Zaterdag 10
Juni 1905.
No. 5666.
54e Jaargang.
Eerste Blad.
Feuilleton.
DICK BULTITUDE.
FIRMA A- H VAN CLEEFF
te AMERSFOORT.
Verschijnt Dinsdag-, Donderdag- en Zaterdagmiddag. Abonnement per 3 rpaanden f\.
iranco per post /'4.15. Advertentiën 16 regels 60 cent; elke regel moer 10 cent. Logale-,
ofiicieële- en onteigeningsadvcrtentiën per regel 15 cent. Reclames 15 regels/" 1.25; elke regel
meer f 0.25. Groote letters naar plaatsruimte. Bewijsnummers naar buiten worden in rekening
gebracht en kosten evenals afzonderlijke nummers 40 cent.
Bij advertentiën van buiten de stad worden de incasseorkosten in rekening gebracht.
KORTEGRACHT9
Telephoon 19.
Dit nummer bestaat uit
twee bladen.
Theorie en Praktijk der Vrijzinnigen.
In de vrij goed bezatte zaal van „Amicitia"
werd gisteren door de afdeeling der 8. D. A. P.
onder voorzitting van de heer K. van 't Veer
een openbare vergadering gehouden, waarin de
heer J. E. W. Duijs van Amsterdam als spreker
optrad met het onderwerp: „Theorieen Praclijk
der Vrijzingen". Nadut de voorzitter de vergade
ring geopend had, begon de heer Duijs met de
herrinnering aan de vergadering der anti-revolu
tionairen van eenige weken geleden, waarin mr.
Sybrandy als spreker optrad en spr. debatteerden.
Scherp geestelae spr. het politieke schijn-christen-
dom dat, zooals oa. door „de Standaard" ge
schiede, „een Sujet" als mr. Sybrandy, hand
haafde, als een der beBte propagandisten der
„christelijke beginselen". Het bederf der christe
lijke partijen moet wel groot zjjn; want al heeft
men mr. Sybrandy in Rotterdam den bons ge
geven, in Veendam en Appingedam handhaaft
men hem.
Even fraai maakt het de heer Goossens. die
van een brochure van de hand des heeren Duijs
de betrouwbaarheid in twjjfel trok, op grond
dat daarin de stemming des heeren Pasatoors
over legeruitgaven onjuist zou zyn voorgesteld.
Hetgeen onwaar is. De heer Pasatoors stemde
tet tweemalen, tegen en de derde maal nadat het
beginsel aangenomen was, v66r de nitgaven
Zulks staat in de brochure overeenkomstig de
waarheid vermeld.
Spr. acht het voor ziob en de rijnen een eer
buiten de zedeljjke gemeenschap wet dergelijke
men8chen te staan en aanvaarde gaarne het woord
„paganist" als een «eretitel.
Overgaande tot het onderwerp van den avond
sprak ae heer Duijs ongeveer als volgt
De verkiezingsstrijd, die dit jaar zal worden
gestreden, zal er een zün die met meer felheid
en hevigheid zal worden gevoerd, dan in ons
land sedert jaren plaats vond. Dr. Kuyper heeft
met zijn brutale machtspolitiek de partijhaat
zoo fel aangewakkerd, de politieke hartstochten
zoodanig ontketend, dat de Bcherpte van den
aanstaandeu stembusstrijd zonder weerga zal zijn.
Zoolang dr. Kuyper echter zijn macht nog
Blechts enkel misbruikte tegenover de arbeiders
klasse, vernam men van Vrijzinnigen kant niet
veel. Alles verkeerde daar in doodslaap. Eerst
sedert den laatsten tijd van dr. Kuyper's re
geerperiode zijn ook deze vakken geworden, dank
zij het feit dat men „de teologisehe vuile vin
gers van het politieke namaak-ohristendom"
ook ging gebruiken om „ook enkele heilige huis
jes der Vrijzinnigen te gaan beduimelen".
Spr- wees daarbij op Onderwijswet en Tarief-
wet Voor do •arbeidersklasse aldus spr.
dreigt er echter een groot gevaar. Namelijk van
in het z. g. anti-olericale kielzog worden mede-
ia
„2fco Coker (Coker droeg een blauwe das) zei dr.
Grimstone, je ljjkl dus nog in meer opzichten be
halve je domheid op een ezel. Je schopt eeD jon
gen, die niela doet, als een kangaroe. Weet je wat?
Schrijf maar eens alles watje in BuflbusNatuurlijke
Historie over deze twee dieren vindt, twaalfmaal uit
en breng me dat morgenavond. Ais ik ongetemde
ezels bh me in huls krijg, dan zal ik ze dresseeren
óok 1"
Zes paar nijdige oogen werden gedurende de ver-
dere reis op den onschuldigen Paul gerichtuitingen
van verontwaardiging werden gehoord en dreigemeu-
ten van wraak, alles onder 't geratel dar tunnels
door. Maar degeen, wien het betrof, boorde niets;
bij verheugde zich erover, dat zjjn houding de goed
keuring van dr. Grimstone wegdroeg en bgna kwam
bij tot het besluit, maar te zeggen, wie hjj was.
Eindelijk hield de trein stil. Paul stapte uit met
de anderen en liep naar den bagagewagen, waar hjj.
in de koud? luoht staan bleef bij koffers en pakjes
„Ik soa hem wel graag shoe vertellen, als hj) 't
maar niet zoo druk bad, daoht hijmaar 'ik zal zien
met bem alleen in een rijtuig te komen en dan
komt dezaak wel in orde, eer we thuis zijn."
Dr. Grimttone scheen nn niet erg geneigd vertrou
welijke ssngelegenheden san te hoorau. Ér waren
geen rijtuigjes aan 't station, iets, dat bsm eeu per
soonlijke beleediging scheenby sprak zün veront
waardiging tegen den stationschef uit.
gesleept. Wat toch is het geval De leuze
„geloof tegen ongeloof" door de clericaleu par
tijen zoo valschelijk aangeheven beleekent in
de prnktyk dat, men ocder de benaming
van „Geloovigen" op staatkundig gebied samen
voegt zoowel do meest vooruitstrevende Demo
craten, als ook de meest conservatieven. Het
gevolg daarvan is, dat de vooruitaUevenda niet
vooruit kan wegens zijn conservatieve metgezel,
en er op sociaiil gebied voor de arbeiders niets
wordt gedaan. Deze 4 jaren zijn het meest tref
fende bewijs daarvon. Maai al protestoeren de
Vrijzinnigen in theorie eveneens als de soc. dcm.
tegen de valschheid dezer antithese, dit neemt
niet weg dat zij hem volgens spr. in de
practijk toch blijkbaar aanvaarden. Want ook
dat ziet men thans samengaan meest den vooruit-
strevenden democraat met den meeet conservatieve
ongeloovigen. Die ongeloovige Democraten zullen
als het hun mocht gelukkon dr. Kuyper te
doen vallen .eveneens hun geslagen zjjn in hun
actie ten bate der arbeider?.
Prof. Treub zal dan blij Ken een pagnnistische
Dr. Kuyper te worden. Al is immers wel of
ficieel een huwelijk tusschen den heer Honden
mej. Unie gesloten op 21 Januari j.l.. ook do
Oud-Liberalen doen aan deze Vrijzinnige concen
tratie mene. „De Nieuwe Couraut van 20 Pebr.
jl. deelde mede dat alleen op het kiesreoht-
vraagstuk, het overleg was afgestuit.
Het heet dat de ond-liberalen (dut zijn in
onze Tweede Kamer mannen als b. v. Prof. v.
d. Vlugt, Hennequin, Tijdemun, Roëll, Mees,
Karnebeek, Van Styrum en Van Foreest en ook
het bekende Eerste Kamerlid Mr.Ö. van Houten)
vooral van vrijzinnig-democratischen kant kan
men het nog al eena vaak met ophef hooren
verkondigen „Zie je wel, die doen toch maar
niet met ons meewij zjjn hun toch maar te
vooruitstrevend." Het is, om zulk een vryziunig
dcmocratischen uitroep op zijn juiste onwaarde
te kunnen schatten, wellicht niet ondienstig
hier eens even weer te geven wat o. a. de
Nieuwe Courant (het bekende orgaan dor oud
liberalen on Twentscho grootindustrieelen) op
0 Februari j.l. van die concentratie zeide. Na
er flink op gesnoefd te hebben hoe krachtig de
oud-liberalen in de Kamer de regeering steun
den en medehielpen bij het onrechten der
arbeiders tijdens de stakingsdagen in 1903, gaat
dit blad als volgt verder„Anderzijds wist de
„oud-liberale Kamergroep de goede verstand
houding met de vrijzinnigen in de Kamer to
„bewaren en naar verluidde werd ook met baar
„overleg gepleegd omtrent het gezamenlijk pro-
„gram, waarmede Liberale Unie en Vrijzinnig
„Democratische Bond op 21 Januari j. 1. zijn
„voor den dag getreden. Op het blanco artikel
„80 is dit overleg ten slotte afgestuit."
Indien „ten slotte" alleen de kiesrechtkwestie
nog de vrijzinnig-democraten van de oud-libe
ralen scheidde en het sooiale program overigens
geen beletsel voor de coalitie zou zjjn geweest,
workelyk dan is het met de democratie van de
vrijzinnig demooraten al ver heenl
Op het gebied der Sec. wetgeving schijnen
dus alle vrüzinoigeu bet eens te zijn geworden
Wat te denken b.v. van een samengaan dezer,
partyen als we on? nog eens herin noren, dat de
leden der vryzinnig-demoncrntisohe club zich
iudortyd reeds boleedigd on gecompromitteerd j
uchlten, toen Prof, Treub hen eens noemdo „de
linkerzijde der liberalen" Prof. Treub wns toen
nota bene genoodzaakt in het Sociaal Weekblad
van 21 Januarie 1899 daarvoor zijne verontschul
digingen aan te bieden, doch oischte dat de
vrijz.-democraten „in de verkiezingsdagen hare
betrekking tot do liberale partij dan ook even
buslist zouden afwijzen als ze dit thans deden".
Zes jaar later, juist op den verjaardag van dit
excuus, werd de „vrijzinnige concentratie geslote
De ontzettende ufkeer die dc arbeiders tegen
dr, Kuyper eo dient partij wegens hun wanbe
heer zijn gaan voelen, zou hen echter wel eens
er toe kunnen brengen uit pure Kuyper-vrees
op <le Vrijzinnigen te gaan stemmen.
Ons land is besmet met eene geweldige „Kuy-
por-tualaria", „ooals Spr. het uitdrukte.
Eenige socialistische Kininepillen zyn hoogst
no odzakelijk.
i overgaande tot eene bespreking van het con-
contratieprogram der Vrijzinnigen, komt spreker
allereerst tot de onderwijskwestie en stelt de
f Soc dein. eischen daaromtrent tegenover die
der andere partyen.
Het ooncertratie progam bevat de niets ge
zegde algemeenheid „met handhaving van de
openbare school, verheffing van hot peil van het
volksonderwys in rijn vorschillende vertak
kingen.
De sociaal-democraten eischen op het gebied
van onderwijs en opvoeding niet alleen vorhoo-
ging van het peil van het onderwys, maar boven
den scboolvoeding en kleeding, schooltuinen
schoolwandelingen en reizen, een zevende leer
jaar, verplicht herhalingsonderwijs, verkorting
van den arbeidsdag tot 8 of 6 uur voor jonge
lieden van 14 tot 18 jaar. Dit zijn alle eischen
niet alleen gesteld reeds uit een algemeen men-
schelyk oogpunt, maar ook omdat de sociaal
democraten in het goed onderlegd zijn der ar
beiders een steun vinden in onze strijd. Iloe
helderder de arbeiders denken, hoe eerder de
socialistische gedachte in hunne hoofden zal
postvatten.
Volgens de bezittersklasse heeft het onderwijs
uiteluitend ten doel het arbeiderskind
juist zooveel te leeren als voor de vervulling
van zyn rol in het productieproces en van zijn
plichten als staatsburger (belasting betalen en
soldaat worden) noodig is.
En waren het andoren dan liberalen, die de
standenscholen le 2e en 3e klasse hebben opge
richt Reeds als kinderon dient het den arbei
ders le worden ingeprent, dat ze van ander al
looi zyn dan de rykeren, niet waar! En dan
durven de liberalen, vooral op z. g. nationale
feestdagen nog nog spreken over do volks „een
heid I"
Achtereenvolgens worden eenige Btomniingen
de onderwijskwestie betreffende, behnndelde en
besproken.
Op 22 Maart 1900 stelden de soc.-dom. voor,
„Het is een schandaal, zei hjj. Geen rijtuigen aan
den treint
Mjjn school begint vandaag weer en nu zjjn er
waarachtig uiet eens rjjiuigen om de jongens af te
halen. Niet eens een omuibus zelfs. Ik sal er rapport
van maken. Laat er iemand onmiddellijk om oen
vigilante gaan. Jongens gaan jullie naar de wachtka
mer, tot ik bjj je kom. Wacht eens we zjjn met
te veel voor 66i\ rjjluig. Cokes, Coggs, zegt laat eens
bjjken, ja ijj Bultitude jullie weten allemaal den weg
Loopen jullie vast vooruit en zegt aan injjnvrovw,
dat we in aantocht sjjn.
Den heer Bultitude was misschien meer verlicht
dan teleurgesteld door dit voorstel, dat hem verhiu-
derde, zjjn voornemen ten uitvoer te brongenmaar
als lij) gezieu had, hoe triomfantelijk Coker aan
Coggs een por in de sjj gaf, dan zou bjj er misschien
wol wat op tegen hebben, alleen in hun gezolsohap
te moeten verkeeren.
Nu dacht hjj er zelfs aan, hou tot zjjn vertrouw-
den
wie
ben.
maken. Ze zullen goedo getuigen tjjn, dat ik
ik dau ook «oor hen zjjn mag, Diok niet
Ën hjj wandelde vroolijk over de brug tussohen
een paar houten paaltjes door, waarover men ge
makkelijk zjjn nek kan breken en stapte hetpleiu
op wa.tr de andore jongens zich bjj hem voegden.
Na wat fluisteren staken ze beiden hun arm door
den rijnen.
„Zoo, zei Paal, denkend eens leuk pret met hen
te hebben, daar zijn jnllie weer, hè jongelui, De
vacantie is nou om I Werk maar trouw, zoolaug
je jong bent en dan genadige hemel, jullie loopen
me do beenen uit bet ljjf. Hun toch op; ik beu
niet meer zoo jong als ik vroeger was."
„Grim kan ons hier niet zien, wel Coker? zei
Coggs, toen ze een eind ver waren.
„Wel nee!" antwoordde Cocker.
om in die gevallen, waar gebrek aan voeding of
Id ceding oorzaak is van ongeregeld schoolbozook
of het kind verhindert in voldoendo mate hot
onderwijs te volgen, alsdan voor te schrijven,
dat het gemeentebestuur hierin dan zou voor
zien, volgens een nader vast to stellen regeling,
waarbij het Rijk do/.o kosten weder nan do ge
meenten zou vergoeden (en daarvoor aan do
christelijke bizondero scholen subsidie te geven.
De liberale „vorhettors van het poil van hot
„vofi«"onderwij3" (I) stoindon zoo goed als allen
tegen. Zelfs de vrijzinnig-democraten Kcrdjjk,
Held en Drucker konden niet van zich verkrij
gen het onderwjjs voor het arme schoolkind op
deze wijze vruchtbaarder te maken. Dat silo
clericalen tegen steraden, behooft gcon betoog.
Deze bevonden zich natuurljjk mot oud-libe
ralen als éen grooto conscrvntiovo hoop ondor
de tegenstemmers. Och, 't Is immers maar voor
het arme schoolkind.
Het voorstel der soc.-dem. dat het rjjk zou
zorgen voor het onderwijs van kinderen, waarvan
de ouders geen vaste woonplaats hebbon (schip
pers enz.) en dat zjjn er moor dan 3000, word
verworpen met 80 tegen 7 stemmen I
Als tweede punt op het program der „vrijzin
nigen" treffen we aansociale horvormingen
verzekeringswetten, waaronder in het bijzonder
de verplionto invaliditeits- en ouderdomsvorze-
kering met geldelijke bydrago van den Staat;
herziening dor armenwet, wuarbjj do oponburo
armenverzorging niet blyft uitsluitend politiozorg.
Alweer eerst de opmorking, dat ook hiermodo
niets gezegd wordt. Men wil sociale hervormin
gen en verzekeringswetten. Goed, maar wat voor
soort Verzekeringswetten van bet allooi als het
schandontwerp dat dr. Kuyper onlangs indiende
op de ziekte Waarbij de arbeiders (God betere
hetV, van de kosten mooton betalen, waarbij
juist zijdie het meeat behoefte hebben aan voor
ziening, de losse werklieden worden uitgesloten
enz. enz. Deze paragraaf zegt daaromtrent niets^
Gaan wjj ter schole bij do praktijk:
Do „vrijzinnigen" zijn vooratanders van vor-
zolceringswetgeving. Maar toen o. a. desoodem.
op 3 November 1899 bjj do behandeling eer On
gevallenwet vooratellen om ook do landarbeiders
on do arbeiders bij de veehouderij, tuinbouw en
boschbouw op te nemen onder de gunstige be
palingen der ongevallenwet, stemden er liefst 22
liberalen en vryzinnig-democraten tegenWe
noemen van hen slechts de heeren Forf, Lely.
Van Ranlto, Beaufort, Borgoslus, Smoonge.
Toen or werd voorgesteld om do arbolaers als
uitkeering 90 pCt inplant» van 70 pCt van hun
loon te geven by een ongeval, wera dit voorstel
verworpen met 59 tegen 14 stemmen.
Toen men voorstelde om do werkgevers te
verbieden de ongevallen premie te verhalen op
op het loon der arbeiders stemden o.a. de „vrij
zinnigen" Visser, Bastert, van Diense, De Beaufort,
Lelv, Karnebeek, Tijdeman, Goekoop- Mees, Ver-
hoh, Vcegena ou anderen daartegen. Ook de
'vrijzinnig-democraat l'ijnaoker Hordijk!
Ook behandelde spr. terloops het arbeidscon
tract dat ook nog nu do verbetering, omutnn.-
„Dan is 't good. Luister oeus. Bultitude, vrosgor
was jo eeu goeie vent, al deedt je ook wel oeos
J;ekke dingen. Voor we verder gaan, wat tueende
e wat dat alles, wat je straks gedaan hebt I"
„Want, viel Coker in, als ze je gek gemaald heb'
beu aan je hoofd in een vacantie (je ouwe heor is
immers zoo'n lastige!] zeg 'i dau maar on we zullen
je geen kwuud doen."
„Ik hjj was altijd een beate vader, stotterde
Paul. Maar wat willen jullie dan toch vau me we
ten
„Nou, waarom moest je dan zoo klikken van dat
lekkers?" vroeg Coker.
„Ja, en 't dadelijk overbrengen, toen iojoovontjca
trapte? voogdo Coggs er aan toe on aan Grimstone
vertellen dat die oieuwe jongen griondo. Ik vraag
je, wat is daar voor mop au? Ii dat nou somsgrap-
pig?
„Je veronderstelde toch niet, dat ik maar kalm
zou blijven zitten en dat ellendigo luohtjo, van jul
lie vuile pepermunt rustig verdrageu. Daoht jo dat?
zei mijnheer Bultitude. Waarom zou ik 't mot zeg
gen, als een jongen me vervoolt door te snuiven of
me tegen myn enkel schopt. Zeg me dal liovor eens.
Stel, dat mijn buurman er een akeligon hond of
een rookenden schoorsteen op na houdt, moet ik
dat dau maar zoo rustig
Maar zijn argumenten, hoe overtuigend zo voor
Paul ook waren, werden onderbroken door oon har
den pats van Coker op Paul's rug;
„Jou schooiert, schreeuwde Paul. ik zou jo er
voor kunnen ouuklageu. Eou oude man, als ik
ben
Maar daarop deed Coggs 't zelfde als Coker, alleen
een beetje harder nog.
„Nou laatst ben jij wel om zoo'n kle ntghetdgaan
veohlén, Bultitude, riepen ze allebei, als om zich
zelf vrjj to pleiten, dat ze met hun kastijding Aoort-
n-:»! jo 'tmisachion in 'tvorvolg wel lachen,
zei Coker. Kijk eens! We zullen Jo nog een kansje
laten. Dat overbrengen van Jou ia goed voor Chaw-
nor, Chawnor zou zoolets kunnen uoeu, zonder dat
we or vorder op in zouden gaan, maar die is een
grooto joDgon. Van Jou kunnen we 't niet verdragon.
Wil je ods op je ons op je woord van nor beloven,
dat je woer do zelfde vun vroeger wordeu zult?"
Maar mijnheer Bultitude, hoe bjj ook naar ruit
en vrede vorlangdo, vreesdo zoor iets te zoggen of
te doen, waardoor mou in 'tidee kon verstorkt wor
deu. dat hjj do schooljongen was, dleu hjj leek on
bjj bad ook goon taot om dcu goeion toon logou, de
ituderon aan le slaan,
„Je begrijpt mo niot, bracht hij flauwtjoe in't mid
den. Als ik je toch maar vertellen kon -
„O, we hebbon goon mooie woordon noodig, mi
Coggs. Ja of noe. Wil jo ons beloven, daouwoDick
weor te zijn?"
„Ik wou, dat ik het kou. zei do arme münhoor
Bultitude muur ik kan uot!"
Hoel goed dan, zoi Coggs vastberaden, dan zullen
wo jo moeien pijnigen. Coker, wil jij do eono hand
vastpakken, dan zal ik hem oone laton (ten, höe ze
gorstosulker maken!"
Eu hij gaf «on verklaring vau dezen Uk van nij
verheid, door Paul's rechterarm rond en rond te
draaien tot hjj er bijna van uit het lid was, tor#ijl
Coker zjju linker nam en die kuoep en beuldo lot
Paul om gonado schreeuwde.
Ten laatste kon deze 'tniet moer uithouden en
rukto zich van zjjn kwelgeesten loahjj liep op een
holletje don eenzamen weg af naar hot huis van dr.
Crlmstono, dat hjj nog vau vroegere fcozooken kende.
(Wordt vervolgd.)