Zaterdag 3
1909.
No. 7682.
58e Jaargang,
UITGAVE
firma a h van cleeff
te AMERSFOORT.
Verschijnt Dinsdag Donderdag- en Zaterdagmiddag. Abonnement per 3 maanden f\.
franco per post 1.15. Advertentiën 16 regels 60 cent; elke regel meer 10cent. Bij regel-
abonnement reductie, waarvan tarief op aanvraag kosleloos. Legale, officieële- en onteigenings-
advertentiën per regel 15 cent. Reclames 1—5 regels f 1.25 elke regel meer f 0.25. Groote
letters naar plaatsruimte. Bewijsnummers naar buiten worden in rekening gebracht en kosten
evenals afzonderlijke aummers 10 cent.
Bij advertentiën van buiten de stad worden de incasseerkosten in rekening gebracht.
KORTEGRACHT9
Postbus 9.
Telephoon 19.
Raadsverkiezing en strijd-
program.
De heer N. van Hinte, Algemeen secretaris
van den Bond van Ned. Gemeente werklieden
en lid van den Gemeenteraad van Rotterdam,
besprak gisieravond dit onderwerp in do groote
zanl der Sociëteit „Vereeniging" voor een vrij
talrijk gehoor,
Inleider zeide ongeveer:
Nu de Raadsverkiezing voor de deur staat,
wonsch ik er op te wijzen, dat wij als Gemeen
te-arbeiders er groot belang bij hebben, te zor
gen hoe de Raad is saamgesteld. Hoewel het
overgroote meerendeel der Gemeenteraden nog
niet democratisch is, wordt toch meer en meer
rekening gehouden met de democratie. Dit valt
zeer toe te juichen, want de Gemeente-arbeiders
kunnen geen vrede hebben met de arbeidsvoor
waarden, zoowel wat bet loon als de arbeidsduur
en bet pensioen betreft. Het wordt dan ook tijd,
dat een taaie en volhardende strijd wordt aan
gebonden en er niet door hen wordt berust.
Het werklieden-reglement, dat te Amersfoort
Dogal eenigen tijd onderweg is, zal ook niet alles
brengen omdat de Raad zoo kapitalistisch is
zaamgesteldgeen enkel werkman heeft er zit-
zitting in; er is dus niet anders te verwachten dun
een kapitalistisch besluit.
De klasse der patroons organiseert zich meer
en meer in vereenigineen en tracht zooveel
mogelijk voordeelen te behaloti, natuurlijk ten
koste van de werklieden. Als bewijs diene het
streven van den Ned. Aannemersbond, die zich
zelfs zóo verzet tegen de artt. 1635 c en d van
het Arbeidscontract, dat hij het Gemeentebestuur
van Deventer boycotte en wiens leden weiger
den in te Bchrijven voor den bouw der Ge
meente-gasfabriek aldaar; getuige ook de Ned.
vereeniging van werkgevers, die zich o.a. ver
zotte tegen de Ongevallenwet en deze verknoeide
door het zijpaadje der eigen-risico.
De bedrijven, die worden geëxploiteerd door
een Gemeente vormen den hartslag van bet
gemeentelijk loven immers gasfabriek en rei
niging komen ten goede aan de geheele burgerij.
Het gas is niet meer een luxe-artikel van 10
a 12 cent, doch door den veel lageren munt-
ga8prijs een artikel van de arbeidersklasse, die
niet meer bij het aangaan van een huwelijk
een fornuis koopt, doch gebruik maakt van
gaskomforen. Vroeger werden alleen de voor
name wijken gereinigd de stegen en sloppen
werden wel eens en ook wel eens geregeld ver
geten, doch sedert ook daur schoon-schip wordt
gemaakt, zijn de epi lemieön verdwenen. Het is
dus van hoog belang, dat beide takken van
dienst goed funclioneeren.
Het is nu auu de Gemeente-arbeiders, be
hoorlijke arbeidsvoorwaarden te bedingen en
zij kunnen dit door gebruik te maken van hun
stembiljet.
Rijk en arm heeft er belang bij, dat do Ge
meen te-bedry ven niet worden stopgezet ten ge
volge van slechte arbeidsvoorwaarden. Jn de
particuliere bedrijven zijn andere middelen om
de patroons te dwingen doch indien Gemeente
arbeiders staken, dan zetten ze ook bot mes op
de keel van hun klassegenooten. En door te
staken, brengen zij geen financieele schade toe
aan .hun patroons; do tractementen der Direc
teuren gaan door, ja allicht krijgen dezen een
extraatje; de Burgemeester en de Wethouders
der bedrijven ontvangen ook geen cent minder.
Ook werken Gemeente-werklieden de concurren
ten niet in de hand, want de Gemeen te-bedrij
ven zijn alle monopolies.
Blijft dus alleen het zeer scherpe wapen der
werkstaking, dat de leiders aarzelen om te han-
teeren omdat zij bun eigen klassegenooten
daardoor in 't gedrang brengen.
Een Gemeentebestuur moet er daarom te moer
rekening mee houden, dat de arbeidsvoorwaar
den zóo zijn, dat de gezinnen or behoorlijk van
kunnen rondkomen, dat de arbeidstijd hoogstens
tien uur zij, dat behoorlyk verlof worde ge
geven, dat bij ziekte vol loon wordt uitbetaald,
enz.
De zaak is z6o. Aio «ij onze positie wenschen
verbeterd te zien, vaardigen wij ons Bestuur af
naur de Directie, wier meewerking wy verzoeken
tot doorvoering van onze eiBohen. Als d« Direc
teur zijn volle meewerking geeft doch niet
ons afscheept met prnatiea, zich dekt achter
den Raad, ons van 't kastje naar dim muur
zendt dan is de zaak gauw gezond. Lukt het
onderhoud met den Directeur niet, dan wenden
we ons tot de bedrijts-commissie, vervolgens
tot B. en W. en ten slotte tot den Raad, die
in hoogste instantie heeft te beslissen.
Maar dan. Veelal stellen B. en W. voor, de
zaak te stellen in hun handen, d. i. te verwij
zen naar den prullemand. Of, als B. et. W. een
andere strooming in den Raad bemerken, dan
stellen zij voor, do zaak naar hen te renvoyee-
ren om prae-addee, d. i. wacht maar twee,
drie jaargetuide het werklieden-reglement
te Amersfoort, dat al twee jaar onderweg is.
Daarom moeien do Gemeente-arbeider en zijn
klassegenooten hun stembiljet gebruiken om
invloed te oefenen op de Raadsleden, en vooral
hen kiezen, welke volgens hun program wer
ken in de richting der arbeidersklasse.
Dit beteekent niet een stopzetten der bedrij
ven, doch een geleidelijk verbeteren der arbeids
voorwaarden dus een handelen èn in 't belang
der gemeenschap èn in dat der arbeiders.
DttiseeD wettig middel, waardoor wij kiezen
onze eigen patroons.
Het stembiljet wordt óok wel gebruikt als
de Raad een zeer reactionaire daad uithaalt,
zooalB bijv. te Amsteidam, waar drie ambtenaren
werden ontslagen omdat zij zich verstoutten
niet onware, doch wel schérpe stukken te schrij
ven in „Het Prinsenhof". Toch zijn nu B. en
W. gekomen met een voorstel om de admini
stratie-gebouwen der gasfabriek te vergrooten
en hebben zij dus erkend de juistheid dier
stukken. We hebben toen in samenwerking
met andere ambtenaren, de onderwijzers, ge
tracht den Raad te doen terugkomen op dat
ontslagonze pogingen hebben gefaaldde
reactionaire Raad wenschte niet in te gaan op
de vredelievende oplossing, doch trachtte ons
terug te dringen, ons te verdeelen. Maar nu
ook brengen wij Gulden, een uitstekend en
kundig ambtenaar, in den Raad, krachtenB ons
kiesrecht (applaus;.
Dat is een hooger, edeler strijdwijze dan die
van B. en W., een edele wraak, lang niet zoo
gemeen als die van B. en W. Wij zenden hun
derekening thuis, langs volkomen wettigen weg.
En Gulden komt er in.
En geen oogenblik zullen we nalaten, de
zelfde taktiek ook hier en overal elders toe te
passen.
Wat de verbetering der arbeidsvoorwaarden
betreft, die is, ofüchoon de Bond nog pas negen
jaar besiaut, zelfs te Aniersfoort bereikt en
ook elderszöo goed zelfs, dat de Chr. collega's
in hun orgaan „De Banier" dit erkenden en
toeschreven aan onze taktiek. Eén fout maakte
„de Banier", zij noemde onzen Bood socialistisch.
Hij is dat niet; was het maar zoo, doch daar
zijn wij nog veraf.
Ik zelf ben Raadslid van Rotterdam en weet
dus, dat er rekening dient gehouden met de
Gemeente-linanciën. Doch als een deel de
hooge ambtenaren ulleB krijgt, mag een an
der deel do kleintjes toch hok wel wat
hebben, te meer omdat zij 't zoo verbazend veel
meer noodig hebben. De Burgemeester van Rot
terdam had by zijn benoeming f8(J00, doch hij
beweerde daarvan niet te kunnen rondkomen
en men gaf hem een loonsverhooging van f 80
nor week, zoodat hij f12000 per jaar kreeg.
Eu een arbeider kan nog geen kwarije per
week meer krijgen.
Wij trachtten dezen winter een Gemeente-sub
sidie te krijgen voor de werkloozen, iets vun
groot sociaal belang. Wat we kregen? Een rao-
tio, waarbij de wenschelijkheid werd uitgesproken
voor een onderzoek. Maar wel kon f '25 000 wor
den uitgegeven voor een diner bij het scheep-
vaartfeest. Hoe rijmt zich dit dan toch.
llier te Amersfoort gaat het precies eender;
hier hebben de ambtenaren 6ok een verbuzend
hoog loon, maar zij die het eigenlijke werk
doen, krijgen niets. Daarom guat op uw ach
terste beenen staan en port de landsregeering
op, dan zal ook dit veel verbeteren.
Wy Gemeente-arbeiders moeten daarom in
den Raad brengen mannen, die willen en die
kunnen en die voelen met de arbeidersklasse.
En wij mogen dit ook doen, want daarmee
volgen wij slechts het voorbeeld onzer legen-
standers, bijvoorbeeld van den Aannemersbond,
die zno'n kruchtigd aanbeveling schreef voor
den anti-rovolutionnair Van der Vlugt, hoewel
die Bond, evenals de onze, bestaat uit vogels
van zeer diverse pluimage, die slechts éen punt
vau overeenkomst hebben, met name den geld
zaak. Wanneer de patroons dit doen, hebben
wij het recht het zelfde te doen en wij zullen j
dan ook brengen onze mannetjes in Kamer en
Staten en vooral in den lluad, opdat onze 1
eisclion niet worden genegeerd en doodgezwegen,
De Bond dan wil o.a. het volgende.
Samenstelling van een werklieden-reglement
waaronder alle werknemers vallen, óok de
hoogste ambtenaar.
Volledig vakonderricht en vaste aanstelling
op 2l-jaiigen leeftijd. Te Amersfoort worden
geen jongens geëxploiteerd, dooh elders loopen
12 en 13-jarige jongens met den ratel tot zij
19 jaren zijn en dan als niet-vakman worden
weggezonden.
Vaste aanstelling na éen jaar losBen dienst.
De geBchiktbeid is dan al wel gebleken.
Uitkeeren van vroeger loon bij plaatsing in
anderen werkkring. Een versleten gasstoker,
die f 13 ontving, ';an dan niet als lantaarn-
poetzer met f9 worden afgescheept. Al6 ze 't
durven wugen, ook hier zoo'n bepaling in bet
reglement op te nemen, zullen we op onze
achterste beenen gaan staan en uitzoeken wie
daar vóór stemde bij de eerstvolgende ver
kiezing komt dan boontje om zijn loontje
(applaus).
Bij slaking mag geen overplaatsing van de
eenen tak van dienst geschieden bij den anderen
Dit is in 't belaug dar gemeenschap. Hei solida
riteitsgevoel is wel zóo ontwikkeld, dut geen
fatsoenlijk arbeider onderkruipersdiensten wil
doen. Te Kiel is een zeer groote strijd uiige-
broken onder de reinigers. De dagploeg wei
gerde voermanBdiensten te doende nachtploeg
weigerde ook andere branches eveneens en nu
zijn 488 man uitgesloten, maar ook in alle
dienstvakken te Kiel is nu esu wanhopige wan-
orde.Te Maastricht in het donkere Zuiden
zorgde de heer Ruys de Beerenbrouck die
toch waarlijk niet rood op den graat is er
voor, dat bij staking geen overplaatsing kan
geschiedenwaarom zou dat hier, in het
verlichte Noorden, dan óok niet gaan? Het
aanwezige Raadslid en de candidaten mogen dit
bedenken.
Volledige erkenning onzer organisatie. Hier
behooi e een woord van hulde aan de Raads
commissie, die wel niet vlug genoeg werkt,
maar toch èn het afdeelingsbestuur èn het
Hoofdbestuur raadpleegde, maar daarmee geheel
bleef in de lijn van den liberalen Minister De
Meester en den R. K. Minister Loeff.
Indien de Raad onze organisatie ronduit
erkent, dan worden de grieven, goed voorbereid,
ter sprake gebracht by de directie.
Een arbeidsdag van 10 uur volgens de
motio-Aalberse als 't even kan, nog minder.
Een minimum-weekloon van f 10 met 5-jarige
verhoogingen van 60 cent per week. Een groot:;
schande voor Amersfoort is het, dat het 'l.ans
nog wel vak lieden laat werken voor f s.30 en
fB.öO. De periodieke verhoogingen dienen om
eeu einde te makeu aan de sirooplikkerij en
hen die rechte ruggen hebben óok meer te doen
krygen.
Dezen looneisch gronden wij hierop, dat de
patroons-vereenigiiigen (Naamlooze Vennoot
schappen, cartels, trusts, enz.) de prijzen der
eerste levensbehoeften willekeurig opjagen en
dus een grooten strooptocht houden op de zak
ken der arbeiders.
De prijs der potroleum steeg van 5 tot 10
cent, raapolie van 35 lot 40, vurkensvlecsch
zelfs paardenbief van 40 tot 45, margarine
van 42 tot 50, boekweitegort van f7.50 tol f 9.50,
ryst van fll tot f 15 nog meer? Zooveel
te beterdat bewijst dan de juistheid van onzen
eisch,dat werklui uiet in slechter conditie mo
gen komen.
Voor overuren26 pCt voor de eerste, 100
pCt by nacht en Zondaguarbeid.
Vol loon bij ziekte en milili:-dienst. Delft
en Enschede geven een vol jaar vol loon bij
ziekte andere Gemeenten twee jaarSchiedam
zoolang ze ziek z.jn (applaus),
Ean verlof van 14 dagen per jaar, achter
elkaar.
Een scheidsgerecht moet ook hier ingevoerd.
In 1906 werden in Den Haag 2400 werklui
gestraftin 1907, toeu het scheidsger-cht was
ingevoerd, slechiB 800. Welke bergen van leed
en van wrok. Zulk een scheidsgerecht moet
bestaan uit 2 leden van het Gemeentebestuur,
2 Gemeente-werklieden en éen door beiden
gekozene, die niet in eenige betrekking mag
staan tot bet Gemeentebestuur. Is er een scheids
gerecht dan kan niet meer voorkomen bet
ontslag als van Gulden en zijn makkers of van
onzen Bonds-voorzitter, die in 1903 niet staakte,
doch de stakerB voorlichtte.
Pensioen voor onszelven, onze weduwen en
onze weezen zonder premie-betaling. Dit be
staat reeds in 18 Gemeenten en dat het nog al-
tyd niet to Amersfoort bestaat, is een bewijs er
voor, dat geen hart in den Ruad klopt voor de
arbeiders en dal dus een klussegenoot daarin
moot gekozen (applaus)-
Daarom moet er ander bloed in den Raad en
niet de zweep van Troeletra, maar de zweep der
organisatie moet er eens achter (applaus). Er
moeten niet meer collectetjes gehouden om van
ons schamel loontje een weduwe aan een nerink-
je te helpen.
Wat zeggeD nu de politieke partyen over al
dit
De oud-liberalen niets.
De nieuw-liberalenniets.
De Vryzinnig-democratenwillen regeling
rechtspositie stakingsverbod geen revolution-
naire propaganda. Dat is wel erg vaag.
De anti-revolutionnairehebben zooiets van
een Gemeente-program, de Wethouders De Vries
en De Wilde, die als Raadslid democratischs
liederen zongen, zingen na echter al gouverne-
menteele.
De Roomsch-Katholieken hun Bureau voor
sociale actie sprak zoowat van scheidsgerecht en
looDsregeling, doch de R. K. Raadsleden lappen
dit aan bun laarsgetuige Limburg en Brabant.
De sociaal-democraten zijn de eenigen, die in
bet program onze eischen hebben overgenomen.
De vt-rgadering weet nu hoe ty moet kiezen.
Daarom versterkt uw organisatie en vergeet uw
kleioe onderlinge verschilletjes; zorgt, dat die
organisatie bij de komende verkiezing zich doet
gelden brengt roenscben van eigen vleesch en
bloed in deD Raadzorgt, dat deze zóo is saam-
gesteld, dat gij er voordeel van kunt plukken.
Alsnu, te 9.41), werd gelegenheid gegeven tot
debat.
De heer Th. S a n d e r b had gemeend een
zuiver neutrale vereeniging van Gemeente-werk
lieden te ontmoeten, doch de inleider bleek niet
geheel en al neutraal. Spr. standpunt is dit:
hij zal het maatschappelijk belang behartigen,
zoowel moreel als materieel. Inleider was hoogst
eenzijdig; hij gooide de geheele schuld oer
slechte poBitie op de bourgeoisiedat is wel
makkelijk, doch niet juist. Immers de eene helft
der arbeiders isdemocratisch en de andere
clerikaaldie verdeeldheid is de groote schuld,
dat de arbeiders in hun tegenwoordige positie
zijn. Hoe zal men in een huishouden iets kun
nen tot stand brengen als men 't oneens is.
Inl. heeft toiaal over 't hoofd gezien, dal ome
Gemeentewet al dateert van 1851 en daard >or
verundoringe dikwyls onmogelijk maakt. Iinmers
thans is niet meer hoofdzaak politie-zorg, doch
allerlei administratie.
lol. heeft inlusschen ook veel waars gezegd.
We leven in een heel anderen tyd dan 30, 40
jaar geleden, toen er geen organisaties beston
den. Nu zijn er krachtige organisaties aan
weerskanten en is er daardoor krachtige strijd.
Als de werklieden even eensgezind zyn als de
patroons, kunnen zij hun positie verbeteren.
Dan behoeven wij geen hulp te vragen in Den
Haag. Daartoe moeten zij democratische ver
tegenwoordigers afvaardigen.
De heer Van H i u t e repliceerend, zeide, dat
de debater hem erg was tegengevallen. Inl.
groote opzet van héél zijn betoog was, dat de
werklieden moeten deelnemen aan de verkie
zingen ten einde hun arbeidsvoor waarden te
verbeteren. Heeft deb. dit tegengesproken?
De heer Sanders: Neen.
De heer Van Hinte: Juist. Maar hoe
heeft deb. dan kunnen denken, dat ik hier
anders stond dan als Secretaris van den Bond,
dus eenzijdig, en volstrekt niet neutraal (applaus).
Het is toch wel zoo klaar als een klontje.dat
wij dezen weg inslaan, juist zooals de Aanne
mersbond, die ook bestaat uit allerlei heterogene
bestanddeelen, van anti-revolutionnair tot vry-
zinnig-democraat, doch die wijselyk geen ru
zietjes maakt over neutraliteit of antithese.
Daarom ook zei ik arbeiders, maakt óok geen
ruzie, laat uw meenmgsverschil rusten, doch.
strydt eerlyk samen voor uw gezamenlijke be
langen.
En wie heeft den heer Sanders gezegd, dat
wij neutraal waren?
De heer Sanders: Ik dacht het.
De heer Van Hinte: Dan dengen nw
dochters niet.
De hoer Sanders: Maar U wenscht toch
sociaal-democratische Raadsleden.
De heer Van Hinte: Welnu nog mooier.
Ik zeionze Bond is niet socialistisch. En
nu zegt de heer Sandersnw Bond is wel
socialistisch.
De heer Sanders: Dat hebt Uverkeerd be
grepen, Ik heb gezegd, det in uw Bestuur socia
listen zitten. Ik wil nu vragen welke kleur uw
Bond dau wel heeft.
De heer Van Hinte: Als de heer Sanders
nu met vooropgezette bedoelingen het debat...
De heer Sanders: Maar
