Zaterdag 26
September
1908.
No. 7563.
57e Jaargang
KOSTELOOS.
St:
firma a. h. vam cleeff
te AMERSFOORT.
Vonderdag- en Zaterdagmiddag. Abonnement per 3 maanden/"l.
co per post f 1.15. Advertentiën 16 regels 60 centelke regel meer 10 cent. Bij regel-
onnement reductie, waarvan tarief op aanvraag kosteloos. Legale, oflicieële- en onteigenings-
advertentien Der regel 15 cent. Reclames 1—5 regels f 1.25 elke regel meer f 0.25. Groote
letters naar plaatsruimte. Bewijsnummers naar buiten worden in rekening gebracht en kosten
evenals afzonderlijke nummers 10 cent.
Bij advertentiën van buiten de stad worden de incasseerkosten in rekening gebracht.
io:orteghacht s
Blbus9*9. Tolephooo 19,
Wie zich met 1 Octo
ber wenscht te doen
inschrijven alsabonné
ontvangt de tot dien
datum verschijnende
nummers
Bij dit nummer behoort een
BIJVOEGSEL.
Bestrijding der tnberculose
als volksziekte.
In tegenstelling van de eerste propaganda-
vergadering, op 6 Juni, toen er alecht9 30 toe
hoorders waren, waren er Donderdagavond in
„Amicitia" bij de 400 en, wat meer zegt, er was
ditmaal een zeer gemengd publiek bij de lezing
vanwege de plaatselijke Vereeniging tot bestrij
ding der tuberculose gehouden door dr. VV. J.
van Gorkom, arts te 's-Gravenhage en Secretaris-
Penningmeester der Centrale vereeniging welke
het zelfde doel beoogt. Te gelijk kan geconsta
teerd, dat nu degenen zijn bereikt, die bedoeld
werden, hen die niet zoo gemakkelijk als anderen
kunnen beschikken over literatuur van het on
derwerp, dat juist voor hen zooveel belang
heeft; want de tuberculose is'een volksziekte
bij uitnemendheid.
Nadat de heer W. H. E. Vrijdag een kort
welkomstwoord had gesproken, verleende hij
het woord aan dr. Van Gorkom, die on
geveer zeide
Het woord „tuberculose" is iu de laatste jaren
zóo dikwijls gebruikt, zelfs in de dagbladpers,
dat men zou meenen, dat ieder het begrijpt. In
tegendeel lieer8cht nog groote onbekendheid
omtrent dit begrip, zelis bij personen die geacht
kunnen worden beter te weten; zelfs in geleerde
boeken wordt er een verkeerde definitie van ge
geven en in een encyclopredietje werd tubercu
lose gelijk gesteld met longontsteking, wat lang
niet altijd het geyj.1 is.
Tuberculose en tering, longtering, keeltering,
ingewandstering, worden veelal in éen adem ge
noemd; tuberculose is dan ook het begin van
tering.
Vooral de longtering is maar al te zeer be
kend, want er is bijna geen familie waarin geen
geval voorkwam hetzij van een familielid, hetzij
van een goeden bekende, die door deze ziekte
werd gebracht tot lijden, zelfstol armoede.
Longtuberculose en longtering als 't ware
de vergrootende trap er van Btaan zeer nauw
met elkaar in verband. De oorzaak is de aan
wezigheid in de longen van een ziektevorm,
kleine knobbels, tuberkels. Gaan deze over tot
verettering, dan teert het lichaam ten gevolge
daarvan uit en iB het laatste stadium der tuber
culose ingetreden, de longtering of ook wel
tering van keel, ingewanden, hersenen, klieren,
enz.
Die knobbeltjes, tuberkels, ontstaan doordat
in hel lichaam belandt een microscopisch we
zentje, dat de ziekte veroorzaakt, welk wezentje
is een tuberkel bacil, dat de gezonde deelen des
lichaams verandert in tuberkels.
Nog niet lang geleden klonk de mededeeling
tot eeu patiënt, dat hij tuberculeus wa9, als een
doodvonnis en meende men, dat er geen kruid
was gewassen tegen deze ziekte. Men wist, dat
geen enkele ziekte juist op den volwassen leef
tijd, tusschen 35 en 55 jaar, zoo veel slacht
offers maakt als de tuberculose; dat zelfs een
derde van alle sterfgevallen wordt veroorzaakt
door tuberculose; dat van de honderd sterfge
vallen tusschen de 30 en 40 op rekening moeten
gesteld van de tuberculose.
Een ziekte, die eeuwen achtereen zooveel slacht
offers maakte, moest, meende men, er wel een
zijn waartegen uiets te doen was. Thans oordeelt
men anders. Als het verteringsproceB reeds ver
gevorderd is, valt er niet veel meer tegen te
doen; doch pas aangetasten zijn te genezen en
de ervaring van de laatste tientallen jaren heeft
bewezen, dat de kans op herstel van dezulken
zelfs bijzonder gunstig is.
Geen wonder dan ook, dat men de handen
ineen sloeg om sanatoria gezondheidsoorden
in 't leven te roepen, waar tuberculeusen
worden onderworpen aaneen strenge kuur, hoofd
zakelijk bestaande inrust, zeer krachtige voe-
diDg, veil licht en veel lucht.
Ruim tien jaar geleden heeft de Koningin-
Moeder het voorbeeld gegeven om ook hier te
lande sanatoria in het leven te roepen en heeft
Zij aan Haar volk geschonken Haar voormalig
paleis „Oranje Nassau-oord" beoevens eenige
tonnen gouds, afkomstig van het huldeblijk,
Haar aangeboden bij Haar aftreden ais Re
gentes.
Dit uitnemend voorbeeld is door particulieren
gevolgd. Te Hellendoorn, bij Zwolle, verrees
een volks-snnatorium, waar eveneens honderden
verbetering of'herstel vonden, en thans zijn er
in ons land reeds 6 sanatoria.
Doch waar het aantal aangetasten zóo ont
zettend groot is, ree3 de vraag, waar het geld
te vinden voor deze uiteraard zeer dure inrich
tingen.
Immers per jaar sterven 10 000 menachen
hier te lande san tuberculose en daarvan 7 000
aan long-tuberculose, terwijl het aantal aan-
getasten per jaar 6ok 7 000 is.
De geneeskana is het grootst bij pas aange
tasten en dus zouden ieder jaar 7 000 nieuwe
patiënten moeten worden opgenomeDdoch dit
kan niet, want de kuur duurt 6 maanden en
meer en kost dus meer gelddau men zou kunnen
bijeenbrengen. Om 7 000 pas aangetaste patiënten
te kunnen verplegen, zou men moeten hebben
3 500 bedden aangenomen, dat elke patiënt
reeds in 6 maanden hersteld ware terwijl
elk bed kost tusschen de 3 000 en 4 000 gulden
per jaar en de verpleging minstens f2 per dag.
Men zou dus een ontzaglijk kapitaal moeten
hebben voor stichting, onderhoud en verpleging,
een bedrag, dat niet beschikbaar iB.
Maar evenals de lepra nagenoeg is uitgeroeid,
en nog slechts voorkomt bij zeer onzindelijke
volken hoopt, men ook de tuberculose uit te
roeien door haar oorzaak uit te schakelen. Lepra
en tuberculose hebben zeer veel overeenkomst
met elkaar, 6ok in huu bfcteriën, óok in hun
verloopbeide zijn zoogenaamd besmettelijke
ziekten, beide worden veroorzaakt door bacte
riën, evenals typhus en cholera, die toch óok
met succes zijn bestreden.
En men zal er ook in slagen de tuberculose
uit te roeien nis maar ieder meewerkt; doch
daartoe moet ieder weten wat de ziekte is.
Zij is geen erfelijke ziekte, al hangen helaas
nog tienduizenden het bijgeloof aan, dat zij is
het gevolg der Erfzonde.
Deze vijand is echter zeer goed aantastbaar
en is zelfs licht te overwinnen, als maar ieder
goed wil begrijpen, dat:
Tuberculose is besmettelijk.
Tuberculose is te voorkomen.
Tuberculose is te genezen.
Besmetting nu is een gevolg van zekere onrein
heid. Als iemand tuberculose heeft, dan heeft
bij in zijn lichaam milliarden tuberkel-bacillen.
Zoolang die bijvoorbeeld in zijn longen zijn, ia
dat alleen kwaad voor hem doch als hij hoest
of niest en de ergerlijke onreinheid heeft om
het opgehoeste uit te spuwen, en rond zich te
deponeeren, in plaats van het op te vangen in
zakdoek of sputnm-fleschje, dan is dat ook kwaad
en zelfs zeei gevaarlijk zijn voor zijn omgeving.
Over 25 jaar zullen de menschen niet meer
gelooven, dat er nu menschen waren die op den
grond spuwden. Reeds wordt dit sterk tegen
gegaan, in Amerika zelfs met zeer krasse maat
regelen zoo werd daar kort geleden een milion-
nair tot twee maanden gevangenisstraf veroor
deeld omdat hij in een openbaar midd 1 van
vervoer op den grond had gespuwd. Zulke krasse
maatregelen acht spr. niet noodig; wel noodig
acht hij het, voor allen het begrip bij te bren
gen zoo mogelijk reeds in de Lagere school
dat reinheid en zindelijkheid aan de hygiene
zeer bevorderlijk en zijn onreinheid, door Bpuwen,
enz., de tuberculose verbreidt.
Deze practische opvoeding is een groote fac
toren in het program der V. t. T.
Daardoor maakt men de tuberculose-lijders
tot een middelpunt van hen, die beseffen van
hoe zeer groote waarde hygiene is daarvoor
heeft men noodig beambten, apostelen der ge
zondheidsleer, dio den naam dragen van contro
leur, inspectrice. wijkzuster, enz.; daarmee ziju
zeer verrassende resultaten te bereiken.
Te 's-Gravenhage zijn honderden tuberculose
lijders bij wie, zonder een verblijf in een sana
torium, uitmuntende resultaten zijn bereikt, zelfs
na drie maanden. Door stipt de wenken der
beambten op te volgen, hebben velen hunuer
den arbeid ih het huisgezin of hun vak kunnen
hervatten en dit door toepassing van eenvoudige
middelen, de zelfde die in 't groot in de sana
toria toepassing vinden: rust, veel licht, veel
lucht, en goede voeding.
Wel is de tuberculose een volksziekte bij uit
nemendheid, want armoede werkt baar voort
woekeren zeer in de hand; doch zelfs te midden
van de grootste armoede kan nog heel wat ge
daan om deze ziekte met vrucht te bestrijden.
De patiënt moet dan ook worden doordrongen
van de onomstootehjke waarheid, dat hij niet
ziek zou zijn geworden als hij de kiemen zijner
ziekte niet had gekregen van een ander, en dat
hij er dus voor moet zorgen, dat zijn omgeving
en vooral kinderen zijn zoo vatbaar niet
worden aangetast.
Doch naast dezen raad moet de vereeniging
ook 'de daad geven. De beambte der vereeniging
kan niet komen met leege handen, doch heeft
te zorgen, dat een ligstoel worde verstrekt voor
het rusten en ook goede voeding, dat de patiënt
een eigen kamer krijgt, waar licht en lucht ruim
toegang hebbenhetzij door de „mooie kamer"
op te offeren, hetzij door, met geldelijken steun
der vereeniging, een betere woning te doen be
trekken.
Worden deze wenken opgevolgd dan zal na
een tiental jaren de statistiek zonneklaar uit
wijzen, dat de ziekie met vrucht is bekarapt,
gelijk ook na 1882, het jaar waarin dr. Robert
Koch de tuberkel-baccil ontdekte, reeds heeft
plaats gevonden.
Zal de plaatselijke Vereeniging tot bestrijding
der tuberculose haar nuttig werk goed kunnen
doen, dan moet ze dus kunnen beschikken over
geld èn om haar beambten zóo te kunnen sala-
rieeren, dat dezen zich geheel kunnen wijden
aan hun dankbare taak èn om den patiënten te
kunnen geven wat ze behoevenrust, veel licht,
veel lucht en goede voeding.
Daarom is het toe te juichen, datin de laat9te
jaren de middelen ruim toevloeien aan deze
vereenigingen. Zoo heeft de Regeering thans aan
de Amersfoortsche vereeniging verleend f600,
een heel uardig subsidie, en wat van nog
grooter beteekenis is, de Gemeente zal haar
reeds voor dit jaar een subsidie van f250 toe
kennen.
Doch van bovenaf allëen kan het niet komen
het volk zelf moet meedoen ieder moet zijn
penningske bijdragen. En dit zal cok hier ge
schieden, want geen enkele vereeniging is zóo
populair als deze, geen enkele wint zóo veel
leden, want ieder ziet door haar arbeid, haar
daadwerkelijke propaganda, telkens beter in,
dat hij, al heeft bij ook maar weinig te missen,
kan helpen bestrijden de zoogenaamde witte
pest.
Ik eindig dan ook met den wensch, dat gij
allen zult voldoen aan het verzoek, dat U in
de pauze zal worden gedaan, als lid toe te tre
den, al is uw bijdrage ook nög zoo klein, want
wij hebben dan althans uw moreelen steun en
kunnen dan met te meer kracht aanvangen met
onzen arbeid waarvan, ik ben daarvan overtuigd,
de Gemeente welhaaBt vele goede vruchten zai
plukken.
In de nu volgende pauze gingen een groot
aantal dames de zaal rond met lijsten, waarop
flink werd geteekend.
Er traden 35 nieuwe leden toe benevens enkele
beguustigers.
Wie geen gelegenheid had, de boeiende voor
dracht aan te hooreD, doch alsnog als lid wil
toetreden, melde zich aan bij een der Bestuurs
leden. De jaarlijk8che contributie bedraagt ten
minste een gulden; wie geen gulden kan missen,
kau toetreden als begunstiger tegen een door
hemzelveu te bepalen bedrag.
Na de pauze werd een reeks lichtbeelden ver
toond, die het gesproken woord nog beter deden
beklijven, nog verduidelijkten.
Het eerste der veelal zeer fraaie en steeds
zeer goed geprojecteerde beelden was de symbo
lische voorstelling der tuberculose, een draak
die een man in de volle kracht zijns levens
aantast door in zijn mond en neus te dringen.
Het volgende beeld toonde, dat in 1906 voor
kwamen in ons land 6 sterfgevallen door pokken,
155 dooi roodvonk, 357 door diphterie en 10 018
door tuberculose.
Tuberculose eischt dus meer offers dan alle
andere ziekten samentoch is zij te vermijden,
toch is zij met vrucht te bestrijden.
Een ander beeld gaf een sprekend overzicht
van het afnemen der sterfte door tuberculose.
Was het aaDtal in 1875 nog 33 per 10 000
inwoners, in 1907 is dit reeds gedaald tot 17
en dus bijna tot de helft verminderd. Blyft
door de betere en meer algemeene bestrijding
der ziekte, het aantal sterfgevallen zoo afnemen
dan zal werkelijk over 25 jaar er geen tuber
culose meer
Volgende W1J terstond bereid om de algemeene
Robert Kocb als Bond op den voorgrond te laten
lense kat, onaardoor daD de Beschermheeren als-
het longweel Eerevoorzitters der verschillende af
beelding va ons zeer goed te a'ade zullen komen,
die zich in dan eerst door het Hoofdbestuur
meldde. 'S moet worden opgetreden om, gerug-
Weer een '00r de voorspraak van voornoemde
delijke en WB» terstoud aan de Regeering te ver
leveren gevam een jaarlijksch Rijkssubsidie tot
bereulose is van onze eventueel e weduwen en
pokken, typP» zooals de Koninklijke vereeniging
Ook de lend al0 die van den heer Zeiler) thans
niets ten goean deze voreeuiging wordt jaarlijks
Typisch was*1»0 geschonken van f15000, terwijl
bolisch ontwja^BjkB wordt verhoogd met f13000
worse" (ergefkingen, donaties, legaten, contributies
Volgden e>at deze vereeniging over f28000 per
(waarvan he>eschikken".
13000 beddeer afwijzend beschikt op ons request,
zal hebben)1 we Rijks-snbeidie vragen tot we dat
doorn, HoogDe aanhouder wint. Dat is ook be-
Veel indruk°r deQ keer Zeiler, die te lange leste
van PapendiByks-subeidie kreeg van f1000, dat
lijder met vrdöde is verhoogd tot zelfs f 15 000.
eenkamerwor'.nt vele personen iu den lande, die
straat te 's-jQ met bet soms hoogst treurige lot
Btelling daar weduwen en weezen en volkomen be-
soons ligt.en#e keipen, ook financieel. Een Ryks-
de huisverzof echter beter, geeft meer cachet,
kensiek. verp-statuten worden nn en bloc ge-
Aardig wai
hen, die onen stelt voor te lezenDe vereeeni-
daarom tijde' ten doel de bestaande of komende
maande om pensioenwetten van terugwerkende
blijkbaar geedoen verklaren voor de weduwen en
Ook werdejolang d'1 doel niet is bereikt, worden
bij MunchorA)eengeóracht, waaruit deze weduwen
behepte kin' worden gesteund, waartoe ook sub-
krijgen en idt gevraagd van het Rijk. Als lid
tileerde loka!1 de vereeniging toetreden allegepen-
Zeer leerriP van 'eger, vloot en koloniale troepen
zichten der \*en rang van officier, wier eventueele
waaruit dag].en weezen niet gerechtigd zijn tot
over een goei1O0n-
den tubercuPr8tel wordt aangenomen met alge-
goed krachti^men. De afgevaardigde van Maaa-
De laatstekoudt zich omdat er sprake is van
Genestet'8 „gnderatand, waartegen zijn afdeeling
int is de afgevaardigd» van Rotter-
slechts een adviseerende stem en
't wó°k blanco.
Eeorde i9 de verkiezing van een defini-
be8tuur, dat de fnnctiën onderling zal
Be1 de vergadering te verlaten, zegt de
Dat gde van „Ons Belang", dat lof is ge-
In q de „Zwol8che Crt." en de staf is
Een warm0ver,de overi8e Pe™ hier te land*
ziin bevattel gii 8pr" aanleidinS een woord van
beelden da0^ te b™?8n d« «Ametef.
verslaggever als altijd tegenwoordig
heeft steeds op de bres gestaun
geldt het meer naar buiten bekend
ii> de nooden en de billijke verlangens
,n de actief dienende als van de oud-
Ho nni,>fl.Jren en kebben de eersten thans suc-
ut najaaiomt daarvoor ongetwijfeld een deel
der classis A Redactie van de „Amersf. Crt". die
kerk zal geq uitgebreide eu zeer juiste verslagen
September, orgde, dat het gesprokene ook naar
consistorie dhtbaar werd, juist in die kringen
itenn werd genoopt en dan ook in
In het v^e verkregen. Spr. verzoekt dringend,
terloops met?™™- Opplao").
(lat do wi]d» ng, (voarbij 119 stemmen
t, brieven!,?1 18 gehouden en de gelee-
O-tnhor iallen de benoeming aannamen welks
October a.s.aU,mming ge8chiedde, hebben gecon-
Het gewqjjijt het Hoofdbestuur saamgeateld
een brief ka: H. C. Maas, te Zwolle, Voorzitter
maximun-geg, te Amersfoort, Onder-voorzitter
een brief »ok, te Amersfoort, Secretaris; A. J.
Gram 10 Ct; *e ®en Helder, PenningmeesterJ. H.
van 200—51® Kampen, D. C. Boerma, te Den
elke 500 G' dan8en, te Rotterdam, Com-,
m flit n >rt K r o o k dankt voor het vertrouwen
p het. voorloopig Bestuur en spreekt
bezorgen bth a,t) dat de bestaande en de wel-
hulpkantoor/el te vormen aldeelingen hun volste
voor een V zullen stellen in het definitief Hoofd-
met maximum daardoor alleen kan het doel
voor een brij
5 ct. Voor 8Pr- da' Zeeland, waar de beweging
bedragen: v<jjs. gwteund, en dat Arnhem, van
1 cent per 5(ïg,l1"g1' £\let m het Hoofdbestuur zyn
hoven ri(in fel!lckt kunnen zij geaesumeerd zoo-
n*h -oofdkestuur moet worden uitgebreid,
Doven /au ic noodig zal zyn wanneer de hondar-
en voorts vitfoiineerden ten plattelands verspreid,
