WERKMEID
Stadsnieuws.
Ingezonden.
Henneberg-Zijde
Advertentiën.
"POSTERIJEN.
Voor Dames!
Parlements-couimisaie van 1897, welke conclu
deerde, dat alle door haar gehoorde getuigen
hun voldoening hadden uitgesproken over het
beginsel, dat er wel enkele moeilijkheden waren
voor de brekebeenen en de ouden van dageu
om werk te vinden, doch eenparig gaf zij als
haar oordeel te kennen, dat het zeer gewenscht
was, de bepalingen te behouden.
Hieruit mag worden geconcludeerd, dat als
allen het eens zijn over de gunstige werking,
men de theoretische bezwaren kan terzijdestel
len tegenover de practijk.
De tegenstanders zijn echter zeer vindingrijk in
liet opperen van bezwaren. Dat we dus zelf
deze eens nauwkeurig bekijken.
Het werk wordt duurder, zeggen ze. In België
is dit niet geblekente Amsterdam zijn, sedert
de invoering, de Begroetingen van Publieke
Werken niet gewijzigd en toch ondervond men
geen tinaneieele bezwaren, en een groot bouw
meester als dr. Cuypers zeide, na rijp overleg,
dat een werk ten allerhoogste 3° 0 meer zou kun
nen kosten. IV Burgemeester van Haarlem, zelf
oen groot voorstander, kwam tot de ervaring
dat het ten hoogste 1% verschilde. Toen een
parlieulior hier ter steile de proef nam, betaalde
hij de eerste maal 2° 0 meer, maar toen aanne
mer en werklieden de bepalingen beter hadden
loeren begrijpen, niets meer dan voorheen, ter
wijl hij beter werk kreeg.
En op den duur is het werk hierom niet
duurder omdat niet waar is: laag loon is gelijk
aan goedkoopen arbeid.
In Amerika spreekt men zelfs van besparing
door hooge lootten en de groote Brassey, de
aanlegger der spoorwegen in Engeland, guf juist
steeds hooge loonon. De werkman, die door hon
gerloon zich voeden moet met aardappels, voelt
wel zijn buik. doeh niet zijn spieren bij 't werk.
(Applaus).
Over het onzedelijke van overmatig langen
arbeidsduur behoeft in deze vergadering niet
lang Ie worden stilgestaan. De rusttijd geeft
zoowel kraehtsherstel aan den fabrieksarbeider
als aan den grondwerker en zoo zeer gaat dit
op. dut een hevig tegenstander te Amsterdam
zeide: „Toen ik de Wester-suikerraH'maderij
in 7 maanden moest bouwen en dus full speed
moest werken, was "t nog gewoonte 13 uur per
etmaal te werken. Ik liet echter li1,. uur wer
ken. hoe men mij ook dreigde met boeten, en
kwam op tijd klaar". t
Rust na den arbeid is hoog noodig óok voor
den arbeider, die toch geen machine is. Geluk
kig zien reeds velen in. dat een werkman een
inensch is als wijdat hij behoefte heeft aan
ontspanning als wij behoefte aan rust als wij
en daarom i- ook oen voorschrift op den ar
beidstijd zedelijk noodig.
Laat ons echter de tegenstanders gelijk geven
en aannemen, dat bij korter arbeidstijd het werk
iets meer kotin den beginne althans wan
neer de werkman nog niet gewend is aan de
nieuwe bepaliugt n. Is het dan zoo erg dat
om een uitdrukking van de Tweede Kamer te
bezigen de zakken van allen worden leegge
pompt om liet geld te brengen in de zakken
van enkelen
Komen niet bijna alle Begrootingsposten, waar
voor het gei'l «'li vloeit uit de zakken van
alle belastïnglu talenden, ten goede aan enkelen,
aan bepaalde categorieën. Zoo zijn daar de post
„Brandweer", waarvan niet genieten zij, die niets
bezitten wat verbranden kan; de post „Politie",
waarvan niet genieten dc velen die niets te be
schermen hcbl H-n de post „Onderwijs", waar
van niet genieten zij. die hun kinderen niet
kunnen doen deelnemen aan de lessen van Mid
delbaar- of 1 longer onderwijs. En toch worden
hier de zakken van allen leeggepompt ton voor
dode van enkelen.
Waarom dan dit ook niet toegepast op de
aanbestedingen V' Waarom niet een klein likje
meer onpartijdigheid Waarom ook hier niet
enkelen doen' profiteereu
Indien de iemoento voorgaat, zullen ook par
ticulieren moeten volgen en zullen enkele aan
nemers fail leurenzoo zeggen de tegenstanders.
Welnu hoe hard het ook Jclinke voor
dezulken, die zóo weinig kapitaalkrachtig zijn,
is liet in hun eigen belang en in dat der ge
meenschap, dat zij zoo gauw mogelijk bankroet
slaan en als bekwaam ondergeschikte een goed
stuk bro<»! verdienen; beter dan dat zij blijven
leven van de hand in tie tand en, zelf in dui
zend angsten en in ellende levend, hun werk
lieden dwingen óok in ellende te leven. (Applaus).
Ja maar, zeggen de tegenstanders weer, als de
Gemeenteraad van Amersfoort de bepalingen
omtrent loon en werktijd invoert, dan zullen de
aannemers van builen, die niet die bepalingen
kennen, eerst recht gaan concurreeren.
Och. naarmate die bepalingen meer algemeen
zijn ingevoerd, zal ook dit bezwaar afnemen.
Bovendien, het werk moet worden uitge
voerd te Amersfoort en daar zal de Gemeente
dan wel toezicht houden op loon en werktijd.
Eindelijk, als men de bepalingen niet opneemt,
dan is de concurrentie der stadgenooten nog
meer te vreezen dan die der buitenlui.
En komen die- buitenlui en is het werk afge-
loopen, dan blijven de werklieden hangen en wor
den zij armlastig, evenals de polderjongens, die
eenige jaren geleden te Amsterdam in keetcn
werden opgeslagen. Dit is toch zeker niet in
het belang dor Gemeente en leidt weer tot het
leegpompen der zakken van allen ten bate van
enkelen.
Ja maar. zeggen de tegenstanders, het mini-
uium-loon is zoo moeilijk te bepalen. Maar is
dit dan moeilijker voor een werkman dan voor
een klerk ter Secretarie, een leeruur aan de
Hongcrc Burgerschool, of welk ander Gemeente
ambtenaar En in deze stelt men slechts een 1
minimum vast en niet eens een vast salaris. I
Bov< ndien. niemand verlangt een rijzing der
loont-n met 100° doch een geleidelijke verhoo
ging. een iets honger weekloon, maar vooral
niet te veel.
Mr.a r, zeggen do tegenstanders, de brekebeenen
zullen evenveel verdienen als de goede. Dit ar-
Amsterdam is het minimum-loon 23 cent, maar
sommige ontvangen wei degelijk 25, 28 en 30
cent en dc betere werklieden zullen altijd betere
looncn blijven ontvangen.
Maar, zeggen de tegenstanders, de brekebeenen
en ouden van dagen zullen van lieverlede op de
straat worden gedrongen. Ook dit is onwaar.
Met toestemming van den besteder kan men
aan die mindere werkkrachten minder loon ge
ven doeh wordt dc besteder door de beste
krachten niet beter gediend dan door de slechte
en de oude werklieden en mag men uit dit oog
punt de invoering der bepalingen tegenhouden
Bovendien er is groote werkloosheid en een
groot, reserve-loger van den arbeid, dat helaas
grootendeels is saamgesteld uit goede werklui,
die uitgestooten zijn door de slechte, die zich
tevreden stellen met hongerloonen. En voert
men de loonsbepaling in, dan komt dit ten goede
aan de knappe werklui en zóo aan de sociale
questie.
Men verplichte tot verzekering tegen invali
diteit maar verwarre niet philan tropic met eco
nomie doch helpe de zwakken door armenzorg.
Er is nog een theoretisch bezwaar onwel,dat
de regeling in strijd zou zijn niet de wet van
vraag en aanbod waarbij verouderde staathuis
houdkundigen zwoerennergens echter wordt
cenig argement gevonden voor die zoogenaam
de weten waar staat geschreven, dat Staat of
Gemeente verplicht is, die wet te handhaven?
Het is geen plicht, die wet vrij te laten werken
en men begaat dan ook geen economische ket
terij door haar niet toe te passen.
De eenige plicht die op ons rust, ismee te
werken aan de verbetering van de positie der
arbeiders mits men zich bepale tot maatregelen,
die overeenkomstig zijn met de omstandigheden.
Het is plicht de bakens te verzetten als het
getij verloopt, dat is, dat men tussehenbeide
komt oin ergerlijke misstanden weg tc nemen.
Maar hoe zult ge controleereu, vragen de
tegenstanders. Te Amsterdam zijn bepalingen ge
maakt waardoor de opzichters tegenwoordig
moeten wezen bij de uitbetaling der looncn.
Maar vooal de werklieden zelf moeten meewer
ken en controle oefenen.
In de werklieden zelf moet het besef wakker
gemaakt, dat zij hun eigen belangen behartigen
door die controle. Daartoe moeten de vakver-
eenigingen krachtiger zijn. Maar mag het nog
niet krachtig genoeg zijn van dat besef en van
die vereenigingen een roden zijn om te wachten
met de invoering'? Och, als men een wet in
voerde eerst als men de zekerheid had; dat geen
enkele bepaling ervan werd ontdoken, dan zou
men nooit eenige wet kunnen invoeren. En
indien men de bepalingen ook al eens ontduikt
dan zal men tot do werklui kunnen zeggen
„liet is thans uw taak, te zorgen voor de hand
having wij deden het onze. doet gij het uwe
en zorgt voor uzelven". Staan we daardoor ook
niet sterker tegenover de eischen der werklieden
En als men overtuigd is van het billijk ver
langen der werklieden en men geeft daaraan
met gehoor, dan is dat apenliefde.
Thans (9.10) werd een pauze van omstreeks 5
minuten gehouden, waarna gelegenheid werd
gegeven tot debat, waaraan alléén werd deel
genomen door den heer J. I'. van 't 1-Ioff.
Spr. verklaarde het. in hoofdzaak vrijwel eens
te zijn met den inleider doch enkele bedenkin
gen in 't midden te willen brengen,
Er bestaan misstanden en spr. wil deze gaarne
helpen verbeteren, doch heeft wel eens gehoord
dat als men tien huizen heeft te verbeteren, men
begint bij het slechtste en uit dien hoofde meent
spr. hier te mogen aanvoeren, dat veel erger
dan in de bouwvakken de toestand is onder de
winkelbedienden, de spoorbeambten, de bakkers
en de bleekers. Zeker 80pCt. van hen die werk
zaam zijn in de bouwvakken werkt niet meer dan
11 uur per etmaal, minder nog. Maar ook wordt
de patroon te veel aan banden gelegd door al
die bepalingen, De patroon moet het recht blij
ven behouden om, in den drukken tijd, tot zijn
gezellen te zeggenjongens, we werken nu tot
8 uur, in plaats van tot 6 unr 't is nu druk
en allé klanten komen te gelijk om geholpen
te worden, zooals in den schoonmaaktijd maar
al te veel geschiedt.
Men moet waarlijk den patroon wat ontslaan
van allerlei formaliteiten, 't Is goed dat men
nagaat of hij een jongen, een kind, te lang op
't werk houdt, maar niet kan het de bedoeling
des wetgevers zijn, dat men den patroon een
opmerking kan maken omdat een werkkaart
wat beduimeld, een werklijst wat gescheurd is.
De patroon moet de vrijheid blijven behouden
om een ouden, trouwen knecht, die een groot
gezin heeft, wat langer te houden dan een onge
huwde.
Evenals spr. een voorstander is van vrijhan
del, zoo ook zou hij wenschen vrijheid voor den
werkman. (Applaus).
I)e hoer Gerritsen meent, dat hier meer dan
11 uur per etmaal wordt gewerkt, 's zomers zelfs
van zonsopgang tot donker.
Prol'. Treub, den lieer Van 't Ilotfbeantwoor
dend, zeide in 't begin van >£ijn rede óf niet zeer
duidelijk geweest óf niet begrepen tc- zijn. Im
mers hij heeft niet beoogd b<-palingen van de
Arbeidswet, maar een geheel ander onderwerp
en wol de regeling van loon en weTktijd bij Ge
meen te werken. Spr. wist bovendien niet, dat de
Gemeente Amersfoort zooveel winkelbedienden,
bakkers en bleekers in dienst had. De quaestie
van het bemoeilijken der patroonsdoor de A rbcids-
wet heeft echter niets te maken met het onder-
wei-]) dat nu besproken wordt. Indien we daar
over later eons praten, dan zal spr. den lieer
Van 't Hof!' in zoor veel gelijk geven, want
werkelijk schept ook do Aibeidswot tal van
misstanden. We hebben het nu echter over de
Gemeente als werkgeefster.
Spr. wil aannemen, dat de heer Van 't Hoff
gelijk en de lieer Gerritsen ongelijk heeft, dan
zijn hier 80 pCt. werklieden die minder dan 66
uur per week arbeiden. Welnu, voor de restee-
rencjc 20 pCt. moeten de bepalingen worden ge
maakt opdat dezen óok niet langer werken dan
11 uur por etmaal.
Spr. wil aannemen, dat het groote meeren-
deel der patroons te Amersfoort humaan is, doch
er zijn zeker ook slechte patroons, nemen we
aan 5 pCt., en tegen dezen moeten de werklie
den worden beschermd.
De arbeid zou door de invoering der bepalin
gen aan banden worden gelegd, meende dc heer
Van 't Hoff, die in dc eerste plaats dc vrijheid
van den patroon wil gehandhaafd zien om te
zeggen ,,'t is druk, werk over." Welnu, de vrij
heidlievende patroon blijft vrij om niet in te
schrijven. En als er werkelijk dringend werk is,
dan kan nóg worden overgewerkt óok al zijn de
bepalingen ingevoerd. Als bijvoorbeeld bij het
maken ecner brug een dam doorbreekt en alles
weer onderloopt, dan wordt wèl doorgewerkt
en zal geen enkele directie de vergunniing daar
toe weigeren.
De werklieden, zegt de heer Van't lloff, moe
ten vrijheid behouden om zoolang te werken
als ze willen, ten einde een gulden meer te
kunnen verdienen. Maar mag dé Gemeente dit
goedkeuren, mag ze profitecren van den geld
nood dor werkkrachten De werklieden willen
niet gaarne overmatig lang arbeiden, doeh ze
worden gedwongen hun moe lichaam nog moer
af te sloven om dien gulden te verdienen. Wat
ze wèl willen, isregeling van loon en werk
tijd, omdat ze hierdoor op den duur grootere
verdiensten maken. Laat dcyi werkman zelf op
komen voor zijn vrijheid en laat hem een adres
inu.enen aan den Raad, indien bij niet gehaat
wordt door dc invoering der bepalingen. Onein
dig beter is een onvrijheid der werklieden dan
een vrijheid om te werken voor een hongerloon,
waardoor hij 10 jaar eerder versleten is en 10
jaar eerder dood, en dit kiln toch niet zijn in
het behing van de zijnen of de gemeenschap.
Na dupliek van de heeren Van 'l Holl en
prof. Treub sloot de Voorzitter de om 8.15 aan
gevangen vergadering om 9.-15 in .,I)o Arend"
gehouden.
Om de belangrijkheid der zaak heeft de ver
slaggever gemeend, hier dc improvisatie in haar
geheel te mogen herhalen.
De heer II. van der Mevden, commies ten
Post- en Telegraaf kantore hier. is mol ingang
van It) Januari benoemd tot Directeur van
het 1'ost- en Telegraafkantoor te Kaatsheu
vel.
Aan de Rijks-universiteit te Leiden is Za
terdag bevorderd tot doctor in de genees
kunde, de heer Max Manuel Wolff, geboren
te Amersfoort, arts te 's-Hertogenbosch, met
eet; academisch proefschrift: «Over de koorts
en de koortswerende middelen bij longtering".
Het zal zeker niet aan velen bekend zijn,
dat de Buarnsche bossehen tegenwoordig
verscheidene herten herbergen. Donderdag
werd o. a. door den Burgemeester van Eem-
nes, jhr. C. Rüell, aan de Lage Yuursche een
ree geschoten.
Kort na den dood van Prins Hendrik-
werden de herten uit het kamp achter
Sciestdijk naar elders overgebracht. Bij die
tegenheid ontsnapten er een paar, welke
zich thans vrij sterk vermenigvuldigd schijnen
te hebben.
N'abij «Jachtlust", aan de Bildt, is een stuk
grond aangekocht, bestemd tot den bouw
van het nieuwe krankzinnigengesticht.
Het opnemen van Ingezonden stukken brengt
niet altijd mede, dat do Redactie onvoorwaardelijk
instemt met hun inhoud.
Kopij van geplaatste of ongeplaatste stukken wordt
nimmer teruggegeven.
Geachte Redactie,
Stel mij in de gelegenheid, door in uw
veelgelezen blad bet volgende onder de aan
dacht te brengen van wie het behoort, en
ik zal u daarvoor zeer dankbaar zijn want
het geldt hier een zeer ernstige zaak, van
groot belang voor heel Amersfoort.
Mijne zegslieden zijn ernstige en betrouw
bare mannen. Dit wil ik op tien voorgrond
stellen.
Welnu, zij deelden mij mede, dut op dit
oogenblik bier ter stede zich voordoet een
zeer groot aantal gevallen van typhus of
typheuse koorts.
Maar wat erger is, bij de autoriteiten is
een groot aantal van die gevallen niet aan
gegeven en wordt daardoor de stad bloolge-
steld aan een typhus-epidemie.
Ik kan me zeer goed iudenken in hetbu-
maniteifs-gevoel van de behandelende ge-
neesheeren, die den alleruitersten termijn af
wachten om aangifte te doen van een typlius-
geval zoolang zij nog geen besliste én on-
weerlegburo symptomen waarnomen en dus
•t van mijn Fabrieken betrokkei
fen, gestroopt, geruit, gewerkt, <i
ende kleuren, dessins c-nz.). Fi
piment is eenvoudig dolzinnig. Zullen dan de I Stalen ommegaand. Dubbel brief porto naar Zwitserland.
inn nemers op eenmaal stekeblind worden? To G. Henneberg'a Zijde-Fabrieken (k. k. Hollever.) Züricli
nog kunnen spreken van «hooge koorts",
wanneer het geldt, door het bekende briefe
waarop «besmettelijke ziekte", do nering
doenden, iu wier woning zich typhus-ver
schijnselen voordoen, in hun bedrijf te bena-
deelen.
Maar toch koint bet mij humaner voor,
liiet zoo met vuur te spelen, vooral thans
niet, nu wegens de Sint Nieolaas-inkoopen
dergelijke besmette althans verdachte
winkels gevaatlijk zijn voor de gemeenschap.
Ik denk aan de bekende spreekwijze der
zachte heelmeesters.
Wellicht worden de geneeshoeron doorTlit
mijn schrijven tot nadenken gestemdmis
schien mengt zich thans de Gezondheids
commissie in deze zaak, of neemt het Ge
meentebestuur haar ter hand en wordt van
hooger hand meegedeeld of het waar dan
wel onwaar is, dat zich hier ter stede thans
zooveel gevallen van typheusen aard voor
doen.
Ik zon mij gelukkig rekenen, indien dit
het gevolg ware van mijn schrijven.
Onder dankbetuiging voor de verleende
plaatsruimte
Uw dw.
Q. N.
lieden overleed te Deventer
mijne geliefde zuster Mevrouw
H. L. NIEUWENHUÏS
Van Lansciiot HütiKËciiT.
K. L. II. van LANSCIIOT
HUBRECHT.
AMERSFOORT, 20 Nov. 1808.
Het Gezegend Koninkrijk
van Christus zeer nabij.
De Heer J. van her WAALS wenscht
op Dinsdag 29 November a. s.. des avonds
/'/o uur, iu het lokaal »I)K ZAAIER" te
spreken over de drie onderscheidene klas
sen van menschen in het aanstaande Konink
rijk naar Gods eeuwig plan en raadsbe
sluit.
j|7 Er biedt zich aan voor dade-
lijk een li. K. DIENSTBODE als
of MEID-ALLEEN.
Brieven onder letter NV. aan het Bureau
der (oude) Aniersfoorlsche Courant, Kortc-
gracht 50.
55K2T,,
REKENINGEN aan den
heor Van GENNEP worden
voor 5 December a. s. ingewacht.
Be DIRECTEUR van hel Postkantoor te
Amersfoort brengt ter algemeeno kennis
dat. op Zondag, 4 December aanstaande, te
zijnen kantore gedurende de gewone uren
van openstelling voor bet publiek, nl. van
8 tot 10 ure voorin, en van 12,HO tot 1.B0
nam. (Spoortijd), postpakketten ter verzen
ding kunnen worden aangeboden.
Amersfoort, den 2<">. November 1808.
De Directeur voornoemd;
SCIIMITZ.
DONDERDAG 1 December
3* OPENING twj
van een ('ursus 111 liet knippen op maat.
I11 15 lessen van H uur leert men de
nieuwste en etet/anlste Costumes, Mantels en
alle Kinder- en Onder kleederen grondig naar
maat knippen, zoodat men niet. behoeft te
passen en men ook na verandering der mode
liet geleerde in toepassing kan brengen.
Schriftelijke bewijzen van bekwaamheid
worden uitgereikt.
Leergeld fit).ook privaatles aan huis.
De lussen worden gegeven te A mers/oort
ton huizo van dun heer N. M. van WOU
DENBERG, Langestraat A. !(i, waar do dames
'/icli v. p. spoedig gelieven aan te melden.
Inlichtingen gratis.
Aanbevelend,
A. RICKFRMANN,
COtTKI'R,
Jansstraat 'ibis, Uln
•hl.
iiIIiHtn echt, indien direct van mijn Fabrieken betrokken, zwart,
tot f 14.05 per Meter effen, gestreept, geruit, gewerkt, damast enz. (circ
liteiten en 2000 verschillende kleuren, dessins enz.). Franco en u-Ij n
11 gekleurd van Ü5 cent
240 verschillende qua-
invoormlitoii in huis.
gebruiken Jf.-O. 111 varuit er wel bij; maar
j dit. getal moet vertienvoudigd worden en
dan eerst zal de nlgcrnccnc gezondheidstoe
stand oen gouden tijdperk intreden.
I Daarom is 11,-0. met GOUD bekroond.
