Donderdag 13 September 1900. No. 5014. 49e Jaargang. UITGAVE FIRMA A H VAN CLEEFF te AMERSFOORT. Dost /'1 4". a 7. en ^onc^er^a9avond. Abonnement per 3 maanden fi.franco per en onteiapninos^H ^•..6n re8e's cent; elke regel meer 40 cent. Legale-, ofiicieële- f 02r> 'p rnnfc i en 'eD *)81> re^e.' cent" delaines 15 regels f 1.25elke regel meer ten pvemlc of6 u e]S-, Daai P'aatsruimte- Bewijsnummers worden in rekening gebracht en kos ten evenals afzonderlijke nummers 40 cent. Bij advertentiën van buiten de stad worden de incasseerkosten in rekening gebracht. BUREAU KORTEGRAGHT9 Telephoon 19. KENNISGEVING. De BURGEMEESTER eu WETHOUDERS vau AMERSFOORT, Gelet op art. O «lor HINDERWET, Brengen ter Konnis van het publiek, dnt een door k, J. van OMMEN ingediend verzoek, met bijlagen, om vergunning tot bet oprichten van eone rookerij van vlocschwaren in bet perceel alhier gelegen aan de Ai'iihomse.hc straat No. IS, bij het Kadaster bekend oinli'r Sectio E. No. 1790, op do Secretarie der ge- niren'.e ter visie ligt en dat op Maandag, den 24 September aanstaande, des voormiddag* te hall elf uren gelegenheid to11 Raailbuizn wordt gegeven om, ten overslaan van bel Gemeentebestuur of van öen uf meer zijner leden, bezwaren togen liet oprichten vu» «Ie inrichting in te brengen, Amersfoort, den 10. September. Burgemeester en Wethouders voornoemd, De Burgemeester, T. A. J. van ASCII van WIJCK. De Secretaris, B. W. Tn. SANDBERG. Een Transvaler over den oorlog. Wilt we tot dusver weten over den oorlog hebben we uit niet altijd even juiste telegram men en uit brieven die niet het oog op de En gelsche censoren niet alles meldden wat we wel wilden weten. Zeker zal het nog lang duren oer de geschiedschrijver een juist beeld zal kun nen schetsen van den krijg, die aller aandacht zoo zéér terecht gaande houdt. Toen het dan ook hier ter stede bekend werd dat een Transvanlsch burger, de thans met „ge dwongen verlof" naar Nederland teruggezonden (iou vernem en ts-on der wijzer J. Endendijk, gehoor had gegeven aan den drang zijner vrienden om van zijn ervaringen op bet oorlogsterrein in ruimer kring mee te deelen, toen stroomden velen Dinsdagavond naar de groote zaal van „Ainicitia" die zeer goed bezet was. Klokke acht betrad de Commissie met den spreker «le zaal. Nu een zeer kort gebed door da. Donner leidde du heer Kollewijn den spr. in en zeide ongeveer Kr is een wederzien, dat soms pijnlijk aan doet. Slechts weinige jaren geleden vertrok de heer Endendijk van hier onder de beste voor uitzichten en met de goede wenschen van de zeer velen die hem hier hadden loeren waar- deeron om zijn warme deelneming in de publieke zaak. Het is hier niet de plaats om te herin neren hoeveel Endendijk in Transvaal deed voor het behoud der Nederlandscbe taal en welk warm strijder hij was voor de Hollandsche beweging. Hij kon het beat vinden met de bevolking van zijn nieuw vaderland, waarvan hij Burger ia geworden, en aan de school te Amsterdam (dis trict Eruielo) waarvan hij alras Hoofd werd, wijdde hij al zijn zorgen. In Juli 99 bleek, dat de Engelsche Regeering den oorlog wilde; na het beroemde Ultimatum ging Endendijk mee op commando en streed acht maanden mee in Natal en den Oranje-Vrij staat. Ware hij niet te Pretoria gevangen ge nomen, toen hij daar een nieuw paard wilde koojien, Endendijk had thans behoord tot het Feuilleton. De beleende Juweelen «Zooveel ik mij bezinnen kan, heb ik u vroeger nooit gezien," zeide zij, met toonlooze stem terwijl zij hot niet waagde haar oogen op te slaan. Ik was van plan, de jonge vrouw naar mijn bu- reau jn Scotland-Yard te brengen en mij daar baar geschiedenis te laten verhalen bij rijpere overwe- 8>"g echter zag ik om harentwille daarvan af en frad binnen in een koffiehuis in Cbaring-Cross, waar ~,.men kende mij mij een kamer liet wijzen cc mijn verlangen te kennen gaf oni niet te worden Koatonrd. Hier verzocht ik mijn geleidster plaats ,l® "omen en zij zakte letterlijk op den stoel ineen, 'crwijl zij het hoofd op de handen steunde en zóo weende en snikte, dat ik voor haar toestand vrees '"egon te krijgen. Ik zag in, dat het in dien toostnnd vorgeefs zou "J", baar te troosten of deelneming te betoonen 'k wilde haar derhalve laten uilweenen en bestelde intuauchon een eenvoudig souper. Eindelijk, toen Z'J "sar verdriet eenigszins had overwonnen en uit geweend was, deed zij haar sluier af en toonde mij "tar klassiek schoon gelaat, dat wol is waar thans J*n "et woenen gezwollen was, maar een uitdruk- weemoed en ellende droog, dio den be- kinj ncciuuuu «JII 11 H l sctiouwer waarlijk ontroerde. ..Ac-li, Mr. Forrester, heb medelijden mot my, mftur veroordeel, veracht, mij niet; want als gij al- wist God vergevc bet mijDit zeggende, wak zij opnieuw uit in een hevig weenen, dat baar hcriuucring aan hot verleden en de schande van commando Botha. Than, ia hij door ie Lngelscben per „Howarden Cnstle" naar Neder land gezonden, waar hij slechts wacht om terug te kunnen keeren. 8 Een storm van verontwaardiging is opgesto- k? aijhen hot jeweten der volken beleedigden, het rechtsgevoel ver krachtten doch de volkeren zijn machteloos en kunnen slechts protesteeren de Regeeringen zien toe en .schijnen geen eind te willen maken aan dezen schandelijken ooi log uit welken ons klein volk een ernstige les moge putten Do heer Endendijk betrad rai het podium en werd met een luid applaus begroet. «Spr. begon mot te herinneren ann den „Open brief aan den hertog van Devonshire" en zeide reeds bemerkt te hebben dut niet alleen de l'loi- lundselie journalisten maar wellicht hetgeheele I lollandsche volk dezen oorlog onnoodig en'schan delijk achtten. .Spr. zou zich niet uitputten 11! uitvoerige beschrijvingen van de gevechten bij Magersfontoin of Colenso, doch van zijn ei gen ervaringen mcedeelen, vertellen wat niet uit couranten kon bekend zijn en spreken over den oorlog in zijn geheel, als historisch feit. Onverklaarbaar was het allen Uitlanders, «lat Chamberlain zoo voor hen ijverde. Spr. zelf was tot kort vóór den oorlog Uitlander en do Uitlanders luidden het werkelijk zoo goed in Transvaal. Zouden de duizenden die er heen gingen allen verdrukt zijn door de Regeering? Allen kwamen uit vrijen wil, alleen om hun positie te verbeteren en de Regeering steunde allen en hielp allen. De oude Roeren, veehouders en landbouwers, waren meer wantrouwend; maar houden wij zooveel van de Uitlanders in onze handels-cen tra En brachten de Europeanen niet te veel de hun eigen ondeugden mede, vooral drank- lust, gouddorst en eigenwaan En bovenal, de vermenging met het niet- blanke ras; de grootste gruwel in het oog der Roeren. De Uitlanders hadden geen stemrecht en dit was hoogst natuurlijk wij geven vreemdelingen in ons gezin óok maar niet aanstonds een stem in 't kapittel. Na 14 jaar in 't land gewoond te hebben, konden de Uitlanders stemrecht krijgen. Chamberlain meende, dat 5 jaar ver blijf genoeg was, doch Chamberlain had daar niet over te oordeelen, wat wel 't best blijkt uit de nieening van Lionel Philip, den mede plichtige in den Jameson-raid, die zeide, dut net stemrecht hem geen oortje waard was. Hij kwam ook slechts om geld te verdienen. Dat de Uitlanders het werkelijk goed hadden, bleek uil htm deelneming aan den oorlog in welken zelfs Engelschen meevochten tegen de Tommies. Zij leefden hun gewoon leven, meest in betrekkingen ea ambten welke door de Boeren niet konden worden bekleed, door de Roeren die al hun zorgen moesten wijden aan hun land en aan hun vee, dat zoo ontzettend had geleden door de runderpest van 1896. De Roeren zijn sterk in binnenlandsc.be politiek met de buitenlandsche bemoeien zij zich in 't geheel niet. Vooral een jaar vóór den oorlog stonden de partijen sterk tegenover elkaar. Het zijn de conservatieve en de progressieve; de conservatieve is niet-conservatief, de progres sieve, niet-progressiefbeter ware het te spreken van een Joubert- en een Kruger-partij en steeds was het. Joubert contra Kruger, nimmer omge keerd steeds trachtte de Joubert-partij de Kru ger-partij te benadeelcn, vooral nadat de in vloed van het Engelsche kapitalisme zich bij de Joubert-partij had aangesloten. Een eerste gevolg was de strijd tegen de Hol landers en een zeer sterk sprekend bewijs daarvan liet ontslag van De Jonge, eerste Secretaris van het onderwijs-departement, omdat deze zijn mee ning uitsprak over zekere kerk wier predikan ten de Engelsche taal voortrokken. Toen bleek eerst recht hoe gespannen de ver houding was, want toen de Volksraad den heer De Jonge wilde ontslaan, weigerde de Regeering dat ontslag te verleenen een ongehoord feit in de geheele geschiedenis van Transvaal. Spr. herinnerde nu aan de correspondentie met Chamberlain, den Secretaris van Koloniën, hoe wel Transvaal in 84 vrij verklaard en dus geen Engelsche kolonie was, en hoe allen na de con ferentie te Bloemfontein wisten dat Chamberlain oorlog wilde. Wij hielden Burger-vergaileringen in deze be sliste Republiek. Het meerendeel wilden geen oorlog; enkelen wilden hun Mauser wel eens probeeren. Maar bovenal bleek de onbegrensde achting voor Oom Paul. Heel het volk, zelfs de sterkste Joubert-man, vertrouwde op Kruger en ieder hoopte, dat hij zou „reg kom" met Cham berlain. Om te toonen welk een helder hoofd Kruger heeft, vertelde spr. nu enkele anecdoten over den Staatspresident, van welke er hier éen willen herhalen. Een oude Boer, een goede vriend van Kruger, was gestorven en alras kregen zijn twee zoons kwestie over de nalatenschap. Kruger wilde niet, dat de rechter zich met het geval bemoeide en riep beiden bij zich. Tot den oudsten zoon zeide hij nu: „verdeel jij die plaas" en, toen j dit geschied was, tot den jongste„Kies jij nu J welk deel je wil hebben." Een bijna Salomo- nisch oordeel. Het Ultimatum moest komen, toen, óok nadat gehoor was gegeven aan het verlangen om stem recht toe te kennen reeds na 5-jarig verblijf, de eisch kwam om Engeland's suzereiniteit te erken nen. Jammer was het, dat Transvaal als echte Republiek geen soldaten had en slechts 600 it 800 artilleristen. De Boeren-zelf konden niet naar de grenzen worden gezonden zonder dat men groot gevaar liep dat zij zouden gaan „skiet". Doch de toe stand werd onhoudbaaralle zaken stonden stil. Prachtig was de smeekbede van de „Volks stem": „stoot toe; wij bidden u, stoot toe en martel ons niet langer". Koningin Victoria wist welke oil'ere gebracht zouden worden om de paramouncy in gansch Afrika te bewaren, doch Chamberlain bleek niet gereed te zijn en de be- het oogenblik afdwong. Ik liet baar begaan en wachtte geduldig, tot zij weder in staat zou zijn, mij haar mededeelingen te doen. Inderdaad riehttezij zich plotseling op, wischte zich de tranen uit de oogen, zag mij opmerkzaam aan en zeide tocu zenuwachtig„Ik geloof vast, ja, ik beD overtuigd, dat u een man van eer en be ginselen is. Ik hoop mij te mogen vleien, dat u niet gelooft, dat ik mij vrijwillig wilde overgeven tot hetgene, waarin gij mij hedenavond hebt ver hinderd tot verderf van lijf en ziel „Neen. Ik wil het goede van u denken eu u tot zulk een gezonkenheid niet in staat achten, miss Vermont. Ik beken u, dat eenige verklaringen van dcu heer Simpson omtrent u, nadat u zijn kantoor hadt verlaten, mijn belangstelling voor u hebben opgewekt. Ik beken u zelfs, miss, dat ik daarvoor reeds in uw huis ben geweest. Ja, ging ik voort, toen zjj mij hierop verwonderd aanstaarde, ik stelde destijds zooveel belang in u, dat ik mij voornam meer van u te vernemen en, indien mogelijk, u te 8„?jnhebt ons huis werkelijk bezocht f" vroeg zij belangstellend. Dat eigenlijk metik kwam slechts op den drempel der huisdeur, onder het voorwendsel daar iemand te zoeken, eigenlijk echter, voegde ik er lachend bij, toen ik haar in haar opgewektheid zelf haar verdriet vergoten zag ctgeuhjk echter slechts om te onderzoeken of u aan den heer Simpson wel uw waren naam en adres hadt opgegeven O zoozeide zij en scheen hierdoor gerust ge stold een oogenblik zag zij mij ernstig en met uit drukking aan. glimlachte toen weemoedig en bood mij de hand met de woorden„Ik had dus een on bekenden, onverwachten vriend in u?" Dat hebt u nog, miss Vermont, en vertel my nu al "uw bekommeringen; wat gü my ook r—— zal ik trouw geheim houden en u kunt mijn ver zekering gelooven, dat het mijn oprechte wensch is, u van dienst te zijn, indien u het goede wilt." „Dat gelonf ik volgaarne, Mr. Forrester zeide zij levendig, leunde achterover in haar stoel en legde de handen gevouwen in den schoot. „Herinnen gij u nog het bankiershuis Barleigh, De Vermont en Huil?" „Zeker, antwoordde ik, het was een tijd lang een der bloeiendste, eu de opvolgers dier firma zijn zeer „Mijn vader was deelhebber in dat huis," zeide zjj. „Werkelijk? Is dat mogelijk „Niet alleen mogelijk, maar volkomen waar." „Slechts een oogenblik geduld riep ik nadenkend, want ik wilde mij bezinnen. Is het werkelijk waar, dat u een dochter is van Henry de Vermont, die „Ik weet wat u zeggen wilt, ninar niet durft uit spreken Ja, ik ben de ongelukkige dochter van dien man en heb twee broeders, die nog minder in staat z\jn voor hun onderhoud te zorgen dan ik." Ik was van ontzetting van mijn stoel opgespron genzij bemerkte de diepe ontroering die baar woor den bij mij hadden veroorzaakt, wierp mij een wee moedig dankbaren blik toe en vervolgde: „Ja, Mr. Forrester, van mijn ongelukkigcn vader hebt u wel gehoord, maar niet van de kinderen, nog minder misschien van zjjn dochter, en ik bon ver zekerd, u hebt wel nooit kunnen denken, dat gij ooit zijn dochter ouder zulke omstandigheden zoudt aantreffen, als die waarin u haar hedenavond hebt ontmoet," Ik antwoordde slechts door een stomme buiging haar mededeelingen klonken mij nauwelijks goloof- lijk, en tileli gevoelde ik, dat zy waar waren. „Ik beloofde u alles te bekennen en nu zal ik u ook niet het minste verzwijgen, ging zij bewogen voort. In den tijd der Franscho omwenteling kwam mijn vader, destijds nog een kind, met zjjn ouders richten van Reuter bleken louter bluf. In October had Engeland nog geen 35 000 man in heel Zuid-Afrikade Engelsche bladen spraken later van 18000 man, doch dit slechts om de verliezen goed te praten. En dit over een oppervlakte van meer dan de helft van Europa doch het was de bloem van het dappere Engel sche leger, evenwel aangevoerd door onbekwame bevelhebbers die gewend waren tegen Kaffers en onbeschaafde volkeren te vechten, voor wie de geschiedenis niet geschreven was en die den vijand minachtten, terwijl in Engeland werd ge sproken van „een reisje naar Pretoria in ze9 weken". Het aantal troepen in Transvaal en den Vrij staat werd bij het begin van den oorlog ge schat op 50 a 60 duizend op zijn hoogst, doch er zijn er tot November weinig meer geweest dan 35000. Zeer jammer was het, dat de vereenigde Repu blieken toen niet konden beschikken over kanon nen Transvaal had slechts enkele Long-Toms, een paar Kruppjes en eenige Creusot's, te samen twintig vuurmonden, die vooral in den Vrij- straat zoo hoog noodig waren. Dat er geen kanonnen waren, was een gevolg van den twist tusschen de Staats-partijen, waar door de leening van 60 millioen, die te Amster dam zou gesloten worden, misliep. De Regeering kon niet zeggen waarvoor zij aat geld noodig had en de Volksraad eischte een openlijke ver klaring. Doch wij hadden onze nieuwe geweren, in handen van „gezouten" schutters en bovendien het voordeel eener hoogst eenvoudige en snelle mobilisatiewe waren dus zeer in het voordeel. Maar nu de keerzijde. Bijna alle Bocren-nan voerders waren onbekwaam en meest allen ongeoefendhun commando dank ten ze aan hun verkiezing tot lid van den Volks raad en ook in Transvaal is niet elk Kamerlid een goed troepenaanvoerder. We hadden alléén Joubert en deze was eigenlijk slechts een uitstekend administrateur. Daarbij kwam nog verraad, zelfs in de hoogste kringen. De latere geschiedschrijver van dezen oorlog zal namen noemen en verrassende ont hullingen doen. Doch al deze nadeelen werden niet aanstonds gevoeld, omdat de aanvoering der Engelschen zoo ontzettend slecht was, en de aanvankelijke voorspoed deed de Boeren hun gewonen ernst verliezen. In plaats van Lady-smith te nemen, waarin 9C00 geharde Engelsche soldaten zaten opgeslotenin stede van aan gene zijde der Tugela te trekken, spotten de Boeren met de Europeesche bladen over hun vijand. Waarom zijn Ladysmith, Mafeking, Kimber- ley niet genomen Waarom werd met die plaatsen eigenlijk slechts een morgen- en een avondschot gewisseld Waarom zijn die plaatsen bijua in 't geheel niet beschoten, niet ernstig berend? Waarom werd den Engelschen zooveel kanB ge geven Eerst na 27 Februari, de gevangenneming van Cronjé, begonnen de Boeren te zien dat het ernst was. Na het ongeluk met Cronjé, het verlies van Ladysmith, den ramp van Colenso, eerst als vluchteling naar Engeland. Dezen hadden de overblijfselen van hun vermogen medegebracht en gaven hun adel op om door een burgerberoep in hun onderhoud te voorzien. Mijn vader iverd koopman en nam later deel in genoemd Bankiershuis, huwde toen een Iersche vrouw eu leefde met haar vele jaren gelukkig en in welstand. Do positie van mijn vader, als lid eener zoo aanzienlijke firma, bracht hem en zijn familie in gezellig verkeer met do welgesteldste en voornaamste kringen der Hoofdstad. Hy leefde op een voet die met zyn stand en zyn vermogen overeenkwam en zyn huis was open voor allen, die hem hekend en voorgesteld waren. Ik, die lang het een ine kind mijner ouders was, genoot al de voor deden die de positie mijner ouders mij kon geven; de beste leermeesters gaven mij onderricht, en vader spaarde voor mijn opvoeding geen kosten. „Toen ik den gevorderden leeftijd bereikt had, werd ik in de gezelschappen ingeleid, waarin ik tot nu toe, God alleen weet met welke offers (voegde zy er smartelijk by, toen zij mijn verwondering be merkte) mijn positie heb volgehouden met op offeringen die mij bijna aan den randstamelde zij en verborg het gelaat in de handen. „Het ging ons goed, vervolgde zij na een korte wijle, tot voor eenige jaren vider in handen viel van een bende adolyke en voorname bodriegers en oplichters, die hem aan de speeltafel brachten. Het wnren lieden uit do voorname, deftige wereld man nen met beroemde namen waren er onder. Lang zamerhand werd hot snel een alles bchecrschende hartstocht bij mijn ongelukkigen vaderen het.gevolg daiirvnn was, dat hy hij Croekford en in andere fa shionable speelholen zijn geheele vermogen verloor, of daarvan bestolen werd. Hij hield niet op vóór hy alles verspeeld had, wat hij slechts het zijne kon noemen. Toen overviel hem de vertwijfeling het overige weet gy. Wordt vervólgd).

Historische kranten - Archief Eemland

Amersfoortsche Courant | 1900 | | pagina 1