Donderdag 7
December 1911.
No. 8040.
61e Jaargang.
KOSTELOOS.
Eitgave van de Naamlooze Vennootschap „De Amersfoortsche Courant, voorheen firma A. H. van Cleeff".
HOOFDREDACTEÜRi
F- J. FRBDEB.IXES.
AMERSFOORT.
Veischijnt Dinsdag Donderdag- en Zaterdagmiddag. Abonnement per 3 maanden ƒ1.—
franco per post 1.15. Advertentiën 16 regels 60 centelke regel meer 10 cent. Bij regel-
abonnement reductie, waarvan tarief op aanvraag kosteloos. Legale, oflicieële- en onteigenings-
advertentiën per regel 15 cent. Reclames 15 regels 1.25. Bewijsnummers naar buiten
worden in rekening gebracht en kosten evenals afzonderlijke nummers 10 cent.
Bij advertentiën van buiten de stad worden de incasseer kosten in rekening gebracht.
ZOHTSGH^CHT 9.
Telefoon 19
Wie zich met ingang van
1 Januari doet in
schrijven als abonné,
ontvangt de tot dien
datum verschijnende
nummers
KENNISGEVINGEN.
Kostelooze inenting.
Burgemeester en Wethouders van Amersfoort,
Gelet op artikel 18 der Wet van 4 December
1872 (Staatsblad No. 184;
Brengen ter kennia van belanghebbenden, dat
voor een ieder de gelegenheid tot kostelooze ioen-
ting wordt gegeven op den eersten en den tweeden
Maandag van de maand Januari, telkens des na-
midddags te drie ure, iu de daartoe bestemde lokaliteit
van het voormalig schoolgebouw, wijk A, Koestraat
no. 9.
Gedaan te Amersfoort, den 7 December 1911,
Burgemeester en Wethouders
van Amersfoort,
De Burgemeester,
WUIJTIERS.
De Secretaris,
J. G. STENFERT KROESE,
Burgemeester en Wethouders van Amersfoo't,
Gszien de aanschrijving van don heer Commissaris
der Koningin in de provincie Utrecht dd. 5 Decem
ber 1911, 4e Afdeeling ro. 7539/4785, betreffende
nader onderzoek van verlofgangers der Landweer,
Brengen ter kennis van den verlofganger der
Landweer
Johan Tcnwissc,
soldaat-Genietroepen, inge'chreven in bet register
voor de Landweer in deze Gemeente, dat bij is op
geroepen om op Zaterdag, den 16 December 1911,
des voormiddag» ten half tien uur, zich te vervoe
gen bij den Districts-commandant iu het 18e Land-
weerdistri t, le Kazernestraat no 1 te Amersfoort,
voorzien van zijn verlofpas, zoomede van do voor
werpen van kleeding en uitrusting, h m bij
z(jn vertrek met verlof medegegeven, of hem later
uitgereikt, om te worden onderzocht.
Amersfoort, 6 December 1911.
Burgemeester en Wethouders
van Amersfoort,
De Burgemeester,
W. H. KAM.
Weth., loco-Burg.
De Secretaris,
J. G. STENFERT KROESE.
De Burgemeester van Amersfoort
brengt ter kennis van belanghebbenden, dat
zich in de Gemeente Polsbroek een geval van
miltvuur heeft voorgedaan,
Amersfoort, 7 December 1911
De Burgemeester voornoemd
W. H. KAM.
1. Burg.
De dure tijden en nog wat.
De hier zeer bekende Secretaris van den Ned.
bond van Gemeente-werklieden, de heer N. van
Hinte, uit Rotterdam, besprak hier gisteravond
in de groote zaal van de sociëteit „Vereemging
boven aangeduid onderwerp, in een vergadering,
belegd door de plaatselijk afdeeling der s. d. a. p.
en die buitengewoon druk was bezocht.
De Voorzitter der afdeeling deelde in zijn
openingswoord mede, dat, waar de s.d.a.p. nog
niet is vertegenwoordigd in den Raad, de afdee
ling heeft gemeend, op andere wijze van repliek
te moeten dienen op de critiek door enkele
Raadsleden geoefend op haar adres naar aanlei
ding van het rapport der duurte-commissie.
De heer V anHinte zeide hierna ongeveer
Wel te betreuren is het, dat in den Raad van
een groote Gemeente als Amersfoort de lakens
nog altijd worden uitgedeeld door eenigeheeren
en de stem der arbeiders daarin nog altijd niet
wordt gehoord. Ware dit wel het geval dan
ware deze bijeenkomst met noodig Bewe®8*
hadden de Raadsleden het adres niet zoo du-
ven afkammen cn het ongelukkige rapport,
waarmee ze zelf geen raad wisten, wel voor zich
gebonden en zouden ze niet, toen de s.d.a.p.
bun den weg wees, hebben durven antwoorden
„larie,dat zijn maar propaganda-praatjes". Het
is wel treurig, dat gesn arbeider zitting heeft in
den Raad, die van zijn klasse-standpunt het
bourgeois-standpunt eens kon recht zetten.
Heel graag nam ik de uitnoodiging aan om
hedenavond weer naar hier te komen. Een week
of vijf geleden heb ik in deze zelfde zaal een
redevoering gohouden, die tal van heeren dwars
in de maag zit en die ze als „opruiend" hebben
uitgekreten. Dit nu heeft me verwonderd want
ik heb wel gesproken tegen de de bourgeois-
kla9se, als zoodanig en dat dit noodig was,
is ten volle gebleken uit het rapport maar
ik heb niet opgeruid.
Maar met dat al zullen nu toch de duistere
S en de heer Schaardenburg wel genezen zijn
van hun waan, dat de Bond van Gemeente-werk
lieden is een neutrale vereeniging. Zij hadden dit
trouwens reeds lang kunnen weten, want in deze
zelfde zaal heb ik dit duidelijk genoeg uiteenge
zet o. a. tegenover den oud-Wethouder Sanders.
Vreemd, dat toen niemand schreef, dat ik de
menschen opruide. Maar toen was het ook
verkiezingstijd.
Thans is echter de roode Van Hinte goed ge
noeg om voor zondenbok te dienen en al9 blik
semafleider voor het onbenullige rapport
Dit durven we aan, steeds en altijd, een eer
lijken strijd, liefst met open vizier, van klasse
tegen klasse, 6ok tegen S, óak tegen den redac
teur van „De Eemlander" (applaus).
Bas is het Sinterklaas geweest. Ik beweer,
dat dit fee9t voor vele arbeiders en vele arbei
dersvrouwen ditmaal geen prettig feest is ge
weest. Want menig klompje, menig schoentje
is leeg gebleveneen warme borstrok, een p iar
ilinke schoentjes, een ferme jas kon er thans
niet in gelegd, mede door den schrikbarend
duren tijd, mede omdat het Gemeentebestuur
zonder opgaaf van redenen weigerde de arbeiders
te helpen.
Aan den Raad verwijt ik, dat in tegen
stelling met het Rijk, de Provinciën en vele
Gemeenten hij de eigen arbeiders in den
strijd alleen heeft laten staan.
Spr. las nu zin voor zin het indertijd in zijn
geheel meegedeelde rapport.
De commissie wilde niet weten wat elders is
gezegd over den duren tijd, want zij heeft kun
nen en moeten weten, dat Troelstra omstreeks
2 jaar geleden den Minister vat) Binnenlandsclie
Zaken verweet, dat deze niets deed om in den
ook toen duron tijd de arbeiders te hulp ie
komen. Toeu antwoordde de heer Heemskerk
zoo lang hier geen toestanden zijn als in Rusland,
zoo lang hier geen hongersnood is, kunt gij geen
steun verwachten. En thans kwam de zelfde
Minister de Rijks-ambtenaren ter hulp (applaus).
Eigenaardig is het, dat hier te Amersfoort,
waar notabene de vrijzinnigen de overhand heb
ben en als o zulke arbeidsvrienden poseereu,
de commissie durft zeggenwel neen, er is geen
nood.
Zij heeft geen lust gehad, dien nood te erken
nen. De leden behoeven ook niet rond te komen
van f10 per week; zij voelen dus niets van de
zorgen en het leed.
Het rapport bevat veel woorden, maar geen
enkel cijfer tot staving van die woorden, hoewel
het land overstroomd is met cijfers, die
het tegendeel bewijzen van hetgeen de commissie
beweert.
En de Raad slikte het rapport en voud het,
met algemeene stemmen nog wel, maar het
best, niets te doen.
Spr. citeerde thans een reeks cijfers, zoo van
de Centrale commissie voor de statistiek als uit
het Landbouwblad, vao de duurte-commissie te
Rotterdam, van mr. Harmen Smeenge, enz.
Aandoenlijk is het, te lezen hoezeer de com
missie den eersten stap vreesde, het geven van
bijslag, terwijl het Rijk, de Provinciën en vele
Gemeenten geenszins bang waren voor de ge
volgen van dien eersten stap, en zy het roerend
eens was met den aarts-reactionnair prof. Fabius,
te Amsterdam, en het bekende Raadslid Van
der Pols, te Rotterdam, die vrijwel concludeer
den: de arbeiders moeten de tering dan maar
naar de nering zetten en bovendien zullen ze
den winter wel doorscharrelen we houden dan
meteen ons geld in den zak.
En dit nadat in de laatste tien jaar de prijzen
van alle eerste levensbehoeften zijn gestegenen
de riem al in het laatste gaatje is getrokken.
Och maar die riem zit nu ook zóo stevig, dat
we hem maar moeten laten zitten de arbeiders
moesten eens last krijgen van hun vet.
De commissie beroept er zich op, dat de loonen
hier verleden jaar zijn verbeterd. Maar met dat
al is 't hier nog lang geen vetpotwant die
loonen zijn verhoogd met f 1, f 0.75 en f 0.50
per week, terwijl de wekelijksohe uitgaven'zijn
gestegen met gemiddeld fl.45.
De commissie zegt een groot woord waar ze
beweert, dat al te voren is gezorgd voor de
Gemeente-arbeidersin waarheid is men zeer
schriel tegenover dezen geweest en ik beloof
dan ook niet, dat de Bond den Raad met rust
zal laten (applaus).
Trouwens de heeren weten wel beter. Zij
weten heel best, dat de afdeeling Zuid-Holland
van den Ned. bond van Gemeente-ambtenaren
vroeg om hooger loon. De heele hoogen erken-
ken dus wel, dat er dure tijden zijn. Zij nemen
hun klasse-genooten in den arm en krijgen
hoogei loon, want anders wordt de Gemeente-
begrooting doodeenvoudig niet goedgekeurd.
Dat gaat onder hen heel gemakkelijk. De Bur
gemeester van Amsterdam kreeg 20 in plaats
van 8 duizend gulden per jaar en zijn ambtge
noot van Rotterdam kreeg er f 80 per week bij.
Wij krijgen evenveel centjes.
En als ik dit in 't licht stel en praat van
klaese-bevoorrechting dan noemen S. en „De
Eemlander" mij zoo'n opruier.
Ik wek hier geen kleine, miezerige ontevre
denheid, maar ik wys op de ontevredenheid,
die de arbeiders moet bezielen opdat zij zich
kunnen ontworstelen aan die klasse-bevoorrech-
ting en zij de bezittende klasse kunnen dwingen
tot concessies.
Een enkel woord nog over het Raads-debat.
Op de eerste plaats, de heer Gerritsen. Die is
mij erg tegen gevallen. Ik zag altijd hoog tegen
hem op. Hij had steeds een willig oor voor ons
en voelde nog wel eens voor ons. Thans had hij
het óok ferm en vierkant moeten opnemen.
En hij had daartoe een zeer welkome gelegen
heid. Maar in plaats daarvan boomde hij over
der adres der s. d. a. p. en leidde de aandacht
af van zijn eigen rapport.
Desgelijks de heer Van Esveld. Is 'teigenlijk
geen schande, dat hier de aanslagen in de be-
lasting nog zóo zijn, dat er 2500 moeten betalen
van een inkomentje beneden f 1000 en dat dit
nog wordt uitgespeeld tegen de arbeiders, in
plaats van de laagstaangeslagenen uit te scha
kelen en bijvoorbeeld terug te geven de belas
ting van beu wier inkomen beneden f 700 is
Het noodwendig gevolg zou alleen zijn, dat zij,
die gewend zijn, altijd van de bovenste plank te
eten, wat huoger belast zouden moeten worden
naar dezen hebben toch weelde genoeg.
De heer Gerritsen heeft nog beweerd, met
groote belangstelling de lijvige memorie van
toelichting der s.d.a.p. ts hebben gelezen
en gezegd, dat daarin niets wordt aangetoond.
Wel, heb ik nu; en overal is aangetoond, dat
de eerste levensbehoeften aanzienlyk zijn geste
gen. De heer Gerritsen is opeens nog conserva
tiever dan „De Nieuwe Courant", het gesubsidi
eerd orgaan der groot-werkgevers.
De heer Gerritsen heeft zeker ook nooit ge
hoord, dat goed voorgaan goed doet volgen en
dat dus, als de Raad het goede voorbeeld had
gegeven, du particuliere werkgevers ook wel bij
slag zouden hebben gegeven. Ik breng huideen
waardeering aan den heer Eysiuk, die beter zijn
taak als werkgever begreep dan zijn medeleden
van den Raad, die in de commissie zaten. Maar
ik begrijp, dat de heer Gerritsen liever de hulp
met algemeene stemmen zag afgestemd dan dat
zijn familieleden wellicht in moeilijkheden wer
den gebracht door een goed voorbeeld.
De heer Van Esveld praatte er van, dat derge
lijke steun de menschen zedelijk neerhaalt.
Zedelijk neerhalen geschiedt toch niet als de
Gemeente Amersfoort, evenals het Rijk, de Pro
vinciën en vele Gemeenten, als werkgeefster een
bijslag geeft. Juist het omgekeerde haalt zedelijk
neer het eeuwig tobben, het steeds worstelen
met tekorten, waardoor je op den duur naar
het Burgerlijk Armbestuur gaat enje kies
recht verliest.
Wie zoó spreekt, neemt een harteloos stand
punt in en toont gemis aan medegevoel.
Arnhem en Den Haag gaven wel cokes tegen
zeer verminderden prijshet groote Amersfoort
kan dit niet doen.
De heer Oo9terveen betoogde, dat door het
gehoor geven aan het verzoek dsr s. d. a. p.,
zoo velen in hun brood zouden worden getrof
fen, die toch al lijdon onder de duurte er
is nu ineens wèl duurte. Hij heeft zeker wat
veel om zichzelven en zijn collega's gedacht
maar moeten dan de belangen van enkele krui
deniers zwaarder wegen dan die van de geheele
arbeidende klasse? Het Gemeentebestuur zou
bovendien zoo heerlijk gebruik hebben kunnen
maken van deze gelegenheid om de prijzen in
de winkels te doen verlagen.
Maar de Raad heeft het rapport aangenomen,
met algemeene stemmen. De Gemeente is daar
mee, niet te feliciteeren.
Ik kom nu tot miju ontevredenheids-preek.
Prof. Diepenhorst beeft doen uitkomen, dat
deze droge zomer de druppel is geweest, die den
beker deed overloopen.
Als een arbeidersgezin in kommervolle om
standigheden geraakt, komt het in slechtere
conditie en een eerste gevolg daarvan is een
grootere kindersterfte.
Dr. Moquette heeft gewezen op de gevolgen
van onder-voeding en aangetoond, dat kinderen
van rijken op hun 7e jaar 10 c. M. langer en
4.9 K. G. zwaarder en op hun 13e jaar 13 c. M.
langer en 8 K. G. zwaarder zijn dan kinderen
van armen.
Het Gemeentebestuur van Amersfoort heeft
dit moeten weten en kunnen weten en had
moeten voorzien in de ziekte en het sterven van
kinderenmaar het voelt hiervoor totaal niets
het weet geen raad, geen enkel middelen als
de 8. d. a. p. raad geeft en een middel aanwijst,
antwoordt hetpropaganda-gepraat.
Dit is een aanklacht tegen het Gemeentebe
stuur, maar óok een aanklacht tegen de
Gemeente-arbeiders, die geen lid zijn van de
moderne organisatie en van hun politieke partij.
Ik zou 't er bij hen willen instampen, dat zij
alleen door zich aan te sluiten bij hun klasse-
genooten ziekte en sterfte kunnen voorkomen
want waren allen lid dan zouden zij de bezit
tende klasse kunnen dwingen dan zonden zij
hun kinderen warmer kunnen kleeden en beter
kunnen voeden en zouden zij zelf ruimer wonen.
Blijven zij achterwege dan krijgen zij hun
verdiende straf, want dan houden zij de regec-
ring, die zij verdienen.
Zorgt en waakt, dat ge uw klasse-genooten iu
den Raad brengt en uw stem dus niet meer kan
worden gesmoord. Sjouw huis in huis uit, trap
op trapaf; laat u schelden voor opruier, maakt
u politiek mondig en brengt uw klasse-genooten
in den Raad. Anders blijft hetnul, ik houd
het wit geld. Gij hebt nu gemerkt, dat dit het
standpunt is van den Edele Achtbaren Raad
(applaus).
Eu niet alleen met do kinderen is het zoo
gesteld, maar ook met uzelven. Een statistiek
wijst uit, dat van 1000 rijken en 1000 armen,
die in het zelfde oogenblik worden geboien nog
leven
Da 5 jaar 938 rijken, tegen GG5 armen
10 913 58G
20 8GG 480
70 235 Gó
En als ik deze cijfers meedeel, ben ik een
opruier.
S heeft in „De Eemlander" een ingezonden
stuk geschreven naar aanleiding van mijn feest
rede bij het 5-jarig bestaan der plaatselijke af
deeling van onzen Bond en gezegd, dat ik op
ruiende taal sprak. Mag men dan de dingen niet
by hun waren naam noemen Moet men dan
maar alles bedekken met den manlel der liefde
Heb ik dan onwaarheid gesproken
Spraken dan I'aus Leo aIII en Groen van
Prinsterer en dr. A. Kuyper onwaarheid Kras
ser dan zij de maatschappelijke verhoudingen
teekenden, kan een socialist het niet doen en
zóo kras heb ik het nog nooit gezegd.
Maar de dappere S zal ook zulke uitspraken
wel voor onjuist verklaren.
Er is een uitbuitende en een uitgebuite klasse
en wij socialisten mogen daarop wijzen en moe
ten zeggenorganiseert u.
Spr. schetste nu da krankzinnige verkwisting
door Amerikaansche multi-millionnairs van het
geld, door do arbeidende klasse verdiend en
wijdde uit over de textiel-fabrikanten in Twente,
die in even 20 jaars tyds reuzenkapitalen ver
garen ten koste van de wevers, terwyl niet éen
weversgezin al werken ook man en vrouw en
kinderen mee ooit zoo veel kunnen verzame
len. dat zij een onbezorgden ouden dag hebben.
Zóo gewetenloos is het kapitalisme, dat in
dezen heeten zomer de ijsfabrikanten in Amerika
minder produceerden om toch maar hooge prij
zen te kunnen maken en dat twee katoen-spe
culanten millioenen insecten loslieten om den
katoeuoogst in Georgia te vernielen en dan hun
voorraad op de markt te gooien.
Wij willen een maatschappij waarin het voor
deel is aan allen en niet aan enkelen en wij
verheugen pr ons dan ook over, dat de kapita
listen zeiven het socialisme voorbereiden door
Rijks- en Gemeente-exploitatie van hoe langer
zoo meer bedrijven.
S. en „De Eemlander" hebben over mijn feest-