Wat is het doel dezer
enquête?
De op 27 Juli j.l. in de groote zaal dei*
sociëteit „Vereeniging" gehoud en vergadering,
belegd door de 2de afdeeüng der Commissie
voor de middenstands-enquête, werd, behal
ve door een goede 150 middenstanders, bij
gewoond door Wethouder Celosse en de
Raadsleden Üostervei-n, Jorissen, Veis lleyn,
Plomp, Ruys, Van Kalken en Van Duinen
en het Dagelijksch bestuur var.' „Handel en
Nijverheid".
Mr. A. 1. M. J. baron V a n W ij n b e r g e n,
lid van de Tweede Kamer voor Eist, nam
te 8.20 het woord en zeide ongeveer
wanneer ik als Voorzitter der 2e aldeeling
van deze plaats het woord richt tot wie de
uitnoodiging aannamen, mag het niet over
bodig heeten, uiteen te zetten wat daaraan
voorafging eu wat wij vertrouwen dat
met en door uw medewerking zal vol
gen.
Bekend is, dat in 190 i, op voordracht
van Minister Kuyper is ingesteld een Staats
commissie ten einde te trachten du belangen
van den middenstand beter dan tot lus ver
te doen behartigen. Al zeer spoedig gingen
er stemmen op, die zeidon, dat, wilde do
commissie met vrucht werkzaam zijn, zij in
de allereerste plaats een onderzoek moest
instellen naar den toestand, dus eerst moest
maken de diagnose om daarna to kunnen
aangeven dp middelen ter genezing.
Het duurde geruin.en tijd eer werd bD-
sloten tot die enquête en pis in 1908 werd
naast de Staats-commissie ingesteld een
speciale enquête-commissi-, tot wipr Alge-
meene Voorzitter werd benoemd het Kamer
lid dr. Bos, een man van zeer groote gaven,
tegelijk theoretisch en practise»» zear ont
wikkeld, de aangewezen leider.
Ten einde een duidelijk inzicht te geven
in het doel dezer enquête-commissie lasspr.
nu een deel der rede 0 October 1908 ge
houden door Minister Talina ter installatie
van de commissie, en hel antwoord van dr.
Bos.
Zoodra de commissie was geïnstalleerd, is
zij aan net werk getogen. Zij werkt over
het geheele land en is verdeeld in IJ aiilee-
lingen, van welke er éen omvat de Provin
ciën Noord-Holland, Zuid-Holland en Utrecht
en bestaat uit de heer en M. 11. J. Fiedeldy
Dop, A. den Held, mr. J. B. II. van Schaik
als Secretaris, en mij als Voorzitter.
Iedere afdeeling onderzoekt dus een be
paald gedeelte dos lands, doch alle afdeelir.-
gen houden voortdurend voeling, zoowel
onderling als met de centrale commissie otn
aldus te komen tot éen algemeen rapport.
Het algemeen plan van actie werd vastge
steld en voor de wurk-methodo te rade
gegaan met do werkwijze, in het buitenlaod
met vrucht beoefend.
Ten einde een juist beeld te krijgen, zal
een onderzoek worden ingesteld in Gemoeu-
ten beneden 2000 inwoners, in Gemeenten
van 2000 tot20 000 inwoners, en in Gemeen
ten van meer dan 20000 inwoners.
In de Gemeenten beneden 2d00 inwoners
geschipdt het onderzoek middels vragenlijs
ten, die aan de Gemeentebesturen ter in
vulling wonion gezondenin Gemeenten
boven 20 000 inwoners wordt geen ondei zoek
ingesteld naar den middenstand in zijn ge
heel, doch naar een met zorg gekozen
branchein de Gemeenten met 2000 tot
20000 inwoners geschiedt het onderzoek naai
den geheelen middenstand, althans in '20 X 3
of 00 speciaal uitgekozen typen-Gemeenten.
Toen de Staats-commissie dit plan had
vastgesteld, bleek haar, dat enkele Gemeenten
met meer dan 20000 inwoners van zóo
veel belang waren, dat zij daarvoor een
uitzondering meende te moeten maken op
den regel en zóo kwam het, dut Alkmaar
en Amersfoort apart zullen worden onder
zocht; Amersfoort, waar de middenstand
reeds heeft getoond Veel ta willen en vet i
te kunnen, zal daardoor dit voorrecht hebben
(applaus) dat echter ook groote veranlwoor-
delijtcheid oplegt.
Plet onderzoek I" Amersfoort zal plaats
hebben schriltelijk het vournaam.-t deel
en mondeling, beide naar een vastgestelde
Handleiding. Ten slotte zd tie Algemeenc
Secretaris uit al die gegevens samenstellen
het Algemeen verslag voor de Regeeiing.
Lei nu op. Voor dit verslag is noodig een
goed, zuiver en vooral nauwkeurig beeld
en aan dit beeld is te komen door iemand,
die bereid en in staat is, liet te maken. Voor
Amersloort zal het verslag maken tie heer
P. baron Lewe van Middelstum. Dat hij zich
bereid verklaarde voor dit omvangrijk werk
is zeker hieraan toe te schrijven, d't hij
overtuigd is van het zeer hooge en algemeen
belang.
Een leider van zulk een onderzoek oogst
gewoonlijk weinig dank en moestul veel
tegenwerking. Toch hebben wij het geluk
geöad, ook hier iemand te vinden, die
bereid is, ons te helpen, ongeacht hot succes.
Wij zijn hem daarvoor hoogst dankbaar en
ik meun in uw aller naam te spreken, als
ik hem dank voor zijn bereidwilligheid
(applaus).
Vooral hiervan moet gij allen doordron
gen wezen, dat van het al dan niet slagen van
deze beschrijving afhangt het al duu niet ge
lukken der g' heele enquête. Weliswaar wordt
later ook een mondeling onderzoek ingesteld,
doch dit is slechts aanvulling om een hetere
aansluiting te krijgen, doch kan niet dienen
om goed te maken als Ia-t schriftelijk deel
van het onderzoek is bedorven.
Houdt «lit toch vooral goed vast, dat de
beschrijving is de grondslag van het rapport
aan de ltugfifriug. Deugt dus die beschrij
ving niet, dan kan «Ie Regeering uok niets
doen voor den middenstand.
Die beschrijving bevat oen historisch
overzicht van omstreeks 1874 tot den hui
dige» dag, welk overzicht voor de vroegere
tijden wordt verkregen langs den olïicicelen
weg, dat is Vuil Gemeentebesturen, Kamers
van Koophandel, enz. Van de Gemeent
besturen ondervonden we overal voel mede
werking doch waar hier een der hooron
Wethouders en vele Raadsleden aanwezig
zijn, verzoek ik ook hun medewerking op
«le zelfde loyale wijze als overal elders wer I
of wordt verleend en ik verirouw dan ook
dat het historische deel ook hier wel terecht
zal komen.
Doch daarna eu daarnaast, de huidige toe-
staud.
De gegevens hiervoor moeten worden ver
strekt door den
middenstand zeiven,
door zijn organisaties en vereenigingen, maar
ook door ieder middenstander individueel en
hiervan hangt vooral af of er iets terecht
zul komen van het onderzoek.
De Regeering km veel doen, wil zelfs heel
veel doen, doch de meestbulanghebbenden
dienen voorop te gaan, eerlijk en trouw mee
te werken. Bij de opening van bet üe Mid
denstands-congres heeft Minister Talma nog
zoo duidelijk gezegd, dat de middenstand
niet alles moet verwachten van buitenaf, doch
•/.■■if «le hand aan de ploeg moet slaan, zelf
moet voorgaan in de guede richting.
En wat moet go nu doen
Niet veel, doch het weinige zoo goed
mogelijk.
De viru nUjst'-n een ulgemeene en een
voor uw bijzondere branche of vak moet
gij geheel iiauwk-urip, nuar waarheid en
met goe Je trouw invullen.
Hei: onverschillige houding moet gij ter
zijde leggen, wint met onverschilligheid zijt
ge niet onaangenaam aan de Regeenng, of
aan de Commissie, of aan den heer Léwe,
doch aan uzeiven.
Als gij zegt, dat gij met die vragen niets
te maken hebt, moet gij het niet kwalijk
nemen als de Regeering later tot U zegt:
ik heb niets met ulieden te maken.
In «le iaatste jaren is veel geklaagd dooi
den middenstand, en zelfs beweerd, dat die
van boven en van onder wordt doodgedrongen
Gij hebt het in uw macht, dil te voorkomen.
Do Regeering wil U thans help-n U krach
tiger te makendaarom
tast toe.
Er is ook gezegd, dat er veel is gedaan
voor den landbouw en den arbeidenden stand
eu dat niets werd gedaan voor den midden
stand. Dat is waar, doch daartoe is ook ge
houden de arbeids-euquéte, waartoe de ar
beiders met hart eu ziel hebben meegewerkt
en waarvan zij thans de vruchten plukken
in den vorm van menige sociale wei. De
landbouw-enquête, eveueens dour de landbou
wers krachtig bevorderd, had tot gevolg
vele administratieve maatregelen door welke
de landbouw in een koite spanne tijds zicht
baar is vooruit gegaan.
Ziedaar het gevolg van «Ie medewerking
van lion, die hun eigen belang begre
pen.
Thans staat te gebeuren precies het zelf
de voor den middenstand en als nu ook de
middenstand eerlijk en goed meewerkt, mo
gen wo gegronde hoop koesteren, dat even
eens tul van Itegeerings-maatregelen in het
belang van den middenstand worden ge
nomen.
De Regeering vraagt thanswat hebt
ge voor grieven, welke zijn uw klach
ten
Zwijg t de middenstand op die vraag, dan
zal er niets gebeuren.
Een onderzoek, dat 2 of 3 jaren duren
gaat, kost heel veel moeite, tijd en geld.
Heeft het eenmaal pla its gehad en is net
mislukt dan is
voor tientallen jaren
«ie kans op verUeteiing verkeken. Dan zal
de middenstand blijven klagen, doch niemand
zal dau nog medelijden met u hebben, want
