Dinsdag 8
Augustus
1905.
No. 5688.
54e Jaargang.
Een belang voor
velen,die arbeiden.
Feuilleton.
DICK BULTITUDE.
UITGAVE
FIRMA A- H- VAN CLEEFF
te AMERSFOORT.
Verschijnt DinsdajDonderdag- en Zaterdagmiddag. Abonnement per 3 maanden /'l.
u-anco per post 1.45. Advertentiën 16 regels (30 centelke regel meer 10 cent. Legale-,
oflicieële- en onteigeningsadvertentiën per regel 15 cent. Reclames 15 regels/" 1.25; elke regel
meer f 0.25. Groote letters naar plaatsruimte. Bewijsnummers naar buiten worden in rekening
gebracht en kosten evenals afzonderlijke nummers 10 cent.
Bij advertentiën van buiten de stad worden de incasseerkosten in rekening gebracht.
KORTEGRACHT 9
Telephoon 19.
Onder de vele bladen en tijdschriften,
welke weal moeten lezen, trekt ons het «Sociaal
Weekblad" altijd zeer aan. En vooral het
laatste, Zaterdag uitgekomen nummer, ons
toegezonden door de vereeniging voor Ver
vroegde Winkelsluiting te 's Gravenhage,
omdat het o. a. bevat een artikel van de
hand des heeren dr. D. van Emden, bestuurs
lid van de genoemde vereeniging, dat onze
belangstelling zeer opwekte, wijl de kwestie
«vervroegde winkelsluiting" ook in onze ge-,
meente op het tapijt is gebracht.
Ook al zijn we het in veel opzichten eens
met hen, die zeggen: al wat voor de resi
dentie geschikt is, deugt voor een kleinere
gemeente ais Amersfoort niet, en al gaan we
ook een heel eind mee met degenen, die
deze stelling omkeeren, toch geljoven we
dat menigeen, die de kwestie interesseert
of er zeil bij betrokken, gaarne iets verneemt
omtrent
De Enquête voor Vervroegde Winkel
sluiting te 's Gravenhage.
En daarom ontleenen we er het volgende
aan
In Januari 1901 werd door de Haagsche
«Vereeniging voor vervroegde winkelsluiting"
welker doel o. a. is het verkrijgen van t?en
wettelijk sluitingsuur voor winkels, maga
zijnen en kantoren, een onderzoek onder
nomen naar de feiten eu wenschen die te
dier stede op dit gebied bestonden. Te dien
einde werden circulaires met vragenlijsten
bij alle winkels afgegeven, terugzending der
ingevulde lijsten werd verzocht en voor zoo
ver vrijwillige inzending achterwege bleef,
geschiedde de inzameling vanwege de ver
eeniging. Op deze wijze werd een duizendtal
ingevulde lijsten van winkelierspatroons ver
kregen.
De inhoud der vragenlijst bestond uit
deze 14 vragen: 1. Hoe is uw naam, voor
naam en woonplaats 2. Welk soort van
bedrijf oefent gij uit cn waar 3. Hoe laat
opent gij uw winkel 4. Hoe laat sluit gij
uw winkel 5. Zijt gij voor eene vervroegde
sluiting van winkels, magazijnen en kantoren
0. Zoo ja, zijt gij voor eene regeling langs
wettelijken weg (hetzij bij gemeenteverorde
ning ol rijkswet) of voor een regeling door
onderlinge overeenkomst der patroons? Waar
om geeft ge aan het eene de voorkeur boven
het andere? 7. Zoo neen, waarom zijt ge er
87.)
„Ja, zei Chawner, het amuseert me."
„En daarom, hervatte Paul, wil je me terughouden
omdat het zoo grappig is, en als je er genoeg van
hebt, ga je nar r dr. Grimstone om hem mijn
ongelukkig geval zelf te vertellen noen, mijn vriend,
dat zal ik wel doen hoor. eu ik laat me dood
schieten, eer ik jou er bijhaal. Ik keu mij eigeu be-
laugen goed genoeg."
„Word maar niet boos Dickie, zei Chawuor. liet
is Zondag. Je moet my in jou plaats laten gaan,
als ik ze nog een beetje banger heb gemaakt."
„Wie bedoel je met „ze"? vroeg Paul verwon
derd.
„Alsof je dat niet wist! Nee Dickie, mij laatje er
niet inloopen."
„Ik zeg je, dat ik het niet weet, zei de heer Bul
titude. Hoor eens, er is hier ueu misverstand, Ik ga
niet aan Grimstone vertellen wat jij denkt."
len Wa' c^eD't' tlun' bem ga vert®l"
„Ik heb er geen idee van, maar wat het ook is,
je hebt het mis."
»G jij bent een listige vent, Dickie, je wiltjeuiel
verraden. Maar andere menschen willen het Croker
en- lipping óok wel betaald zetten eu jij moet
wachten."
„Ik zal niets zeggen wat iemand behalve mijzelf
raakt, zeide PaulbIb jij er alles van weet, weet je
dat ookhet zal jou genoegens niet hinderen."
dan tegen 8. Hoe laat zoudi gij het slui
tingsuur willen gesteld zien 9. Acht gij het
noodig, dat in uw bedrijf op sommige tijden
langer wordt gewerkt 10. Zoo ja, op welke
dagen der week of gedurende welken tijd
van het jaar? 11 Hoeveel mannelijke en
hoeveel vrouwelijke bedienden zijn bij u werk
zaam 12. Hoe laat moet uw personeel
's morgens present zijn? 13. Hoe laat kan
het 's avonds vertrekken? 14. Wenscht gij
lid te worden van de «Vereeniging voor
vervroegde winkelsluiting
Dit wat de lijsten betrelt, bestemd voor
do winkelpatroons. Voor de winkelbedienden
werden lijsten met dezelfde vragen, zij het
anders geredigeerd, aan elk magazijn of
winkel afgegeven.
II. Lijstenoogsl. Een 200-tal winkeliers-
patroons zond de lijsten uit eigen beweging
aan de vereeniging terug met de 800 lijsten,
die een daartoe rondgaand beambte der ver
eeniging b(jeen wist te zamelen, werd een
totaal van 999 geheel oi gedeeltelijk inge
vulde lijsteu verkregen. Welk deel was dat
nu te achten van het totaal aantal Haagsche
winkeliers Moeilijke vraag, voor welker be
antwoording zich geen ander middel voordeed
dan telling der winkeliersadressen in de
beroepslijst van het adresboek. Deze
bron, Stempel's Adresboek voor 's Graven
hage in 1903/04, meldde een totaal van 3070
winkeliers-patroons1/g van hen had dus
gesprokenrestte te onderzoeken, in hoe
verre ol aangenomen kon worden, dat deze
fractie alle winkels der residentie gelijkmatig
vertegenwoordigde.
En de lijsten der winkelbedienden Uit
eigen beweging zonden slechts een goede 200
bun l'jsten terug, bij ingesteld onderzoek
bleek, dat dikwijls slechts achteloosheid
van deze geringe inzending de oorzaak was
maar toch ook wel, dat, ofschoon ons best uur
uitdrukkelijk geheimhouding had gewaar
borgd, schroom voor misnoegen van den
patroon van de invulling terughield ja zelfs
dat deze laatslen door opzettelijke vernietiging
tier biljelien de invulling radicaal onmogelijk
maakte. Om verschillende overwegingen nu
werd er van afgezien de «ambtelijke" inza
meling, waaraan vrij groote kosten verbonden
waren, oolc voor de bediendenlijsten toe te
passen. Van verdere behandeling de/er
gegevens moest dus worden afgezien. Ver
meld kan worden, dat van de '220 antwoor
dende bedieinlett 181 zich verklaarden voor
sluitingsuur bij wet of verordening, 35 voor
een bij onderlinge overeenkomst der patroons,
geen enkel tegen het invoeren van eeu ver
vroegd sluitingsuur.
111. Wat de patroons antwoordden. Aller
eerst zij vermeld dat van de 9992 winke-
ÜerspatrooDS, wier antwoord in handen der
vereeniging kwam,
821, dus 82,1 pet. zich verklaarde vóór en
178, dus 17,8 pet. zich verklaarde tegen een
regeling der vervroegde winkelsluiting. En
van die 821 voorstanders begeerden wederom
een groote meerderheid n.l.
702 uitdrukkelijk een regeling door wet of
gemeenteverordening, terwijl
119 voorstanders der sluiting omtrent den
aard der regeling bf geen voorkeur hadden
bf zich voor onderlinge overeenkomst ver
klaarden.
Voor zoover de voorkeur voor wet of ver
ordening werd toegelicht kwam dit antwoord
onveranderlijk neer op: omlat alleen dan
de naleving voldoende gewaarborgd is.
Voorzoovet vraag bevestigend werd beant
woord, hetgeen door 520 personen geschiedde
werdt achter vraag 10 door 483 personeu
ingevuld de Zaterdag, door een 79tal diverse
opgaven alsSt. Nicolaastijd, Zaterdag en
Woensdag, dagen aan feestdagen voorafgaande
e.a. Van de 483 genoemden gaven er 3 voor
den Zaterdagavond een sluitin»stijdstip te
1 uur op, 209 een te 12 uur, 59 eeu te 11 uur
de overigen een vroeger uur. Deze uitzonde
ringen zouden natuurlijk in elk bedrijf met
behoedzaamheid geregeld moeten worden.
Van de 1090 ingekomen antwoorden,
gegroepeerd naar den aard der bedrijven
(kleeding, voeding, huish. art. euz, sigaren,
genotmiddelen, uitgezonderd herbergen),
waren er 821 voor en 178 tegen vervroegde
winkelsluiting.
Een sterk uitgesproken verlangen naar een
vervroegd sluitingsuur alzo» in alle bedrijf-
groepen in 3 ervan is zelfs -,.s of tneer der-
genen, die geantwoord hebben, voorstander.
Alleen de uitspraak der genetmiddelaars is
minder beslist, doch beweegt zich over een
gering getal personen eu is dus in geen van
beide richtingen zeer bewijskrachtig.
Het beeft geen nut om den uitslag naar
de tweede groepeering (volgens de onder
scheiding binnenstad of buitenwijken) als
zijnde van lucalen aard, geheel over te nemen
Alleen zij vernield dat 8ü°/0 in de binnenstad
vóór vervroegde winkelwinkelsluiting is en
14 legen.
In de buitenwijken zijn er 85.4°/0 voor en
14.(3 tegen.
in de derde groepeering (verleeling in
groote, middelsoort en kleinere winkelzaken)
blijven in bijna alle groepen de voorstinders
fi?„Ja, dat doet het wel, zei Chawner, geprikkeld;
je mag van plau zijn om geen namen te noemen,
maar zoodra Grim je gaat vragen, dan komt alles
uil. Ik verbied je om naar Grim te gaau. voor ik
het goed vind."
„Ik zou wel eens willen weten, wie jou hel recht
geeft om mij te eommaudeeren," riep Paul getergd
uit.
„8t! daar komt Grim, zei Chawner snel. Ik zal
het je na de thee wel zeggen."
Eu hij sloop naar zijn plaats terug en liet Paul in
vage ongerustheid achter.
Waarom zou deze jongen met zijn geslepen ge
zicht eu zijn gladde tong bem willon beletten z'.ju
ware positie in de maatschappij in te nemen Het
was belachelijk, hy zou geen notietie neiuen van de
waarschuwing,
Maar hij kou zijn ongerustheid niet verdrijven.
Reeds zoo vaak was hem op het kritieke oogenblik
de gelegenheid benomen.
En hij ging thee drinken iu groote verslagen
heid.
Het ia waarschijnlijk, dat Chawner's inmenging
in Paul's zaken behalve het slachtoffer nog men-
schen verwonderd heeft doen kijken. Maar dat
kwam omdat er ongelukkigerwijze een misverstand
tusschen hen was ontstaan hetwelk den |een ver
hinderde den waren stand van zaken te zien en
den ander om zc|te verklaren.
Chawner had natuurlijk evenmin idee van Paul's
waren naam cu aard al? eeu ander, maar zijn motief
om het onderhoud te beletten, kan alleen door een
afdwaling van myu verhaal worden verklaard.
Dr. Grimstone. die zijn verantwoordelijkheid als
wachtc- over de „moris" van zyn leerlingen duide
lijk gevoelde, was misschien een beetje al te angst
vallig by het uitroeien van elk onkruid in den tuin
der moraliteit.
Daar hij niet overal tegelijk kou zijn, is het dui
delijk, dat een aantal overtredingen van grootofgeriug
belang aan zijn waakzaam oog ontsnapte, doch bij
hield er een theorie op Da, die aan dit bezwaar te
gemoet kwam.
Deze theorie was, dat elke rechtgeaarde jongen
het zijn dure plicht moest rekenen om zijn meester
iu kenuis te stellen van alle overtredingen, die deze
niet mocht opmerken, en als hij te zelfder tijd zijn
eigen geweten bezwaard voelde kon hij erop rekenen
dat het aan 't licht brengen van bet gemeenschap
pelijk misdrijf zijn eigen straf zou verminderen.
Ik betwijfel of dit systeem met veel succes kan
worden aangewend bij Eugelsche jougeus; of het
niet onderling wantrouwen aankweekt en eeu toon,
die heelemaal niet gegrond is.
Er waren jongens, die op hun rechten stonden eu
die de verklikkers verachtten, zooals zij het verdien-
deu: andereu te verlegen en te zeer afhankelijk van
don goeden dunk, die men van hen had. om zelf
te gaan overbrengen; maar er waren steeds een paar,
voor wie het gewicht van een anders zonden tezwaar
was en die slechts door een volledige bekentenis
konden worden verlicht.
Ongelukkigerwijze hadden zij in den regel zelf
druk meegedaan aan het zondigen en begonnen
eerst met hun ontboezemingen, wanneer deonldek-
kiug vrij uabjj scheen.
Chawner was de aanvoerder vau deze concien-
tieuse jongens: hij had plezier van 't stelsel. Het
stelde hem iu do gelegenheid om ziju machtdorst
te bevredigen, een passiedie zeer algemeen is en tege
lijkertijd te kunnen genieten van den angst van
anderen, wat gelukkig een zeldzamer genoegen is.
Het is te hopen, dat na deze verklaring het dui
delijk is geworden, waarom Chawner zich tegen de
voornemens van den heer Bultitude verzette.
Na theetijd weukte hij Paul. om hem te volgen
en ze gingen naar een klem hokje achter het school
der sluiting in de meerderheid alleen niet
in het geval bij de twee groepenvleesch-
waren (kleinere en middelgroote zaken) en
bakkers (middel en grout bedrijf die overigens
bij de telling onvoldoende vertegenwoordigd
zijn. Op te merken valt er bij hoe in het
bijzonder het kleine bedrijf de onderlinge
afspraalc ivanlrouwl en zich slechts toever
trouwt aan den sterken arm van wel of
verordening.
Een sterke drang alzoo naar vervroegde
winkelsluiting, liefst wettelijk verzekerd.
Maar hoe sterk dit verlangen wel is en hoe
dringend noodig, hoe billijk het is er aan te
voldoen, blijkt uit niets meer dan uit de twee
volgende statende gewenschte en de be
staande sluitingsuren, die een schrille pijn
lijke tegenstelling vormen.
731 winkeliers beantwoorden de vraag,
hoe zij dan wel in elk bedrijf het sluitings
uur gesteld wilden zien als volgt
Ge wenscht sluitingsuur tot elk bedrijf.
B E D R IJ F.
II
KleedingIS 4 30:il36 3
Voeding11l|l2 19911 5
Huish. artikelen enz. j—j 43D 51193 1 Ij-
Sigaren I— 5 J 581 2
Genotmiddelen j—j 3— 19,—
72
Totaal j 1 14Si 5 605|7* 14 ij 731
De overgroote meerderheid alzoo wenscht
in staat te werden gesteld te 9 uur den
dagelijkschen arbeid te eindigen, een deel
zou het einde reeds thans op 8 uur willen
gesteld zien, en vergelijk daarmede nu wat
bij 893 winkeliers bleek omtrent de thans
bestaande sluitingsuren
Tegenwoordig sluitingsuur.
Tiidstin van Aan tall
winke- Percentsgewijze verhouding.
alu'"Dg- liera. I
S— u
r nam, 17
!,91
8.30
13
1,4
9.—
105
11,6)
9.30
34
10.
230
25,7 1
10.30
27.0
10.45
0,5 f
11.—
210
23,5(
11.30
l H>
2,0
12
13
1.4 1
1
1
O,')
893
100,-
724 of 81 pet. sluit
te 10 uur of later.
Welk een misstanden bevatten die cijfers
welk een eindeloos eeutonigen enafmattenden
werkdag voor patroon en bedienden beiden,
ligt in bovenstaande tabel uitgedrukt; hoezeer
wordt aan die velen de gelegenheid tot ont-
lokaal waar hel juist licht genoeg was om elkaar's
gezicht te zieo.
„Nou, zei Paul met waardigheid, misschien zal je
nu wel zoo beleefd zijn om me te vertellen, waarom
je me wil beletieu, aan dr. Grimstone te zeggen, wat
ik te zeggen heb."
„Dat zal ik zeggen Dick, zei Chawner met een
gemeenen lach. Je zult het gauw genoeg welen.-'
„Sta daar uiet te grinniken, zei de heer Bultitude
woedend. Zeg het dadelijk. Het maakt voor mij
wel geen verschil, maar ik waarschuw je.'1
„Nou ik donk tocu van wel. Wacht maar. Ik heb
alles gehoord wat je tegen Grimstone zei over dat
meisje Connie Davenant, zie je.'-
„Dat kan me niet schelen. Ik ben onschuldig."
„Wat kan je liegen, zei Chawner verwonderd. Je
zei immers tegen hem, dat je haar nooit had aan
gemoedigd. En hij zei, dat als hij ooit merkte van
wel, je een pak ransel zou oploopen
„Zeker, zei Paul, en hij had van zyn standpunt
gelijk; wat verder?"
„Wel, zei Chawner, herinner je je niet meer, dat
je .lolland den laatstcn Zondag voor de vacantie een
briefje hebt gegeven voor datzelfde meisje
„Dat heb ik nooit gedaan."
„O, zei Chawner, maar ik heb het briefje in myn
zak. Jolland was nijdig en vroeg of ik het geven
wou, en ik heb het gelezen en het was zoo mooi,
dat ik het gehcudeu heb."
Uu hij haalde mei groote voorzichtigheid een
verkreukeld papiertje uit zijn zak en liet het aan
den doodelijk verschrikten Paul zien.
„Niet weggappen, dat is onbeleefd. Kijk. zie je?
Mijn lieve Connie en je liefhebbende Dick Bulti
tude nee blijf staan waar je staat. Wat denk
je nu te doen
(Wordt vêrvolgd.)
