Zaterdag 24
Februari
1906.
No. 7163.
55e Jaargang
r, pij1
firma a. h. van cleeff
te AMERSFOORT.
Verschijnt Dinsdag Donderdag- en Zaterdagmiddag. Abonnement per 3 maanden f 1.
iranco per post f 1.45. Advertentiën 16 regels 60 centelke regel meer 10 cent. Legale-,
ollicieële- en onteigeningsadvertentiën per regel 15 cent. Reclames 15 regels f 1.25else regel
meer f 0.25. Groote letters naar plaatsruimte. Bewijsnummers naar buiten worden in rekening
gebracht en kosten evenals afzonderlijke nummers 10 cent.
Bij advertentiën van buiten de stad worden de incasseerkosten in rekening gebracht.
kortegracht 9.
Postbus 9.
Telephoon 19.
It ij dit nummer behoort een BIJVOEGSEL.
Heden verzenden wij aan de daarop ge-
abonneerden aile vering 11 van den Vierden
jaargang van onze premie »De Muzikale
B1 o e m I e zi n g".
Deze aflevering bevat, behalve de gewone
«Wenken van een ouden muziekmeester"
kunsteuaars-biographieën en berichten, bene
vens zeer lezenswaardige mededeelingen op
muzikaal gebied, de volgende muziekstukken
1. Zwei Aeuglein blau, voor piano, door
H. Wenzel; 2. Sorgenbrecher, wals, voor
piano, door Job. Strauss 3. Vögleins Abend-
lied, voor piano, door B. Richards4. In der
Sterne sanftem Scheine, voor zang en piano,
door Fr. Abt.
De «Muzikale Bloemlezing" kost voor de
abonné's op ons blad slechts 60 cent per
ksvartaal, voor welk luttel bedrag men in de
drie maanden 6 afleveringen met 20 a 25
muziekstukken ontvangt.
KENNISGEVING.
De KAMER van KOOPHANDEL en FABRIEKEN
te AMERSFOORT werd door Z. Ex, den Minister
van Landbouw, Nijverheid en Handel uitgenoodigd,
ter algemeene keuuiese «e breDgen,
dat inet het oog op de op 1 Maart e.k. in werking
treding van het nieuwe Duitsche douane-tarief, in
lichtingen omtrent den inhoud vaa bedoeld tarief
kunnen worden aangevraagd bij het Departement
van Buitenlandsehe Zakeu en wat den Landbouw
betreft by den Direc'eur-Gereraal van den Landbouw
en overigens by de afdeeling Nijverheid en llaudel
(Nieuwe Uitleg 13) Deu Haag.
Dat over (juaestjeuse punten belanghebbenden zich
rechtstreeks kunnen wenden tot de betrokken I-Iaupt
Steiler Directioneu in Duitachland voor invoer uit
Nederland, met name die te Keulen en te Hannover.
Eeue inlichting door eeno dezer Directioneu ver
strekt, verbindt de onder haar ressorteereude tol
kantoren tot dat aanvrager der inlichting bericht
ontvangt dat de rubriek-iiideeliug gewijzigd wordt.
Amersfoort, 24 Februari 1906.
Namens de Kamer van Koophandel
en Fabrieken.
HERMs. P. van HASELEN,
Secretaris.
Uit oi in het moeras?
De heer N. Oostcrbaan, arrondisseraents school
opziener te Doesburg, die Donderdagavond
bovengenoemde vraag behandelde in een openbare
vergadering van de anti-revolutionaire propa-
ganda-club „Groen van I'rinsterer", achttte die
gewettigd en wilde beantwoorden de vraag of
we zijn in het politiek moeras, dan wel óf we
door de verkiezingen van 1905 uit het moeras
zijn gekomen.
Allereerst wilde spr. oen blik werpen op den
verkiezingsstrijd van 1905. Niemand zal ont
kennen, dat die gestreden is met een felheid,
tot dusver in on9 land n et gezien door alle
partijen is gestreden met tot dusver nooit ver
toonden hartstocht, en dit vooral door het op
den voorgrond treden van twee nieuwe elementen,
de Vrijzinnige propaganda-elubs en de vrouwen.
Van liberale zijde is thans in 't vuur gebracht
hetgeen reeds lang bij de a. r. in toepassing was.
De a. r. hadden reeds lang hun jongelings-
vereenigingen, hun Zondagsscholen, hun propa-
gauda-clubs; de modernen hebben die nu over
genomen.
Meer dan eens is gezegd, dat de Vrijz. pr. cl.
hot best te karakteriseeren zijn als jonge vrij
zinnige jaehthondenelubs en dit omdat zij niet
propageeren hun eigen beginselen, daar ze die
niet hebben, niet zichztilven opbouwen, doch
optreden op publiek terrein tegen al wat ker
kelijk is. Hun doel is niet het bespreken van
beginselen omdut de drie hoofddoelen der vrij
zinnigen, de volgelingen van Trenb, Borgesius
en Bos, slechts 6en punt van overeenkomst
hebben, namelijk dat zij anti-clericaal zijn.
Onder de sociaal-democraten is dat anders;
die hebben een vast omlijnd programonder
hen hebben de prop. clubs reden van bestaan.
De vrijz. pr. cl. echter zijn niet anders dan jonge
jachthonden, die het clericale wild tpjagen.
Het andere element werd gevormd door vrij
zinnige dames, andere de beirinlijkheid zelve.
Ook zij canvasten en waagden zich iu de kamp
plaats, doch gan9ch anders dan hun zustereu
uit de Middeleeuwen, die aan het strijdperk
hooger wijding gaven, maar om den politieken
tegenstander een beenlje te lichten.
By die twee dienen gevoegd de verkiezings
leuzen, die onwaar waren.
Als we vergelijken de houding vóór en na de
opening der stembus, dan zien we een zeer groot
onderscheid.
Bij monde van Troelstra is verklaard, dat
indien de sociaal democratie zich bij de vrijzin
nigen liet inlijven voor den stormloop tegen
Kuyper, de Twentsche wevers met JaDnink en
Van Heek en de Rotterdamsche bootwerkers
met Plate en Ruyscb, dus de s. d. met de groot
kapitalisten, naast elkaar, erg leelijk in 't gedrang
zouden komen. Daarom eischten de s, d. een
verklaring van de candidaten hoe dezen stonden
tegenover algemeen stemrecht. En dat was niets
dan comedie. Zoowel de goede als de slechte
antwoorden werden gesliktOudegeest, de spoor-
koning van 1903, voerde de roodbevlagde loco
motief die het salon-spoorrijtuig waarin jhr.
Roëll zat naar het Binnenhof bracht. En we
zagen óok het portret van Van Kol in het veel
gesmade apenpakjeVan Kol in Lieftincks ge
waad den Sint Nicolaas spelend; den s. d. in
den mantel van het liberalisme.
Fier werd ook gesproken op 21 Januari door
de Liberale unie toen BorgeBius ztide De L. U.
zou ontrouw worden aan haar verleden als ze
niet kwam met een opbouwend program (enz.)
indien er een allegaartje wordt geboren, zal 't
onmogelijk zijn, een krachtig, hervormingsgezind,
parlementair Ministerie te verkrij'gen.
De L. U. was niet van plan, zich te bekeeren
van de oude kwaal van het anti-clericaliame.
Enkele maanden later waren al die schoone
woorden totaal vergeten en werd slechts ge
vraagd dat men anti-clericaal was.
Op grond van jarenlange practijk hebben a.r.
trouwens niets anders verwacht.
Fier waren ook de Vrijzinnig democraten,
althans voor de stembus. Treub schreeef, dat de
linkerzijde een accoord aanging met de V. D.
waarvan de hoeksteen was het blanco-artikel,
benevens de verheffing van het peil van het
volksonderwijs, de herziening der Armenwet, de
instelling van een volksleger, bezuiniging op
Oorlog, betere regeling van Rijks-en Gemeente-
financiën. Doch Treub en de zijnen hebben een
week of wat later de conservatieven even gaarne
gesteund als de anderen.
Fier waren ook de manifest-liberalen, vroeger
oud-liberalen geheeten, die óok deden
voorkomen alsof zij nimmer de s.d. zou
den stuenen. Vijf maanden vóór de stem
bus schreef Van Houten in een zijner Staatkun
dige brieven, dat hij waarschuwde tegen de her
ziening der Kieswet, onze hoogste Staatswet en
ten ernstigste waarschuwde tegen de s.d. die nóg
erger waren dan de clericalen, die in zijn oog
al zeer gevaarlijke lieden zijn. Ieder dacht dan
ook, dat de oud-liberalen de s.d. niet zouden
steunenmaar toch, toen de stembus was geopend
wapperde de driekleur van het bureau van het
„Handelsblad" en 't is bekend hoe er gejuicht
werd toen de uitslag bekend werd.
Anti-clericalisme was 't, dat allen verbond in
den strijd tegen het Chr. kabinet, dat wilde
voortbouwen op den grondslag van ons Chr.
volksleven.
In 1901 werd gezegd: indien gij u houdt in
de neutrale zone, kuut ge rekenen op onzen
steun. En er werd gevraagd: wat zijn dan toch
uw Chr. beginselen-
En men vond uit do antithese. En niets is
minder waar dan dat dr.Kuyper die heeft bedacht.
In „Het economisch standpunt der V. Z." is de
zelfde tegenstelling gemaakt, doch ook niet de
heer Treub was de uitvinder, ook de heer Groen
van Prinsterer heeft die reeds aangetoond.
Wij a. r. zijn geen Synode en vormen geen
Kerkoraad en hebbeu dus niet te oordeelendoch
wij willen den Bijbel overal en in alles en zeggen
dat andereu, die daarover anders deuken, daar
toe ten volle het recht hebben. Wij willen ge-
looven, dat er vele liberalen zijn, die gelooven
in het Woords Gods; welnu, zij zijn liberalen
bij vergissing.
Met die antihese is gegoocheld voor de eenvou-
digen, die niet wilden gebrandmerkt zijn als
ongeloovigen.
Zoo is óok gegoocheld met de Speetwet, waarvar.
mr. Veegens thans zegt, dat zij met kan afgeschaft
en wel degelijk op sommige terreinen van arbeid
oumiBbuar is.
Hoort ge nu nóg wel iets over de Speetwet?
wordt er nu nóg zoo hevig tegen gelawaaid?
Toen het Chr. Kabinet aan 't bewind was, vormde
de Speetwet avond aan avond schoring en inslag.
Toen werd het snelvuurgeschut iederen avond
tientallen keeren in batterij gebracht. Thans
zwijgt men er over.
Trouwens alle die stokpaardjes waren slechts
middelen om den eenvoudigen onder de kiezers
het spoor bijster te maken en hen niet te doen
zien wat er word afgespeeld achter het gordijn.
Op die wijze is 't gelukt, het Kabinet-Kuyper
te doen buitelen.
Men kent hetgeen de „Zutph. Crt." schreef
over het in 't gedrang raken der Hervormde kerk
een nieuw vischnet om de eenvoudige kiezers-
vischjes te verschalken. Men vroeg ookmoet
Nederland worden geregeerd door den Paus en
de Jezuïeten. In tienduizenden exemplaren is
dat pamflet verspreid over heel Nederland om
de eenvoudigen van harte er toe te bewegen, dat
zij zouden kiezen Nederlandsche mannen met
Nederlandsche harten".
Men kan zich nauwlijks voorstellen, datmen-
schen die nooit belang stelden in de kerk, deze
strijdmiddelen hebben te baat genomen. Maar
immers: Kuyper, die moest zakjesplakkeu, hi,
ha, ho.
In den naam van het openbaar onderwijs zijn
de openbare onderwijzers gemobiliseerd. En toch
wist men, dat geen liberaal Kabinet de School
wet zou wijzigen. Uit de Troonrede ia dit dan
ook ton volle gebleken, waar zij slechts zegt:
„Wat het onderwijs betreft, zal ae bevordering
van zijn bloei en vooral het vakonderwijs op
den voorgrond staan", esu zin waarover men in
de Alg. verg. van den „Bond van Ned. ond." al
zeer teleurgesteld was.
En we weten hoe juist door het a. r. Kabinet-
Mackay het vakonderwijs op den voorgrond is
gesteld en juist door Let Kabinet-Kuyper ter
dege is aangepakt. Minister Rink voert ten
volle de nieuwe Schoolwet uit, geheel in den
geest van den ontwerper. Onlangs nog heeft
Z. Exc. aan de Besturen van bijzondere scholen
gebeele pakken drukwerks gezonden, opdat zij
zich toch niet zouden vergissen. En men moet
ons a. r. dankbaar zijn, waar de voorstanders
der bijzondere scholen aan het Rijk per jaar
uitsparen 6 inillioen, wasrvan we volgend jaar
2'/, millio-n terugkrijgen.
Men had niet het recht, de openbare onder
wijzers te mobiliseeren in naam van het onderwijs.
Ook haalde men de Verzekeringswetten in het
geding. Kuyper gaf een ontwerp, dat natuurlijk
werd afgekamd en aan den neer Roodhuizen
aanleiding gaf, te vragen wat nu toch een doode
heeft aan een rijksdaalder. Men vergat, dat
voor de pensioenen 6 millioenen per jaar noodig
was en wij vroegen eerst waar dat geld te vinden
zou zijn en antwoordden: uit de onverzadigbare
muil van het militairisme. En in deze Troonrede
wordt niet gesproken van pensionneering, doch
wel van het gereedmaken der stelling van Am
sterdam. Wel werd daartegen gesputterd, als
zijnde tegen het accoord, doch de Minister van
Oorlog antwoordde gelaten„of ik goedkoop
zal zijn, weet ik niet; ik zal er naar streven"
en uit was 't.
Verleden jaar zei spr. te Lochem tot een
beiders vergadering „u zullen de kiezen niet
meer zeer doen als ge pensioen krijgt" en een
vrijzinnig debater bracht daar tegen in „Het
staat toch in ons program". Maar dat is nog
niet: het is werkelijkheid.
Onlangs besprak spr. de militaire uitgaven
met kapitein Fabius, een voorman der V. D.,
die het stelsel van een volksleger uiteenzette en
vroeg toen of dit goedkooper zou zijn. De heer
Fabius durfde niet verzekeren, dat het goedkooper
zou wezen; wel beweerde hij, dat het beter zou
zijn. Spr. wilde hieruitconcludeeren, dat eender
vaders van het volksleger niet voldoende heeft
durven beantwoorden, dat het goedkooper zou
wezende quaestie van grootere volksweerbaar
heid laten we daar.
Men zei dat de rijksdaalder van dr. Kuyper
niemendal beteekende, en dat de vrijzinnigheid
veel royaler zou zijn't stond immers iu haar
program. En nu zegt de Troonrede van het
vrijzinnig Kabinet zoo schuchter mogelijk „inva-
liditeits- en ouderdomspensioen krijgt ge zoodra
er middelen zijn". De arbeider kreeg dus een
brosje papier in plaats van pensioen. Troelstra
heeft daarover terecht getoornd en dit genoemd
een schrijnend bedrog en gezegd, dat dit geheel
in strijd is met de zoo stellig beloften, afgelegd
vóór de verkiezingen.
Trouwens dit Ministerie is niet karig met
beloftenMinister Kraus heeft er reeds 33 gedaan
ol' liever pas 34, met name dat hij op zijn zee
reisje hot Zuiderzee-plan zal bestudeeren. Doch
vraagt men aan Financiën hoe dit het geld za!
vinden, dan is het antwoord steedswe zijn aan
't studeeren. Terecht heeft dan ook de heer
Heemskerck er de aandacht op gevestigd, dat
het niet aangaat, wetten iu uitzicht te stellen
zonder te gelijk de middelen daarvoor aan te
wijzen. Doch de Unie- en de manifest-liberalen
zullen wel veilig oppassen, dat de brandkast
te zeer in 't gedrang komt.
Ton Blotte het befaamde blanco-artikel, waarmee
de Kieswet zou losgemaakt van de Grondwet,
waaraan het Kabinet zich gehouden heeft in de
Troonrede; een van de weinige punten van bet
program waaraan men zich loyaal hield. Doch
toen de Grondwets-commissie werd benoemd,
vroegen de s. d. of men niet kwam van den
drup in den regen, van den wal in den sloot,
En voor a. r. was daarin heelemaal geen plaats.
Spr. voor zich gelooft, dat bet niet zoo'n vaart
zal loopen, dat er niet veel kans van slagen is
met dit voorstel
Concludterend, zegt spr. datde Vrijzinnigen
vóór de stembus gansch andere beloften hebben
afgelegd dan ze nadien nakwamenallerlei
onjuiste leuzen bezigdenen bet Kabinet zich
èn in zijn Troonrede èn in zijn daden weinig
bekommert om zijn program en daarvan telkens
meer afwijkt.
We zijn niet alleen meer geraakt in het
politiek moeras, maar zelfs in het politiek
drijfzand on spr. hoopt, dat de mannen van Chr.
beginselen aan de Nederlandsche natie de hand
zullen reiken om uit dat drijfzand te geraken.
Alsnu werd een .kwartiertje „gepausd".
De eenige debater, de heer Moerman, zeide,
dat na een zeer makke en tamme rede een zelfde
soort debat diende te volgen en wilde slechts
enkele opmerkingen maken en sommige zaken,
die verkeer I waren voorgesteld, in een meer
rechte positie brengen.
De inleider, ditmaal niet de hartstochtelijke
en vurige spreker van vóór den stembusstrijd,
heeft getoond niet het minste besef te hebben
van den „Bond van Vrijz. pr. clubs", welke in
de eerste plaats is opgericht om de vrijzinnige
beginselen te propageeren. Als aan de vrijz.
wordt verweten, dat zij niet kunnen propageeren
voor eigen beginselen, dan moet spr. wijzen op
de a. r. prop. cl. die waarlijk niet werken voor
eigen beginselen, doch voor R. K. candidaten.
Als aan de vrijz. wordt verweten, dat zij werken
voor rood, rose en zwart, dan slingert spr. dat
verwijt terug en zegtsteek uw hand in eigen
boezem.
(Interruptie Word maar niet te rood, anders
vermoorden ze je; zie maar naar Putten.)
De heer Moerman vervolgtJuistcr waren
dames. Doch noem liever namen, want wellicht
waren 't enkele ijveraarsters voor Vrouwenkies
recht, die gij gezien hebt. Wij echter hebben
ervaren, dat de vrouw ging gevoelen hoezeer ze
achterstond juist door het Ministerie-Kuyper en
dit is onze roem.
Inleider heeft gezegd, dat alle vrijz. te hoop
zijn geloopen om het bekende torentje aan t
Binnenhof te bestormen. Dat is onwaar. Eerst
bij de herstemming hebben de s. d. gesteund en
dat zonder paroolde heer Troehtra zelf heelt
geconstateerd, dat er gr.en parool is uitgegeven,
doch dat het geheel spontaan is geschied. Doch
al ware dat niet zoo, dan nog hebben de a. r.
geen recht zulks te verwijtende a. i. die zijn
opgetrokken met de R. K. Steek nogmaals de
hand in eigen boezem, want daar is 't lang
niet zuiver.
Inleider beriep op zich den heer Van Houten
interruptiede heer Moerman verzoekt, niet weer
geïnterrumpeerd te worden als vrijz. woord
voerder. Is 't nu werkelijk waar, dat de groote
Haagsche brombeer, zooals de V. D. den heer
Van Houten noemen, de woordvoeder is der
liberalen?
Inleider zeide, dat de leus wasanti-clericaal.
Zijn dan niet allen gekomen met positieve pro
grams? Neen. de vrijz. zagen in dr. Kuyper een
anti-democraat, een aarts-conservatief, een reac-
tionnair. Een bewijs? De vroegere volksleger
man Kuyper wil thans het Rumeensche stelsel
met zijn 3-jarigen dienst. Daartegen liep de strijd.
Kuyper zeide: „Nu zal men zien wat het Chr.
Kabinet zal doennu zal er komen een andere
strooming". En er kwam niets. En er kón ook
niets komen, ook niet van de Loterijware hier
een collecteur, hij zou klinnen zeggen hoeveel
Katholieken trouw hun lootje halen. Inleider
weet even goed als spr. hoe 19 jaar geleden de
zelfde Loterij-quaestie is besproken en hoe hemels
breed ook toen prof. Donner en de heer Schaep-
man van elkaar stonden. En hoe heel andere
oordeelen de R. K. over de Vaccine-wet dan
de a. r.
Inleider had het weer over de antithese. Er
i9 geen vrijzinnige, die ooit heeft ontkend, dat
de antithese bestonddoch de antithese-beweging
is van dr. Kuyper en daar togen giug de strijd
nadat op 27 "Juni 1901 Kuyper profaneerde
Nu zal de naam des Ileeren, enz.
Spr. ontzegt den inleider het recht, te zeggeu,
dat de vrijz. Kuyper den uitvinder der antithese
noemen; zij noemen hem wel den treurigen
fabrikant der antitheso-beweging,die zich vermat
zich te plaatsen tussohen spr. en diens geweten.