Dinsdag 6
Juni 1905.
No. 5664
54e Jaargang.
Feuilleton.
DICK BULTITUDE.
FIRMA A H VAN CLEEFF
te AMERSFOORT.
Verschijnt Dinsdag-, Donderdag- en Zaterdagmiddag. Abonnement per 3 maanden f 1.
n-aneo per post /1.15. Advertentiën 1—6 regels 00 cent; elke regel meer 10 cent. Legale-,
oflicieële- en onteigeningsadvertentiën per regel 15 cent. Reclames 15 regels f 1.25; elke regel
meer f 0.25. Groote letters naar plaatsruimte. Bewijsnummers naar buiten worden in rekening
gebracht en kosten evenals afzonderlijke nummers 10 cent.
Bij advertentiën van buiten de stad worden de inoasseerkosten in rekeningfgebracht.
KORTEGRACHT 9
Telophoon 19.
Dr. Kuyper, de vijand der arbeiders.
Voor de sljchts matig bezette zaal van
»A.micilia,' hield gistereuavond de heer F rank
van der Goes uit Hilversum, sociaal-demo
cratisch candidaat in dit district, eene rede
over bovengenoemd onderwejp, op uitnoo-
diging der districtsfederatie der S. A. P.
Te ruim half negen werd de vergadering
met een woord van welkom tot publiek en
spreker gericht, geopend, door den heer K.
van 't Veer.
De heer van der Goes wenschte vóórdat
hij tot de behaudeling van het aangekon
digde onderwerp over zou gaan, twee alge-
meene opmerkingen vooraf te laten gaan.
In do eerste plaats deze, dat wij, indien
over Dr. Kuyper gesproken wordt, daarmede
niet op het oog hebben den persoon Dr. A.
Kuyper, doch den vertegenwoordiger van
dit ministerie en de geheele huidige meer
derheid. Reeds in eene vorige vergadering
en bij een vorig debat heeft spr. vrij
duidelijk laten aitkomen, dat de sociaal-de
mocraten niet allereerst, en nog veel minder
uitsluitend anti-clericaal zijn. Bovendien, de
sociaal-democraten constateeren, dat als Dr.
Kuyper alles doet wat in zijn vermogen ligt
om de arbeidersklasse te belemmeren, hij dit
niet doet als clericaal. maar als vertegen
woordiger van de kapitalistenklasse, t ls
dan ook met eenig leedwezen, dat spr. ziet
dat zells van arbeiders zich dat anti-clericale
gevoel meester maakt, dat zij zouden juichen
a s Dr. Kuyper viel, alleen omdat zij anti-
clericaal zijn. Daarmede wordt de arbeids-
beweging niet gebaat.
En als spr. met wel alle socialisten in den
lande blij zal zyn als op 16 Juni blijkt, dat
dat Kuyper's macht gefnuikt is, dan is dat
niet uit een anti-clericaal oogpunt, maar
omdat zij hopen, dat een ander ministerie
minder slecht zal zijn. Doch wel bewust
moet het den arbeiders zijn, dat zij dezen
vijand verdrijvend, plaats ruimen voor een
anderen vijand, misschien minder fel, maar
die toch ook hun vijand is, en tegen wien
zij een nieuwen strijd moeten aanbinden.
Nog gedurende een groot getal jaren zal
dus de strijd geen andere zijn, als een ver
wisseling van vijanden, geringer in felheid
misschien weliswaar, tot dat tieutallig van
jaren wellicht eene regeoring het veld ver-
overe, die de vriend der arbeiders is. De
liberalen trachten dien anti-clericalen haat
aan te blazen, maar als de arbeiders uit
deze verkiezingscampagne hebben geleerd,
dat zij niet moeten koesteren een anti-cleri
calen baat, maar moeten ontwikkelen
dat gevoel van klassebewustheid, waardoor
18).
NietB ter wereld bed grooter opschudding teweeg
kunnen brengen.
De jongens zaten sprakeloos Daar Paul te luisteren.
Als een ander bet gezegd bad, zouden zij woedend
zijn geworden. Maar z .oals de zaak nu stond, hadden
ze er louter bewonderiug voor en wacbtteu met
geheime vreugde den afloop af.
't Duurde geruiinen tgd eer dr. Grimstone zich
weer geheel hersteld had; toen ze- hg met een zuur
zoet lachje:
„Dat noem ik nou nog eens Saul onder de profeten
vindenje gevoelens doen je eer aan, als ze ernstig
gemeend zijn, Bultitude; ik herhaal als ze ernstig
gemeend, zyn Maar ik ueeru de vrijheid ze in twijfel
te trekken". En toen, als om de zaak van zich af
te zetten, vroeg hg aan de jongens:
„En hoe hebben jullie de vacaulie al zoo door
gebracht
wa8 n'e' vee' animo om deze vraag te beant
woorden, omdat 't blgkbaar aangezien werd vooreen
gezegde als „hoe gaat 't ermee V' zoo'n vraag waarop
geen antwoord verwacht of gewanscht wordt en uu
•n t.geheel niet, omdat hg bijna onmiddellijk voort
oog net: „Ik nam Tom de week vóór Kers! mis
68 n.aar de stad om voortelling van „Agamem-
i.6°.Ke'8 zien- Agamemnon is,
zij weten, dut zij niet de liberalen tegen de
clericalen of de clericulen tegen de liberalen
moeten helpen, maar een eigenpartij moet
zijn, zelfstandig en sterk, dan zal alle moeite
alle werk voldoende beloond zijn.
Ook de clericalen zelf weuscben niets
liever, dan dat de sociaal-democraten zich
vurige anti-clericalen betoonen, want daar
door kunnen zij de hen aanhangende arbei
ders afhouden van het socialisme, en dier aan
hang bestendigen en bevestigeu, door er op
te wijzen, dat het voor of tegen den Christus"
de clericale ardeiders gescheiden houdt van
de overigen.
De clericalen verliezen de christelijke ar
beiders, huu grootste kracht, wanneer ook
die arbeiders zien, dat de arbeidersbeweging
niet is anticlericaa), wanneer zij zien dat die
arbeidersbeweging eenvoudig buiten clerica-
lisrae of anti-clericaiisme om, vraagt naar
economische verbetering en verandering.
Van daar dat ook nu reeds is gezegd
komt het tot hersteraraiug in dit district,
dan geen keuze doen tusschen Asch van
Wjjck en de Beaufort, blijft dan thuis, want
niet alleen doet ge iets ounoodigs, ge doet
iets schadelijks, want ge geeft de clericale
leiders het recht oin te zeggen: «kijk de
sociaal-democraten stemmen zelfs op een
reactionnair als de Beaufort, waarom van
die twee tegenstanders juist de Beaufort, wel
omdat hij is anti-clericaal.'1
Daarom opgepast, dat de clericale leiders
niet een wapen wordt gegeven waardoor zij
den arbeiders onderling vervreemden en
waardoor zij de christelijke arbeiders kun
nen afkeerig maken van die groote bewe
ging, waarin alle arbeiders, zonder onder
scheid van religie, thuis iiooren.
Dat thans dus Dr. Kuyper bestreden wordt
als de vijand der arbeiders, dat hij het is
op wien de pijlen gericht worden, is een
toevalligheid, en dankt zijn grond aan de
omstandighe.d, dat Kuyper het is, die de
leidsels in handen heeft'; maar het zal nog
wel tientallen jaren duren, dat wie ook de
teugels in handen heeft,steeds dezelfde klach
tenlijst op hem zal gericht zijn. Indien een
ander op Kuyper's plaats zetelde, vrijwel de
zelfde klachten en aanklachten zou hij moe
ten hooren.
Er zijn inderdaad een groot getal menschen
geweest, die in Kuvper te goedertrouw zagen
een democraat, r»och dat geloof heeft spr.
nooit gedeeld, zijne verwachtingen daarom
trent zijn nimmer hoog gespannen geweest.
Ware Kuyper al democratisch geneigd, het
was niet anders dan een klein-burgeriijke
democratie, en de kleine luvden" over wie
hij het altijd zoo druk had, waren niet an-
gmg
mee
non'
xooals de meesten van jullie wel "zullen"
drama van Aescbylos, een Griekscben dichter van
groeten naam. Het deed me genoeg zoo'n belang
stelling als mgn jongens onder de voorstelling toonden.
Hij kende verscheidene woorden (ait zijn Grieksche
spraakkunst) die in de tweespraken voorkwamen.
Behalve de heer Bultitude scheen niemaud tot
antwoorden geneigd.
„Het mag ouderwetsch van me zijn, xeide bij,'tis
best mogelijk, maar ik keur het beslist af om kiu-
deren mee naar de komedie te nemen. Het brengt
hen heeleinaal in de war!"
Dr. Grimstone gaf geen antwoord, maar legde zijn
handen op de knieën, zgn lippen op elkaar en keek
zgn jeugdigen criticus een oogeublik aan, daarna
keerde hg tot zgu „Globe" terug met een onheil
spellend kuchje.
„Nu heb ik hem beleedigd, dacht Paul. Ik moet
er bete<° op letten, wat ik zeg, maar ik zal hem wel
weer gauw aan 'tap iken krijgen."
En hg de eerste de beste gelegenheid begon hg
weer: „Ik zie, dat u 't avondblad daar hubi. Staan
er nog belaugrijke telegrammen iu?"
„Neen", zei Grimstone kortaf,
„Ik las vanmorgen in de „Time3", zei de arme
Bultitude, met een wanhopige poging om zgn ouden
conversatie-loon terug te krygen, dat de kamferoogst
van 'tjaar geheel zal mislukken. Nu is 'teeu heel
bijzondere kwestie mei die kamfer en de Japansche
(hg hoopte het gesprek op de voortbrengselen
der kolouiën te brengen en aldus den dokter te
toonen, boe hjj bet ouderwerp ouder de kDie had.)
„Dank je, Bultitude, ik beu al op de boogte van
de wijze waarop de kamfer verkregen word," zei
Grimstone op bgzonder beleefden toon.
„Ik wou juist opmerken, toen u me in de rede
viel, zei Paul (en ik zou baast niet deukeu, dat u
weet, wat ik ga zeggen) dat de Japanners nooit,.."
„Ja, ja, zei de dokter ongeduldig, waarschijnlijk
doet hij dat nooit maar, luister eeus, er zulleu
wel audere oogenblikken komen, waarop ik me over-
ders dau de middenstanders. Kuyper begreep
zeer goed, dat bij op de moderne arbeiders
beweging geen vat zou hebben. Hoe heersch-
l ehtig Kuyper ooit droomde, aan bet hoofd
der arbeidersbeweging, zal hij zich nooit ge
droomd hebben. Neen hij droomdezi_n heer
schappij te kunnen uitstrekken over de kleine
bazen, de middenstanders eu natuurlijk ook
zooveel arbeiders als maar mogelijk is, maar
de arbeiders vormden niet de kern, de be
weging was geen zuiver proletarische, maar
eene die, strekte tot behoud en bevestiging
van bet kapitaal en de kapitalistische orde.
Onwaar is de voorstelling als zoude eerst
den laatsten tijd Kuyper's ware gedaante aan
het licht zijn gekomen, zoo als die nu op
spotprenten wordt te kijk gezet: beschermer
van de brandkast, door middel van den bijbel.
Neen, ook toen hij nog niet had de regeer
macht, toen bij nog was de christelijke, po
litieke agitator en organisator, toen waren
ook bij hem richting en doel nergens anders
opgericht, dan op behoud van het bestaande,
bevestiging en versterking der huidige maat
schappelijke orde, al wilde hij wel eenige
schadelijke uitwassen afsnijden.
Dat blijkt ook uil zijn geliefkoosde sorga-
nisatie van den arbeid". Kuyper wilde de
arbeid niet langer zoo losjesweg laten gaan,
als de liberalen dat steeds ba lden gedaan.
Neen bij wilde de arbeid georganiseerd
zien, en aan de arbeiders rechten geven,
niet van boven af, door den wetgever, rnaar
van onderen op, door eigen organisatie.
Wat beleekende dit echter anders, dan
dat elke economische groep, elke klasse met
zekere macht en met eetiig recht wordt be
kleed, dat van Kapitaal en Arbeid
de rechten beter worden omschreven, dat
dus wat de arbeiders betreft, deze hunne
rechten beter kunnen laten gelden, maal
ais zulks bereikt is, als inderdaad het lot
van de loondienaren zou verbeterd zijn, dan
geenszins de revolutionaire verbetering, niet
de opheffing van den loondienst zelve.
Waar Kuyper evenwicht wil brengen in
de groepen, in de arbeidersklasse en de kapita
listenklasse, daar wil hij de kapitalische maat
schappij versterken en door de verkregen
rust de revolutionaire arbeidersbeweging
machteloos maken.
Wanneer ietnutd als Dr. Kuyper, die met
de noodige welbespraaktheid de menschen
voor zijn ideën weet lekker te maken, o. a.
door te schermeu met »De ordonanties Go.ls"
enz. dan is het vrij zeker, dat zoo iemand tal
v in democratische woorden gebruikt en den
schijn van democraat te zijn weet aan te
nemen. Die altijd weet te praten van »de
arbeiders moeten het beter hebben, hun komt
tuinen kan, wat je van de Japanners weet."
En hij keek over zijn courant naar den veront
waardigden Paul, die er niet aan gewend was, dat
zijn inlichtingen over 't een of ander op deze wyze
outvaugeti werden, 't Werd Grimstone duidelijk,
dat de em of andere invloed in de vacantie den
jongen van een deugniet veranderd had iu eeu bengel
van de ergste soort.
„Hg is uiterst onbeleetd, zei de heer Bultitude
tegen zichzelf, hij beleedigl ine. maar ik zal toch
doorgaan. Ik maak zgu nieuwsgierigheid al gaande
maar ik schiet ook al met hem op. Hij merkt 't
verschil." Eo hg vatte den moed weer op.
„U rookt zeker, dr. Grimstone?" begon bij weer.
Ik houd zelf ook veel van een paar trekjes zoo
's middags na tafel. Ik geloof, dat iku een sigaar
kan aanbieden, die uw wel bevallen zal."
En hij wilde zijn sigarenkoker voorden dag halen
en vergal, dat hij dien nu niet meer bezat, evenmiu
als andere dingen van vroeger, Jolland gillende, uit
gelaten over zulk voor-den-gek-bouden.
„Als ik niet wist, jongentje, zeide dr. Grimstone,
dat dit een ongepaste grappenmakkerij is en geen
opzettelijke beleeaiging. dan zou ik ernstig boos
worden. Nu zal ik maar denken, dat 't uitgelateu
vroolykheid is, die ik je maar vergeven zal. Maar wees
voorzichtig."
„Hij beeft zich niet zoo kwaad te maken, dacht
Paul; hoe kon ik nou weteu, dat bij niet rookt f
Maar ik geloof, dat bij nu nog niet w°et, wie ik
ben."
Du9 begon bij weer„Hoorde ik u niet de naam
tviffln noemen ouder uw leerlingen?, Is dat soma
de zoon van Jordan Kiflm, van College Hill? Ja?
Wel, zoo baasje, dau waren jou vader en ik al dikke
vrinden lang voor jij geboren waart. Hij was toen
nog niet in zoo'n goeien doen. Dr. Grimstone is u
niet goed in orde
meer recht toe", die kan hen wel voor een.
oogenblik verblinden.
Maar zulks neemt niet weg, en de verder-
ziende anti-revolutionairen zien dat ook wel
in, iat bij niets anders wil dan door orga
nisatie van den arbeid de kapitalistische orde
zoo zeer te versterken.
De bevestiging der verschillende klassen
leidt tot iets wat wij ook zien bij de kasten
van sommige volken in Azië.
Daar ziet men de verschillende kasten, de
verschillende klassen scherp onderscheilen,
ieder met eigen rechten en plichten, maar
daar ook hebben zij duizend jaren zich kun
nen standhouden. Daar komt men eenvoudig
niet uit de kaste waartoe men hoort. De
moderne productie is er onbekend.
Ook bij ons is feitelijk maar eëne keuze
men is voor of tegen de kapitalistische orde
en de middelen die wy aan moeten wenden
om bet kapitalisme te bestendigen of te doen
verdwijnen liggen in de wetten der natuur
en worden niet willekeurig uitgedacht.
Eene uitgedachte taktiek past bier niet,
wij kunnen de middelen slechts vinden in de
natuurwetten, in de werkelijkheid.
Dat oudervinden de anarchisten, die meen
den zelf bun taktiek te kunnen uitdenken
maar tot nietsdoen geraakten.
Dat ondervindt ook Dr. Kuyper nu by mi
nister is. Hij kan niet zooals hij wil, hij wordt
zelf tot de middelen gevoerd.
Dit alles moest spr. wel laten vooraf gaan
om goed duidelijk te maken, wat de werke
lijke oorzaken zyn, dat Kuyper handelt, zoo
als men tbans van hem ziet.
25 ja'-en lang heeft Dr. Kuyper altijd ge
schermd met zijn wetboek tot organisatie van
den arbied. Hij koesterde de verwachting
dat hij de verhouding tusschen kapitaal en
arbeid, de maatschappelijk verhouding dus
kon wijzigen naar zijn Christelijk inzicht:
Kuyper had gedacht een andere manier te
kunnen aauwenden om het kapitalisme te-
versterken, dan door de liberalen gebezigd,
maar hij moet nu wel tot de ontdekking zijn
gekomen, dat zulks niet gaat.
Uit de daden van minister Kuyper blijkt
dan ook maar al te duidelyk, dat alle de
mocratische gezindheid eenvoudig uit den
weg moest door den drang van bet kapita
lisme.
Voor heo dia dit goed inzien was het niet
ongerijmd, dat toen dr. Kuyp -r de eerste stap
op het gebied der sociale wetgeving, weru
gezet, deze stap bestond uit het lichten van de
mooie bepaling der arbiedswet waarbij aan
vrouwen alle nachtarbeid was verboden.
Immers bij de beruchte speetwet, werd het
de vrouwen toegestaan lot 's nachts twee uren
„Ik begryp nu, wat je met me voor hebt. Je wou
me laten zien, dat de manier, waarop ik je behandel,
de verkeerde is."
Juls', juist, zei Paul vroolyk, Ik ben zoo big. dat
u me begrijpt."
Maar 't kon je wel eent leelijk tegenloopen, als
je zóo denkt voort te gaan. Als de tijd daar is, zal
ik je wel krijgen. Tot zoolang moet ik je verzoeken
je mond te houden," zei dr. Grimstone.
„Hij heeft geen erg beleefde manieren, dacht Paul,
maar in ieder geval weet hij nou, boe de zaken taan
en misschien praat bij alleen maar zoo om de jon
gens kalm te houden. Eu als dat zoo is, heell hg
't bij het rechte eind. ik zal niks meer zeg
gen!"
Maar het open raampje bracht hem van zgu be
sluit terug. „Het spijt me u te moeten storen, dr-
Grimstone, zji hij, maar ik moet u beleefd verzoe
ken om dat raampje dicht te doen of met mg van
plaats te wisselen. De avondlucht is volgens mijn
dokter zeer slecht voor iemand van mgn gestel."
De dokter deed het raampje in de hoogte met een
gefronst voorhoofd en eeu eenigzins verwonderden
trek op zgu gezicht.,, Ik waarschuw je, Bultitude
zei hij, je handelt heel onvoorzichtig."
Dat is waar, dacht Paul, hij heeft gelyk. 't Is
goed vr.n hem om me er aan te herinneren. Ik zal
nu terder zwygen, totdat we er zgn. Dan zal Grim
stone me denkelijk wel met den volgende trein,
als er ten minste nog een gaat, naar huis t rug
lateu gaan eu me anders wel genoeg '.eenen om in
een hotel te kunnen overnachten. Of misschien vraagt
hij me wel te logeeren iu zijn huis. Als hij dat doet,
denk ik |wel vaD zgn aanbod gebruikt te zullen
maken, 't is misschien ook beter.
(Wordt vervolgd.)