Staat ter dekking
DYNAMITE,
3e ofiaatbte WlflTERCOLLBCTE
Advertentiën.
E. J. RUITENBERG,
Keukenmeid
Muziekschool.
Inschrijving van Leerlingen
HUIS
WECGELOOPEN
aanbesteden:
Dp Leerplichtwet, do veel bescheiden wigge, is
f;ebloven zoonis ze was, evenals van vrij*, zijue niet
s getornd aan do nieuwe Schoolwetdaarvan is
trouwens nooit sprake geweestdaarover is nooit
anders gedacht. De Leerplichtwet zou beslist
worden ingetrokken; daarmee werd gemooiliseerd
het platteland, waarvan de a.r. het toch munr
moeten hebben. Zij heette de wigge, ofschoon
zelfs inspecteur Fabius erkende dat zij in allen
dcolc voldoet; tnaar art. 1611 van het Arbeids
contract van Minister Loef! was nog oen heel
andere wigge
Er zijn lib., zeide inleider, die wel degelijk
staan op den grondslag van den Bijbel en die
thuishooren bij de a.r. Daarmee typeerde inleider
zijn partij, want waarlijk zulke aarts-conserva
tieven behooren ook thuis bij de a,r.
llebbon de vrijzinnigen niet geprotesteerd tegen
het snelvuurgeschut? Men herinuero zich uan
maar eens hoe zij zich hebben verzot legen de
wijze waarop het door de Kamer is gejaagd.
Waarom zijn de openbare onderwijzers mobiel
gemaakt? Omdat hier heiligst goed, de
openbare school, werd aangetast, zelfs
door een bedienaar des Goddelijken Woords,
die haar noemde erger dan de jeneverflesch,
een kind van een bijwijf, enz. Wie zou bij zulke
lastertaal niet opgewonden worden In plaats
vau liefdewoorden te spreken, ontzag zulk een
voorganger zich niet, do openbare school te ver
guizen en door den modder to sleepen. Spr. gaat
or trots op, dat hij als openbaar onderwgzer
daartegen is opgekomen.
Inleider zeiae, dat de vrijz. aan het volk al
lerlei wetten beloofden, doch geen raad weten
om het geld voor die wetten te vindeu en noemde
dat volksmisleiding. uuo uu i
Maar wut deed het Chr. Ministerie Het J hebben verzaakt. De
beloofde f2.50, doch haalde f3.50 terug; het'
beloofde ouderdoms- en invaliditeits-pensioen
en ziekteverzekering, doch wierp te gelijk door
lijn Tariefwet den zwaarsten last op de zwakste
schouders. De vrijs, daarentegen werken van
twee kanten tegelijk en zooken èn naar ver
sterking der Rgks-middolen èn naar invoering
der sociale wetten.
In uw eigen program staat, dat het volksleger,
mits op Zwitserschv leest geschoeid, goedkoopcr
zou ziju. Wat hadt ge dan de moening van
kapitein Fabius te vragen?
Inleider zeide, dat de vrijz. het geld met milde
hand uitstrooien. Wanneer is dat geschied en
wie hoeft dut gedaan?
rnlcider sprak van 34 beloften. Hebben niet
allo vrijz. de reis van prof. Kraus afgekeurd
Do geheele Pers is 't daarover roerend eens en
xelts mr. Van Houten protesteerde daartegen in
de Eerste Kamer.
Inleider jammerde over de Grond wets-eom-
missie. Maar zit hij dan niet meer op den zelfden
stoel, den zelfden wortel des geloofs als de R. K
Is dat uü al veranderd.
Inleider beweerde, dat we in't drijfzand zitten.
Neen. we zijn door de verkiezingen uit het
moeras geraakt. Laat ons zorgen, er niet weer
in te komen.
De heer Oosterbaan, repliceerend, meende
niet geheel onjuist te ccnciudeeren wanneer hij
zeide, dat tusschen het begin en het verloop
van hetgeen zijn geachte opponent heeft aange
voerd wel een zeer groot onderscheid is. Daaraan
zgn zeker mee schuld zij, die de kracht hunner
schoenzolen proboerden; dat dezulKen toch
mochten bcdenken.dat men met schoenzolen geen
argumenten brengt.
Op. beweerde, dat spr. erg kalm en turn zou
zijn geweest en eigenlijk niets zou hebben ge- gd.
Maar welk groot kunstenaar is dan de heer
Moerman toch om uit niets zóo veel stof te
halen, dat h^ een good half uur kan debatteeren
en 'tmoet gezegd vrgwel bij het onderwerp
big ven? (Spr. verzoekt nogmaals, het trappelen
na te laten). Een groot voordeel is 't, in kalme,
rustige t|jden als deze cons van gedachten te
kunnen wisselen.
Heeft inleider inderdaad de Vrijz. prop. club*
onrecht aangedaan door hen te typeeren met
het min-vleiende jonge jachthonden? Wat deden
z« anders dan de clericalen opjagen
Op. erkende, dat de vrijz. partij bestaat uit
roeden, rosen cn grauwen zwarten is zoo
leelijkwel, dat is geer, beletselimmers ook
de vrijz. steunden ook wel R. K. candidaten.
Doch op. betoog was onjuist omdat prop. clubs
steeds moeten zijn vergaderingen van golijkgc-
jinden, die door onderlinge bestudeering komen
tot overeenstemming, en hiertoe zullen de vrjjz.
nooit geraken. Spr. zou geen bezwaar tegen
hebben tegen prop. clubs als elke nuance voor
zichzelve propageerde, doch waar hun programs
zöo niteenloopen kunnen ze nooit kracht krijgen
O-j éen juist omlijnd beginsel te propageoren
..och zullen ze blijven hinken op allerlei ge
dachten. Zij dienen dan ook slechts om do tegen
standers op te jagen en zijn niets dan bountjo-
liebter*.
Op. heeft zich loclij k verpraat toen hg hot had
over de deelneming dor vrijzinnige dames uan
de verkiezingen. Eerst eisen te hij n..men te
noemen, doch bot daarop zeide hij: 'cis or-
roem, dat de vrouw heeft ingezien hoe tij
achtergesteld door het Kabiaet-Kuyper. Spr. hoeft
alleen de tegenstelling doen zien tusschen de
hedendoagschc vrouw en die der Middeleeuwen
de laatste gaf hooger wijding aar het ridderlijk
tournooi. de eerste deedniets veredelends doch gaf
het beeld van opgezweepten hartstooht. Vandaar
dan ook, dat de strijd zoo fel on zoo heftig werd.
Bij gebreke aan een bepaald program hebben
de vrijz. gestreden met allerlei leuzen (spr. toont
de prentbriefkaarten met bot standbeeld van dr.
Kuypcr en dr. Kuyper als slangenzaaier ge
roep dat is vuiligheid, zulke kaarten moesten
niet verzonden zijn, enz.) men heeft de publieke
opinie vergiftigd in plaats van te strijden met
eerlijke wapenen. Vandaar het zeldzaam felle
karakter van dezen strijd, reeds bg de eerste
stemming cn met alleen bij de herstemming.
Op. beriep zich op den heer Troelstra, doch
vtrxuimde er bg te voegen„Beweging".
De heer Moerman: Dat «taat er niet, al
thans niet in het officieel verslag.
De heer Oo sterbaan: Schrgf'terdan bg
er was groote beweging. Alle Kameroverzichten
in de bladen leerden ons dat. En terecht, want
de verklaring was onjuistde steun der s. d. was
volstrekt niet spontaanzij hebben voor allen
geloopen, met dit verschil dat ze 't voor sommigen
peer in 't publiek deden dan voor anderen. H"e
is 't anders te verklaren, dat de democraat Staal
man te Den Helder het heftigst word bestreden
door de s. d. Dit was alleen een gevolg van
de innerlijke eu innige geestverwantschap tus
schen s. d., V. d. en lib.
Op. klaagde, dat inleider niet erkende datdr.
Kuyper de anithese-beweging heeft gewekt. Maar
hoe dan te verklaren, dat zelfs nog in 1903 dr.
K. werd toegejuicht? De vrijz. hebben leugen
achtig rondgestrooid, dat dr. K. het Nederland-
sche volk verdeelde in geloovigenenongeloovigen.
Dr. K. heeft niet anders gezegd danEr is
tweeerlei gezichtspunt; sommigen willen den
Bijbel steeds en overal, anderen zijn een andere
ineening toegedaan. Daarmee herhaalde dr. K.
hetgeen Groen van Priusterer reeds in 1S57 zeide
tegen l'horbecke.
De heer Moerman: Ik heb geen oogenblik
ontkend, dat de antithese er steeds is geweest,
doch bewezen, dat dr. K. gewekt heeft de anti
thetische beweging.
De heer Oosterbaan: Jawel, de heeren
tijn thans weer gul met erkennen, doch wij blijven
loopen op tweëerlei rails en ik herzeg, dat de
vrijtinuigen duizenden eenvoudigen hebben ver-
bliud met papen- en doleerendonvrees.
Spr. heeft er do vrijzinnigen geen verwijtvau
gemaakt, dat zg samen optrokken, maar wel
gegeven Troelstra's verklaring, wel aangetoond
de houdiüg voor, in en na de verkiezingen,.wel
bewezen hoe alle vrgz. fracties hun programs
hebben verzaakt. De a. r. hebben in de Deputatun-
•orgadering uitgesproken, dat zg met de R. K.
on de Chr. Hist, wilaen meehelpen, het Regeerings-
erogram tot stand te brengen en hebben daarom
et recht, te zeggen, dat, waro het Kabinet aan
gebleven, het inderdaad zou hebben tot stand
gebracht de zoo hooguoodige sociale wetten. De
vrijz. echter wierpen alles overboord on behielden
slechts hun anti-clericalisme. Dat dit zoo is, be
wijst de val van Staalman, die als elerioaal moest
vallon. (Interruptie. De Voorzitter dreigt, den
ordeverstoorder te doen uitzetten Ik ineen zeer
voldoende te hebben geconstateerd, dat de vrijz.
hun programs verloochenden.
Op. noeuado mr. Van Houten den brombeer.
De Friesche liberalen noemen hem heel anders.
De heer Van Houten moge niet weergeven
nller meening opzichtens zedelijke vraagstukken
(concubinaat, Neso Malthusianisme, enz.) doch
geeft wonderwel weer de ideeën der manifest-
liberalen, die nopens Algemeen kiesrecht ver
klaren het op den voorgrond brengen eener
nieuwe regel ine van het kiesrecht achten wij
thanB niet gewenscht. Daaruit blijkt wel zoo kras
mogelijk, zoo beslist mogelijk, dat zij niet willen
meewerken, tot het blanco-artikel en daarom
had spr. het recht te zeggengij trekt den wagen
vooruit, doch trekt dien te gelijk achteruit door
dezulken te steunen.
Daarom had spr. het recht te beweren, dat ge,
toen ge kiesrechtiatbreiding voorspiegeldot, ge
wist. dat ge een onwaarheid zeicle.
Op. heeft dr. Kuyper reactionnair genoemd,
doch dit met bewezen en zou dat ook niet ku n-
nen, want juist dr. K. is't, die in Nederland
voor 'teerst de sociale wetter op groote wijze
heett aangepakt. Dat wij in Nederland op dit
stuk zoo zeer achterlijk zijn, is de schuld van
het liberalisme. Niemand minder dan prof.
Quack heeft dit bewezen (Soc. personen en
stelsels, deel VI). Reeds toen hij nog jong was,
drong dr. K. aan op arbeidswetgeving en zijn
pensioenstelsel was gansch anders dan opponent
net bier voordroeg. Hij wilde niet een rijks
daalder en f3.50 terughalen, doch heeft voorge
steld de werklieden te verdeelen in 5 klussen al
naarmate ze minder dan 5, .3, 12 en 16 per week
of meer dan f 800 per jaar verdienen eu dezen
zouden dan per week krijgen 2.5i, 3,05, 4.08 5.09
of 6.12 gulden. Zg die door hun vak (diamant,
horloge, textiel, vlas, enz.) eerder invaiiede
werden, zouden reeds op 50-jarigen leoftijd dat
pensioen deelachtig wordende oudon van dagen
zouden pensioen krggen, de weduwen levenslang
f2 per week en fü.öO voor elk kind beneden
16 jaar, wat toch wel een oneindig beter steun
is in den strgd om het bestaan dan nu het
bekende vat petroleum. Dr. K. wilde zorgen
voor de kleinen en zwakken en geringen en het
Chr. Kabinet zou in S jaar tijdsnebben gedaan,
wat de vrijz. in geen 25 jaar hebben kunnen
tot stand brengen en niet nebben kunnen doen
door hun beginsel. De arbeiders zijn dan ook
geworden de dupe der historie; niet de a. r.
partij, die zich wel spoedig over den tegenslag
zal heenzetten.
Op. gaf een valsch beeld toen hij sprak vau
de 12.50 en de f3.50; zgn geestverwanten legden
valsche beloften af voor do stembus en bet vrijz.
Kabinet paait de arme slachtoffers met eer. s'.uk
papier. Terecht heeft Troelstra dit genoemd een I
groote volksmisleiding. Eer ge den arbeider ai
die beloften deedt, hadt ge moeten weten, waar
het grid vandaan te halen. Dit kan niet uit
gesteld dit is geen purtij-quacstiedit is niet
anders dan eeu zaak van het hart en het gevoel
voor den medemensch. Het ontwerp lag klaar bij
de Tweede Kamer cn had met don meesten spoed
tot wet verheven kunnen worden.
Spr. weet heel wel. dat a. r. en R. K. gansch
andeis denken over de Loterij. Inderdaad heeft
ds. Donner er in de Kamer over gesproken,
maar ook hebben de R. K. 20 Juni 1903 instem
ming betuigd met het Regeerings-program en
waren zij gezind voor de afschaffing.
Op. heeft als openbaar onderwijzer getoornd
over jeneverflesch en bijwijf. Dat is verkeerd;
n plaats van te toornen, had op. moeten bewijzen
hoe onjuist die uitvallen waren. En dit is zeker,
dat zooiets nimmer bedoeld in het ontwcrp-school-
wet en dat dr. K. de openbare onderwijzers
nooit iets heeft willen in don weg leggen. Het
tegendeel is waar hg beeft hun weduwen en
weezen willen pensioneeren. Terecht is jarenlang
gevraagd om dat nenaioen. Een Chr. Miuister
heeft dit gegeven, wat een vrgz. Kabinet niet
deed. Slechts wenschen de a. r., dat ieder ^J«'
en elke moeder do vriilieid hebbe, de km<loren
ter school te zenden welke zg wenschen. (Geroep.
Als 't rauar zoo was.) Ja juist, als t 'naar zoo
was; maar tientallen van jaren hebben de vrij
zinigen ons die vrijheid onthouden en dwang ge
oefend op het kind van den kleinen mande
rijke neemt voor zijn kind het onderwijs, di t
hij verkiest, desnoods een eigen onderwijzer.
Maar dr. K. heeft door zgu Schoolwet het open
bare onderwijs niets in den weggelegd.
De heer Moerman: Drie derden.
De heer Oosterbaan: Als 't van mg af
hangt, kunt u straks weer 't woord krijgen en
dan verzoek ik u dringend, aan te toonen wat
dr. K. het openbaar onderwijs dan^wel in den
weg legde. Als u strijdt tegen dr. IC omdat een
domine ergens stond te schreeuwen, dan is u
toch al weinig logisch. Spr. wil lie vei' terugko
men op den rijksdaalder, dien dr. K. beloofde
om te gelnk f3.50 terug te nemen door de
Tariefwet. Gaat eens naar 'tGooi en ziet eens
aan den weg van Bussura naar Huizen de vula
tegenover „Lindenheuvel", die iu Zweden kant
en klaar is gemaakt en door Zweedsche timmer
lieden hier in elkaar is gezet; deNederlandsche
werklieden sprake er schande van, dat er geen
cent aan is verdiend. Ziet eens aan 't station
Amsterdam de stapels doozen met heeren- of
dameskleeding uit Parijs en Berlijn en bedenkt
welk een malaise 't hier is iu het kleermakersvak.
De a.r. zeiden: belast dat alles, belast vooral de
weelde-artikelon. Kort vóór de verkiezingen be
wees de heer Talens, dat de prijs der geïmpor
teerde waren niet is hun werkelijke prijs, doch
dat de importeurs de waarde bepalen. De Tarief
wet zou aan ook wel tot groot nadeel zijn ge
weest voor den groothandel, die er als brave
vrijzinnigeu en brandkastbewaarders braaf tegen
ageerden, maar tot groot voordeel voor de
arbeidende klasse; waarmee spr. iutusschen niet
wil gezegd hebben, dat hij enkele artikelen anders
zou wenschen; doch dit had de Kamer wel in
orde gebracht.
D«q a.r. wordt aangewreven, dat zij zich blind
turen op dogma's, doch de vrijzinnigen 9tareu
zich blind op economische dogma's. De Tarief-
wet-beweging is er een der nieuwste bewijzen van.
Doch de tijd zal komen, waarin de zoo voor
uitstrevende vrijzinnigenjizullen erkennen, dat
de zoo achterlijke a. r. de banierdragers waren
van don vooruitgang.
Op. schold dr. K. als on-demoeratisch. En
.vat deed dan het vrijz. Kabinet Het hief 10
opcenten. Is dèt dan democratisch? De kleine
beurzen worden immers 't zwaarst belast.
Op. beweerde, dat de a. r. 't moeten hebben
van de boeren. Doch hoe was dan 't stemmen-
cijfer in de hoofdplaatsen? Daar hebben de
vrijz.'t maar net eventjes weten te redden en
de a. r. metterdaad getoond, dat ze geen platte
landspartij vormen.
Op. beeft gesproken over het volksleger en
den heer Fabius, den ontwerper der paragraaf
over hut volkleger in hat program der V. D.
Welnu, dezo mil.taire specialist kon niet aan-
toonen, dut het goedkoopcr zal zgn. Dat het
program spreekt van „inperking van uitgaven
die niet dienen tot verhooging van 's Lands
weerkracht" doet niet ter zake. Dat? willen de
a. r. juist ook.
Op. zei, dat men algemeen afkeurde de reis
van Minister Kraus. En zoo juist komt het
bericht, dat de lib. Kamerclub niet zal stemmen
voor de motie-Kolkman. Spr. betwijfelt of de
linkerzijde wel den moed zal hebben, die reis
af te keuren, doch in ieder geval is die afkeu
ring niet algemeen.
Op. zei zelf, dat zijn slot-opmerking wellicht
wat naïef was. Spr. is dat nu eens volkomen
met hem eens. Spr. stelde slechts in 't licht,
dat in de Grondwets-coniraissie geen a. r. zijn
benoemdmeer niet. Nooit hebben de a r.
met de R. K. behoort tot de zelfde partij iedere
partij heeft een eigen program en voert een eigen
politiek, doch gezamenlijk zullen zij de Chr.
Stndslngen opbouwen tot welzijn der natiede
r. maatschappij wenschen zij gezamelijk te
beschouwen om op Chr. grondslagen het Neder
landsche volk te beschermen.
Om het vergevorde uur zag de heer Moerman
af dupliek, waarop de niet zoo druk als anders
bezochte vergadering op de gebruikelijke wijze
werd gesloten.
Mevrouw Van LEEUWEN van
nUlVENBODE—Rk.inai.oal ark-
j flinke, eenvoudige
Meid-alleen,
voorzien; loon 1100-
Makelaar, WEVERS,SINGEL 11.
huren en verhuren van huizen.
In een klein gezin te Amster
dam wordt gevraagd tegen 1
die eenvoudig kan koken en netjes kan werken.
Loon f120 a f 130waschgold i 28. Goede
getuigen vereischt.
Inlichtingen Lij mevrouw Van der SLUYS,
Lusiduna, KoningiDnelaa.i 1 te Amersfoort.
Voor een jonge vrouw, P.G.,
die den kost voor haar drie
kindertjes moet verdienen, van
zeer goede getuigen voorzien en een bekwame
KOOKSTER
is, wordt eenigerlei bezigheid gevraagd, des
noods als
WE.RKST3R.
Inlichtingen aan het bureau der (oude)
Amerstoortsche Ciaurant, Kortegracht 9. j
De Commissie vao beheer,
Mr. J. HEYLIGERS.
I. M. J. HOOG.
Tenen l MEI ter overname
ïCCeS» aangeboden de Imnr van bet
met grooten tuin, Zuidsingel 36 met uitgang
naar het Plantsoen. Huurprijs 4300.
Te bezichtigen' op werkdagen tusschen 3 en
4 uur.
de donkerbruine HENGST
7 maal bekroond. U. P. S. No. 50 deltsold
f7.—, vast tarief, bij D. van der gRU'l,te
Baarn.
eeu Russische windhond (Barsoy) luisterend
naar den naam BETJE.
Tegen ruime belooning terug te bezorgen
bij den heer II. BUSQUET, Arnhemsche
weg 27.
DIAKENEN der Ned. Her-
lp* vormde Gemeente alhier deelen
mede, dat door hen is besloten om de
aan de huizen van de gemeenteleden te hou
den op Maandag 26 Februari a.s.
Deze laatste collecte wordt door hen ten
zeerste aanbevolen.
Namens Diakenen voornoemd,
H. van OMMEREN,
A dm. Diaken.
Amersfoort, 24 Febr. 1906.
De arehiteet Herm. Kroes,
te Amersfoort, zal, namens het Bestuur van
het St. Elisabeth's Gast- ol Ziekenhuis te
Amersfoort, op WOENSDAG 21 MAART
190G, 's namiddags te 3 uur in een der zalen
van het koffiehuis «Het Vai.kje" aldaar, bij
publieke inschrijving
Het boawen. van een
ZIEKENHUIS op
een terrein aeut de
St. Andriesstr&at te
Amersfoort
Aanwijzing wordt gehouden op Zaterdag
17 Maart 1906, 's namiddags te 3 uur op het
bouwterrein.
Teekeningen met bestek liggen van Zater
dag 10 Maart 1906 iri voormeld koffiehuis
ter inzage en zijn dan verkrijgbaar u f 10
per stel ten kantore vun den voornoemden
architect.
