BLOOKERS
No. 7659.
58e Jaargang
firma a h van cleeff
te AMERSFOORT.
Verschijnt Dinsdag Donderdag- en Zaterdagmiddag. Abonnement per 3 maanden fl.
franco per post 1.15. Advertentiën 16 regels 60 cent; elke regel meer 10cent. Bij regel-
abonnemeut reductie, waarvan tarief op aanvraag kosleloos. Legale, officieële- en onteigenings-
advertentiën oer regel 15 cent. Reclames 1—5 regels f 1.25 elke regel meer f 0.25. Groote
letters naar plaatsruimte. Bewijsnummers naar buiten worden in rekening gebracht en kosten
evenals afzonderlijke nummers 10 cent.
Bij advertentiën van buiten de stad worden de incasseerkosten in rekening gebracht.
kortegracht 9
Postbus 9.
TelephooD 19
Abonné's die
VERHUISD
zijn, worden beleefd verzocht,
hun nieuw adres op te geven,
opdat de courant behoorlijk
kan worden bezorgd.
Het geslacht Oranje-Nassau.
Nu ook hier pogingen worden aangewend om
alsnog de geboorte van Prinses Juliana te vieren
door een meer officieel feest dan bet zoo goed
geslaagde vreugdbeioon bij de oni vangst der
blijde tijding op 30 April (wellicht juist zoo
goed omdat die uiting zoo heel spontaan was)
en men zelfs denkt over een historischen optocht
kan het zijn nut hebben, hier alsnog over te
nemen hetgeen De Wereldkroniek" schreef over
het geslacht Oranje-Nassau en de hoofdpersonen
van dat geslacht.
Oranje-Nassau!
't Zijn vreemde woorden, allebei, vreemde
woorden, die echter in den loop der eeuwen zóo
innig met ons Nt-derlundscbe volksbestaan zijn
vergroeid, dat ze nationale zijn geworden in den
besten zin van het woord.
Van Frankrijk en van Duitscblund zijn ze tot
ons gekomen echter hier hebben zij bun glans en
hun luister verkregen.
Oranje was de naam van een land, gelegen
in het Zuiden van Frankrijk; Nassau lag in
Duitschland aan den Rijn, tegenover Mainz.
Ver buiten onze grenzen is dus de oorsprong
van den Oranjestam te zoeken en toch is hij
zóo innig met ons volk vergroeid, dnt alleen bij
het noemen van den naam Oranje het vader-
landscbe hart vol warmte begiut te kloppen.
In het kort willen we hier den voorspoedigen
groei van ons Vorstenhuis nagaan om bij de
heuglijke gebeurtenis, die nu weer geluk heeft
gebracht, niet alleeu in ons Vorstenhuis zelf
maar ook in de harten van alle Neder landers,
nog eens in herinnering te brengen Wat Neder
land aan het Oranjehuis te danken heeft.
In 793 werd Willem met den Hoorn zoo
genoemd naar den jachthoorn, dien hij in zijn
wapenschild voerde door Karei den Groote
beleend met de landen, door dezen op de Sura-
cenen veroverd, het Prinsdom Oranje, zoodat
Willem met den Hoorn dient te worden aan
gemerkt als de eerste Prins van Oranje.
Nog steeds leeft de herinnering aan den bij
naam van dezen Vorst voort in het wapen
der Oranje's, waarin sedert de jachthoorn is
blijven bestaan.
En ook de vlag, het „oranje, blanje, bleu",
waaraan voor de Nederlanden zooveel sohoone
herinneringen zijn verbonden, is, zij is h t ook
niet geheel ongewijzigd, in hoofdzaak gebleven
wat ze reeds was tijdens den eersten Prins van
Oranje, Willem met den Hoorn.
Rij na vierhonderd jaren later, in 118-5, kwam
het Prinsdom Oranje door huwelijk in het Huis
van Baux en de uit dit geslacht geboren, in
1235 overleden Willem V, was de eerste die
zich noemde „door de Gratie Gods, Prins van
Oranje".
Kerst veel later kwam, door den dood van
Raymond V van Baux, het Prinsdom Oranje
in het grafelijk huis van Chalon, daar Ray
mond's erfdochter gehuwd was met Jan van
Chalon.
l)e laatste Prins uit dit stamhuis was Phili-
bert van Chalon, die bij zijn dood, in 1530, al
zijn bezittingen vermaakte aan zijn zuster
Claudia.
Door het huwelijk van deze Prinses, die
in 1515 tweede gemalin was geworden van
Hendrik III, Graaf van Naesau-Dillenburg,
Vianden en Dietz, werden voor net eerst de
namen Oranje en Nassau met elkaar ver
bonden.
De zoon van Hendrik III, de op den 3en
November 1518 geboren René, noemde zich dus
later Rent' van Chalon, Prins van Oranje, Graaf
van Nassau, enz. Na den dood van zijn vadet
kreeg hij de Nedt-rlandsche bezittingen.
Zijn devies, waarvan een deel nov steeds de
wapenspreuk van ons Vorstenhuis is gebleven,
was „Je Maintiendrnj, Chalon".
In 1543 werd hij, na drie jaren te voren in
het huwelijk te zijn getreden met Prinses Anna
van Lotharingen, aangesteld tot Stadhouder van
Holland, Zeeland en Utrecht.
Al» keizerlijk veldheer deelnemend aan het
beleg van Saint Dizier, in Champagne, werd bij
zwaar gewond en stierf den volgenden dag, 18 Juli
1544.
Daar hjj geen kinderen naliet, stierf met hem
het geslacht van Chalons uit.
Doordat René van Chalons tot zijn erfgenaam
had benoemd zijn neef Willem den Zwijger, die
daardoor Prins van Oranje werd en zijn wapen
spreuk „Je Maintiendrai" overnam, komen we
tot den eersten en den grootsten der Prinsen
van Oranje, wiens naam onafscheidelijk aan de
ontwikkeling van ons volksbestaan is verbon
den.
Het is hier de plaats, nader de afstamming
na te gaan van dezen Prins, die zich den eer
naam „Vader des Vaderlands" zoo volkomen
waardig heelt gemaakt.
De volledig bekende geschiedenis van het
geslacht Nassau, dat behoort tot een der oudste
van Duitschland, klimt op tot de elfde eeuw,
maar de afstamming klimt tot veel verder op,
zelfs tot Werner, die omstreeks630 major domus
was van Dagobert 1
Wij zullen onze geschiedenis beginnen bij
Hendrik II, Graaf van Nassau, den stichter van
het kasteel Dillenburg, eeu der prachtigste en
best versterkte vorstenverblijven uit het Rijn
land.
Omstreeks 1230, volgens anderen in 1240,
stierf deze Hendrik II op zijn slot te Nas
sau.
Uit zijn huwelijk met Mathilda, Gravin van
Gelder, waren acht kinderen gesproten, van
welke voor de geschiedenis de belangrijkste zijn
Walram en Otto.
Bij verdrag van 17 December 1255 werden
dooi deze beide broeders de rijke bezittingen
van het Graafschap Nassau verdeeld. Wiesbaden
Idstein en Weilburg, benevens al de landen
gelegen aan de Lahn, kwamen aan Walram. In
1250 was hij gehuwd met Adelheid van Kat-
zenelnbogen en na den dood van Keizer Rudolph
van Habsburg werd hij gekozen tot diens op
volger en als zoodanig den 24 Juni 1292 te
Aken plechtig gekroond.
Otto Graaf van Nassau, Wairam's jongere
broeder, verkreeg in 1255 de bezittingen Dillen
burg, Siegen, Beilstein, Herhorn, enz. Hij was
gehuwd met Agnes van Deiningen en is de
stamvader van den Ottoschen tak der Nassau's,
uit wrik*.- H.M. Koningin Wilhelmina afstamt.
De kleinzoon van dezen Graaf Otto, die even
eens Otto heette, huwde in 1 $31 met Adelheid
van Vianden, Sint Vijt, Budgenbach en Dags
burg, door welk huwelijk de Nassau's in de
Nederlanden zijn gekomen.
Uit het huwelijk van Graaf Otto van Nassau
met Adelheid van Vianden sproot Johan I,
Graaf van Nassau-Dillenburg, Heer van Breda.
Door zijn huwelijk met Johanna van Polanen,
uit het Huis van Wassenaer-Duiven voorde, ver
kreeg hij uitgebreide bezittingen in de tegen
woordige provincie Noord-Brabant. Hij stierf te
Breda den 3en Mei 1442.
Zijn zoon, Johan IV, die bekend stond als een
der rijkste Vorsten van zijn tijd, huwde in 1440
eveneens met een Nederlandselie, Maria, Gravin
van l,oon en Heinsberg.
Van de zes kinderen uit dit huwelijk, huwde
de op den 17 Mei 1451 te Breda geboren En-
geibert II in 1468 te Coblenz met Cimburga,
Markgravin van Baden, welke echt kinderloos
bleet. Beide echtgenooten werden in de Groote
kerk te Breda begraven, waar op hun graf een
prachtig monument werd opgericht.
Door het kinderloos overlijden van Engelbert
II erfde diens broeuer Joban V zijn goederen,
zoowel die hier te lande als in Duitschland.
Zijn gemalin, Elisabeth, Landgravin van
Hessen, schonk hein zos kinderen, onder welke
de reeds genoemde Hendrik III, wiens zoon
René van Chalon zijn bezittingen, zooals gezegd,
vermaakte aau Prins Willem I, een zoon van
den broeder van Hendrik III, Willem den Rijke
en dus zijn neef.
Willem de Rijke werd 10 April 1484 te Dil
lenburg geboren en koos dit slot tot zijn resi
dentie. Bij deoling met zijn broeder Hendrik
verkreeg hij do Duitsche erflanden van Nassau
en werd in 1535 lid van deu Smalkaldischen
bond.
lu 1506 huwde hij met Walburga van Esmond
en later, 20 September .1531 met Juliana, Gravin
van Stolberg-Werningerode. De oudste zoon uit
dit tweede huwelijk, waaruit veertien kinderen
werden geboren, was Willem I, Prins van
Oranje-Nassau, het hoofd van den tak Oranje-
Nassau.
Slechts tot zijn elfde jaar bleef Willem I, die
later iu de geschiedenis als Willem de Zwijger
werd aangeduid, op het kasteel Dillenburg. In
MEN MOGE U NAMAAK
OPDRINGEN,
HOUDT VAST AAN
DAALDERS
CACAO;
CE WEET DAT DIE
UITSTEKEND IS.
1544, het zelfde jaar dus waarin hij de bezuini
gen van zijn neef René erfde en den naam Wil
lem van Oranje aannam, kwam hij op verlan
gen van Keizer Karei V als page aan diens Hof
te Brussel.
Vele jaren lang, gedurende welke Willem I
door Keizer Karei met eer werd overladen, zag
hij zijn gebuorteslot niet terug, totdat hij daar
in 1567, tijdens de regeering van zijn broeder
Johan VI, met een gevolg van honderdvijftig
personen, bescherming kwam zoeken tegen de
wreedheden van Keizer Karel's zoon en opvolger
als Heer dezer landen, Philips van Spanje
van den Hertog van Alva.
Sedert dien tijd bereidde Willem I zijn plannen
voor om den Nederlanden, die zwaar ouder het
Spaaosche juk zuchtten, de burgerlijke- en
godsdienst-vrijheid te scheuken. Herhaaldelijk
beruadslaagde hij met machtige geestverwanten
geen offers waren hem te zwaar.
En toen den 14 April 1568 een gezantschap
uit de Nederlanden zijn hulp kwam inroepen,
trok hij nog in den herfst van het zelfde jaar
met een leger hun te hulp. Deze krijgstocht,
hoewel eervol, had niet bet gewenschte gevolg
en in 1569 kwam Willem I, als boer verkleed,
weer in Dillenburg aan.
Nadat hij in de tweede volgende jaren alles
wat hij bezat gebruikt had om opnieuw een
leger uit te rusten, verliet ij 29 Juni 1572 an
dermaal het vaderlijke kasteel, nu om er nooit
weer te koeren.
Van nu af bleef hij onafgebroken in de Ne
derlanden, waarvan hij aan de Noordelijke pro
vinciën de vrijheid wist te geven.
Den 10 Juli 1584 werd hij door Balthazar
Gefards te Delft verraderlijk vermoord.
Bij Willem den Zwijger, het hoofd van den
tuk Oranje-Nassau, hebben wij iets langer stil
gestaanin het kort willen we nu de verdere
ontwikkeling van den stamboom vervolgen.
Uit het tweede huwelijk van Willem deu
Zwijger met Anna, hertogiu van Saksen, werd
geboren Prins Maurits, de grootste veldheer
van zijn tijd, die zijn vader opvolgde als Stad
houder van Holland, Zeeland, enz. Bij zijn dood,
up 23 April 1625, werd hij opgevolgd door zijn
halfbroeder Frederik Hendrik, zoon van Louise
de Colligny, de vierde vrouw van Willem deu
Zwijger. Zijn gemalin was de in onze geschie
denis zoo bekende Amulia, gravin van Solms-
Braunsfeld.
Frederik Hendrik, die in zijn tijd als de
meest ervaren veldheer in Europa gold en deu
bijnaam „stedendwinger" verwierf, werd na
korte onderbreking (het Eerste Stadhouderloos
tijdperk) opgevolgd door zjju zoon Willem II.
Deze stiorf jong. Het Tweede Stadhouderloos
tijdperk volgde, tot in het rampjaar 1572 zijn
zoon Willem HI tot Stadhouder werd uitgeroe
pen.
Door diens huwelijk met Mary, dochter van
Jacobus van Engeland, verwierf Willem III in
April 1689 ook de Engelsche Koningskroon.
Hij Btierf ten gevolge van een val van zijn
paard don 19 Maart 1702 to Hamptoncourt,
zonder kinderen na te laten. Zijn neof Johan
Willem Friso van N'assuu-Dietz als eenigen
erfgenaam zijner goederen aanwijzeud.
Johan Willem Friso stamde in rechte lijn af
van Jan VI, Graaf van Nassau-Dillenburg,
Katzenelnbogen, Dietz, enz., genaamd Jan de
Oude, een jongeren broeder van Willem den
Zwijger, die het slot Dillenburg bewoonde toen
Willem daar na den dood van Karei V voorde
eerste maal terugkwam.
Jan de Oude is driemaal gehuwd geweest,
eerst met Elisabeth, Landgravin van Leuch-
tenbergtoen met Cunigonda Jacobs, Keur
vorstin van de Paltz, uit het huis van Sim
meren daarna met Johanna, Gravin van Sayo-
Wittgensteiu. Zijn eerste vrouw schonk hem
dertien, zijn tweede vier, en zijn derde zeven
kinderen.
De oudste zoon uit z\jn eerste huwelijk,
Willam Lodewijk, Graaf van Nassau, werd in
1534 benoemd tot Stadhouder van Friesland,
in 1594 tot Stadhouder van Groningen en ia
1596 in Drente.
Hij was gehuwd met Anna Prinses van Oranje-
is assau, dochter van Willem den Zwijger en dus
zijn volle nicht.
Uit dit huwelijk kwamen geen kinderen voort,
zoodat Willem Lodewijk, toen hij 31 Mei 1620
te Leeuwarden was overleden, werd opgevolgd
dour zijn broeder Ernst Casimir, Graaf van
Nassau-Diet!.
Deze was gehuwd met Sophia Hedwig, Herto
gin van Brunswijk-Wolfenbuttel.
In 1633 kwam het Stadhouderschap van Fries
land, enz., door opvolging aan hun zoon, Hen
drik Casimir I, die op 14 Juni 1643 ongetrouwd
sneuvelde.
Hij werd dus opgevolgd door zijn broeder
Willem Frederik, Graaf van Nassau-Dietz, die
door Ferdinand III in den Vorstenstand verhe
ven werd. Hij huwde 2 Mei 1652 Albertine Agnes,
Prinses van Oranje-Nassau, dochter van Frederik
Hendrik, die hem twee dochters en éen zoon
schonk.
De zoon, Hendrik Casimir II, Vorst van Nas-
Bau-Dietz, Graaf van Katzenelnbogen, Vianden,
enz., die 18 Januari 1657 te 's Gravenhage werd
geboren, volgde zijn vader, toen deze 24 October
1664 te Leeuwarden was gestorven, op, onder
voogdij van zijn moeder, om in 1679 zelf de
teugels van het bewind in handen te nemen.
In 1683 huwde hij Henriette Amalia, Prinses
van Anhalt-Dessau, uit welk huwelijk negen
kinderen sproten, onder welke Johan Willem
Friso (geboren te Dessau deu 4 Augustus 1687)
die, r joals tevoren in dit artikel reeds vermeld,
erfgenaam werd van zijn neef Willem III Ko
ning van Engeland en dus sedert 19 Maart 1702
den titel voerde van Prins van Oranje.
Den 26 April 1709 was bij gehuwd met Maria
Louisa, Landgravin van Hessen-Cassel. Twee
jaren later, 14 Juli 1711, verdronk deze jeug
dige krijgsheld op wegnaar 's Gravenhage door
het omslaan va den pont tusschen Willemstad
en Geertruidenberg, aan den Moerdijk.
Anderhalve maand na zijn dood, den Isten
September 1711, werd te Leeuwarden zijn zoon,
Willem Carel Hendrik Friso geboren. In 1739
erfde deze Dillenburg, in 1742 Siegen, en 1743
Hiidamar en had alle Oitomsche landen in zijn
bezit. Eerst was hij Siadhouder van Gelderland
daarna van Friesland, Groningen en Drente
en op. den 26sten April 1747 werd hij onder
den naam van Willem IV uitgeroepen tot
Stadhouder van Holland, Zeeland enz.
Op 25 Maart 1734 trouwde hij met Anna van
Hannover, kroonprinses van Groot-Brittanië, uit
welk huwelijk op den 8 M iart 1748 is -espro
ten Willem V, Prins van Oranje-Nassau, Graaf
van Katzenelnbogen, Vianden, enz. enz.
Willem V trad 4 October 1767 te Berlijn in
deu echt met Frederika Sophia Wilhelmina van
Pruisen, die hem o.a. op 24 Augustus 1772 te
's-Gravenhage een zoon schonk, Willem Frede.
rik, Prins van Oranje Nassau, die op 1 Decem
ber 1813 Souvereine Vorst der Nederlanden
werd en volgens het Weener Congres in 1815
Noord- en Zuid-Nederlar.d verkreeg. Op 16 Maart
1815 werd hij onder den naam Willem I tot
Koning der Nederlanden uitgeroep'en.
Op 1 October 1791 was hij te Berlijn in het
huwelijk getreden met Prinses Frederika Louisa
Wilhelmina van Prutsen, die do moeder werd
van deu held van Quatre Bras en Waterloo,
welke als Koaing Willem II in 1840 zijn vader
opvolgde.
Hij huwde 21 Februari 1816 met Anna Pau-
lowuu. Grootvorstin van Rusland, uit welk
huwelijk vier zoons en éen dochter sproten.
De oudste zoon, geboren 19 Februari 1817 te
Brussel, volgde zijn vader als Willem III opals
Koning der Nederlanden.
De 18 Juni 1S49 huwde hij Sophia Frederika
Mathilda van Wurtemberg, die hem drie zonen
schonk, Willem, Maurits en Alexander, die
evenwei alle drie vóór hun vader stierven.
Den 7 Januari 1879 hertrouwde Willem III
te Arolsen met Prinses Adelheid Emma
Wilhelmina Theresia van Waldeck-Pyrmont, uit
welk huwelijk 31 Augustus 1880 te 's Gravenhage
werd geboren Wilhelmina Helena Paulina
