet wat missen Kan, ten einde de commissa
rissen hun taak de bibliotheek in de beste
orde te brengen en te houdengemakkelijk
te maken.
„zijn verder levenslot in het duister ligt."
De vestiging der Nederlanders op dat eiland
is niets minder dan de verovering van den
Specerijhandel, een zegepraal, die onmogelijk
met enkele woorden kan gewaardeerd worden en
hij, die den Nederlandsehen koopmansstand
zulke winsten bezorgde, moet wel een buiten
gewoon man geweest zijn, iemand die zulk een
toppunt van kennis, beleid en moed niet kon
bereiken, zonder een duchtige voorbereiding,
zelfs al voegt men daarbij, uit een van elders
verkregen wetenschap, dat zijn daad de bekro
ning was van een zesjarige poging om in het
bezit van dezen begeerlijken handelstak te ge
raken, en niet minder opmerkelijk wordt dit, als
men bedenkt, dat Van der Hagen eerst op 36-jari-
gen lceltijd naar Indiëvoer. De vraag is dus
en deze is heel natuurlijk hoe de bekwame
man het heeft aangelegd om zich op deze wijze
zoo roemrijk te kunnen onderscheiden.
Hij heett dat zelf beschreven en deze auto-
biographie, deze eigenhandige levensschets, wat
reeds vroeg in handen van een bekwaam histo
ricus, Arend var. Buchel (zijn naam wordt ge
meenlijk en heel verkeerd als die van een
Franschman uitgesproken. Immers, hij werd in
1565 te Utrecht geboren, was er advocaat en
overleed er in 1641).
Dr. P. A. Ticle, de in 1880 te vroeg ontsla
pen, hoogst bekwame bibliothecaris der Utrocht-
sche Universiteit, vond die autobiographic terug
en gaf haar in den oorspronkelijken vorm uit
in de „Bijdragen en Medodeelingen van het
Historisch Genootschap."
Hoe verdienstelijk die arbeid ook zij, uit den
aard der zaak is deze dorre studie haast onge
nietbaar buiten den wetenschappelijken kring
der eigenlijke beoefenaars van onze koloniale
geschiedenis; daarom was het noodig haar om
te werken tot een opstel waaruit de nazaat van
Menigeen heeft wel een of ander boek, dat
bijna geen anderen dienst doet dan een ledige
plaats vullen in de boekenkast; welnu, laat
men het boek een nuttiger werkkring geven,
laat men liet bezorgen waar velen er van
kunnen genieten wel zal bet door liet gebruik
eerder versleten zijn, dan in de boekenkast
door de worm, maar is een kort doch nuttig
leven, ook voor een boek, niet beter dan een
lang maar nietsdoend bestaan
Welke boeken in hoofdzaak begeerd wor
den Alle welke een goeden geest ademen
geschiedkundige werken, reisbeschrijvingen,
romans, ferme jongensboeken (bijv. van An-
driessen. Van Baaien,) tijdschriften, enz.
En waar men ze kan bezorgen Aan de
Fröbelschool op (le Laugegracbt of bij de
commissarissen, van wie wij noemen den
voorzitter en den onder-voorzitter, de heeren
Van Ruijven, Langestraat A 8, en Mezger,
Zuidsingel A 273.
Wil men ze gehaald hebben, in plaats van
ze zelf te doen bezorgen; éen enkele kennis
geving en de zaak is in orde.
Ileeft men geen boeken en wenscht men
de bibliotheek te steunen door een kleine of
grootere gift, ook (leze is welkom, want de
boeken moeten stevig ingebonden worden en
dat kost veel geld.
Eiken Zaterdagmiddag van 1 tot 2 uur wor
den, in het gebouw der Fröbelschool aan de
Langegracht, de boeken uitgegeven, tegen
betaling van slechts éen cent per deel en per
week.
Men schrijft uit den Haag
We zitten midden in de kiesrechtbeweging.
In de Tweede kamer, langdurige kieswet-de
batten der afdeelingenonder (le gewone
extra-parlementaire politici, de kiesvêreeni-
gings-voorlichtere. is de quaestie eveneens
duchtig aan de orde geweest. Voor zoover
ik me op de hoogte heb kunnen stellen van
den gang der debatten in deKamerafdeelin-
gen, acht ik de kansen, dat 't Ontwerp der
regeering zal worden aangenomen, gelijk het
daar ligt, zeer gering. Er zijn natuurlijk
allerlei bedenkingen (grondwettige, practische
en andere) geopperd en tal van nieuwe denk
beelden zeer betrekkelijk nieuw altijd
aanbevolen, alswoningcensusalgemeen
kiesrecht met getrapte verkiezing van afge
vaardigden, alzoo verkiezing van afgevaar-
den beroemden Amersfoortsehen vlootvoogd hom
naar verdienste kan leeren kennen.
Steven van der Hagen dan werd in 1563 te
Amersfoort geboren. Het land was wel in be
trekkelijke rust, maar men was niet ver af van
hetgeen genoemd wordt: het voorspel van den
Tachtigjarigen oorlog. Met zijn tiende jaar vangt
de geschiedenis van den knaap aan.
Eerst brengen wij in herinnering in welken toe
stand onze maatschappij toen, in 1573, verkeerde.
Holland en Zeeland waren tegen den Koning
en de heerschende kerk opgestaan, doch gedeel
telijk aan beide gehoorzaam gebleven of door
geweld op nieuw onderworpen; het Sticht had
echter de oude trouw bewaard. In datzelfde jaar
nog had men de beeltenis van den Prins van
Oranje te Utrecht in 't openbaar verbrand, op de
wijze zooals eenigc jaren later de Londenaars
deden ter gedachtenis van den aanlegger van het
Buskruitverraad. Eerst vier jaar later werd de
Spaansche bezetting uit de bisschoppelijke hoofd
stad verdreven, en het kasteel Vreeburg gesloopt
door de eigen burgerij, tot wier onderdrukking
ook die sterkte gebouwd was.
Amersfoort nam aanvankelijk geen deel aan de
beweging en volhardde bij de onnationale regee
ring en de alom bedreigde kerkleer. Voor deze stad
was, ondanks hetgeen in haar nabuurschap had
plaats gegrepen, weinig veranderdde wegen die
handel en bedrijf en gemeenschap onderhielden
met de gewesten in het Zuiden, bleven zonder
groot gevaar open. Naardon was op bloodige wijze
onderworpenAmsterdam en Haarlem waren in
's Konings macht, en onder Alva's dwangbestuur.
De Oostenrijksche landstreken en steden traden
eerst twintig jaar later door wapengeweld tot den
statenbond der Unie toe. Maar, voor het oogonblik
althans, bestond er gemeenschap en verkeer voor
handel en bedrijf, met name tusschen Amersfoort
en Brugge, alsmede de zuidelijker gelegen plaatsen,
digden dooi* kiescolleges uit het algemeen
stemrecht voortgevloeid, wat in strijd zou
wezen met het 8e woord van art. 80 der
grondwet; algemeen kiesrecht, zonder meer;
belastingaanslag, zonder census en met een
lagen census; verhoogden leeftijd voor de
kiezerscapaciteiten-stelsels van allerlei soort;
maar tot eenig juist geformuleerd contra-
voorstel is men ook bij 't sectie-debat niet
gekomen. Er is heen en weer gepraat, yoor
en tegen, en om de quaestie heen, doch fei
telijk zonder heel veel practisch nut. Zooals
het nu staat zijn de kansen niet beter ge
worden de gauche der antirevolutionnaire
partij heeft zich vierkant tegen't regeerings-
vooretel verklaardde Katholieken zijn (dat
valt nog liet meest tegen) zonder uitzonde
ring in de oppositieook dr. Schaepman is
niet voor de voordracht te vinden zooals ze
nu luidten onder de liberalen is een zeer
talrijke fractie, die er heel veel op wil af
dingen. Het staat er dus alles behalve gunstig
mee en ik moet erkennen, dat dit bijzonder
tegenvalt; men had 't andere verwacht.
In zooverre kan hetsteeds van groot nut zijn
dat het land zelf van zijn gevoelen doet
blijken. De uiterst voorzichtige en overdreven
eerbiedige houding van onze gematigd libe
rale kiesvereeniging De Grondwet, om in 't
tegenwoordig studium aan de Liberale Unie
het zwijgen te willen opleggen, is dan ook
niet byzonder aanbevelenswaardig. Waar
iedereen, in pers en vergaderingen, zijn licht
over de quaestie laat schijnen waar men in
sociëteiten en koffiehuizen bijna over geen
andere onderwerpen van publiek belang hoort
spreken dan belastinghervorming en kies
recht, daar is 't toch wat al te dwaas om
te willen, dat de centrale vergadering der
meest liberale kiesvereeniging in den
lande zich den mond laat snoeren over dit
gewichtigste van alle politieke vraagstukken
van den dag. Het is een dwaling te meenen,
dat de Liberale Unie door een bespreking
der zaak pressie zou uitoefenen op de be
slissing der Kamer; mij dunkt, dat de ver
tegenwoordiging haar zellstandigheid toch
wel zal weten te bewaren. Maar iets anders
is het, door een gedachten wisseling de Kamer
in kennis te stellen van het gevoelen van de
groote meerderheid van het volk. Dat ge
voelen in deze gewichtige quaestie te leeren
kennen, moet ook voor de Kamerleden niet
onaangenaam zijn en al kwam nu de
die op haar beurt de betrekkingen des kooprnans
gaande hielden door middel der zeeplaatsen op
de Fransche kust, met Spanje, Calais en Cadiz,
destijds in dezelfde volgorde Calis malis en kort
weg Calis genoemd.
De ouders van den tienjarigen Steven woon
den te BruggeAndries van der Hagen had een
broeder Willem te Iperen, en deze had daar,
behalve een ons niet van naam bekenden broe
der, een zoon, die naar den modernen geest in
het Franflch den vaderlijken naam droeg, gelijk
iets later de in Italië verwijlende jonge kooplieden
zoo mogelijk (loop- en familienaam in (le taal van
dat land overbrachten.
Toen de ouders van Steven zich uit Amers
foort te Brugge vestigden, lieten zij hun zoon
in zijn geboortestad achter bij diens moederlijken
grootvader, die daar nog een zoon had, later de
voogd van Steven, toen diens moeder dood was.
gelijk niet hing daarna het geval werd, terwijl
ook de grootvader hun spoedig ontviel. Het
kind werd onder grootvaders leiding op de
Amevafoort-sehc school gegaan om Latijn te
leeren, dat destijds de algemeenc sleutel der
kennis was. Doch die studie kan niet lang ge
duurd hebben, want op tienjarigen leeftijd moest
hij grootvader Gosen Lubbcrtsz. van Surkesteyn,
die te Amersfoort tot de regeerende famillJn
behoorde, verlaten, daar zijn vader hem ver
langde thuis te hebben. In gezelschap van een
bode, die onder 't gezag en de bescherming der
regeéring brieven en andere zaken over en weder
bracht, ging Steven naar Brugge en werd daar
„opt schole gehouden opt schriuen". Waar het ons
vreemd dunkt, eerst Latijn te leeren en daarna
schrijven, moeten wij dit hieruit verklaren, dat de
oude leerwijze meer van 't hoofd en 't geheugen
vorderde dan van de handen.
(Wordt vervolgd.)
