Donderdag 21
Januari 1897.
No. 4634,
46e Jaargang.
Het nieuwe licht.
Wantrouwen.
a4>
Binnenland
Uitgave
Firma A. H. VAN CLEï
te Amersioort.
Verschijnt Maandag- en Donderdagnamiddag met gratis Zondagsblad. Abonnement per 8 maanden l.~ Franco
per post/1.15. Abonnement alleen op het Zondagsblad voor Amersfoort 40 ct., voor het binnenland 60 et. po:
8 maanden. Advertentiën 16 regels 00 ct.elke regel meer 10 ct. Groote lettors naar plaatsruimte. Legale
ofticieële- en onteigeningsadvert. per regel 15 ct. Reclames per regel 25 ct. Afzonderlijke nummers 10 cent,
Dienstaanbiedingen en aanvragen, uitsluitend voor- en betreffende den werkenden stand, van minstens 5 regels, in het
Zondagsblad, per regel5 cent.
Bij advertentiën van buiten de stad worden de incasseerkosten in rekening gebracht.
Bureau
KORTEGRACHT56
Tslephoon 19
Nu de kogel door de kerk is en de
Raad onzer Gemeente in zijn vergadering
van 15 December 1896 besloot om in
den vervolge zelf de exploitatie van de
verlichting dezer Gemeente op zich te
nemen, kan het zijn nut hebben, op het
volgende te wijzen.
Immers, tot dusver is nog niet uit
gemaakt oi Amersfoort ook van de
nieuwe fabriek gewoon gaslicht zal ver
krijgen, dan wel acetyleen-gas, of mis
schien ook eleetrisch licht.
De ervaring opgedaan te Borne, een
veel kleinere gemeente dan Amersfoort
hebben te recht de aandacht getrokken.
Wellicht wil en kan men daarmede
ook hier ter stede zijn voordeel doen.
In het Tijdschrift der Ned. Maatschappij
ter bevordering van Nijverheid komen eenige
belangwekkende mededeelingen voor omtrent
de electrische straat- en woningverlichting
van Borne. Deze verlichting behoort zeker tot
de electrische merkwaardigheden in ons land,
omdat daardoor het bewijs is geleverd, "dat
plattelandsgemeenten voordeeliger met elee
trisch licht dan met gas worden verlicht.
Het fabriekje, dat de gemeente van het
licht voorziet, werd onder leiding van den
heer R. W. II. Hofstede Crull in het najaar
geopend. De 60 gloeilampen, die op kosten
der gemeente Borne branden, zijn van 16
normaal-kaarsen, hangen aan eenvoudige
lantaarnpalen, circa 7 Meter boven den be-
ganen grond en kosten f 10.50 per jaar ter
wijl de gemeente Baarn, bijvoorbeeld, f25
betaalt per gaslantaarn en f 10 per petro-
leumlantaarn. De particulieren te Borne zijn,
aangesloten met ongeveer 450 gloeilampen
die echter nooit tegelijk branden, en betalen
1*/2 cent per uur en per lamp van 16 normaal
kaarsen.
De geheele inrichting der electriciteitsfa-
briek zoo lezen wij voorts in het artikel
met alle leidingen en fittings heeft f 14 300
gekost, welko som bijeengebracht is door
eenige aandeelhouders, die zelf de voornaam
ste abonné's van de fabriek geworden zijn
en zich in huis mogen verheugen in een
grootsteedsche verlichting. Ik zag onder an
dere een ouderwetsche kaarsenkroon ver
anderd en ingericht met 24 eleetrisch bran
dende kaarsen, hetgeen uitstekend voldeed.
De straatverlichting is gebonden om van
donker worden af tot 's avonds half twaalf te
Feuilleton.
Vrij naar het Duitsch.
„ik wil hem hier afwachten," zei de architect
opgewonden. Zijn linkervoet stampte ongeduldig
op den grond.
„Zooals u wilt, maar wie het wachten niet
gewend is, wordt er korzelig van, en u moet
bedaard blijven, mijnheer!"
„Hou je dan nooit op met dat gezwets riep
Martin ongeduldig en ging eenige schreden
verder.
„Heel goed, mijnheer hernam Attenhofer en
ging weer op zijn oude plaats op den omge-
naktcn denneboom zitten, terwijl Martin in
koortsachtige opgewondenheid ettelijke malen
om het hek van het monument liep.
Plotseling sprong Attenhofer op en riep Martin
op gedempten toon toe:
„Pst 1 Daar I"
Martin bleef als aan den grond genageld
staanhij staarde met wijdgeopende, oogen
zijn handen grepen onwillekeurig de staven van
het hek.
Templin was uit de villa gekomen. Hij had
zijn mantel over zijn schouder geworpenhet
valies zette hij op den grond neer on de deur
Bloot hij zorgvuldig. Daarna nam hij het vaiics
op, ging den kleinen tuin door, zette zijn valies
branden, terwijl particuliere verbruikers den
gelieelen nacht van het licht gebruik kunnen
maken. In elke woning is een stroommeter,
die het verbruik controleert.
De straatlampen hangen 40 Meter van
elkander, hebben een porseleinen regenkap
uit éen stuk met den lamphouder, zijn van
prima Engelsch fabrikaat en hebben geen
verdere beschutting tegen de atmosfeer. De
grootste afstand tusschen het punt van uit
gang en de verst verwijderde straatlamp is
600 Meter, terwijl er nu reeds sprake van is
om, bij verdere uitbreiding, de kloosters te
Zenderen, op 3 Kilometer afstand, aan te
sluiten.
De fabriek waar de electrieiteit wordt op
gewekt, bevat een stoomketel van 34 Meter
verwarmend oppervlak, een Laval-stoomtur-
bine van 30 P.K. ellektief om de dynamo's
te drijven, een dynamo van 160 Ampères
on een kleinere van 40 Ampères, die, gedu
rende het loopen van de groote dynamo, de
accumulatoren-batterij laadt, door de noodige
spanning hiertoe te onderhouden.
Nu de voornaamste uitgaven gedaan zijn,
kan zonder groote kosten liet stroomvermo-
gen van de fabriek vergroot worden en
daarmede de lichtsterkte der straatlampen
worden verhoogd. Achter de eigenlijke elec-
triciteitsfabriek heeft, de lieer Cruli een werk
plaats voor electritche montages ingericht,
waar, over dag, de werktuigen door een elec
tromotor (verbonden met de accurnolatoren-
batterij) worden gedreven.
De opgewekte electrieiteit gaat langs een
schakelbord, waarop de verschillende toestellen
voor stroommeting en stroomverdeeling zijn
aangebracht. Van het schakelbord verdeelt
zich de stroom over 7 zoogenaamde voedings-
lijnen naar de geleidingen, waaraan de wo
ningen verbonden zijn.
De spanning van elk voedingspunt wordt
op het centraalstation gemeten en van daar
uit geregeld. Aan de palen in de gemeente
loopt (Ie positieve stroomdraad rechts en de
negatieve links over de isolatoren. De
geheele lengte van de leiding is 6 Kilo
meter voedingslijn en 10 Kilometer verdee-
lingslijn.
De_ beer Crull beeft woningen ingericht
met 5 gloeilampen, inclusief alle fittings voor
de geringe som van f25, zegge vijf en twiniig
gulden, en het daardoor mogelijk gemaakt,
dat de eenvoudigste ingezetenen zich de luxe
van eleetrisch licht kunnen veroorlooven.
Dit eerste jaar moet in vele opzichten als
een proefjaar worden beschouwd, want bij
een eersten aanleg zijn op dit gebied natuur-
lijk heel wat moeilijkheden te overwinnen.
weer neer en sloot het hek ook. Hij keek naar
alle kanten rond.
„Hij zoekt iemand, om zijn valies te dragen,"
zei Attenhofer zacht. „Zal ik mij aanbieden?"
„Neen," antwoordde Martin met bevende stem.
„Ga heen" voegde hij er gebiedend bij. „Vlug
En kom morgenochtend bij mij. Vlug! Vlug!"
Attenhofer sloop in het kreupelhout. Het
was zijn stellig vooruemen het bevel van den
architect niet op te volgen, want het interes
seerde hem, hoe die geschiedenis toch wel zou
atloopen. Hij had ook spoedig met de hem eigen
vindingrijkheid een plaats gevonden, waar hij
zelf alles kon zien. Daar ging hij dicht bij een
boom zitten en wachtte.
Templin die, na eenige minuten gewacht te
hebben, wel had moeten besluiten, zelf zijn valies
te dragen, nam langzaam voortgaande den lcort-
stcn weg en liep dus recht op Martin af. Toen
hij nog muar weinig schreden van den grafheuvel
verwijderd was, trad Martin hem in den weg.
Templin ging verschrikt achteruit; zijn ge
laat verwrong zich tot een krumpnehtigen grijns
lach; hij herstelde zich spoedig en stotterde op
gemaakt vriendelij ken toon
«Mijn beste architect! Hoe komt u hier?
Dat is inderdaad een verrassing!"
Martin was niet in staat éen woord te uiten.
Al het bloed was uit zijn gelaat geweken; zijn
donkere gelaatstint was groenachtig geworden;
zijn oogen varen wijd open en hadden een
vreeselijke uitdrukking. Hij kneep zijn han
den dicht en zijn nagels drongen diep in het
vleosch.
Templin zocht zijn vlammende blikken teont-
Wij meenen echter te mogen bevestigen,
dat te Borne hot bewijs geleverd is, dat als
men zich daarbij geen verlichting van »Unter
den Linden" te Berlijn of van de »Avenue
de rOpéra" te Parijs voorstelt, de verlichting
van kleine gemeenten door electrieiteit, de
verlichting worden moet van de toekomst,
tot zoolang we geen nieuwere vinding
hebben, die het electriscbelieht weer verdringt.
Ook de toekomst voor de aandeelhouders
is niet ongunstig; gaat de aansluiting zóo
voort, dan vermeent de heer Crull spoedig
een redelijk dividend op de aandeelen te
kunnen uitkecren.
In ieder geval verdient de zaak ten
zeerste de aandacht van belanghebbenden.
In de wetenschap, dat niet allen het Tijd
schrift van „Nijverheid" bezitten, achtten
we het niet ondienstig, aan dit vrij groote
uittreksel een plaat3 te verleen en.
De Regeermg verklaart in haar antwoord
op de Voorloopige verslagen der Eerste
Kamer inzake de Staatsbegrooting voor 1897
met belangstelling kennis te hebben genomen
van de uitvoerige beschouwing aan de be
langen van den landbouw gewijd. Een af
zonderlijk «Landbouwdepartement" acht zij
echter vooralsnog niet noodig. De Regeering
blijft van oordeel, dat aan de neiging om
door middel van ons tarief van invoerrech
ten tot een stelsel van bescherming, in het
vermeend belang van den landbouw, over
te gaan, niet behoort te worden toegeven,
al wil zij daardoor niet geacht worden on
veranderd behoud van gemeld tarief in al
zijn onderdeelen voor te staan.
Bij de herziuning van het tarief voor in
voerrechten zal met de opmerkingen omtrent
inconsequentiën zooveel mogelijk rekening
zijn te nouden.
In het loopende zittingjaar is geen voor
stel te wachten tot wijziging der Drankwet.
De Minister meent, dat het heffen van een ge
meentelijk Vergunnings of Patentrecht van
koffie- en bierhuizen waar geen sterkedrank
verkocht wordt, de bedoeling der Drankwet
niet zou bevorderen.
Indien het beweren juist is, dat adspirant-
kiezers en dikwijls tegen opzien een gang
naar het Raadhuis te maken om het Kies
recht aan te vragen, dan zou daaruit ten
duidelijkste blijken, dat het noodig is, het
den aanstaanden kiezers zoo gemakkelijk
mogelijk te maken. Voor hen die, wegens
wijken. Alleen maar om iets te zeggen, stamel
de hy op gemaakt onverschilligen toon„En
geheel in jachteostum? Hier op het Vorstelijk
jachtgebied? Pas maar op, dat Stolpe u niet
ziet! Anders kon hy u wel eens inrekenen."
Martin liet hem praten en bewoog zich niet.
„Maar, excuccer mij I" vervolgde Templin
„Binnen tien minuten gaat miju trein naar
Potsdamhet is de laatste trein dien ik kan nemen;
ik ga door naar Parijs, maar had hier nog iets
te doen; misschien houdt u mij gezelschap tot
aan het station."
„Ik heb hier op u gewacht zeide Martin nu
zoo bedaard mogelijk, maar zijn stem klonk toch
dreigend, „U hebt zaken gedaan; ik moetuook
over een zaak spreken."
„Het spyt mij zeer," hevnam Templin, die
nu' weer kalmer was geworden, „maar ik heb
werkelijk geen tijd."
„U zult er den tijd toch voor moeten nemen I"
he-nam Martin beslist.
„Ik zeg u immers, dat mijn treiu ik heb
mijn kaartje in mijn zak
„Daar heb ik niets moe te maken, U weet
zeer goed, wat ik met u heb af te doen uw
verlegen stotteren zou u reeds verraden, als dat
nog noodig wasl Op don dog mijner ver
loving heb ik u gezegd, dat mijn bruid niet
langer mot u kon omgaan toch hebt u later
nog eens getracht u bij haar op te dringen
toen heb ik u por brief zoo gedecideerd mogelijk
verboden, haar ooit weer lastig to vallen, en
er bijgevoegd, dat ik elko poging daartoe van
uw zijde als oen persoonlijke boleodiging zou
opvatten, waarvoor ik u ook persoonlijk ter ver
antwoording zou roopen
het bezit van f50 op de Rijkspostspaarbank ge
durende 12 maanden, in liet, bezit, van het Kies
recht komen, Ponden de voorbereidingen wel
gemakkelijker gemaakt worden, meent de
Arnh. Ct. Volgens de wet moeten zy aan
den Directeur der Rijkspostspaarbank om
een bewijs vragen. Als men nu weet dat
vooral landbouwers met het voeren van
correspondentie alles behalve bekend zyn,
dan is bet te voorzien dat een aantal per
sonen,die op deze wyze kiezer kunnen worden,
maar liever bun recht zullen laten varen.
Bovendien, wat een drukte zal men bij de
directie der Postspaarbank te Amsterdam
krijgen om de verschillende bewyzen te
verstrekken. Om bet Gemeentebestuur van
het recht om op de kiezerslijsten geplaatst
te worden te overtuigen, zou men toch even-
good eon bewijs kunnen overleggen, van
den Directeur van het Postkantoor in zijn
woonplaats, zoodat men to Amsterdam alloen
bewijzen zou behoeven te geven voor hen,
van wie in den loop van bet laatste jaar
het boekje vernieuwd werd.
Het plan om de Zuiderzee droog te leggen,
schijnt, nu reeds velen onverschillig te wor
den het ledental der vereeniging, die de
bevordering van dit doel beoogt, neemt af
in plaats van toe, gelijk op de jongste ver
gadering der Zuiderzee-vereeniging gebleken
is. Het bedraagt nu nog slechts ruim vier
honderd.
In die vergadering werd door het Bestuur
medegedeeld dat de Regeering niet alleen
niets deed, maar ook allo vertoogen onbe
antwoord liet.
Dit is echter een natuurlijk gevolg van
den toestand. Een Kabinet, waarvan de dagen
geteld zijn, kan zulk een werk. met welks
totstandbrenging jaren en jaren zijn gemoeid,
niet aanvangen en bet kan evenmin toezeg
gingen doen, die toch zijn opvolger niet
zouden binden. Men bedenke dit wel.
Wanneer echter de belangstelling blijft
en grooter en algemeener wordt, zal onder
volgende Regeeringen de zaak zeker ernstig
worden overwogen.
Herhaalde malen is gewezen op den minder
gunstigen toestand van bet Koninklijk jacht
»de Valk" en aangedrongen op den bouw
van een nieuw schip. De Minister van Marine
heeft echter aan de Eerste Kanier meege
deeld, dat, waar nog zoo aanmerkelijke gel
delijke bedragen vereisebt worden om de
Zeemacht te voorzien van slagvaardige sche
pen, «Ie bouw van een jacht voor evcntueele
zeereizen van het Vorstelijk Huis nog langen
tijd achterwege moet blijven.
„Daarover kunnen wij Inter wel spreken
viel Templin hem in de rede." Nu kan ik niet;
do trein wacht niet op mijik moet weg
„Je blyftl" riep Martin gebiedend.
„Nu wordt het toch lil te gekl" hernam
Templin, en terwijl hij voor do derde maal
zyn norlogo uithaalde en het Martin voorhield,
voegde hij er bij.,Ik mis werkelijk nog den
treinDnt zou toch te dwaas wezen
„Der. trein zult gij zeker missen, en dat is
nog niet ergste, dat u wacht."
,,'t Is ill te gek."
„Je hebt togen mijn uitdrukkelijk verbod
gehandeld!" riep Martin in steeds grooter op
gewondenheid uit „Onder een of ander voor
wendsel heb je mijn bruid weten over te halen,
jo hier vnnduag te ontmoeten
„Och kom! Van overhalon kan geen sprake
zijn."
Martin beefde.
„Je erkent, dut je oen samenkomst hebt ge
had mot mijn bruid
„Welnu als u dut zoo not
Maar laat mij nu toch gaanlate
alles uitloggen,"
Hij wilde Martin voorbijgaan, luou
hem vastberaden in den weg.
„Jo komt hier niet vandaan I"
„Wel nu nog mooier
„Jo komt bier niet vandaan, zeg ik
haalde Martin dreigend.
„Maar wat wil je dan van mij Ik heb mej.
Sand op haar verzoek ecu beleefdheid bewezen
voilil tout I"
„Dat is niet waar!"
Wordt vervolgd.)
wilt I
ik u
deze trad
her-