Dinsdag 6 Juni 1905. No. 5664 54e Jaargang. Feuilleton. DICK BULTITUDE. FIRMA A H VAN CLEEFF te AMERSFOORT. Verschijnt Dinsdag-, Donderdag- en Zaterdagmiddag. Abonnement per 3 maanden f 1. n-aneo per post /1.15. Advertentiën 1—6 regels 00 cent; elke regel meer 10 cent. Legale-, oflicieële- en onteigeningsadvertentiën per regel 15 cent. Reclames 15 regels f 1.25; elke regel meer f 0.25. Groote letters naar plaatsruimte. Bewijsnummers naar buiten worden in rekening gebracht en kosten evenals afzonderlijke nummers 10 cent. Bij advertentiën van buiten de stad worden de inoasseerkosten in rekeningfgebracht. KORTEGRACHT 9 Telophoon 19. Dr. Kuyper, de vijand der arbeiders. Voor de sljchts matig bezette zaal van »A.micilia,' hield gistereuavond de heer F rank van der Goes uit Hilversum, sociaal-demo cratisch candidaat in dit district, eene rede over bovengenoemd onderwejp, op uitnoo- diging der districtsfederatie der S. A. P. Te ruim half negen werd de vergadering met een woord van welkom tot publiek en spreker gericht, geopend, door den heer K. van 't Veer. De heer van der Goes wenschte vóórdat hij tot de behaudeling van het aangekon digde onderwerp over zou gaan, twee alge- meene opmerkingen vooraf te laten gaan. In do eerste plaats deze, dat wij, indien over Dr. Kuyper gesproken wordt, daarmede niet op het oog hebben den persoon Dr. A. Kuyper, doch den vertegenwoordiger van dit ministerie en de geheele huidige meer derheid. Reeds in eene vorige vergadering en bij een vorig debat heeft spr. vrij duidelijk laten aitkomen, dat de sociaal-de mocraten niet allereerst, en nog veel minder uitsluitend anti-clericaal zijn. Bovendien, de sociaal-democraten constateeren, dat als Dr. Kuyper alles doet wat in zijn vermogen ligt om de arbeidersklasse te belemmeren, hij dit niet doet als clericaal. maar als vertegen woordiger van de kapitalistenklasse, t ls dan ook met eenig leedwezen, dat spr. ziet dat zells van arbeiders zich dat anti-clericale gevoel meester maakt, dat zij zouden juichen a s Dr. Kuyper viel, alleen omdat zij anti- clericaal zijn. Daarmede wordt de arbeids- beweging niet gebaat. En als spr. met wel alle socialisten in den lande blij zal zyn als op 16 Juni blijkt, dat dat Kuyper's macht gefnuikt is, dan is dat niet uit een anti-clericaal oogpunt, maar omdat zij hopen, dat een ander ministerie minder slecht zal zijn. Doch wel bewust moet het den arbeiders zijn, dat zij dezen vijand verdrijvend, plaats ruimen voor een anderen vijand, misschien minder fel, maar die toch ook hun vijand is, en tegen wien zij een nieuwen strijd moeten aanbinden. Nog gedurende een groot getal jaren zal dus de strijd geen andere zijn, als een ver wisseling van vijanden, geringer in felheid misschien weliswaar, tot dat tieutallig van jaren wellicht eene regeoring het veld ver- overe, die de vriend der arbeiders is. De liberalen trachten dien anti-clericalen haat aan te blazen, maar als de arbeiders uit deze verkiezingscampagne hebben geleerd, dat zij niet moeten koesteren een anti-cleri calen baat, maar moeten ontwikkelen dat gevoel van klassebewustheid, waardoor 18). NietB ter wereld bed grooter opschudding teweeg kunnen brengen. De jongens zaten sprakeloos Daar Paul te luisteren. Als een ander bet gezegd bad, zouden zij woedend zijn geworden. Maar z .oals de zaak nu stond, hadden ze er louter bewonderiug voor en wacbtteu met geheime vreugde den afloop af. 't Duurde geruiinen tgd eer dr. Grimstone zich weer geheel hersteld had; toen ze- hg met een zuur zoet lachje: „Dat noem ik nou nog eens Saul onder de profeten vindenje gevoelens doen je eer aan, als ze ernstig gemeend zijn, Bultitude; ik herhaal als ze ernstig gemeend, zyn Maar ik ueeru de vrijheid ze in twijfel te trekken". En toen, als om de zaak van zich af te zetten, vroeg hg aan de jongens: „En hoe hebben jullie de vacaulie al zoo door gebracht wa8 n'e' vee' animo om deze vraag te beant woorden, omdat 't blgkbaar aangezien werd vooreen gezegde als „hoe gaat 't ermee V' zoo'n vraag waarop geen antwoord verwacht of gewanscht wordt en uu •n t.geheel niet, omdat hg bijna onmiddellijk voort oog net: „Ik nam Tom de week vóór Kers! mis 68 n.aar de stad om voortelling van „Agamem- i.6°.Ke'8 zien- Agamemnon is, zij weten, dut zij niet de liberalen tegen de clericalen of de clericulen tegen de liberalen moeten helpen, maar een eigenpartij moet zijn, zelfstandig en sterk, dan zal alle moeite alle werk voldoende beloond zijn. Ook de clericalen zelf weuscben niets liever, dan dat de sociaal-democraten zich vurige anti-clericalen betoonen, want daar door kunnen zij de hen aanhangende arbei ders afhouden van het socialisme, en dier aan hang bestendigen en bevestigeu, door er op te wijzen, dat het voor of tegen den Christus" de clericale ardeiders gescheiden houdt van de overigen. De clericalen verliezen de christelijke ar beiders, huu grootste kracht, wanneer ook die arbeiders zien, dat de arbeidersbeweging niet is anticlericaa), wanneer zij zien dat die arbeidersbeweging eenvoudig buiten clerica- lisrae of anti-clericaiisme om, vraagt naar economische verbetering en verandering. Van daar dat ook nu reeds is gezegd komt het tot hersteraraiug in dit district, dan geen keuze doen tusschen Asch van Wjjck en de Beaufort, blijft dan thuis, want niet alleen doet ge iets ounoodigs, ge doet iets schadelijks, want ge geeft de clericale leiders het recht oin te zeggen: «kijk de sociaal-democraten stemmen zelfs op een reactionnair als de Beaufort, waarom van die twee tegenstanders juist de Beaufort, wel omdat hij is anti-clericaal.'1 Daarom opgepast, dat de clericale leiders niet een wapen wordt gegeven waardoor zij den arbeiders onderling vervreemden en waardoor zij de christelijke arbeiders kun nen afkeerig maken van die groote bewe ging, waarin alle arbeiders, zonder onder scheid van religie, thuis iiooren. Dat thans dus Dr. Kuyper bestreden wordt als de vijand der arbeiders, dat hij het is op wien de pijlen gericht worden, is een toevalligheid, en dankt zijn grond aan de omstandighe.d, dat Kuyper het is, die de leidsels in handen heeft'; maar het zal nog wel tientallen jaren duren, dat wie ook de teugels in handen heeft,steeds dezelfde klach tenlijst op hem zal gericht zijn. Indien een ander op Kuyper's plaats zetelde, vrijwel de zelfde klachten en aanklachten zou hij moe ten hooren. Er zijn inderdaad een groot getal menschen geweest, die in Kuvper te goedertrouw zagen een democraat, r»och dat geloof heeft spr. nooit gedeeld, zijne verwachtingen daarom trent zijn nimmer hoog gespannen geweest. Ware Kuyper al democratisch geneigd, het was niet anders dan een klein-burgeriijke democratie, en de kleine luvden" over wie hij het altijd zoo druk had, waren niet an- gmg mee non' xooals de meesten van jullie wel "zullen" drama van Aescbylos, een Griekscben dichter van groeten naam. Het deed me genoeg zoo'n belang stelling als mgn jongens onder de voorstelling toonden. Hij kende verscheidene woorden (ait zijn Grieksche spraakkunst) die in de tweespraken voorkwamen. Behalve de heer Bultitude scheen niemaud tot antwoorden geneigd. „Het mag ouderwetsch van me zijn, xeide bij,'tis best mogelijk, maar ik keur het beslist af om kiu- deren mee naar de komedie te nemen. Het brengt hen heeleinaal in de war!" Dr. Grimstone gaf geen antwoord, maar legde zijn handen op de knieën, zgn lippen op elkaar en keek zgn jeugdigen criticus een oogeublik aan, daarna keerde hg tot zgu „Globe" terug met een onheil spellend kuchje. „Nu heb ik hem beleedigd, dacht Paul. Ik moet er bete<° op letten, wat ik zeg, maar ik zal hem wel weer gauw aan 'tap iken krijgen." En hg de eerste de beste gelegenheid begon hg weer: „Ik zie, dat u 't avondblad daar hubi. Staan er nog belaugrijke telegrammen iu?" „Neen", zei Grimstone kortaf, „Ik las vanmorgen in de „Time3", zei de arme Bultitude, met een wanhopige poging om zgn ouden conversatie-loon terug te krygen, dat de kamferoogst van 'tjaar geheel zal mislukken. Nu is 'teeu heel bijzondere kwestie mei die kamfer en de Japansche (hg hoopte het gesprek op de voortbrengselen der kolouiën te brengen en aldus den dokter te toonen, boe hjj bet ouderwerp ouder de kDie had.) „Dank je, Bultitude, ik beu al op de boogte van de wijze waarop de kamfer verkregen word," zei Grimstone op bgzonder beleefden toon. „Ik wou juist opmerken, toen u me in de rede viel, zei Paul (en ik zou baast niet deukeu, dat u weet, wat ik ga zeggen) dat de Japanners nooit,.." „Ja, ja, zei de dokter ongeduldig, waarschijnlijk doet hij dat nooit maar, luister eeus, er zulleu wel audere oogenblikken komen, waarop ik me over- ders dau de middenstanders. Kuyper begreep zeer goed, dat bij op de moderne arbeiders beweging geen vat zou hebben. Hoe heersch- l ehtig Kuyper ooit droomde, aan bet hoofd der arbeidersbeweging, zal hij zich nooit ge droomd hebben. Neen hij droomdezi_n heer schappij te kunnen uitstrekken over de kleine bazen, de middenstanders eu natuurlijk ook zooveel arbeiders als maar mogelijk is, maar de arbeiders vormden niet de kern, de be weging was geen zuiver proletarische, maar eene die, strekte tot behoud en bevestiging van bet kapitaal en de kapitalistische orde. Onwaar is de voorstelling als zoude eerst den laatsten tijd Kuyper's ware gedaante aan het licht zijn gekomen, zoo als die nu op spotprenten wordt te kijk gezet: beschermer van de brandkast, door middel van den bijbel. Neen, ook toen hij nog niet had de regeer macht, toen bij nog was de christelijke, po litieke agitator en organisator, toen waren ook bij hem richting en doel nergens anders opgericht, dan op behoud van het bestaande, bevestiging en versterking der huidige maat schappelijke orde, al wilde hij wel eenige schadelijke uitwassen afsnijden. Dat blijkt ook uil zijn geliefkoosde sorga- nisatie van den arbeid". Kuyper wilde de arbeid niet langer zoo losjesweg laten gaan, als de liberalen dat steeds ba lden gedaan. Neen bij wilde de arbeid georganiseerd zien, en aan de arbeiders rechten geven, niet van boven af, door den wetgever, rnaar van onderen op, door eigen organisatie. Wat beleekende dit echter anders, dan dat elke economische groep, elke klasse met zekere macht en met eetiig recht wordt be kleed, dat van Kapitaal en Arbeid de rechten beter worden omschreven, dat dus wat de arbeiders betreft, deze hunne rechten beter kunnen laten gelden, maal ais zulks bereikt is, als inderdaad het lot van de loondienaren zou verbeterd zijn, dan geenszins de revolutionaire verbetering, niet de opheffing van den loondienst zelve. Waar Kuyper evenwicht wil brengen in de groepen, in de arbeidersklasse en de kapita listenklasse, daar wil hij de kapitalische maat schappij versterken en door de verkregen rust de revolutionaire arbeidersbeweging machteloos maken. Wanneer ietnutd als Dr. Kuyper, die met de noodige welbespraaktheid de menschen voor zijn ideën weet lekker te maken, o. a. door te schermeu met »De ordonanties Go.ls" enz. dan is het vrij zeker, dat zoo iemand tal v in democratische woorden gebruikt en den schijn van democraat te zijn weet aan te nemen. Die altijd weet te praten van »de arbeiders moeten het beter hebben, hun komt tuinen kan, wat je van de Japanners weet." En hij keek over zijn courant naar den veront waardigden Paul, die er niet aan gewend was, dat zijn inlichtingen over 't een of ander op deze wyze outvaugeti werden, 't Werd Grimstone duidelijk, dat de em of andere invloed in de vacantie den jongen van een deugniet veranderd had iu eeu bengel van de ergste soort. „Hg is uiterst onbeleetd, zei de heer Bultitude tegen zichzelf, hij beleedigl ine. maar ik zal toch doorgaan. Ik maak zgu nieuwsgierigheid al gaande maar ik schiet ook al met hem op. Hij merkt 't verschil." Eo hg vatte den moed weer op. „U rookt zeker, dr. Grimstone?" begon bij weer. Ik houd zelf ook veel van een paar trekjes zoo 's middags na tafel. Ik geloof, dat iku een sigaar kan aanbieden, die uw wel bevallen zal." En hij wilde zijn sigarenkoker voorden dag halen en vergal, dat hij dien nu niet meer bezat, evenmiu als andere dingen van vroeger, Jolland gillende, uit gelaten over zulk voor-den-gek-bouden. „Als ik niet wist, jongentje, zeide dr. Grimstone, dat dit een ongepaste grappenmakkerij is en geen opzettelijke beleeaiging. dan zou ik ernstig boos worden. Nu zal ik maar denken, dat 't uitgelateu vroolykheid is, die ik je maar vergeven zal. Maar wees voorzichtig." „Hij beeft zich niet zoo kwaad te maken, dacht Paul; hoe kon ik nou weteu, dat bij niet rookt f Maar ik geloof, dat bij nu nog niet w°et, wie ik ben." Du9 begon bij weer„Hoorde ik u niet de naam tviffln noemen ouder uw leerlingen?, Is dat soma de zoon van Jordan Kiflm, van College Hill? Ja? Wel, zoo baasje, dau waren jou vader en ik al dikke vrinden lang voor jij geboren waart. Hij was toen nog niet in zoo'n goeien doen. Dr. Grimstone is u niet goed in orde meer recht toe", die kan hen wel voor een. oogenblik verblinden. Maar zulks neemt niet weg, en de verder- ziende anti-revolutionairen zien dat ook wel in, iat bij niets anders wil dan door orga nisatie van den arbeid de kapitalistische orde zoo zeer te versterken. De bevestiging der verschillende klassen leidt tot iets wat wij ook zien bij de kasten van sommige volken in Azië. Daar ziet men de verschillende kasten, de verschillende klassen scherp onderscheilen, ieder met eigen rechten en plichten, maar daar ook hebben zij duizend jaren zich kun nen standhouden. Daar komt men eenvoudig niet uit de kaste waartoe men hoort. De moderne productie is er onbekend. Ook bij ons is feitelijk maar eëne keuze men is voor of tegen de kapitalistische orde en de middelen die wy aan moeten wenden om bet kapitalisme te bestendigen of te doen verdwijnen liggen in de wetten der natuur en worden niet willekeurig uitgedacht. Eene uitgedachte taktiek past bier niet, wij kunnen de middelen slechts vinden in de natuurwetten, in de werkelijkheid. Dat oudervinden de anarchisten, die meen den zelf bun taktiek te kunnen uitdenken maar tot nietsdoen geraakten. Dat ondervindt ook Dr. Kuyper nu by mi nister is. Hij kan niet zooals hij wil, hij wordt zelf tot de middelen gevoerd. Dit alles moest spr. wel laten vooraf gaan om goed duidelijk te maken, wat de werke lijke oorzaken zyn, dat Kuyper handelt, zoo als men tbans van hem ziet. 25 ja'-en lang heeft Dr. Kuyper altijd ge schermd met zijn wetboek tot organisatie van den arbied. Hij koesterde de verwachting dat hij de verhouding tusschen kapitaal en arbeid, de maatschappelijk verhouding dus kon wijzigen naar zijn Christelijk inzicht: Kuyper had gedacht een andere manier te kunnen aauwenden om het kapitalisme te- versterken, dan door de liberalen gebezigd, maar hij moet nu wel tot de ontdekking zijn gekomen, dat zulks niet gaat. Uit de daden van minister Kuyper blijkt dan ook maar al te duidelyk, dat alle de mocratische gezindheid eenvoudig uit den weg moest door den drang van bet kapita lisme. Voor heo dia dit goed inzien was het niet ongerijmd, dat toen dr. Kuyp -r de eerste stap op het gebied der sociale wetgeving, weru gezet, deze stap bestond uit het lichten van de mooie bepaling der arbiedswet waarbij aan vrouwen alle nachtarbeid was verboden. Immers bij de beruchte speetwet, werd het de vrouwen toegestaan lot 's nachts twee uren „Ik begryp nu, wat je met me voor hebt. Je wou me laten zien, dat de manier, waarop ik je behandel, de verkeerde is." Juls', juist, zei Paul vroolyk, Ik ben zoo big. dat u me begrijpt." Maar 't kon je wel eent leelijk tegenloopen, als je zóo denkt voort te gaan. Als de tijd daar is, zal ik je wel krijgen. Tot zoolang moet ik je verzoeken je mond te houden," zei dr. Grimstone. „Hij heeft geen erg beleefde manieren, dacht Paul, maar in ieder geval weet hij nou, boe de zaken taan en misschien praat bij alleen maar zoo om de jon gens kalm te houden. Eu als dat zoo is, heell hg 't bij het rechte eind. ik zal niks meer zeg gen!" Maar het open raampje bracht hem van zgu be sluit terug. „Het spijt me u te moeten storen, dr- Grimstone, zji hij, maar ik moet u beleefd verzoe ken om dat raampje dicht te doen of met mg van plaats te wisselen. De avondlucht is volgens mijn dokter zeer slecht voor iemand van mgn gestel." De dokter deed het raampje in de hoogte met een gefronst voorhoofd en eeu eenigzins verwonderden trek op zgu gezicht.,, Ik waarschuw je, Bultitude zei hij, je handelt heel onvoorzichtig." Dat is waar, dacht Paul, hij heeft gelyk. 't Is goed vr.n hem om me er aan te herinneren. Ik zal nu terder zwygen, totdat we er zgn. Dan zal Grim stone me denkelijk wel met den volgende trein, als er ten minste nog een gaat, naar huis t rug lateu gaan eu me anders wel genoeg '.eenen om in een hotel te kunnen overnachten. Of misschien vraagt hij me wel te logeeren iu zijn huis. Als hij dat doet, denk ik |wel vaD zgn aanbod gebruikt te zullen maken, 't is misschien ook beter. (Wordt vervolgd.)

Historische kranten - Archief Eemland

Amersfoortsche Courant | 1905 | | pagina 1