Stadsnieuws.
op een vak-opleiding, die ook hun den etrijd om
bet bestaan minder zwaar zou maken, die het
komend geslacht ten zegen zou 2ijn.
Naast hem willen we aan ae eerste plaats
thans gedenken het Bestuur der vereeniging
„Amersloortsche Industrie- en Huishoudschool"
tu de beBtuurdster en het onderwijzend perso
neel dier school.
Bij de stichting der vereeniging reeds is ge
wezen op de voorbeelden elders en gezegd hoe
zeer noodig het wa6, aanstonds goed te begin
nen, in een flink, ruim gebouw; hoe verbazend
duur het was en hoe slecht voor het onderwijs
om zich te behelpen.
Toch werden geruimen tyd de lessen gegeven
en alle arbeid verricht in een complex van voor
het doel absoluut ongeschikte huurhuizen aan de
Vianden-straat.
Hoeveel moeite het heeft gekost voor het Be
stuur en het i leerwijzend personeel om het
onderwijs töch zoo goed te doen zijn en bijna
ieder ingezetene van Amersfoort heeft er zich
meermalen van kunnen overtuigen hoe uitste
kend dat waskan niet onder woorden gebracht.
Een woord van hartelijken dank voor al die
zorgen, al die opofferingen vinde hier echter
een plaats.
De Sturm und Drangperiode der school is
thans voorbij.
Geen wonder, dat als teeken van vreugde heden
de vlag wappert van het nieuwe schoolgebouw,
dat dezen middag met eenige plechtigheid wer
in gebruik genomen.
Daartoe hadden zich in een zeer groote tent,
die tijdelijk in den tuin was opgeslagen, ver-
cenigd tal van autoriteiten en genoodigdeu,
onder wie we opmerkten het Dagelijkack Bestuur
der Gemeente, leden van de Provinciale Staten
en den Gemeenteraad en veel anderen, door
den Voorzitter in zijn openingsrede genoemd.
Nadat oen koor, saamgesteld uit de leerlingen
der school en onder leiding van den heer G. K.
G. van Aaken, een welkomstlied had gezongen,
en daarvoor hartelijk was toegejuicht, deed de
Secretaris des Bestuurs, de heer F. VVesseling,
voorlezing van eenige brieven waaruit bleek,
dat de Minister van Binnenlandsche Zaken, de
Commissaris der Koningin in de provincie U-
trecht en de Gedeputeerde Staten van dat ge
west verhinderd waren, gevolg tc geven aan de
uitnoodiging tot bijwoning der opening van het
schoolgebouw.
De huidige Voorzitter des Bestuurs, de heer
Theod. Sanders, nam nu het woord en zeide
ongeveer
Het is mij een groote eer en bijzonder aange
naam het welkom te mogen toeroepen in naam
van het Bestuur en het onderwijzend personeel,
nadat de leerlingen U hebben toegezongen, aan
U allen, Burgemeester, Wethouders Raadsleden
leden van burgerlijke en Provinciale Staten,
militaire autoriteiten, Bestuur der plaatselijke
afdeeling van de Maatschappij tot Nut van het
Algemeen, Inspecteurs van het Middelbaar on
derlijs, Voorzitter van dc Balije van Utrecht
van de ridderlijke Duitsche Orde, leden der Com-
missiën vanToezicht op het Middelbaar cn het La
ger onderwijs, directrices van andere scholen die
zich wijden aan de opvoeding der vrouwelijke
jeugd, aandeelhouders en leden der vereeniging.
Dames en Heeren! We zijn U allen dankbaar
dat ge naar hier zijt willen komen om met ons
getuige te zijn van de feestelijke opening van
dit gebouw, een gebeurtenis van symbolische be-
teekenis voor ons en voorzeker niet zonder gewicht
in de geschiedenis van Amersfoort. Want, waar
reeds Bedert jaren voorzien was in het vakon
derwijs der jongens, bleef hier het den meisjes
tot 1905 onthouden. Dat dat niet zoo mocht
blijven, werd reeds in 1902 ingezien toen eenige
vooruitstrevende mannen, op initiatief van den
heer G. J. Buys, de eerste stappen deden. Het
waren de heeren J. van der Horst Bruyn, C.
J. F. Prins, H. W. van Ksveld, D. Gerritsen,
G. J. Buys, N. E. Rost en F. Wesseling die het
initiatief namen om over te gaan tot de oprich
ting van een Industrie- en Huishoudschool.
Den 18 December werd besloten tot de op
richting, toen ir. een vergadering groote sympa
thie voor het denkbeeld werd aan den dag ge
legd en vele leden toetraden. Een voorloopig
bestuur werd gekozen1 April 1903 werd op
de Statuten de Koninklijke goedkeuring ver
kregen.
Ken eeresaluut zij aan de stichters dezer school
op heden gebracht. Want de gedachte, die hen
bezielde, was goed en groot. Zij voelden samen
met vele anderen in het land, met hun hart
en hun verstand, dat de economische ontwikke
ling der maatschappij in de laatste honderd
jaar, door de reusachtige toepassing van de na
tuurkrachten stoom en electriciteit in de meer
en meer tot volmaking gebrachte werktuigen,
de piaats der vrouw geheel veranderd bad, dat
haar werkkring in huis geheel ondermijnd waB,
dat wanneer de meisjes het elementaire Lager
onderwijs hadden genoten zij, in buis terug
gekeerd, daar niet meer konden vinden den gere
gelde», nuttigen, stalenden arbeid uit den tijd
onzer grootmoeders en overgrootmoeders, van wie
Schiller zong:
Und drinnen waltet die züchtige Hauafrau,
Und füllet mit Schatzen die duftenden Laden,
Und dreht um die schnürrende Spindel den
Faden,
Undsammelt irn reïchlich geglattetenSchrein,
Die schimmernde Wolle, den schneelichteu
Lein,
Und füget zurn Guten den Glanz und der
Schiminer,
Und rubet nimmer.
Toen werd meerendeels thuis alles verricht,
de wasch gedaan en gestreken, ingemaakt, brood
gebakken, bier gebrouwcD, gesponnen en gewe
ven, eigen kleeren gemaakt. Maar met de jaren
is dit alles veranderd, geheel gewijzigd. De in-
duBtrio heeft zich gaandeweg meesier gemaakt
van den eonen tak van bet huiselijk bedrijf na
den anderen, zoodul wanneer de meisjes van
school thuis komen, zy ieder decennium h.jir
taak meer ingekrompen vinden en er eindelijk
hot „rubet nimmer" van Schiller voor velen was
geworden het „ruhet immer". De veredelende,
stalende arbeid was verdwenen, zoo niet gehee'
dan toch grootendeels.
Was het dan wonder, dat vooruitziende gees
ten reeds vroeg hebben uitgezien, niet alleen
naar nieuwe velden van arbeid voor de vrouw,
maar ook naar wetenschappelijke ontwikkeling,
betere voorbereiding der vrouw voor het huis
houden, om haar daar, naast of in de plaats
der nieuwe industrie, de oude taak opnieuw te
doen opvatten, maar nu beter toegerust dan
vroeger
Dat its een goed en edel doel, vooruitstrevend
en conservatief beide in de beste beteekenis dier
woorden. In Engeland deed Mary Wolstone-
craft haar stem reeds hooren in den zelfden tijd
toen in Duitscbland, in Schiller's tijd, nog alles
bij het oude was gebleven. Maar ook hier te
lande dagteekent de gezonde beweging tot hoo
ger opvoering der opleiding van de vrouw reeds
van langen tijd.
De onrijpe beweging, nu veertig jasr geleden
begonnen door Mina Kruseman en Eliee Baart,
laat ik hier onbesproken. Maar tegelijk daar
mede begon ook een beter en gezonder streven
om de vrouw beter in staat te stellen haar taak
als vrouw en als moeder te vervullen in de zoo
gewijzigde omstandigheden.
Als baanbreekater trad daar bij vooral op den
voorgrond freule Jeltje de Boscn Kemper, een
naam, die hier te Amersfoort, ook door haar
zuster een goeden klank heeft. Zij heeft haar
leven lang geijverd voor vrouwelijk teeken-,
handwerk- en industrie-onderwijB en toen haar
streven hier zegevierde, toen de noodzakelijk
heid bleek van de oprichting van Huishoud
scholen naast de reeds in de groote steden
opgerichte Industrie-scholen voor meisjes, heeft
zij zich ook dezen tak van onderwijs aange
trokken. en nadat in 1S88 de Kookscholen in
Den Haag en 1891 te Amsterdam waren opge
richt, verrees enkele jaren later, in 1895, zonder
subsidie, het groote gebouw der Huishoud
school op het Zandpad te Amsterdam. Z mder
subsidie werd deze tot s and gebracht door par
ticulier initiatief en geldmiddelen. Het was een
daad van moed en overtuiging, waarbij weer
freule De Bosch Kemper, met enkele vermogen
de vrienden, op den voorgrond trad.
Reeds in de eerste helft der vorige eeuw ver
wachtte Engelaud's groote econoom J. Stuart
Mill heilrijke gevolgen voor de geheele moderne
moderne maatschappij van de industrieele en
dociele zelfstandigheid der vrouw. Hier te lande
was het wellicht meer dan iemand anders freule
Jeltje de Bosch Kemper, me deze beweging
hier niet alleen wist te verwekken maar tevens
in goede, veilige banen te leiden.
Ik stel U voor uw sympathie voor haar,
die thans in ons midden is, te doen blijken
door een krachtig applaus. (Applaus. Een
ruiker wordt haar aangeboden).
Dames en heeren. Naast het werk der pio
nieren op ieder gebied blijft er nog een ruim
veld van arbeid, niet minder nuttig en noodig
voor anderen, ook voor ons. Wanneer het uit
gestrooide zaad heeft wortel geschoteD, moet de
akker verder bewerkt worden om vruchten te
kunnen dragen.
Het werk moet worden uitgebreid, zoo veel
zijdig mogelijk. Het vakouderwii9 der vrouwe
lijke jeugd moet niet beperkt blijven tot de
groote steden en de hoogere standen, die het
onderwijs der kinderen zelf kunnen betalen;
neen, hel moet worden uitgebreid tot zooveel
mogelijk alle standeD en tot zooveel mogelijk
alle deelen des lands.
Want al zijn de toestanden in de lagere stan
den geheel andere dan de daar even geschetste
bij de hoogere, toch is ook hier goed vakonder
wijs bij de meisjes niet minder noodig dan
daar.
Om slechts een paar voorbeelden te noemen:
In de kennis der voedingswaarde heeft de we
tenschap in de laatste tientallen van jaren zeer
groote vorderingen gemaakt. Is het niet een
eerste eisch der rechtvaardigheid, deze kennis
ook aan de vrouwen uit het volk bij te
brengen
De ijverige Directrice opende verleden jaar
daarom ook reeds een cursus voor zulk onder
wijs voor huismoeders.
En vraagi de dienstbode niet een betere oplei
ding dan haar gewoonlijk buiten de school ten
deel kan vallen
Deze voorbeelden mogen volstaan.
En om dat doel te bereiken, schieten parti
culiere krachten te kort moeten de bestu
rende lichamen medebeven hun moreelen en
financieelen steun naast de particuliere.
Maar het vertrouwen is'ook hier niet opeens
gekomenmen heeft eens willen zien, wat de
nieuwe vereeniging „Amersloortsche Industrie-
en Huishoudschool" kon, hoe ze haar werk zou
aanpakken. Daarvoor was het begin moeilijk,
met krappe geldmiddelen en ondoelmatige be
huizing in 5 kleine huisjes in de Hendrik van
ViaDdenstraat. Het is geen gemakkelijke taak
geweest, gedurende de afgeloopen jaren de zaak
gaande te houden, waar het bestuur steeds te
worstelen had met de ontoereikende geldmid
delen en volkomen onvoldoende behuizing. Hel
bestuur kan daarom tot nu toe het bestaan der
school slechts als van tijdelijken aard beschou
wen en heeft zelfs geen vrijheid gevonden, het
onderwijzend personeel, leerareBsen en leeraren,
een vaste aanstelling te geven. Ja, sterker nog,
wij waren verplicht ten deele de hulp van on
bezoldigde leerkrachten aan te nemen. Bijzon-
deren dank komt hiervoor toe aan de dames
A. Baas, M. Ëunnik en H. Storm van Leeuwen
en aan de heeren P. van den Hoofl, E. J. Pey-
rot, <y. J. F. Prins, dr. W. van Schothorst, W.
A. van den Bovenkamp, M. Kamerling en last
not least A. Bommel, die ook nu nog, uitliefde
voor de schooi, onbezoldigd wil blijven. Zij heb
ben allen: poyé de leur piraonne. Aan hen allen
onzen hartelijken dank.
Na deze uiteenzetting van de benarde tijden
door ons beleefd tijden van onzekerheid voor
het bestuur der school zal men zich kunnen
voorstellen, da', de opening dezer school werkelijk
een feest is; niet alleen om het gebouw, maar
ook omdat ze voor ons beteekent het veroveren
eener vaste positie van het vakonderwijs voor
meisjes in deze Gemeente.
In die moeilyke tijden der geboorte verdient
bijzonder vermeld te worden de steun van het
Departement Amersfoort van hetNut",dat ons
in siaat stelde toen reeds dit terrein te koopen
en ons ook verder financieel steunde, waartegen
over onze vereeniging de verplichting op zich
nam de Fröbelschool ovar te nemen en ir stand
te houdon. Zoo kwam het, dat beide scholen,
Fröbelschool en Industrie- en Huishoudschool,
vereenigd werden, in de eerste jaren zich ont
wikkelden en samen opgroeiden tot een aanvan
kelijk gezond geheel.
Maar toen wij bij de autoriteiten aanklopten
voor het verhoogd subsidie, noodig voor de Btich-
ting van dit gebouw, waren zoowel Burgemees
ter en Wethouders van Amersfoort als de Re
geering van oordeel, dat de vereeniging niet
langer kon gehandhaafd worden. Het scheiden
was pijnlijk, vooral voor hen, die vreesden,
dat de 'l Fröbelschool het leven zou kosten. Maar
de amputatie der Siameesche tweeling de
inspecteur De Groot bleek een bekwaam ope
rateur is zóo goed volbracht, dat beide ver-
eenigingen nu vrij van elkander gescheiden
kunnen leven en bloeien, zooals ieder kan zien,
die de Beekesteinsohe laan doorwandelt en de
beide flinke gebouwen daar naast elkander ziet
staan.
Nadat het verhoogd subsidie door de Regee
ring reeds op de Begrooting voor 1907 geplaatst
was, volgeden Gemeentebestuur en Provinciale
Staten resp. 25 Juni en 9 Juli.
De aanbesteding bad 24 Augustus plaats, zoo
dat do school einde 19C7 reeds gedeeltelijk in
gebruik kon worden genomen en nu eindelijk
in het begin dezer maan i in zijn geheel. De
plannen, in hoofdlijnen van den heer P. Doorn
voorloopig vastgesteld, werden vooral om het
gewyzigde terrein, geheel omgewerkt, 200dat een
zoo goed als geheel nieuw plan werd gevolgd.
Den architect E. P. J. Smith komt lof en hulde
toe voor de uitstekende wijze waarop hij zijn
taak heeft vervuld, geholpen door den opzichter
Hoogevest; ook aan de aannemers, de heeren
Van Eybergen Zn., die een flink stuk werk
leverden, samen met hun werklieden. De goede
orde werd geen oogenblik verstoord, er werd
geen misbruik van sterkedrank gemaakt, terwijl
geen ernstige ongevallen voorkwamen. De firma
Wolter Dros zorgde voor de verwarming en
de ventilatie en de firma Fortmann Hehen-
kaïnp voor het stoöëerwerk.
Alles is tot stand gebracht binnen de grenzen
der beschikbare geldmiddelen. Met vermijding
van alles wat luxe is, is getreefd naar aolied
en degelijk, practisch en hygiënisch werk.
Dames en heeren. Na de enkele grepen, die ik
mocht gaven van het vakonderwijs voor vrou
wen in het algemeen en van de geschiedenis de
zer school in het bijzonder, rest mij nog den
dank van het Bestnur uit te spreken voor het
groote vertrouwen in ons gesteld, aan het Ge
meentebestuur, de Provinciale Staten en de Re-
geeriug, door de bevordering van een zoo belang
rijke tak van onderwijs in onze banden te stel
len. Maar niet minder aan de aandeelhouders
en verder aan de Inspecteurs De Groot en Foc-
kens voor de royale en onbekrompen wijze, waar
op zij hun toezicht hebben uitgeoefend.
Een en ander zou onmogelijk zijn geweest, wan
neer de school niet zulk een uitstekende rij van
leerkrachten had bezeten in de aan haar verbon
den dames en heeren, onder leiding van de di
rectrice mej. De Holi, die de school in de wei
nige jaren van haar bestaan onder alle stan
den, van den hoogsten tot den laagsten, popu
lair wisten te maken in den goeden zin des
woords, door de bevolking de vruchten te laten
zien van goed en degelijk vakonderwijs, niet
alleen aan de vrouwelijke jeugd maar zelfs aan
de huismoeders. Ik ben overtuigd, dat het ge
heele personeel met het Bestuur hierin eenstem
mig is, dat wij slechts aan het begin staan van
onze taak, dat ook hier geldt: wien veel gege
ven is, van dien zal ook veel geëisoht kunnen
worden.
Ik durf hier de belofte afleggen, datleerares-
sen en bestuur gezamelijk zullen streven, de
school in dit nieuwe gebouw steeks meer te
doen beantwoorden aan het doel: de ontwikke
ling der vrouwelijke jeugd. Niet alleen voor
Amersfoort, maar ook ie er plaats voor hen, die
van buiten komen.
Het Gemeentebesuur van Amersfoort heeft
door ruime opvatting van zijn taak steeds er naar
gestreefd en is er grootendeels ook in geslaagd
om het onderwijs in deze Gemeente op ieder ge
bied aan hooge eischen te doen beantwoorden
gedachtig aan de spreuk van Confucius„Doet
wel dengeen die bij. u wonen, en zij die verre
zijn, zullen tot u komen".
Dat ook deze school aan dat schoon e doel
haar deel steeds meer en meer moge bijdragen
is,ik ben er zeker van, ons aller wensch.
Zij zal dan, behalve voor het directe doel
harer stichting ook indirect iets kunnen bijdra
gen tot den bloei der Gemeente.
Een langdurig applaus volgde.
De Burgemeester nam vervolgens het
woord. Spr. zeide, dat weinigen wellicht betei
weten dan het college van Burgemeester en
Wethouders met hoe zeer veel moeite het plan
tot Btichting der vereeniging en bouw dezer
school tot uitvoering is gebracht. Nochtans is
dit fraaie gebouw thans verrezen als monument
voor het volhardingsvermogen van het Bestuur,
waaraan spr. welverdiende hulde wilde bren
gen namens het college van B. en W., daarbij
den wensch uitend, dat het gebouw in ieder
opzicht het doel der vereeniging zou mogen
bevorderen en dat het uitstekende onderwijB
onder de krachtige leiding der zoo bekwame
Directrice zou mogen zijn tot zegen van Amers
foort (applans).
De heer Koekens, Inspecteur van het rnid-
delbaur onderwijs meer spiciaal beiast met het
toezicht op de Industrie- en huishoudscholen,
meende, dat het BeBtuur thans wel zeer voldaan
moet wezen over zijn rusteloos pogen men
kan wel iets ontwerpen, doch niet steeds ten
einde brengen; wie dat mag beleven, heeft een
heerliyk moment.
De Voorzitter heeft gewag gemaakt van de
financiën der school. Spr. wil doen opmerken,
dat dit is het teere punt van al deze scholen;
de uitgaven nemen toe, naarmate de school
meer ingang vindt in alle kringen der burgerij
en dan juist wil 't wel eens gebeuren, dat zij,
die de school hielpen stichten, denken dat de
school hun financieele hulp niet meer zoo noo
dig heeft. Daarom hoopt spr. dat de offer
vaardigheid van purtioulieren, zoowel als auto
riteiten, hier steeds groot zal blijven en gelij
ken tred zal houden met het zich steeds uit
breidend onder wy s.
De Voorzitter bracht lof aau het onderwijzend
personeel, ook het onbezoldigde. Spr. wil berin
neren, dat juist het personeel aan deze scholen
zoo uiterst karig wordt bezoldigd. Meer dan el
ders is echter bier de arbeider zy'n loon waard,
want dikwijlB worden cursussen gehouden niet
hen, die reeds huisvrouw zijn in de avonduren,
dus nadat het personeel reeds een inspannende
dagtaak vervulde. Spr. hoopt dan ook, ciat
Amersfoort hiermee rekening zul houden.
Spr. besloot met den wensch, dat in de harten
der leerlingen iets zal blijven van dezen gedenk-
waardigen dag en dat zij zullen beseften, dat
deze school hen staalde voor den dikwijls moei
lijken strijd om het bestaan. (Applaus).
Teu slotte dankte de Voozitter de spre
kers en vervolgens den heer Vau Aaken, die zijn
talenten beschikbaar stelde en mej. M. C. 1'.
Heyligers die den melodieusen zang begeleidde
en bood haar een bouquet aau (applaus).
Geleerd door het gedrang dat wel iu andere
huishoudscholen ontstond bij de bezichtiging op
den openingsdag, waardoor te veel over het
hoofd wordt gezien, verzocht spr. de genoodigden
uit Amersfoort, het gebouw Woensdag of Don
derdag in oogenschouw te willen nemen, op
dat de autoriteiten en de genoodigden van el
ders thans beter alles zouden kunnen bezichtigen.
Het koor sloot de bijeenkomst door het zin
gen van drie coupletten van het „Wien Neer-
landsch Bloed".
In het volgende nummer hopan we een be
schrijving te geven van het gebouw, dat morgen
en Donderdugmiddag van 2 tot 5 voor genoo
digden en daarna voor anderen te bezichtigen is.
KENNISGEVING.
Burgemeester en Wethouders van Amersfoort,
brengen ter algemeene kennis, dat de Be-
grooting der Gemeente voor 1909, met Memo
rie van Toelichting, is gedrukt en ter Secretarie
verkrijgbaar iB geBteld voor f5.per stel.
Amersfoort. 14 September 1908.
Burgemeester en Wethouders
van Amersfoort,
De Burgemeester
WUIJTIERS.
De Secretaris,
J. G. STENFERT KROESE.
Het is heden juist 25 jaar geleden, dat do
gelegen'eid werd opengesteld om zich te
doen inschrijven als leerlinge der Meisjes
school le soort.
Zij werd geopend den 16 October 1883
met 67 leerlingen. Hoofd der school was toen
mej. Delincee.
Van het toemalig personeel is nog slechts
aan de school verbonden mej. M. NL van
Mill, die 1 October 1883 werd benoéqd en
8 October daaraanvolgende in functie trad
en dus 8 October aanstaande haar zilveren
jubilee aan de school zal mogen ber
denken.
Tot onderwyzeres aan de school voorChr.
nationaal onderwijs is benoemd mej. H. W.
J. Buyen van Weelderen.
Ook de agenten vari politie D. Talma en
T. Beek slaagden bij het examen voor het
politie-diploma.
Mr. A. A. baron Van der Feltz, sedert
Augustus 11)06 substituut-officier van justi
tie by de 'Arrondisseraents-rechtbank te U-
treebt, is benoemd tot officier van justitie
bij de Rechtbank te Roermond.
Ook kapitein J. Dorré, van bet Instructie-
bataljon, maakt de najaars-oefeningen van
het 5e regiment infanterie mee.
Gistermiddag kwamen per extra-trein hier
aan het le en het '2e bataljon van het 9e
regiment infanterie uit Leeuwarden en het
3e lataljon uit Groningen
Zy werden aan het station hier opge
wacht door de staf muziek van het 5e regi
ment infanterie, dat ben een eind weegs
begeleidde naar de Legerplaats bij Zeist,
wuarhean het 4e bataljon uit Utrecht mar
cheerde.
Het regiment zal daar kampeeren en o.a.
manoeuveeren tegen het garnizoen uit Amers-
fooit; aanstaanden Maandagnacht zelfs een
groote nachtelijke oefening.
Luitenant A. Josophus Jitta, van het 2e
regiment vesting-arli'lerie te Amsterdam,
wordt 1 October overgeplaatst bij het le
regiment veld-artilleric hi*r.
De Directeur-generaal, der posterijen en
Iclegraphio noodigt belanghebbenden drin
gend uit om op de adreszydc van de brie
ven en andere stukken, bestemd voor de
militairen die van 14 tot en met 23 Sep-
