Stadsnieuws.
eeuw geleden. De tijd heeft uit, dat een
man met twaalf ambachten en dertien onge
lukken »dan maar in een betrekking" kan
gaan. Thans eischt men terecht een hoog
peil van ontwikkeling.
Voor eiken levenskring moet meer onder
wijs gegeven dan thans wordt verstrekt. We
leven in het teeken der keunis en deze kenuis
vormt macht.
Spr. ontwikkelde nu jvelkein richtingen van
ouderwijs voor dé Üver-Veluwe nooaig zijn.
Het eerst noodig is uitstekend Lager onder
wijs, maar ook goed herbalingsonderwys
de Lagere school alleen is niet voldoende,
vooral niet voor hen die de school verlaten
op een leeftijd waarop andere kinderen lei-
tolijk pas hun onderwijs aanvangen.
Do Lagere school met de Herhalingsschool
vormen de basis waarop het vakonderwijs
kan worden geënt.
Aan de Hoogeschool te Groningen zal dezen
winter Hooger Landbouwonderwijs worden
gegeven. Daarvoor meldden zich aan tachtig
boerenzoonseen zeer groot aantal, als men
nagaat dat, urn tot dit onderwijs te worden
toegelaten, men moet overleggen het diploma
eind-examen Hoogere Burgerschool met
5-jai'igen cursus of van een daarmee gelijk
staand examen. Wel toekeneud is het tevens,
dat de behoefte aan hooger vakonderwijs
zóo zich uit.
Er moet dus zijn Lager onderwijs van de
beste soort, óok voor hen, wier levensom
standigheden het onmogelijk maken dat zij
voortgezet onderwijs deelachtig worden.
Middelbaar ouderwijs kan hier komen als
het particulier initiatief zich uit en de vlam
zich vertoont, waaruit do Overheid kan zien,
dat men brandt van verlar.ger er naar. Dan
ook zal die Overheid zich niet weigerachtig
betoonen.
Doch men hoede zich er voor, op twee
gedachten te hinken en vrage dus thans niet
of wellicht een Ambachtsschool niet beter is
en hebbe slechts éen doel. Eendracht maakt
macht.
De Over-Veluwe is op 'tstuk van onder
wijs stellig niet overbedeeldhet tegendeel
is waar, zij is misdeeld. De assche «Ier in
richtingen voor Hooger onderwijs, die eens
detrotsch waren van Haiderwijk, moge hier
nog te vinden zijn, doch meer ook niet. Wel
zijn er Middelbare scholen te Amersfoort, te
Arnhem en te Zwolle, doch dat is niet vol
doende voor deze streek, waar 35 900 men-
scheu wonen.
Dr. Poelhekke, uit Nijmegen, een onver
dacht Katholieken dus zeker niet in ieder
opzicht een medestander van spr., heeft be-
leit de oprichting eener gemeentelijke H.
S. te Eindhoven, met '25 000 inwoners en
daarbij gezegd en in zijn brochure geschre
ven Lager onderwijs is niet voldoende.
Den Helder, dat met zijn omgeving lang
geen 36000 inwoners telt, heeft toch een
H. B. S.
Wel gaan uit deze streek leerlingen naar
de H It. S. te Amersfoort en te Zwolle, doch
hun aantal is minimaal; slechts 10en 5, minder
nog wellichtspr. opgave is van den vorigcn
cursus.
Toen de H. B. S. te Amersfoort niet meer
kon bevatten allen die zich aanmeldden, werd
een H. B. S. gesticht te Hilversum. Amers
foort verloor daardoor 55 leerlingen, doch
die zijn ruimschoots allen reeds terug, niet
uit Hilversum of omgeving, doch uit den
omtrek waar men vroeger niet zou hebben
gedroomd, dat men nog eens zou verlangen
Middelbaar onderwijs.
Schuilen er onder de rond 36000 bewo
ners iler Over-Veluwe niet zeer velen die
daar zich vestigden omdat het leven daar
§oedkoop is of die om gezondheidsredenen
aarheen togen Ware er een li. B. S. dar,
zouden er veel meer zich hier vestigen om
dat hun kinderen hier in oneindig beter
levensomstandigheden zouden verkeeren dan
thans, nu menig fatsoenlijk gepunsionneerde
uit oudei liefde zich nagenoeg alles ontzegt
om ten behoeve van zijn kinderen in een
veel duurdere groote stad te wonen.
Dr. Poelhekke wees nog op een ander groot
voordeel van een eigen II. li. S. en wel op
het lijden, dat den spoorleerlingen wordt be
spaard, die iederen dag weer een zwaren
tocht hebben te onderriemen, het grootste
gedeelte des jaars zoo 's ochtends als s avonds
in 't donker. Ja, ge kunt ze elders onder
dak brengen; doch wilt ge uw kinderen dar.
uit uw gezin missen Zoo volkomen waar
is wit dr. Poelhekke schreef: «de opvoeding
berust op de allereerste plaats bij de ouders;
in de kritieke jaren kan een handdruk, een
wenk, een woord der ouders zóo veel kwaads
voorkomen". Dit geldt ook voor de Over-
Veluwe, vao wier bewoners velen er zelfs
niet aan kunnen denken, hun kind naareen
H. B. S. te zenden omdat de afstanden heen
èn terug veel te groot zijn. Komt er een
H. B. S. te Haiderwtyk, dan heeft dit uit,
vooral als de spoorbaan langs den Zuiderzee
straatweg tot stand komt, waardoor de af
standen zijn opgeheven. Voor zwakke kinde
ren, die nu in een grootstad zijn toevertrouwd
aan toch altijd betaalde verzorgers, zou Har
derwijk een herstellingsoord wezen. En die
H. B. S. moet óok kosteloos geopend voor
de ininstbedeeldwj, die amper spoorgeld
kutanen betalen.
Zal men leerlingen krijgen?
Het comité gaf zich zeer veel moeite om
ook deze vraag te kunnen beantwoorden
indien de Regeering haar doet. Het maakte
berekeningen en legde bezoeken af en kwam
tot de conclusie, dat nu reeds en later
wast dit aantal omdat het goede voorbeeld
wekt tot navolging de school zou kunnen
worden b9*et uit Elburg met 8, Nunspeet
13, Hulshorst 13, Harderwijk 19, Ermeloo
14 en Putten 10 leerlingen. Spr. wil liever
aftrekken de 13 uit Nijkerk, omdat dezen
eerder de 10 K. M. naar Amersfoort dan de
20 K. M. naar Harderwijk zullen afleggen.
Op de landbouwende bevolking is niet ge
rekend, doch ook deze zal komen het aantal
zal dus beslist gruoter zijn dan 07.
Ook in Den Helder begon men in 1898
met 67in 1899 waren daar reeds 82 jon
gens cn 28 meisjes, samen 110; in de vol
gende jaren 122, 119, 122, 110, 116 en in
den cursus 1904 weer 129 leerlingen. En
men vergete niet, dat in deze streek ook
H. B. S. zijn te Hoorn en te Alkmaar. Den
Helder zeli' levert al die leerlingen nietook
de omgeving zendl ze, omdat men ook daar
zich bewust is, dat kennis is macht.
Spr. aarzelt dan ook geenszins te zeggen,
dat ook hier de zelfde behoefte bestaat en
dat deze zich hoe langer zoo meer zal doen
gevoelen, en twijfelt niet, dat het contingent
niet steeds zal toenemen.
Een 3-jarige, dan wel een 5-jarige cursus
Aan de hand van het programma der H. B.
S. met 5-jarigen cursus te Goes, die wel
het meest overeenkomt met hetgeen in deze
streek wordt verlangd, zegt spr. dat daar
alleen vakken worden onderwezen die be
slist noodzakelijk zijn voor ieder, die eigen
brood wil verdienen. Een uitermatig des-
kuudig man scöreef: »de 3-jarige cursus
geeft algemeene ontwikkeling voor den nij-
veren stand, doch past enkel voor het prac-
tisch leven. Die daar niet ingaan, zijn ver
stoken van zoowat alle rechten. Zij hebben
in den regel nog moeite om in een 4e
klasse van een 5-jarigen cursus te komen.
Een 5-jarige cursus echter geeft geneele
voorbereiding voor tal van plaatsen. Hij
sluit aan bij de universitaire studiën, leidt
op voor belastingen en registratie, murine
en leger, de Technische hoogeschool eri
brengt de jongelieden in allerlei richting."
Uit zijn 18-jarige praktijk als leeraar kan
spr. iu deze mede oordeelen en durft hij
gerustelijk aanraden den 5-jarigen cursus.
De vraag wat de school kost, is thans wel
niet actueel, doch diens toch even beant
woord. Voor Assen, een 5-jarigen cursus,
is aangevraagd f25 826; voor Meppel, een
3-jarigen, f 18 125. Is dit niet voor een
particulier of een arme Gemeente, doch op
de Staatsbegrooting zoo'n groot verschil,
dat men voor een goede f8000 minder zou
geven wat niet geheel voldoende is Er
moet nog iets worden bijgevoegd, volgens
art. 134 Staatsbegrooting 1907 nog f2700,
als gemiddelde bijdrage.
Zijn de teekenen voor het verkrijgen der
school te Harderwijk gunstig Beslist ja.
Dat getuigt deze vergadering ondanks
reeds bijna alles bekend is door hetgeen de
locale bladen er over schreven. Een zóo
groote opkomst van zóo heterogene bestaud-
deelen acht spr. een hoogst gunstig en zeer
verblijdend teeken, waaruit hij slechts kan
afleiden, dat ook bier behoefte wordt ge
voeld aan ander onderwijs dan dat van de
Lagere en de Meeruitgebreid Lagere school.
Zeer verheugd is spr. ook over de her
haalde betuigingen van sympathie wrlke spr.
ontvaogt van zijn geachten mede-afge
vaardigden mr. graaf Van Bijlaadt, die kor
telings nog schreef «ik zal niet nalaten alle
mogelijke moeite te doen bij Regeering en
Vertegenwoordiging" en van de Kamerleden
dr. Brants, mr. Dolk en Reijne.
Maar óok wil spr. wijzen op het feit, dat
de zaak reeds uitvoerig is ter sprake gebracht
iu het aideelingsversiag Staatsbegrootingl907,
waar onder meer werd gezegd: «anderen
wezen op de Over-Veluwe en bepleitten de
stichting eener H. B. 8. te Harderwijk (enz),
waarvan de kosten betrekkelijk gering zijn
orndat geen nieuw gebouw noodig is".
Noodig is, dat thans alle belanghebbendeu
de hand aan de ploeg slaan en dat er niet
éen acliterblijve, doch allen samenwerken
onder het rnotto «Eendracht maakt macht".
Noodig is, dat, wil Harderwijk de school
hebben, het doe wat het kan en óok, dat het
dit spoedig doe. Noodig is, dat het dan óok
zorgt, dat het Lager onderwijs zoo uitstekend
mogelijk is en dus ook de school voor Meer
uitgebreid Lager onderwijs behouden blij ve,
want de Regeering stelde den zelfden eisch
aan Meppel omdat de Overheid alle waar
borgen wil hebben, dat de leerlingen komen
op een voldoend peil van ontwikkeling, zóo
dat het voortgezette onderwijs kunne be
kleven.
Wil de landstreek de school dan toonezij
zij dat en voere actie op papier en zegge
tot de Regeering, dat zij behoefte gevoelt
in Middelbaar onderwijs.
En nu ga men toch voord niet op zij
egen en beginne thans niet er overtekib-
•len waar de school zal komen, te l'utteu
te Ermeloo, doch pleite eendrachtig voor
u-der wijk. Het schip, dat nu bijna in de
haven is, doe men niet verongelukken door
meer dan éen baak te stellen.
Stad en streek toonen thans dankbaarheid
aan het comité, welks taak niet licht is. De
voorbereiding kostte leeds veel moeite, doch
de taak van het comité is nog lang niet
geëindigd; nog zeer veel arbeid wacht het.
Gaat het onversaagd door, gedragen en ge
steund door warme belangstelling, dan zul
het zijn taak met alle eere volbrengen.
Als spr. iets heeft bijgedragen tot het wel
slagen dan zal hij zeer tevreden zijn over
den avoad, dien hij gaarne gal aan het
comité, want dan zal ook op de Over-Veluwe
begrepen zijn en erkend worden, dat kennis
is macht.
Dr. Van Rhijn dankte mr. Smeenge en
hoopte, dat deze weldra andermaal zou spre
ken over het zelfde onderwerp in deze zaal.
Mr. Smeenge Neen, neenIn een paar
gecombineerde zalen van de nieuwe Burger
school voor een even talrijk en even aan
dachtig gehoor
De heer Perk deelde nog mede, dat óok
sympathie-betuigingen waren ingekomen van
mr. s' Jacob (Stavmlen), mr. Dolk, do hoeren
Koopsen, Gangel en Keppel Hesselink (Er
meloo), de vereeniging «Harderwijk vooruit"
en den vorigen Burgemeester van Harderwijk,
mr. C. A. Elias. Vervolgens las spr. het
adres aan den Minister van Binnenlandsche
Zaken en tie verzoeken om adhaesie aan de
betrokken Gemeentebesturen, op welke na
afloop der vergadering zeer druk werd ge-
leekend.
Desgevraagd verklaarde het voorloopig
comité permanent te willen blijven en ver
zocht het recht van assumptie.
Hierop werd de vergadering omstreeks
8.15 gesloten.
Van de gelegenheid om alsnog inlichtingen
te vragen, werd geen gebruik gemaakt; doch
des te meer werd telkens enthusiast geapplau
disseerd.
Ds. E. M. ten Cate, Doopsgezind predikant
te Apeldoorn, hoopt aanstaanden Zondag voor
te gaan by de godsdienstoefening van don
Doopsgezinden Kring hier, welke wordt ge
houden in het Loge-gebouw uan do Van
Persijnstr&at o.n to half elf aanvangt.
Ds. P. Bruining, to Almeloo, wekt de vrij
zinnigen in de groote Ned. Hervormde ge
meenten, waar de kerkeraden hoegenaamd
geen acht slaan op de rechten van minder
heden, op, adressen naar de Algemeene
synode te zenden om aan te dringen op een
billijker regeling van de benoeming der
kerkei-aadsleden en de beroeping der predi
kanten.
Daartoe zou noodig zijn wijziging van het
Algemeen Reglement der Ned. Hervormde
kerk, bijv. invoeging van een nieuw artikel
17, luidende ongeveer>Grootere gemeenten
kunnen in zelfstandige wijkgemeenten worden
verdeeld en worden in dat geval bestuurd
overeenkomstig de bepalingen van bet des-
betreU'end bijzonder reglement".
Het ligt in de bedoeling, met ingang van
1 Januari 007 het port van alle per mail
naar Nederland en elders buiten Ned.-Indië
verzonden wordende brieven le brengen op
12l/2 cè.it per 15 Gram en voor briefkaarten
op 5 cent per enkele kaart, hetgeen een
derving aan inkomsten -van f 78600 zal geven.
Ook in het binnenlandsche port wordt wijzi
ging gebracht, nl. in plaats van 10 cent voor
15 Gram, 10 cent voor '20 Gram en 71/2 cent
voor elke volgende 20 Gram. Dat veroor
zaakt een derving van f23 000, waarbij
komt derving door de afschufliug van de
surtaxen, :T een totale derving van f 118 000
's jaars.
Altijd indien niet door het goedkooper
worden van het port het aantal zendingen
belangrijk toeneemt.
Wegens het groot aantal dingenden naai
de betrekking van Hoofd dor school aan de
Koningsstraat zal een vergeh|kend examen
worden gehouden, dat morgen aanvangt.
Met den districts-schoolopziener, den heer
W. Middelveld Viersen, hebben in de com
missie zitting de hoeren K. Beversluis, Hooid
eener school te Utrecht, en J. Stamperius,
oud-iioofd eener school te Amsterdam, te
Baarn woonachtig en met ingang van 1 Decem
ber benoemd tot Arrondissernenis-school-
opziener in Rhenen.
Als tijdelijk onderwijzer aan de school Beek
straat is werkzaam gesteld de heer F. van
Gent, uit Klaaswaal.
We lezen in de »Java-Bode" van 12 Octo
ber Gisteren overleed na langdurig lijden
te Prigen de heer N. J. Kollewijr», iu leven
Inspecteur van het boschwezen. De overledene
stond bekend als een bijzonder intelligent en
bekwaam ambtenaar, die veel gedaan heeft
voor de ontwikkeling van den tak van dienst,
waarvan hy een sieraad uitmaakte. Zijn over
lijden wordt oprecht betreurd, niet alleen
door zijn ondergeschikten en collega's, maar
ook door allen, die hem hebben gekend.
De telefoniste mej. G. H. Thien is met in
gang van 1 December overgeplaatst van het
Rijkskantoor Amersfoort naar Amsterdam.
De heer Alb. H. J. Nord legde aan de
Rijks-universiteit te Utrecht met gunstig ge
volg al het theoretisch geneeskundig examen.
Generaal-majoor H. A. H. Smeding, sedert
1 November 1905 Inspecteur der cavalerie,
heeft ontslag gevraagd uit den militairen
dienst.
Men wil weten, dat dit in verband staat
met den tegen zijn advies door den Minister
van Oorlog doorgevoerden maatregei om het
blijvend gedeelte bij de cavalerie af te schaffen.
De voor den dienst in Oost-Indië bestem
de 2e luitenant der infanterie B. G'. M. Mar-
tens zal 15 December zijn bestemming volgen.
In de kunstvitrine van ValkholI's boek
handel staat een heel mooi pastel van den
heer Van Weezei Errens, dat gevoeglijk den
titel «Herfst" zou kunnen dragen.
Een heel mooi stukje, van bijzonder goed
sentiment met fijn grijzen heifsttoon. Zeer
gelukkig zijn de berken inet hun smalle tak
ken tegen du lucht en de gouden bladeren.
Weder een zeer gelukkige teekening van
den ijverige» meester, wiens «Bloeiende hei"
hier zóu de aandacht trok en wiens «Dulder-
sche weg" te Lyon met goud werd be
kroond.
Nu du Sint Nicoldasdagen reeds weer zóo
nabij zijn, kon 't best gebeuren, dat hei vlug
wordt verkocht. Meu ga 'tdus spoedig eens
bewonderen.
Aan luitenant A. Vogel, van het 4e re
giment infanterie, dien we ook bier een
paar malen in het «Nut" als voordrager
mochten bewonderen, is op zijn verzoek met
ingang van 16 dezer non-activiteit verleend
buiten bezwaar der Schatkist.
In Januari vertrekt hij naar Oost-lndië
om daar voordrachten te gaat) houden
misschien ook wel iu de West en iri Zuid-
Afriku. Hij zal een jaar op reis blijven.
We herinneren nogmaals aan het optreden
van Speenhofl' on Nap. de la Mar,aanslaan
de» Zaterdagavond ie «Amicitia",
Te Baarn, waar zy een guheei ander
programma gaven dan ze hier zullen ten
gehooru brengen, had vooral De la Mar
een buitengewoon succes met «Italiaansche
opera" en «Voordracht van negen personen".
Speenhoir was niet gedisponeerd; doch de
dames te meer, wier spel er zeggen zeer
wordt geprezen.
Voor «Ajax", dat onlangs te Dordrecht
den 3de» prijs behaalde hij den worstelwed
strijd, wordt hedenavond in «De Arend"
een feest gegeven.
Van de voorgenomen ommegang met
muziek moest worden afgezien om het slechte
weder.
liet eerste elftal van «Quick" speelt hier
Zondag togen #U. D." uit Deventer. Ken
belangrijke wedstrijd.
Haar tweede gaat zich te Utrecht meten
mot het tweede van „U. V. V."
Iri de maandvergadering van «Handel en
Nijverheid", die aanstaanden Maandag wordt
gehouden, komen onder meer twee belang
rijke zaken aan de orde: een Bestuurs
voorstel om aan art. 29 Huishoudelijk regle
ment toe te voegen«Een voorstel tot
royement wordt niet i» stemming gebracht
voordat het daarbij bedoelde h-1 in een Alge
meene vergadering gehoord, of daartoe op
geroepen is", en Bespreking verkiezing Kamer
van Koophandel en Fabriek?*
De heer J. S. Meuwson, Voorzitter van den
Bond van voreeniging.m van den handeldry-
vendon en industrieeion middenstand, zal
trachten door alle middenstandsvi i oenigingnn
in den lande een motie ie doen goedkeuren
betreffende de winkelsluiting. Het doelisotn
deze brandende quaestie niet wettelijk, doch
op particulier initiatief to doen beslechten.
De «Staatscourant" voor gister bevat de
acte van oprichting der Naainlooze Vennoot
schap «Amersfoorisehe Houthandel", geves
tigd te Amersfoort.
Doel der Vennootschap is het dryven van
handel in hout. Duur: 30 jaar. Kapitaal:
f25 660, verdeeld in 50 aandeelen elk groot
f500, waarvan 37 geplaatst en volgestort.
Voor de eerste maal is Directeur de heer
A. Latenstein van Voorst.
Men schrijft uit Soest
Naar aanleiding van den uitslag der jongste
loting voor de Nationale Militie, is het plan
geopperd ook hier te verkrijgen voorbereidend
militair onderricht.
Beter laat, dan nooit.
Sommige menschen zijn goedanderen
hebben goeds. Do eerste doen denken aan
een bron, die nooit ophoudt te vloeien de
laatsten aan een vergaarbak, die, afhankelijk
van buien, nu eens overvloeit, dan weer
den dorstende laat versmachten.
