Donderdag 9
Februari 1905.
No. 5616.
54e Jaargang.
Feuilleton.
Reservist Tiesmeijer.
Binnenland.
AMEBSFOORTSGEE COURANT.
FIRMA A H VAN CLEEFF
te AMERSFOORT.
Verschijnt Dinsdag-. Donderdag- en Zaterdagmiddag. Abonnement per 3 maandeD
franco per post f4.15. Advertentiën 4—6 regels 60 centelke regel meer 40 cent. Legale-^
oflicieële- en onteigeningsadvcrtentiën per regel 45 cent. Reclair es 4—5 regels f 4.25; elke regel
meer f 0.25. Oroote letters naar plaatsruimte. Bewijsnummers naar buiten worden in rekening
gebracht en kosten evenals afzonderlijke nummers 40 cent.
Bij advertentiën van buiten de stad worden de incass^erkosten in rekening gebracht.
KORTEGRACBT 9
Telephoon 19.
Onder dezen titel schrijft J. L. het volgende
in de Amsterdammer, Wee'.blad voor Nederland
Op de in de maand October j.l. te Darmstadt
gehouden algemeene vergadering van de „Ver-
eeniging tot Hervorming van het Grondbezit",
is door een van de meest bekende hygiënisten,
prof. Max Gruber, over het verband tusschen
de bovengenoemde verschijnselen een zeer be
langwekkende rede gehouden. Deze rede is
hierom belangrijk, omdat zij hoofdzakelijk gericht
is tegen hen die van oordeel zijn, dat de be-
str'jding van de tuberculose volstrekt niet in
de eerste plaats een sociale zaak en een taak
van «le gemeenschap zou wezen. Zij is van het
grootste belang oo.i voor ons land, waar de
regeering krachtens de begrooting van het vorig
jaar slechts met f 10,OUD harerzijds een bestrijding
van de verschrikkelijke ziekte van geineenscliaps-
wege steunten waar natuurlijk het even noocïig
is als waar ook er de volle aandacht op te vestigen
dat een rationeele Wijze van bestrijding hoofd
zakelijk op het terrein van de algemeene ver
betering der sociale hygiëne gevonden kan
worden. Weshalve wij er het een en ander
hieruit willen mededeelen.
Vast staat, zoo betoogde prof. Gruber, dat
wij de kiem van tuberculose niet mede ter wereld
brengen, maar dat zij er na de geboorte pas
in komt bij den mensch. De uitzonderingen op
dezen regel zijn werkelijk uitzonderingen.
Verder dient er aan te worden vastgehouden,
dat de tubercel-bacil een strenge parasiet is,
d. w. z dat hij zich slechts in het lichaam van
den mensch, of in dat van voor hem ontvankelijke
dieren ontwikkelen en vermeerderen kan. De
moderne bestrijding van de uitbreiding der ziekte
legt er zich dus hoofdzakelijk op toe, om een
verbreiding van de zeer virulente en weerstands
krachtige bacillen, die zich voornamelijk in de
sputa van aan tuberculose lijdenden bevinden,
zoo krachtig mogelijk tegen te gaan. Daarom
is een zoo streng mogelijk en zoo consekwent
mogelijk doorgevoerd isolement van een tuber
culose lijder een allereerste vereischte. Het
zijn alle voorzorgsmaatregelen, die voor eeniga-
zins beschaafden gemakkelijk genoeg te leeren
zijn, en in wei-gesitueerde kringen niet moeielijk
door te voeren, die evenwel bij minder bedeelden
nagenoeg niet opgevolgd worden.
Bij de tuberculose verhoudt zich het weer
standsvermogen van het organisme tegen de
ziektekiem heel eigenaardig. Het getal menschen
dat werkelijk ontvankelijk is voor de tuberkel
bacil, in welker lichaam hij dus vermag een
17).
„De vrouwen teven op en buiten bet tooneel den
toon san vel je in haar geeai, den ie je kostje
gekocht. Je moet trekken trekken trekken.
„Juist", stemde sergeent Kohlscbön, die naderby
tredend, juitt de leetste woorden hoorde. „Meer
els u dat eoo goed weet, den eou ik mjjn geweer
wet vester eentrokken enders heb je veel kens, det
bet near beneden glijdt".
De tooneelspeler deed, wet hem bevolen werd,
terwijl bij zijn buurmen met een eigeneerdigen blik
aankeek, alsof by zeggen wilde: „wet heeft 'n man
als ik, eigenlijk met dergelijke prozaïsche dingen te
maken.
„Weet je, wet ik wou?" vervolgde hij hardop,
„Wel, det een van cie chef» me eetis in de rol van
„Keif-Reiflingon" kou zion. Ik stel in die rol een
luitenant voor, wiens gelijke je zoo gemakkelijk
niet vindt. Het korps officieren heeft me als blijk
ven weerdeering een mooi uniform en een preebtigen
■abel cadeau gegeven. Er is geen plaats in de zeel
tte krijgen, als ik als luitenent optreed, terwijl ik
els korporaal slechts stendjei en aanmerkingen
oploop".
„Als men de korporaals al begon te prijzen, wat
wat bleef er dan voor de onderofficieren over",
meende sergeant Kohlscbön, die was blijven luis
teren.
„Bovendien laat menige courant zich omkoopen en
innuenceeren, hetgeen natuurlijk niet het geval ia
met de militaire autoriteiten. Eeu dagbladschrijver
geneert zich heelemaal niet om te vragen: „heb je
niet een goede sigaar voor me", maar een sergeant
zal zoo iets nooit doen, al is hy een hartstochtelijk
liefhebber van rooken en al heeft hij geen enkel
onderdak te vinden is ongekend groot. De
onderzoekingen van de laatste jaren hebben dit
eerst goed te onzer kennisse gebracht. Bij
hunne sekiies vonden Burhardt in Dresden
38 pCt.Niigeli in Ziirich, 50 pCt. van alle
lijken van 14 tot 18 jaren door een progressieve
tuberculose aangetastvan de lijken boven «1e
18 jaren, vond Burkhait53.5 pCt.Niigeli
zelfs 73 pCt. Meer als een derde (37 pCt. j
van de door Burkhardt ontleedden ,vaa feitelijk
aan tuberculose te gronde gegaan H>.5 pCt.
was door daartusschen loopeicle acute ziekten
gedood geworden, alvorens de tuberculose ze
had kunnen vernietingen. Bij 37 5 pCt. van de
lijken van Burckhardten bij 23 pCt. van de lijken
van Nageli, waren overblijfselen van naar ver
houding weinig uitgebreide vroegere ziekteaan-
vallen aanwezig die door genez'ng mintens tot
stilstand zouden kunnen zijn gebracht.
Het is de groote roem van Bremer uit Gór-
bersdorf, te 'kunnen aantoonen dat een zorg
vuldig afgeileelde, geduldige hygiënisch-dii tische
behandeling: zuivere lucht, krachtige voeding,
sparing van krachten, verluuding door het
oponthoud in de vrije natuur en door water,
zelfs zeer vergevorderde gevallen van tubercu
lose nog wist te redden en duurzaam wist te
genezen.
Met de koenste verwachtingen heeft men den
dubbelen veldtocht tegen de tuberculose aan
gevat zoowel de sanatoria- als de huisver
pleging, zijn begin van den goeden weg in
uezen en als de stemmen die hieromtrent
vau verschillende kanten koiuen, eeuig ver
trouwen verdienen, dan kan men zeggen dat
althans de eerste schreden zijn gedaan om den
verschrikkelijke» vijand het hoofd te bieden.
Immers in de laatste vijf jaar stierven er 13'.*C>
op iedere millioen menschen minder aan tuber
culose als vóór twintig jaren Wat evenwel
niet wegneemt dat bijv. in bet Duitaclie rijk,
jaarlijks 1D0 0Ü0 menschen telkenmale opnieuw
door de tuberculose aangetast worden.
Het is een tell.ens ilritgender wordende
noodzakelijkheid dat de bestrijding van de
tuberculose overheidszorg worde. Iprichting
van volkssanatoria en verspreiding van meer
dere kennis onder het volk zijn noodig, maar
zijn geenszins afdoende.
Men moet zich verder geen bedriegelijke
voorstellingen maken over het succes dal men
bij het volk heeft, door middel van vlugschriften
en voorschriften en voordrachten. Als dit
goed gaat, dan bereikt men daarmede nog maar
de beschaafden en welvarenden. Overigens!
hoe gering zijn niet de begrippen over huise
lijke orde, over reiuheid, bereiding van het
sigaartje of {een cent om er een te koopen".
„Mogen w\j u dau misschien een sigaar oll'reeran V'
vroegen de beide reservisten bijna tegelijk en Kobl-
schün, ofschoon onomkoopbaar, dacht er niet aan
om te weigeren en stak walgemoad den brand in
de tabak.
Hel eane kwartier verstreek na bet audere en
men marcheerde dapper voort, acboon het einde van
den tocht nog niet nabij scheen. De ion deed nog
meer haar bsst dan gewoonlijk, zoodat het sleede
warmer werd.
„Sergeant", xoo wendde Tiesmeijer ticb eensklaps
tot Kohlscbön, „mag ik evan uit bet gelid? Miju
kous ait dubbel en dal hindert mjj zoo".
„Dat komt er van als er kousen gedragen wordan.
Als u sokken droeg, dan sou u daar geen last van
hebben Maar die mooi wil sijn, moet pijn lijden,
dat is een oud gezegde. Wat draag ja, wollan
kousen
„Meen, half sjjden," aergeant.
„Nu, dan bad ik maar heel zijden genomen",
meende Kohlscbön ironisch. „Masr ga voor myn
psrt in het gras zitten en trek je schoeu uil eu
probeer de rouw wag te krijgen. Ala je dat kunt,
dau ziju de wouderon de wereld nog niet uit. Maar
baast je wat, boor!"
Tiesmeyer. deed, wat hem geraden werd. Zoolang
hy den schoen uit hid, zat de kous glad, masrnist
zoodra had hy dien weer aaugetrokkeu of de vouw
maakte hem 't leven zuur.
„Dat it me wat mooia," pruttelde Tieameijer wre
velig. „Ik loop myn voet op die manier kapot en
ik kan op ayn laatst niet meekomen i"
Eu weer werd de schoen uit- en aangetrokken,
sondcr eenig resultaat. Drie, vier malen herhatld
hy zuohtend eu vloekend die manoeuvre zonder
gunstiger uitslag.
Dat wat me een mooie geschiedenis, half wanhopig
keak Tiesmeijer om aicb heen hy was heal alleen
op de beide vbd zijn regiment waa niet éen
mannetje meer te zien. Het was doodstil eo on
willekeurig begon by te pbilosofeeren over bet nood
lot, dat hein zulke parten speelde.
meer bi-woners
door zes. 8Ü door zi
negen, P >:oor tien
eten, de verpleging en de bewaking van een
zieke in den regel onder dè arbeidersfatuilies,
daar, waai' de vrouw van de schoolbanken in
de fabriek en van de fabriek tot het gezin is
gekomen en nooit van huisliouiiing, kostberei-
ding, kinderverzorging etc. iets gehoord of ge
zien heeft! En daar waar het verstand enden
goeden wil nog aanwezig zijn, hoe ontbreekt
bet daar niet aan de noodige hulpmiddelen
Aan de huisvtfpleging worden enge, onover
komelijke grenzen gesteld, door de wonings-
verhoudingen waaronder breede lagen van het
volk leven.
In de verbetering dier toestanden ligt name
lijk geenszins het kleins:e deel van den grootcn
zegen, die bij voorkeur dc huisverpleginry uren-
gen kan.
Nu heeft een omvangrijk onderzoek, dat
over een 11-tal groote Duilsehe stedenover
Berlijn, Breslau, Dresden, Hamburg. Alt- en
Neu-Leipzig, Königsberg, Maagdenburg, Lü-
beek, 11a)le a d. S., Görlitz liep, aangetoond,
dat daar op iedere woning met een stookge-
legenheid in Im gemiddeld in Berlijn, Hreslau.
Hamburg. Leipz g eu Miincheri ongev. 35 per
sonen kwamen Hierbij moet men in aanmerking
nemen, «lat bij de woning-enquête, in 1903 te
Miinchen gehouden gebleken is dat de opper
vlakte dezer een-vertrekswomngen gemiddeld
niet meer dan ld vierk. meter bedraagt. En
waar dat elders wel met veel beter zal zijn
blijft er dientengevolge voor iedere bewoner
geuiidddeld slechts weinig meer dan 4 vierk.
meters over. Int'" van deze woningen te Mün-
ben herbergden evenwel in deze ruimte vier
lUc> werden door vijl. 194
.en, 31 dour acht. 6 door
i 2 zelis door elf personen
hen woonden dus op deze
wijze: en 14,7«>«'> woonden in woningen van
twee vertrekken, niet zeven en meer bewoners
per ruimte, in Berlijn hadden ïu 19o0 12 pCt.
van de een-veilreks-woningen elk zes en meer
bewoner*oudLeipzig 13.6, Biaslau telde er
14.8 pCt. en Dresden tot 15 pCt. toe.
Dr. Marcuse onderzocht in Mannheitu waar
hij dokter dev Artskrankeuka*se is, de wonings-
v>. Houdingen van 329 tot werkeu ondergeschikte,
arme lij.iera aan tuberculose. Hierbij bleek
dat in 21 gevallen de gausehe famine maar
óen vertrek bewoonden in 121 and< re gevallen
een vertrek met nog een klein vertrek er bij.
Ü7 lijders sltejier niet nog 2 audere personen
in éen bed; 49 met 3, 28 luet 4. 14 met 5,
1 met 8 en 2 zelfs met zeven personen in een
bed; 307 pCt. van de aan tuberculose lijdenden,
had niet eeas een bed voor zich alleen. Dergo-
Hy, d* verwende jonge man, werd bepaald mis-
misuioedig door dal kleine ongeval, bet scheen
hem een beproeving om met dien pynlyken roet
te aioeten marchsersn, een groot ongeluk En locb,
hij moest voort, want op die manier kon by toch
niet blyvan zitten
Hy probeerde een eindje te loopen, voetje voor-
vootie, meer 't ging niet.
„Wet moet ik beginnen?" kermde hy. ,'t I» nu
pes zeven uur ik ken oniuogelyk zes of teven
uur voort els de hemel zich niet over my ont
fermt eu me bulpt zendt, den weet ik waarachtig
niet, wet ik doen moet."
Meer de hemelsobefte reed. Weinige oogeublikkeu
leter kwem er een boerenwegen eengebobbeld en
ne wet over en weer preten, verkleerde de boer zich
bereid den jongeling weer by deu troep le zullen
brengen.
En zóo gebeurde het, dat na niet te langen tijd,
Tiesmeijer zich weer by den sergeant meldde.
„Wel, hoe gaat bet?" vroeg deze.
„Het gaat beelem.val niet," steunde Tiesmeyer.
„Het moet gaau beval de sergeaut.
Maar het ging werkelijk niet. De vouw plaagde
Tiesmeijer hoe langer xoo meer, de pyn nam in de
zelfde male toe als het tempo van den looppas ver
sneld werd.
„Sergeant, ik kan niet meer," hygde Tivsmeyer
eiudelyk, „nog tien passen en ik val neer."
„Een soldaat valt maar niet zoo gauw," meende
Koblechön, „koin't tal zoo erg niet woxenGeef my maar
even het geweer, steun met de liukerhand van op
myn schouder, ruet de rechter op die van Fischer
steek deu linkervoet vooruit en elrompel zoo maar
voort."
Tiesmeyer werd door die ongewone hartelijkheid
bepaald getroffen eu by, deed, wat hem aangeraden
werd. 't Ging een paar passen goed, maar dooreen
onverwachte beweging van Tiesmeyer, werd hst «veu-
wiobt verbroken en had het weinig gescheeld of bet
drietal lag op deu grond te spartelen.
„Ziet u wel, sergeant, bet gaat niet," zuchtte Ties
meyer. „Ik keu me waaraohiig niet op éen been
lijkc resultaten leverden ook onderzoekit gen
te Berlijn, Pforzheitn e. a. plaatsen op.
Men inoet in 't oog vatten dat een behoo lijk
groot bed voor een volwassen mensch een rn rute
van ongeveer 1.7 vierk. M. grondoppervl tkte
noodig heelt; zouden er dus in deze woni ïgen
der arra8tcn zoovele bedden gezet moeten wor
den als er volwassen personen woonden, dan
zou er geen ruimte om te loopen en om een
ander meubelstuk te zetten, overblijven.
Door de onderzoekingen van Bigga in ^ew-
York, Wernicke in Posen, Romberg en Halicke
in Marburg en uit de ervaringen door prof.
Giuber als arts zei ven opgedaan, is het zelfs
gebleken, dat de tuberculose in bepaalde straten
een vaste schuilplaats zioh had gekozen s1 raten
waarin dan ook bepaalde woninger. wart aan
te wijzen, die als de kazernes van tuberc ïl-ba-
cillen schenen dienst te doen.
Prof. Gruber constateerde te Graz n 26
huurhuizen binnen den tijd van vijf jartn 136
sterfgevallen aan tuberculose. In een v in die
huizen, die niet zoo groot waren, vielen er 6,
j in een 7. in een 10 en in eeu zelfs 13 sterf-
gevallen aan tuberculose achter elkander voor.
Nooit, zeide prof. Gruber. zal het ons ge-
1 lukken alle tubercelbaceillen, verstrooid als zij
I overal heen raken op te vangen, maa: is de
woning ruim genoeg, dan zullen de ge tonden
I ten minste, de nabijheid van de zieken vol-
1 doende kunnen mijden.
Is de woning zóo ingericht dat zij ruin kan
worden gehouden, dan zullen de on:snapte
ziektekiemen zich daarin niet zoo gema kkelijk
kunnen opeenhoopen. Is zij genoeg door het
daglicht beschenen, dan zullen zij aa waar
i dit kan binnendringen, wel te grond} gaan,
terwijl zij in een donkere ruimte lang cunnen
I blijven leven.
Onder het onmiddellijk zonlicht, steiven zij
1 binnen weinige uren in het helle, ongetem-
perde daglicht gaan de ingedroogde Hemen,
volgens de waarneming van Kirsteiu binnen
I vier dagen te gronde in het halfduister van
een kelder leefden zij daarentegen nog 22 dagen
Dit alles gaf prof. Gruber de gelegenl eia om
j te wijzen op de nationale weldaad lie een
I grondige hervorming van het woningwet en met
zich mede zou brengen.
De heer G. R. Deelman te Utrecht,schrijft
in «le »N'. R. Courant" onder het opschrift:
»<ie Eind-examens der Gymnasia" het vol-
j gende ingezonden stuk
j staande houden, Laat me lierer maar aohterb) jven."
j Ontzield staarde Koblschöu deu spreker aan.
I „Ik tal niear nat doen, alsof ik die woordi u niet
gehoord heb.'' fide by streng. „Eeu goed «oldaat
sterft liever dau dat by het opgeeft, wat hem door
j den dienst ie opgelegd. Denk toch aan je tot kornet
ale eoldaat, deuk toch aan de plaats, die u in de
burgermaatschappij inneemt, deuk t<"cb at n uw
gryxen vader eu aan uw bejaarde moeder. I mag
i die gsen sensnde azndoen door io zoo'u gen akke-
I lyke manoeuvre ie blijven steken. Denk toch er eens
om boe uw keuuieaeu apotteu zulleu, ale ze b ioren,
dal u wegens een vouw in uw koue, hebt noeten
achterblijven! Het goede, dat 'n mensch doet, blijft
gewoonlijk verborgen, of wordt, ale iete, dal v» n zelf
spreekt. Diet opgemerkt, maar de geringste kleinig
heid. die id ons nadeel is, wordt betprokeu en overal
verbreid. Morgen weet iedereen uw ma beur,
en heel uw leven zullen uw vrienden je er mee voor
den gek houden. Dat verzeker ik u, sergeaut Kohl
scbön. die bet leven, de menschen ouden miliitiren
dienst kent."
Tiesmeyer beet zich op de lippen en strom «elde
voort.
„Hond|moed," vervolgde Kohlecbuu, „nog masr een
half uurtje en dan is er rust."
Tiesmeijer kromp ineen nog maar een hal.' uur,
waar elke minuut hem een eeuwigheid echton 1
Ik zal bel tot den volgenden kilometerpaal pro-
beeren uit te boude», sergeant, maar dau kan il ook
niet meer," steuude Tiesmeyer. Nauwelijks na I by
uitgesproken of hy gleed uit en viel lauguit oj deu
grond.
„Daar lig je waarachtig wat goed," meende 1 oh 1-
schön vroolyk. „Weet je wat, laat my dien voet eens
zien, opdat ik deu kapitein melding van bet oor
gevallene kan maken en u, ale bet noodig is, den
dokter kan sturen,
Tiesmeijer hief het linkerbeen op. De sergeant
trok den schoen en de koue uit.