F
Het u'\\.steken van witte vlaggen zou, hoopt
het. blad. geen reden kunnen zyn om van
die beschieting en later van den aanval af
zien.
Naar zijn meening moeten Mataram en
Tjakra Negara zijn ihgenomcn en verwoest
aleer van eenige onderhandeling sprake kan
zyn.
Do jongste mailberichten, gisteren ontvan
gen. herhalen wat in hoofdzaak reeds bekend
is. doch getuigen weder voor de heldhaftige
plichtsvervulling der troepen, ook nu den
vreeselijkenoverval, ook nu de verschrikkelijke
ontberingen.
Opmerkelijk is eendoor eenoflioiergeschreven
brief van 24 Augustus, door het Utrechlsch
Dagblad meegedeeld, en waaruit blijkt, dat
in bot bivak zelf geen kwaad vermoeden
heorsohte.
Dit schrijven bevat enkel een klacht over
bot vervelende leven in het bivak waarom
een spoedige terugkeer naar Magalutig door
allen wordt gewenscht. «Het is aan ook wel
te verwachten zegt de briefschrijver
dat liet niet meer zoo lang kan duren, vooral
ook met hot oog op den nadorenden natten
moesson, want wij liggen hier in zeer licht
gebouwde barakken van bamboes, die na
tuurlijk geen voldoende beschutting geven
tegen voortdurende zware regens, zooals men
die hier in den natten moesson heeft; tot
heden toe hebben wij bier nog geen regen
gehad".
Ken andere particuliere brief, oveneens
van een olïicier, doch lang na den overval
geschreven, meldt:
»Wij zitten op het oogenblik of liever zijn
gehuisvest in eenige bamboezen hutten op
een sawali naast kampong Soekarara gelegen.
Deze kampong zelf ligt op 15 paal afstands
van Tjakra Negara.
Vorige week Vrijdag zijn wij hierheen ge
marcheerd om de rust en de orde hier geheel
te herstellen, want ge moet weten, dat deze
uitgestrekte streek voor geheel verwoest
is tengevolge van een 4-jarigenburgeroorlog.
Wij zijn hier op het tooneel, waar de strijd
hei hevigst geweest is en waar sommige
kampongs nog vijandig tegenover elkaar staan.
Go kunt u geen voorstelling maken van
«leze uitgestekte verwoeste streken. Men kan
uren ver marcheeren over sawah's, die in
geen jaren bebouwd werden en waar thans
alang-alang groeit; en dan weer komt men
door een kampong, die in een volslagen
wildernis is veranderd, zoodat men slechts
met moeite door het dichte struikgewas heen-
breekt; en overal langs den weg mensche-
lijke geraamten en schedels, geen spoor van
meiischen. alles woest, stil en verlaten.
In ile kampongs, die bewoond zijn, een
opeengehoopte massa menschen, uitgeteerde
wezens, die misschien in geen jaren rijst ge-
gelen hebben en moeten leven van wortels en
boombladeren, en vooral een massa kinderen,
wier ouders vermoord zün, stumperds, die
er ellendig uitzien, niets dan vel over been,
met wie men zielsmedelijden heeft."
Die uitgehongerde massa moet eon akelig
gezicht zijn geweest. De kinderen hadden ge
heel het voorkomen van apen; over de tot
op liet heen vermagerde gezichtjes hing het
vel in plooien neer. Door het vel van het
lichaam staken de hotten uit, de armen en
de boenen waren stokjes mei de gewrichten
en knieschijven als knobbels. De moeders
waren volkomen uitgeput. Men kon de vingers
tusschen de ribbon leggen, velen waren
reeds zóo vermagerd dat de beide pypbeen
deren van du onderarm te zien warenenkelen
leden al aan geeuwhonger.
Kon volkomen uitgehongerde vrouw met
twee kinderen werd door den kok der colonne
half stervende hij de rivier gevondenuit
medelijden nam hij haar mne en in het
bivak ontving zij met de haren een soldaten-
rantsoen. De meeste soldaten deelden hun
voedsel, dat overate Liwick in ruime hoe
veelheid rteod uitreiken, met de armen hun
hart werd bewogen door zooveel ellende en
leed.
Uit bovenstaand citaat kan men bij ver
nieuwing zien, hoe ontzettend de Raliërs
hebben huisgehouden in hel land der Sasaks,
waaruit de diepe haat moet worden verklaard,
die de verdrukten jegens de verdrukkers be
zielde. en die hun vertrouwen in ons deed
schok ki-ii toen wij met de Raliërs een ver
dragwilden sluiten.
De eerste berichten over de dóbücle hebben
zoowel de Indische als vele Nederlandsche
bladen aanleiding gegeven tot harde verwijten
aan liet adres van generaal Vetter.
Inzonderheid stelt het Soerab. Handelsblad
het beleid van den bevelhebber der expeditie
op de kaak. terwijl de Locomotief al het
mogelijke doet om hem te vergoelijken, Een
onbetwistbaar feit is liet echter, dat in Indië
vrij algemeen wordt aangenomen, dat de man,
wiens verleden zóo smetteloos is geweest,
zich op Lombok door de Raliërs heeft laten
verschalken, al heeft hij dit gemeen inet
Frederik den Grootc, Miehiels, Mac Donald
en vele anderen.
Maar weet men wel wat «le geheime instruc
tie. die aan generaal V otter werd meegegeven,
hem voorschreef Houdt men wel rekening
met de wijze waarop zjjn handen gebonden
werden door de talnjkecivieledwarskijkers
Alle crifiek is nog voorbarig zoolang men
niet alles weet. Zij is als het geredeneer
aprt)s coup dat alty«l zoo hatelijk is by kaart
ot' schaakspel, wanneer met groote wijsheid
of berisping, nadat de uitkomst van het ge-
heele spel bekend is, wordt gezegdje hadt
dit of je hadt dat moeten doen.
Van dit hemelsbreed verschil tusschen oor-
deelen avant en après coup schijnen vele
menschen maar geen begrip te kunnen
krijgen.
Zoo wordt nu weer in allen ernst voor
gesteld, generaal Van der Heijden uit te
noodigen naar Lombok te gaan. Hij is, zoo
vervolgt de ontwerper van dit denkbeeld, 08
jaar en dus nog een paar jaar jonger dan
f;eneraal Van Swieten, toen men dezen het
level over de tweede Atjebsche expeditie
opdroeg. Daardoor zou tevens op schitterende
wijze een dementi worden gegeven aan den
laster, waaraan Van der Heijden na zijn
bevelhebberschap in Atjeh heeft blootgestaan.
Mr. Broushooft, «le hoofdredacteur van de
Locomotief, zegt van ui die raadgevingen en
opmerkingen
»lk laat in het midden van welke zijde die
bemoeizucht uitgaat, maar ik vraag of het
pas geelt, dat personen, die nooit in of buiten
dienst iets bijzonders hebben gepraesteerd,
zich thans opwerpen als onbezoldigde advi
seurs der regeering omtrent bet krijgsbeleid
van een generaal Vetter, en wel nadat nog
geen weok over de nederlaag was heenge
gaan, dus geenerlei vaste basis voor de be
schuldiging bestond dan de, na zulk een
desaster immer rondloopende praatjes en
overdrijvingen.
Ik kan mij zulk ongevraagd optreden alleen
verklaren door aan te nemen dat «le heeren
werlcelyli meenden, op deze wijze het vader
land te moeten veilden, maar dan rest mij
en anderen slechts verwondering over hun
niet alledaagschc zelfoverschatting."
En hij heeft gelijk.
Uitdrukkelijk dient vermeld, dat het deta
chement van kapitein Lindgreen alleen daar
om naar Java is teruggezonden, omdat het
zoo onbeschrijfelijk veel geleden heeft, en niet
omdat de militaire autoriteiten ontevreden
zouden zijn over hun gedrag.
Natuurlijk is een onderzoek ingesteld,
maar de uitslag daarvan is geheel ten gunste
van Lindgreenaan de Java Bode wordt
uit Rooleïeng geseind, «lat de capitulatie
eervol is verklaard.
Vermelding verdient nog, dat Lindgreen
de geheele verantwoordelijkheid voor «leze
capitulatie op zich genomen en zijn officieren
daarbuiten gehouden heeft.
Omtrent den duur van den oorlog schrijft
iemand, die lang op Rali cn Lombok verblijf
hield, aan liet Bal. Hbld., dat dealgemeene
opinie onder de inlanders op Rali is, dat
Nederland in zijn strijd tegen Lombok zal
overwinnen, hoewel liet waarschijnlijk lang
zal «luren en groote bloedige er geldelijke
offers zal kosten.
Verder doet deze schrijver de volgende
belangrijke mededeelingen
Zooals reeilu gebleken is, moeten de versterkingen
der Sultunsverblyven en der kampongs achtereen
volgens genomen worden en is het eenig daartoe
dienstig middel, ze plat to schieten. I)c Sultansver*
bljjvcn zijn drie in getal t. w.Mataram. Tjakra
Negara cn (toeuoimg-Sari. Deze zijn omgeven door
achter elkander met groote tusschenruimton gelegen
muren van «teen, zóo vast en hecht, dat hot gewone
veldgeschut er geen vat op heeft en zij met grof ge
sehut uangeiAst moeten worden.
Door de ondervinding geleerd, is men tliaus hier
mee bezig, maar dut het weken zal duren eer tabula
riuti gemaakt is, laat zich voorzien. Zün eenmaal
de vorstelijke verblijven met den grond gelijk ge
maakt dan nog zijn zij niet onschadelijk, want onder
alle loopen gangen, met genoegzame ruimte tot het
opnemen van legerafdelingen, bestemd om ons op
het onverwachts te bespringen. I)at zij hier en daar
met dynamiet zouden zijn gevuld, is wel beweerd,
maar niet bewezenmogelijk is het echter. Die
gangen zijn stelselmatig gebouwd om den Sultan en
den zijnen, in geval van evcntueele opstand, een
veilig verblijf to verzekeren en later eon goed heen
komen te bezorgen.
Ongetwijfeld zullen de genoemde drie poeries de
centra van «len oorlog worden, want do Balinees,
afkiMïrig van den oorlog in het open veld. zal,
wanneer hij door het gesehut uit zjjn woning is
verdreven, derwaarts vluchten, Zjjn eenmaal de
poeries plat geschoten, dan zullen de Bultan alsmede
zijn zonen on volgelingen ongetwijfeld hun heil
trachten to zoeken in het gebergte.
Gelukt hom «lit, en kunnen «1e Sasaks het hem
niet beletten, dan zullen onze troepen voor een
gucrilla-oorlog staan, welke, ul zou hij, met het oog
op het terrein en «le getalsterkte des vjjauds, nim
mer «tic in Atjeh kunnen evenaren, in «iuur, toch
nog onze troepen langer bezighouden dan te weu-
schen is.
Omtrent de colonne-Lawick van Pabst
wordt nog meegedeeld hoe ze te Tjakra in
«len val werd gelokt.
Met alle voorzorgsmaatregelen werd gemarcheerd.
Ongestoord trok de suits de kampong binnen, de
voortroep volgde op behoorlijken afstand, de hoofd-
troep, trein en achterhoede kwamener was geen
vijand te zien.
Het rechte, bijna «luizend Meter lange gedeelte
van «len weg werd afgelegd, do spits trok den om
streeks 400 Meter langen elleboog binnen en werd
niet verontrust. I)e gch«!cle colonne volgde en was
weldra op «1<! noodlottige plek ingesloten.
Kii toen volgde een razend vuur op 8 a 4 passen
afstands. Van alle kanten knaldon de schoten, elke
muur bruuktc vlammen on projectielen uit. De
vijand had zich overal genestela, in de hoornen, op
huizen en muren, maar steeds zoo dat hij bijna
onzichtbaar bleef. Hloclits hoorde men zijn geschreeuw
en de kreten van vrouwen en kinderen, die met
steenen di'olnamen aan het slachtingswerk. De aan
val werd «looi «1« onzen krachtig beantwoordvoor-
wuarts wr-rd genikt; steeds lievig vuur van weers
zijden van den weg wü beantwoordden «lil zoo
goi-il mogelijk «le dooden en gewonden vielen bij
hoopende artillerie, nu oens zijwaarts in batterij,
vuurde mot granaten op de muren, dan weer voor
waarts in batterij met granaatkartetsen en kartetsen
hier beslonnde de infanterie de schietgaten, daar
!;uf zjj salvo's op een drom vijanden vooruit; doch
iet vuur van den vijand nam in hevigheid toe, van
rechts en links, door en over do muren, van voren
on van achteren do vuurmonden rollen terug, doch
worden we<lor in batterij gebracht; dooden en ge
wonden vallen; repeteers-vuur van den vijand; sal
vo's van ons: voorwaarts om maar weder verder te
komen.
Teruggaan is onmogelijk I De stukken ryaen over
gedoode vrienden en vijandenvuur van alle kanten
brokken steen en klei vliegen ons in 't aangezicht;
Zoo rukken wy verder, telkens „6e bataljon" blazend,
in de hoop, dat het bivak ons zoude hooren. Ein
delijk waren wij bij den laats ten zijweg en besloten
wy link» af te slaan, daar verder zich voorwaarts
begeven goljjk stond met het sneuvelen van allen.
Alzoo links af, steeds onder het vuur van «Ion vijand,
de dooden lateiule liggen, de gewonden medenemend.
Met was intussohen donker geworden, en wy kon
den alleen zien by het vuur der losbrandingen van
de geweren. Voorop gingen 1 peloton infanterie en
«ie 2 borgatukken als voorhoede, daarna de infan
terie in oarré met de achterflank openin dit carré
de gewonden, «lio loopen kondenvoorts trein met
gewonden 1 peloton achterhoede.
Plotseling ontstaat er een paniek in de rechter
flank van hot carré; deze drong door in de linker
flank, zoodat wij genoodzaakt waren onze eigen troe
pen met «le kolven der geweren te dreigen, zelfs te
slaan, waarop do orde hersteld werti. Maar door deze
interruptie waren wij onze voorhoede kwijt geraakt,
en dat in 't stikdonker! Signalen worden geblazen,
maar geen antwoord kwam gelukkig herkenden wy
«len weg, Eindelijk was de colonne, n). «Ie débris
daarvan buiten Tjakra en hadden wij eenige ver
ademing; een juichtoon ging op, toen wij in de
verte hot signaal „7e bataljon" hoorden.
Op d.it signaal gingen wij af en bereikten om half
tien 's avonds de Dewa, bij Matarnm, doch van rus
ten geen sprake, daar de Dewa gedurende den ge
luiden nacht beschoten werd door de Baliërs.
Welk een nacht daar in «lat „bedehuis" is door
leefd, i» niet te beschrijven. In een enge ruimte pl.
m. 1000 menschen, generaal, officieren, soldalen,
kettingganger», gewonden, die kermden, gewonden
die stierven, dooden begraven, wouden, die begon
nen te rieken, en, last not l«»aat, do uitwerpselen
van een ieder welke een ondragelijkcn stank ver
spreidden.
Er zijn er onder, die in dien éenen nacht grijs
geworden zjjn I
Bij de Tweede Kamer is ingekomen een
ontwerp tot wijziging der Wet regelende de
bevordering, het ontslag en liet op pensioen
stellen der officieren bij «le landmacht.
Om verschillende redenen is het een nadeel
voor liet. leger, wanneer officieren, in spe
ciale betrekkingen geplaatst, daarin geuu-
rende het grootste gedeelte van hun mili
taire loopbaan verblijven en tot hooger ran
gen opklimmen, zonder we«ler werkelijken
«lienst bij het leger te hebben verricht, en
geduren«le dien dienst van hun geschiktheid
voor hoogeren rang te hebben doen blijken.
Dit nadeel weegt te zwaanler, omdat veelal
de officieren die tot speciale betrekkingen
worden geroepen, tot «ie meest bekwamen
behooren en dus tot ben van wie in hooger
rangen later het meest partij moet kunnen
worden getrokken. Geneel in den geest
der bepaling voor «Ie zeemacht bestaande,
wordt thans voorgestelddat een officier in
speciale betrekking geplaatst, niet bevorderd
wordt tenzij hij vooraf gedurende eenigen
tijd werkelijken dienst bij het leger heeft
verricht «n wel tenminste «-en jaar voor
officieren in «len kapiteins rang; êen jaarin
de rangen van majoor en luitenant-kolonel,
afzonderlijk of te /.amen, en twee jaren voor
luitenants. Deze termijnen zijn slechts mini
ma; in den regel zal die dienst langer duren.
Het personeel van de Artillerie-schietschool,
onder bevel van majoor S. A. Bisschop, «lat
sedert 9 Mei j.i. het kamp bij Oldeoroek
heeft betrokken, heeft Zaterdag die leger
plaats verlaten, en is naar Zwolle terugge
keerd.
Een afdeeling vesting-artilleristen is achter
gebleven tot het opruimen van het kamp.
Voor het Nationaal fonds is tot dusver te
Amsterdam reeds f 43077.11 bijeengebracht.
Het. bestuur der »Vrije Vrouwen-vereeni-
ging" te Amsterdam, in deze samenwerkende
met de aldeeling Amsterdam van de »Ver-
eeniging voor vrouwen-kiesrecht," heeft thans
aan naar vroeger vermeld voornemen gevolg
gegeven en in a«lres tot H. M. de Koningin-
Regentes en den Ministerraad gericht, het
verzoek gedaan om bij liet in te dienen
kiesrecht-ontwerp «niet langer de grootste
helft «Ier natie van bet baar toekomend bur
gerrecht te laten verstoken blijven en een
onrecht te doen beëindigen, dat slechts kan
zijn een nadeel voor land en volk."
Adressanten doen dit verzoek o. a. omdat
thans zelfs tot dronkenschap veroordeelden
me«le hun stem in 'slan«ls zaken kunnen
verheffen.
Tot dronkenschap veroordeeliienMaar
het staat er.
Te Winschoten is op G3jarigen leeftyd
overleden mr. A. H. Koning, in leven notaris
aldaar.
Een paar jaar geleden gaf hij don stoot
tot «le oprichting van den bekenden «Bond
van orde door hervorming,"
Het Handelsblad van Antwerpen meldt
«lat de zaak van «len telepboondienst tusschen
Nederland en België thans geregeld is. Bin
nenkort, rceiis in Januari wellicht zullen
Brussel en Antwerpen dus met Amsterdam
en Den Haag verbonden zijn. Op Belgisch
grondgebied is het net reeds tot Esschen
gelegd. De tarieven zullen dezelfde zyn als
die «Ier Fransch-Belgische telephoonlijn.
Tusschen commission uit Gedeputeerde
Staten van Groningen en Friesland is een
samenkomst gehouden ter bespreking van
een nieuw plan tot indijking van de Lauwer
zee.
De iaarlyksche algemeene vergadering van
den Algemeenen Neilerlandsehen Wielrijdcrs-
Bond zal «lit jaar wederom te Utrecht ge
houden worden en wel op Zondag 25 Novem
ber a. s.
Aan interesten van onze Nationale Schuld
zal over 4895 f402 927.37'A minder dan in
1894 noodig zyn, tengevolge van besparingen
op verschillende renteposten.
Het plan bestaat, op 4 Januari 1895 af te
lossen het nog in omloop zijnde kapitaal der
3'/« pCt. schuldbekentenissen van liet voor
malig Amortisatie-syndicaat, groot f4 470000
waardoor negen maanden rente of f38 587.50
zal worden bespaard. Voorts zullen op ge-
iioeiml tijdstip allosbaar gesteld worden de
voor 1895 uit te loten 3'/ipCt. schuldbeken
tenissen, uitgegeven in 1880 en in 4891.
welke bij die uitloting blijken zullen niet
tegen inschrijving op bet grootboek der 3
pCt. Nationale Schuld verwisseld te zijn.
Ofschoon «lus nog niet met zekerheid het
aantal al te lossen obligatiën van 4880 en
1892 bepaald kan worden, mag veilig worden
aangenomen, dat door die maatregel een
gezamenlijk kapitaal van ongeveer f4340000
en daardoor een besparing van 9 maanden
rente ad f35175 verkregen zal worden.
Voor amortisatie en allossing van rente-
geven'leNationale Schuld in 1895 is f3275000
uitgetrokken.
Het hoofdbestuur der posterijen heeft eenige
verandering gebracht iu de kleur der Neder
landsche postzegels, waarvan de bedoeling
is bet poststempel tot vernietiging dier zegels
duidelijker te «toen uitkomen. De teekening
der zegels is ecliter onveranderd gebleven.
Het lichtgele 3 cents postzegel is olijf
kleurig geworden, bet lichtblauwe 5 cents
zegel korenblauw, het rose 40 cents zegel
paarsachtig rood, het grauwe zegel van 42 '/a
cent lichter, ongeveer de kleur van een vet
vlek. Ook het blauw der verschillende post
zegels is meer intensiefgeworden.
De nieuwe zegels zullen eerst uitgegeven
worden wanneer de zegels van de vorige
emissie zijn uitverkocht.
De directeur-generaal der posterijen en
telegraphie heeft aan de drie afgevaardigden,
die onlangs te zijnent zich vervoegden, mede
gedeeld, dat in 4891» alle beambten voorzien
zullen worden van uniformjassen, in plaats van
de onopiuctisehe mantels.
De auti-revolutionnaire Nederlander be
richtte dat dr. A. Kuyper Donderdag uit
Brussel vertrokken is naar Pau, in liet
zuiden van Frankrijk. Vermoedelijk zal hy
«laar den goheelen winter doorbrengen.
De Economist zegt, dat men tot liet jaar
4000 moet teruggaan, om zóo lage tarwe-
prijzen geuoteenl te vinden als thans.
Dat het zaak is, de aanbevolen maatregelen
van voorzorg tegen tongblaar bij menschen
o. a. bestaande in het llink koken van
melk en water niet over het hoofd te
zien, is te Nieuweraluis gebleken, waar een
jong meisje, dat ongekookte besmette melk
getlronken had, aan de gevolgen dier ziekte
is overleden.
De kuntschiider Jan van Essen heeft Don
derdagmiddag geheel hersteld het academisch
ziekenhuis te Utrecht verlaten.
Luitenant Clockener Brousson, die, zich
reeds zoo dikwijls verdienstelijk heeft ge
maakt, heelt thans weder een zeer prijzens
waardig werk gedaan door weder een «Lie
derenbundel voor Janmaat en Sohlaat» saam
te stellen, want de bij den heer P. B.
Nieuwenhuijs te Breda dezer dagen ver
schenen nieuwe uitgaaf van dien buiulel ver
schilt zóo hemelsbreed van dien van 1893,
dat van een herdruk moeilijk sprake kan
wezen.
Het boekje, dat zeker zijn weg zal vinden,
ziet er keurig uit; de heer C. Wolf, te
Geertruidenberg, bezorgde het technische
gedeelte der muziekde heer L. Roelfsema,
cadet aan de K. M. A., teekende een aardig
titelblad.
Die heeren deden dat om den Volkszang
te veredelen een zeer nuttig streven. Nie
mand toch zal ontkennen, dat «Alles kost een
dubbeltje", of «Trekt maar aan het touwtje"
en dergelijke foei-leelijk zyn.
Door den sohlaat van heden, die gister nog
burger was, en morgen weer burger wordt,
te leeren zingen, leert men het op den duurde
geheele natie.
De vijftig verschillende liederen zijn goed
gekozen en «le prijs van het boekje, slechts
75 cent, zal wel geen bezwaar wezen om hei
debiet nog te doen stijgen boven dat van den
eersten bundel, waarvan ruim 25000exem-
plaien werden verkocht.
Wij hopen en vertrouwen dan ook, dat
het doel dezer uitgave bereikt mogen worden
eri daardoor de Volkszang zich zal verheffen.
Men verzoekt ons plaatsing van het volgende:
Het geïllustreerd Gedenkblad, ten voor-
