Zaterdag 18 Februari 1911. uEN. rveld 1AGD. er 5 ons. JBORG, ^OLA's. No. 7934. 60e Jaargang. 23, Telefoon 217, seten, BAARN Holler usstra at Telephoon 15. ren koers en do gunstig I! iningen. nis, dat het »j MAND, ZF.ITTER ER, enz. rlia. ILKPRODüCTEN arderwijk ran den Bovenkamp elkproducten. 2nd in flessehen Karnemelk, ontrole f 1.60. Bj de botsing kreeg ig en verwondingen dat ht, dat ik dood wustzijn kwam, lag spieren en doctunen- nroo mijn ring, hor» mijn kofier, die niet heer als zijn eigen- n ik na beschrijving lij zal ook mijn an- eegenomen. veel later uit, want :en in een hospitaal, dood en leven. Een een groot bedrag aan jn vest had genaaid, dacht ik er aan wat ad te New-York las Harras. Volgens de loordehetgeen me bedrieger, die mij apiereo bediend, wbb n, hetgeen niet zoo e signalementen op teld zijn en op meer had ongeveer myn zelfde kleur van badgezien, zou wei- «cidekt, maar nu wel met mijn pas Wordt vervolgd.) AMERSFOORTSGHE COURANT. FIRMA A- H VAN CLEEFF AMERSFOORT. Verschijnt Dinsdag Donderdag- en Zaterdagmiddag. Abonnement per 3 maanden/"l. franco per post f 1.15. Advertentiën 16 regels CO centelke regel meer 10 cent. Bij regel- abonnement reductie, waarvan tarief op aanvraag kos'eloos. Legale, officieële- en onteigenings- advertentiën per regel 15 cent. Reolames 1—5 regels f 1.25, elke regel meer f 0.25. Groote letters naar plaatsruimte. Bewijsnummers naar buiten worden in rekening gobracht en kosten evenals afzonderlijke nummers 10 cent. Rij advertentiën van buiten de stad worden de ini,as,s«erko5ten in rekening gebracht. Postbus 9. KORTEGRACHT 9 Telefoon 19. KENNISGEVINGEN. WETHOUDERS BURGEMEESTER AMERSFOORT, letteude op het nantnl personen, die overl910nog niet de plaatselijke directe belasting naar het inko men betaald hebben, maken belanghebbenden opmerkzaam op art. 7 der Kieswet, in 't bijzonder op de bepaling, dat voor de bevoegdheid tot het kiezen van leden van den Gemeenteraad vereischt wordt, dat zij, die niet krach tens een aanslag in de Rijksbelastingen aanspraak op kiesrecht hebben, hun aanslag in de plaatselijke di recte belasting naar het inkomen op I Maart, a. s. ten volle moeten hebben voldaan, oogeaclii de betalings termijnen, voorkomende op de nauslagbiljetten. Amersfoort, 16 Februari 1911. Burgemeester en Wethoudors voornoemd, De Burepmepster, WUIJTIER8. De Secretaris, J. G. STENFERT KROESE. De BURGEMEESTER van AMERSFOORT Brengt ter kennis vun de ingezetenen dezer Gemeente, dat het door den Directeur van 'e Rijks directe belastingen, enz. te Utrecht execu- toor verklaard kohier no. 12 van de Personoele Belasting over het dienstjaar 1910 aan den Ontvan ger van 's Rijks directe belastingen alhier is ter hand gesteld, aan wien ieder verplicht is, zijnen aanslag op den bij de wet bepaalden voet te voldoen. Gedaan en op de daarvoor gebruikelijke plaatsen aangeplakt te Amersfoort den 18 Februari 1911. De Burgemeester voornoemd, WUIJTIERS. De BURGEMEESTER van AMERSFOORT brengt, ingevolge mededeeling van den Burge meester van Soest dd. 15 Februari 1911, no. 76, ter kennis van belanghebbenden, dat zich in die gemeente een geval van MILTVUUR heeft voorgedaan. Amersfoort, 18 Februari 1911. De Burgemeester voornoemd, WUIJTIERS. De BURGEMEESTER der Gemeente AMERS FOORT brengt, ter voldoening aan de aanschrijving van den Commissaris der Koningin in de Pro vincie Utrecht dd. 16 Februari 1911, 4e afdee- linb no. 710/497, ter kennis van belanghebben den, dat in de Gemeente Kamerik een geval van MILTVUUR is voorgekomen. Amersfoort, 18 Februari 1911. De Burgemeester voornoemd, WUIJTIERS. Kerk en Staat. De propaganda-vergadering van den Ned. Pro testanten Bond, Donderdagavond in „Amicitia" gehouden, was zeer druk bezochtde groote zaal was bijna geheel gevuld met eeu gansch ander publiek dan de gewone bijeenkomsten van den Bond in het gebouw der Remonstrantsche ge meente pleegt te bezoeken. Ds. Hooykaas sprak een kort inleidend woord, waarin hij deed uitkomen, dat deze ver gadering aan deze plaats werd gehouden om niet alleen geestbeambten, doch ook anderen te kunnen bereiken. Prof. dr. D. B. Eerdmans, uit Leiden, wenschte te spreken over „De hedendaagsche Staatkundige toestand en de Godsdienst" en zeide ongeveer In oozon tijd is alleszins reden voor de com binatie van beide onderwerpen. Immers sinds eenigen tijd is in ons land een rechtzinnige stroom to voorschijn geroepen door raenschen van een bepaalde godsdienstige gedachte. Er zjjn er, die meenen, dat dit niet zoo belang rijk is, als het voor 't uiterlijk wel schijnt. Er bestaat in ons land een soort middenstof, die geenszins rechtzinnig, doch vooral niet radicaal js, en niet links, maar rechts kiest. Kozen zij links, dan waren wij Opoedig uit het moeras en werd de liberale meerderheid hersteld. Toen in Amsterdam II do keuze stond tusschen een kerkelijk uian en een sociaal-democraat, heeft de middenstof, aangespoord door het „Hdbld.". .den kerkelijke helpen kiezen. Oude geest, de man van 1903, werd daardoor niet gekozen. En het gevolg hiervan was, dat te Utrecht de vrienden van Oudegeest wraak namen op jhr. Roëll en er dus twee zetels verloren gingen. Dit bleek ook te Haarlem, waar de Vrijz.- democratische Wethouder mr. Thiel werd ten val gebracht, ten bate van de rechtsche partijen. Wie belang stollen in den vrijzinnigen gods dienst motten dit vraagstuk goed onder do oogen zien. Godsdienst en politiek moeten niuts met elkaar gemeen hebben, zeggen de liberalen, die meenen, dat aan alle Staatsburgers vrijheid moet gelaten; daartoe zoeken zij al hetgeen de men schen verbindt en willm zij alle twistappels en oorzaken van verdeeldheid weglaten en raken zij om alles ter wereld vooral niet aan het gebied van den godsdienst, waarop zóo veel verdeeld heid heerscht. Juist de liberaal is geneigd, te erkennen, dat de godsdienst welken hij belijdt, niet de eenig goede is en laat dien over aan het particulier inzicht. Een clericaal kan zulk een zienswijze natuurlijk nooit toestaanhij immers gelooft te behooren tot de eenig ware kerk, waant te bezitten het ware geloof en meent, dat het in den Staat slechts goed kan gaan als allen binnen het gebied van zijn kerk zijn gebracht. Toen een poos geleden de vraag ter sprake werd gebracht of aan onze Universiteiten niet moest gedoceerd kerkelijke dogmatiek, zeiden de kerkelijken, dat dit zeer noodig wasdoch de Roomschen en de Gereformeerden en de Hervormden wenschten ieder hun eigen dog matiek en de heer Heemskerk heeft nu een middel uitgedacht om deze zaak, waarmee de coalitie geen raad weet, uit de wereld te krijgen. Om na te gaan hoe we thans geraakt zijn onder de o .erheersching der clericalen moeten we terug gaan. Er is een tijd geweest waarin de Nederduitsch Hervormde kerk was de Staatskerk, waarin openbare ambten all een konden bekleed door leden dier kerk en alle andersdenkenden niet alleen waren uitgesloten van die ambten, doch ook niet gelijke rechten hadden, o.a. geen hiërar chische inrichting, geen bisschoppen, geen semi naria een belangrijk deel van het tegenwoordig clericaul element mocht volgens het Placaat van 1730 zelfs niet samenkomen. Eerst door de Fransche revolutie kwam wat meer gelijkheid; immers zij gaf gelijkheid voor de wet aan alle burgers en zóo kon in 1799 het seminarie te Warmond worden geopend. De eerste bisschop werd eerst gewijd in 1850. In 1848 kwam Thorbecke met de liberalen aan het bewind en dit niet zonder moewerking van de Katholieken, die breedgezinden noodig hadden en van de puriteinen niets konden verwachten, en in het zelfde jaar werd in de Grondwet neergelegd het weder-instellen der bisdommen, h' tgeen geschiedde bij de allocutie van Maart 1853. Dat instellen der vijf bisdom men was een donderslag bij helderen hemel, welke de April-beweging tot gevolg had eo Groen van Prinsterer fel deed toornen iu den „Nederlander". Doch de bisdommen bleven en sedert dien dag is het Katholicisme hier te lande toegenomen, zoowel in uiterlijk als in staatkundigen invloed. De gemoedelijkheid der pastoors is reeds lang verdwenen en over de geestelijkheid is vaardig geworden het jezuïtisme. De gebouwen, die overal verrijzen, toonen de innerlijke kracht en de groote macht der Ka tholieke kerk. Thorbecke vond dit alles zeer onbedenkelijk en zag er geen kwaad in. Katholieken steunden trouw de liberalen althans in de gemengde vrijheid dan menige districten; Rome laat zijn menschen meer Calvinistische secte, mits de godsdienst maar niet in gevaar komt en zij dus niet gaan lezen of leeren al wat hun onder de hand komt. En aangezien de liberalen nu juist het geestelijk leven vrij wille hebben, voelden de clerus wel, dat er gevaar dreigde en zorgde zij er voor, dat de Katholieken ge9n dag langer meegingen met de liberalen dan noodzakelijk was. Sedert de stichting der Republiek was de Hervormde kerk tevens de Staatskerk en de Staat had dan ook het oppertoezicht over de kerk, dus ook over de predikants-bsroeping, over de kerkelijke vergaderingen en over de kerke lijke reglementen. Maar ook toen reeds was er een klein aantal geestdrijvers, meestal geïmporteerd uit Vlaan deren, welke de meening verbreidden, dat alleen heil was te vinden als ieder zich onder wierp aan de streng-Calvinistische leer. In den beginne liet de overheid hen begaan, tot <le geschillen te hoog liepen en in 1618 de Groote nationale synode te Dordrecht moest ge- houd n, welke ten g-*volge had de veroordeeling der Remonstranten, de verbeurdverklaring hun ner goederen, enz.4Wel zou die synode om de drie jaar worden gehouden, doch de overheid waagde zich slechts eens en niet weer daaraan en verbood zelfs verdere Nationale synodes. Doch als een kerkeraad weigerde uit te voeren hetgeen de overheid beval, dan greep deze in met sterken arm. Düt is geweest de tijd van ons land in al zijn breedheid, die nog wordt genoemd de Gouden t\jd. Toen werd gezorgd, dit de geestdrijvers onder den duim werden gehouden. Men praat en schrijft wel van het Calvinisme en de kuost, het Calvinisme en de wetenschap, het Calvinisme en de volkskrachtdoch het Calvinisme is ach terop. DAt was de tijd van d° Pilgrim fathers, de tijd waarin de geleerden uil heel Europa naar onze universiteiten kwamen, de tijd van het vrije woord, toen hier de boeken werden ge drukt die eldere niet mochten verschijnen, de tijd van bloei en grootheid voor het kleine Holland. Na den Franschen tijd, toen Kerk en Staat werden gescheiden, dook het verzet der Calvi nisten weer opdoch in de kerkelijke besturen zaten nog de mannen, die doorzuurd waren van den geest van breedheid en die niet toelieten de streng-Calviniste leerstellingen. Omtrent 1850 kwam in ons land op een rich ting op godgeleerd gebied, welke men noemt de moderne en die het geloof in overeenstem ming wil brengen met het denken; doch de menigte begreep de moderne predikanten niet, begreep bun taak niet en achtte hen ongeloo- vigen. Eerst in 1867 kreeg de moderne richting zoetjesaan medezeggenschap in kerkelijke zaken een menig liberaal tueende hiermee een verba zend goed werk te hebben gedaan. Doch sedert den dag waarop het kerkelijk kiesrecht is ingevoerd, is de meerderheid rechts gaan stemmen en heeft zij in de kerkeraden menschen gebracht, die er vroeger nooit in hebben gezeten. Stad na atad, dorp na dorp werd bezet door clerlcale predikanten. De belangstelling der liberalen in kerkelijke zaken verflauwde; zij deden niet meer mee, het geen nog erger was dan dat zij er zich tegen hadden verzet; het intellect bleef veraf staan. Het achtte de kerk een eerbiedwaardige instel ling, doch wel wal geanliqueerd. En de clerica len hinderden hen niet; in het staatkundig leven stemden dezen altyd links, alleen in het kerkelijk leven rechts. Doch dat zou anders worden. De Ned. Her vormde burger kou geen invloed oefenen op den Staat, die hem immers controleerde. Na i'5 jaar telkens er weer op wijzen, eerst door Groen, daarna door Kuyper, werd ook Staat kundig rechts gestemd. Toen kwam de scheuring en de doleantie. Toen ook achtte Rome den tijd gekomen om niet meer de liberalen, aan wie het alles te danken had, te steunen, doch de wet te stellen. Aanvankelijk mislukten de pogingen om saam te gaan met de Calvinisten, doch op den duur kwam dit er toch vanin de laatste jaren was de coalitie zelfs vrij goed, al is 't ook van Pro- testantsche kant niet alles zuiver, zooals thans wjer bleek uit de vergadering van de Chr. his torische unie. Feitelijk is dus dit gebeurd de liberalen heb ben eerst Rome groot gebracht en daarna het Protestantisme vrij gemeakten toen deze twee kiuderen op eigen beenen konden staan, hebben zij hun verzorger op straat gezet. Dit stuk historie heeft meer voeten in de aard dan de middenstof wel bedenkt. Kr is ge schoold een clericaal kiezerskorps, dat telken dage wordt gevoed door de kleine Pers. De tegenwoordige toestand leert, dat er nog beden een nauw verband iB tusschen de kerke lijke positie en de staatkundige gezindheid in een district. Dit doet de vraag rijzen of bet liberale dogma scheiding van Kerk en Staat wel volkomen juist is. Vooral ten plattelande treft dit. Het district Zierikzee omvat het geheele eiland Schouwen. In de stad zijn 2 vrijzinnige predikanten, op het eiland is er 1alle overige predikanten zijn orthodox. Toch ia mr. Patijn gekozen en wel met een goede meerderheid. Dit komt omdat de toestand nog niet lang bestaat, omdat de verschillende dorpen tot voor kort liberale pre dikanten haddm, die de huidige liberale kiezers opvoedden. Doch waar thans aan iedere ortho doxe predikant een Christelijk school vast zit, zal dit vroeg of laat wel anders worden. In het district Dordrecht hebben bij de laat ste verkiezing de liberalen een goede meerder heid verkregendoch te Dordrecht was aan wezig een door liberale predikanten opgevoede kern, een bende van uitgelezenen, die de orga nisatie van het district leidden. Ware dit niet het geval geweest dan ware de overwinning niet geweest aan de vrijzinnigen. Ook lo Assen, Alk maar, Brielle, Deventer, Emmen, Helder en Leeuwarden vindt men die nawerking. In 25 jaar tijds kan zoo'n plaats zoo veran deren, al gaat het ook zeer geleidelijk. De vrij zinnige predikanten bedanken de een na den ander vuor bet beroepde bakker en de slager verdient daardoor niets aan dominé en zij weten te bewerken, dat een vreedzaam man wordt be roepen, di echter al heel spoedig den heelen kerkeraad rechtzinnig maakt en óok de Ge meenteraad naar rechts weet te brengen. Dan heeft men de overheersching, welke we onlangs nog zagen te Puttershoek. Zóo wordt de volksgeest gevormd onder voor gang van de geestelijkheid. Verkeerd is het, te denken, dat we daarmee niuts te maken hebbendat het goed is, politiek blind 'e zijn voor deze dingen. Niet goed is het, dat het program der Liberale unie slechts 11 woorden wijdt aan de geestelijke verSorging en wel: „bij de voorziening in de geestelijke be hoeften worde gestreefd Daar vereenvoudiging", Nóg eeavoudiger? 't Is bijna niet denkbaar. Maar 't doet ons zien, dat feitelijk nog voortleeft bet begrip, dat men slechts heeft te maken met kennis, met volksontwikkeling. De liberalen gaven bet onderwijs; Lager, Meeruitgebreid Lager, Middelbaar, Hooger, Tech nisch, enz. En de examens; veel examens. Ik ken een Hoogere Burgerschool waar de jongens leeren van 's ochtends 6 uur tot zij naar bed gaan; zij slagen allemi&lvoor het eind-examen maar als zij aan de Universiteit komen, kunnen ze geen drie bladzijden lezen; eigenlijke kennis, wetenschap, begaafdheid hebben zij niet. Wat geeft men den mensch voor zijn leven door alléén onderwijs? Maakt men daardoor alleen de maatschappij sterk en krachtig Neen, aan het leven is wel degelijk een geestelijke kant. Niemand zal misprijzen, dat kennis wordt aangebrachtdoch met kennis alléén komen wa er niet. De geestelijke behoeften mogen niet nóg meer vereenvoudigdwant daardoor zullen de clericalen nog gemakkelijker overwinnen. We moeten nu, na 40 jaar van liberaal régime, gaan begrijpen, dat het gebied, dat door de kerk wordt betreden, niet kan voorbij gegaan zonder schade te brengen. Telkens wordt in de Pers gevraagd, welks wetten een Minister tot stand bracht. Indien een oppermachtig dictator eens alle wetten maakte, in 12 of 16 deelen, en hy zou missen den steun om ze uit te voeren, wat zou er van terecht komen? Als de menschen de wet niet in hun ziel gevoelen, vermag zelfs zoo'n dictator de samenleving niet te regelen. Als we ons allen eens wat meer wilden houden aan de regelen van het mijn en het dijn, wat zouden politie en justitie vermogen? Eeu wet moet op komen uit de gezindheid, die bij de meerderheid aanwezig is, wil die wet kunnen ingrijpen in het leven. Dit leert ons, dat, als de maatschappij afdwaalt van de zedelijke gebondenheid, zij te niet gaat. De anarchitisohe en de socialitische toekomst staat is eerst mogelijk ala de menschen zóo hoog zedelijk zijn, dat zij allen de wetten in zich omdragen. Het zit niet alleen in weten, in kennis, maar óok in de voorziening in zedelijke behoeften. En daaruit volgt, dat we de kerk niet mogen prijs geven zonder terecht te komen bij hst clerics-

Historische kranten - Archief Eemland

Amersfoortsche Courant | 1911 | | pagina 1