Zaterdag 10
Juni 1905.
No. 5866
54e Jaargang.
Tweede blad.
FIRMA A B VAN CLEEFF
te AMERSFOORT.
Verschijnt Dinsdag-, Donderdag- en Zaterdagmiddag. Abonnement per 3 maanden ƒ1.
iranco per post 1.45. Advertentiën 16 regels 60 centelke regel meer 10 cent. Legale-,
officieële- en onteigeningsadvertentiën per regel 15 cent. Reclames 1—5 regels f 4.25; elke regel
meer f 0.25. Groote letters naar plaatsruimte. Bewijsnummers naar buiten worden in rekening
gebracht en kosten evenals afzonderlijke nummers 10 cent.
Bij advertentiën van buiten de stad worden de incasseerkosten in rekening gebracht.
KORTEGRACL.T 9
Telephoon 19.
„De Politieke Strijd.''
Gisteravond hield in de «Keizerskroon"
de antirevolutionaire Kiesvereeniging onder
vooizitting van Ds A. M. Donner een open
bare vergadering met Ds. Jongebreur als
spreker, waarin echter geen gelegenheid tot
debat zou zyn.
Na opening met gebed en na eenig? huishou
delijke mededeelingen te hetk"n edaan,
sprak Ds. Jongebreur ongeveer het volgende
Wg staan aan den vooravond van een
verkiezingstijd die in geweldigheid in de ge
schiedenis des volks haar weerga niet heeft.
Daarom is het noodig zich goed rekenschap
te geven, aan welke zijde men staau moet.
Op die vraag werd verschillend geantwoord
vooral door de vrijzinnigen, die dan met een
blanco artikel of met onderwjjs, of socialen
kwestie komen aandragen maar van wie toch
eigeulgk de nieuwe Arnhemsche Courant er
bet meest eerlijk van is uitgekomener is
slechts een artikel, weg met ministerie Kuyper.
Met een dergelijk onomwonden erkenning
treden wg een schrede dichter tot de waar-
hei I. En wat is daarvan oorzaak. Ook daar
over wordt verschillend geoordeeld. En een
van die meeningen is ook neergeschreven
in een pleidooi in den vorm van een pamfletje
u dezer dagen thuis gezonden, hetwelk nu
juist niet pleit voor de innerlijke kracht der
tegenpartij als zij lot dergelijke dingen haar
toevlucht neemt. Het zou dan zijn, het ge
vaar dat het christelijk ministerie oplevert
voor de Nederl. Hervormde Kerk. Alsof de
Neder!. Hervormden aüe kleine kinderen
zijn, die men met een boeman naar bed
jaagt.
De hervormden geloo.en niet meer aau
spoken, ook niet aan dit spook (applau
Indien het gevaar er is, aldus spr. noem
mij dan feiten waaruit dat blijken kan, toon
mij waarin het schuilt.
Ja, die Hoogeronderwijswut is lang In t
stokpaardje geweest, waarop het beestjejrijden
moest, maar dat paardje is al zoo oud. Spr.
zal op die Hoogerouderwijswet strak terug-
maar nu reeds wil hij zeggen tusschen de
hoogeronderwijswet en de Hervormde Kerk
bestaat geen verband, en het eenige verband
hetwelk nog gezocht zou kunnen worden is geen
ter kwade maar ten goede, door dat ook gij
haar leerstoelen kan oprichten. Overigens
Dr. Kuyper heeft toezegging gedaan tot her
stel der theologische faculteiten aan onze
universiteiten waarmee hij aan een weusch
van duizenden tegemoetkomt zou men dat
ooit van vrijzinnigen hebben gekregen
Toch zeker niet van een van Houten, die
liever den |zelfwoord dan de kerk verdedi
gen wil. Evenmin van Goeman Borgesius,
de Baufort of' Toelstra, of welke in primus
ter paris dier zijde ook of Y>n Prof. v. d.
Vlugt die onomwonden durfde verklaren dat
de iHerv. Kerk indien zij een theologische
faculteit wensebte, zij maar zelf seminaria
moest oprichten.
In wiens handen is de Nederl. Herv-Kerk
veiliger, bij ben die buigen voor Gods woord
of In de handen van hen, die spotten met
wat de leden der Nederl. Herv-Kerk heilig
en dierbaar moet zijn.
Of anders gezegd bij de dienaren van God
en zijn woord, of bij de volgelingen van Be-
tiël immers verreweg de meesten onzer tegen
standers spotten met een God die den souve-
vereine gebieder over alle schepselen is.
Zelfs de vroomsten onder hen, willen God
nog wel binnenkamersdienen, doch niet wer
ken naar zijn bestel op staatkundig terrein.
Daar moet de Heer buiten blijven. Zij zeggen,
wat doet het er toe of ge God erkend in
het staatsrecht, als de wetten maargoed zijn.
Zoudt ge dan meenen dat het genoeg is als
ouders alleen zouden zorgen voor het tijde
lijke. Als zij tegenover de kinderen zich al
leen afvroegen: wat zullen wij drinken en
waarmede zullen wij ons kleeden, wat zoudt
ge zeggen indien die ouders nalieten hen
te wrzen op Hem, die is een lamp voor den
voet en een licht op het pad? aan het eeuwig
woord moet evengoed gehoorzamen hetvolk
als de overheid, ook op politiek terrein mogen
wij ons aan de invloedssfeer van God niet
onttrekken.
Neen de groote strijd onzer dagen heeft
een veel dieperen grond, het gaat hier nergens
meer of minder om, dan aan de eene zijde
den positieven godsdienst; de overtuiging dat
geleefd moet worden uit de Openbaring Gods
ook op het gebied van den staat en van de
andere zijde de erkenning, dat slechts de
menschelijke rede de kenbron is voor alle
beginsel, waaruit land en volk moeten worden
bestuurd. Openbaring of Rede, moet God het
uitmaken hoe het wezen nioet of den mensch.
Neen voor of tegen den Christus is geen
valsche leuze. Valscbe leuze is het indien de
liberalen zeggen, gij moogt die tegenstelling
niet maken om dat wij het volk id tweën
zouden splijten.
Vlasche leuze is bet indieu de socialisten
haar ontkennen en zeggen dat wij er bet
kapitalistisch belang mede trachten te be
schermen.
De tegenstelling is niet door ons gemaakt
zjj bestaat. Dat is door Dr. Kuiper onweer
legbaar aangetoond. God's ordonantiën zouden
dus zijn een kamerjas die men wel binnens
huis zou mogen dragen; maar dien men als
men naar buiten ging zou moeten uittrokken.
Door de liberale kopstukken is vroeger niet
anders gelecaard dan dat tusschen openbaring
en rede een klove ligt. mr. van Houten heeft
guzged, dat er tusschen de moderne wereld
beschouwing en de christelijke geen bemid
deling mogelijk is. Theologie en wetenschap
mot elkaar in overeenstemming te brengen
is eon hersenschim. Kappeijne v/d Coppele
j wilde niet anders dun onze heele staatsin-
richting doortrekken van de moderne levens
beschouwing.
Dal is altijd het vrijzinnige streven geweest
en het n ook geschiedt.
Nu li clerical en het omgekeerd willen
worden zij onverdraigzainO gescholden.
Hoe komt het, waar vroeger de liberalen
zelf de ami.itiie.se erkenden zij nu zoo boos
zijn als Dr. Kuyper haar constateert. Dat is
gemakkelijk te zeggen.
Vroeger dee l de antithese hen geen kwaad.
Vroeger dommelden de clericalen voort zou
den te zien wat hunne taak was. Maar dank
gij de ontwikkeling der antirevoltionaire
partij, is er levengekomen in de massa en
zijn de oogen opengegaan. De liberalen volg
den een struisvogel politiek, zij dachten wij
willen de antithese niet zien, in de hoop
dat zij daarmede onschadelijk wordt maai
de antithese niet eerder ophouden te vei-
staan, wordt de vrijzinnigen geen vrijzinnigen
de sociaaldemocraten geen socialisten meer
zgn (applaus).
Er zijn er vooral in de Herv. Kerk. die
met blindheid zijn geslagen, die in lauwheid
zitten blijven of zelfs beulen met den vijand.
Dat komt veelal door dat men den vij md
niet kent. De liberalen en de socialisten
zijn van onze vgand de schakeering, ja er
zijn nog andere vijandenhet uitstervend
conservatisme en het opkomende anachisme.
Het eerste heelt zijn dagen gehad en het
tweede is door ons ministerie en het vuor-
jaar van 1005 zoo'n nekslag gegeven, dat
het de eerste jaren en Diet meer boven op
komt.
Maar moet men ook die lamgeslagen vijand
in het oog houden, de liberalen en de socia
listen blijven de voornaamste kamprechters
Dat leert ook de geschiedenis. Zoo zijn de
liberalen opgekomen uit de revolutie, voor
wier gevolgen zij zelf zgn teruggedeinsl en
die zij hebben "trachten se smoren door aan
den eene kant te blusscben en aau de anderen
kant te blazen. In 1815 was men den brand
meester, maar het bleef smeulen. Men weigerde
eenvoudig om in den staat rekening te houden
metGodenzijn woord, men handhaafde het be
ginsel der Staats-souveremiteil. Men achte
zich van niemand afhankelijk en door niemand
gebonden dan aan en door zich zelf, maar
niet aan een God.
Het was het heidensch beginsel, wil je een
God, goed, wil je hem niet ook goed maar
in geen geval er mee in den Staat. Het recht
uiet anders dan Rousseau's menschelijke over
eenkomst.
Iemand die gevoelt voor zijn koste, kan
toch niet zich aansluiten bij minnen, die
daor dergelijke theorien God een slag iu het
aangezicht geven.
In toepassing hunner ideen zijn de liberalen
verdeeld (in drie voorname hoofdsquestie) en
levert het liberalisme het beeld van het huis
dat iu zich zelf verdeelt is.
Het socialisme is niet anders dan het nood
wendig gevolg van het liberalisme, de con
sequente toepassing van het liberale beginsel
der staatsalraacht. Zij willen van den staat
maken den grooten baas. Marx heeft van
de iedeën een stelsel gemaakt.
De sireuengang van het socialisme is ge
vaarlijk voor de arbeiders. Zou er een socia
list zijn, die meent dat melde verwegelijking
zijner ideeën, de ellende de wereld uit zou
zijn Van Kol erkende, dat bet socialisme
wel een betere, doch geen volmaakte samen
leving kau geven.
Als het dan maar al wat beter wordt, zult
gezeggen. Maar het is toch ons niet hetzelfde
langs welken weg wij die verbeteringen krijgen
Is het Uw ideaal,|die te krijgen langs den in 't
vooijaar van '903 aangewezen weg, of moet
het beginsel neergelegd in Gods woord den
weg wijzen.
Bij de partijen die leven uit het revolutie
beginsel hoort gij toch niet thuis.
Cnristendora en socialisme kunnen niet
samengaan. Deuk daaraan, want de vader
der leugen komt soms als een engel des
lichts. Bebel erkende, dat Christendom eu
Socialisme, waren als water en vuur. Mara
zeide, dat het christendom was ontstaan uit
de wanverhouden in het Romeinsche rijk.
De soc. willen de macht, de souvereini-
teit niet vanboven naar beneden, maar van
beneden naar boven.
O, dat toch allen die het wel meenen met
de Herv. kerk buu oogen open deden en
zouden inzien dat de chrisielijke staatkunde
zich onderscheid van de revolutionnaire in
twee dingen: Ie erkenning van desouverei-
□iteit van Gods Woord, God als bron van
alle gezag en den volkswil daaraan onder-
worden, 2e zij houdt rekening met het feit
der zonde. Da Custa Rong.
»Op den bodem aller vragen
ligt des werelds zondenschuld.'.
De strijd tegen het ongeloof en de revo
lutie dagteekend uit de laatst verloopen
eeuw.
Eerst hebben Bilderdijk en Da Costa het
aangedurfd om met de revolutionaire be-
gaippen te breken. Groen van Prinsterer is
de rnan geweest, de machtige strijder die
Godes bauier der waarheid op het politieke
erf heelt ontplooit, die in de staatkunde tegen
de revolutie het evangelie heelt gesteld.
In den schoolstrijd zijn wel de hevigste
slagen geleverd. Daar kwamen de beginseien
goed tegenover elkander uit. Er was vrijheid
zeide men, zoudt ge dat meenen. Zoudt ge
meenen dat wij het vrijheid noemen zijn
kinderen naar de school te moeten zenden
waar de naam van Christus niet genoemd
mag worden, waar het ouderwijs niet van
bet Christelijk zout mag worden doortrok
ken
Ea dan op maatschappelijk terrein. Ook
daar is de verho' ding tusschen gezel en pa
troon voor ons anders, dan voor hen dia den
klassenstrijd prediken.
Op politiek terrein hebben wg de plicht
te doen wat de hand vind om doen.
Was den begiun i Groeu's stem die eens
roepende in den Woestijn, iu 1888 twaalf jaren
na Groensdood werd voor het eerst den zege
betochten en kregen wij het christelijk bewind
maken. Helaas hot moest weer aftreden. De
tegenstanders vochten met der salaris der
j wapens van den Staten van de tweespalt en
den twist en in 1894 kwam de afscheiding
der vrij-antirev. partij tot stand.
In 1897 werd nogmaals de nederlaag ge
leden, doch in 1901 wederom de zegen be
vochten.
Het ministerie Kuyper bied de Koningin
de behulpzamehand om de verschillende vraag
stukken weder optelossen overeenkomstig don
wil, uitgedrukt in Gods woord. Reeds alleen
om dat dit ministerie een christelijk ministerie
is verdient het nu aller steun.
Het steunt op het antirevolutionair beginsel
dit alle macht komt van God. Dekt de vlag
een valsche lading, dan weg met het ministerie
maar hier is de daad aan bet woord gevoogd.
Spr. behandelt vervolgens de onderwijs
kwestie, in het bijzonder de hoogerondor-
wijswet.
Men heeft toen de afkeuringswaardige
taktïek gevolgd, te vertellen dat de Nederl.
Herv. kerk bij die wet gevaar liep en baar
rechter zouden v«r'.o worden, maar nooit
is men met bewijze pt'zomen.
Als predikant dier kerk is spr. er blijde
mede dat men eind "''ijk rc'bt laai gelden
aan het in 1876 reeds i. V wet neergelegd
beginsel. Daarmede he. i deze regeeriag
baar sporen verdiend ui. al had zij niets
auders gedaan, dan verdiende zij reeds daarom
steun. (Applaus.)
Ook de Drankwet wordt tegen dit minis
terie uitgespeeld, maar men vergete niet,
dat het Utr. Dagblad sprak van «een goed
stuk legisatieven arbeid." Toen de liberalen
in die Drankwetgeschiedenis politieke munt
zagen, deugde er niets meer van.
Er is nog heel wat voorgesteld. Vergeet
niet dat de liberalen in 1894-1901 ook niet
zooveel hebben gedaan. Van hen kregen wij
sleebts een Woningwet, Ongevallenwet en
Leerplichtwet. Spr. somt vervolgens wat tot
stand gekomen en wat wordt voorgesteld.
Spr. hoopt dat dit ministerie mag aanblijven
om dezen arbeid te voltooien!
Dit ministerie is in zijn werkzaamhedeu
erg bèlemm rd. De woeligen van 1903 vooral
hebben veel tijd gevorderd, benevens de
invoeren van nieuwe we ten. Had de Kamer
niet zoo lang gepraat, wij hadden nog veel
meer tot stand gekregen.
Het Handelsblad van 28 Nov. 1904 ver
telde dan ook onomwonden, dat dit ministe
rie hard heeft gewerkt.
Het is gelukkig dat ouze vijanden ons bestoken
want als ge zoo werkt dat uw vijand het
aoed vindt, herziet dan uw beginsel.
Ook is benoemingingen heeft dit ministerie
een einde gemaakt aan de liberale alleen
heerschappij Steunt daarom indien gij de
Nederl. Herv. Kerk wilt bevestigen niet Druc-
ken, van Houten, Troelstra, wie hebben de
Nederl. Herv. Kerk in haar treurige toe-
stai.d gebracht maar ons christelijk minis
terie.
Indien de scheiding van kerk en staat komt
van die heeren, zal dan gescdiedenis volgens
artikel 20 van het antirevolutionair program
«uitbetaling van hetreebtens verschuldigde."
O, er zijn aan dit ministerie wel fouten,
maar dat kómt door het feit der zoude iemand
is volmaakt.
Ons volk is in zijn meerderheid niet gods
dienstloos, muar er ziju er nog zoovelen die
aan onze zgde hooren.
Daarom steunt dit ministerie, of moeten
wij den weg op 'van Frankrijk 'i Neen wij
.villen ook op politiek terrein God erkeunen
en Roell, Roesin.k, Beaufort, Troelstra, Scha
per, Borgesius, zij willen God er buiten
houden, -
Wij moeten een zijn in de gehoorzaam
heid aan God, eu op zijde zetten wat ons
mocht verdeelen. Daartoe heeft ook ds. Bui
tendijk aangezet.
De strijd gaat niet om de prit a iteit van
deze ot gene evangelische belijdenis, uiaar
om licht in de duisternis, te zijn of niet
te zijn,
Daarom laat ons niet vertsagen en de voj.
gende week wakker strijden, opdat de e-lej.
ste goederen weder aan een Christelijk mj.
