Én hij bcWecrlde mannen van de weten
schap, de kunst en de industrie moeten ge
zamenlijk opgaan tegen de zwartenont
houding is verraadin werkelijkheid zijn er
twee partijen zwart en rood.
Zulke dingen zullen we wel meer hooren.
Het blijkt, dat men aan de overzijde nu
reeds bang is voor de aanstaande verkiezingen.
Het is een eigenaardige gewoonte van den
Nederlander om, als hij lid is van een ver-
eeniging en deze hem om de eene of andere
reden niet bevalt, er voor te bedanken en
vlug een nieuwe vereeniging op te richten,
die op haar beurt na korter of langer tijd
weer uiteenspat. Dit gaat echter niet met
betrekking tot den Staat. Tegenover den
Staat zijn we gebonden door wetten, aan
welke we hebben te gehoorzamendoen we
dit niet, stellen we ons buiten de wet, dan
worden we gestraft. Daarom is bet van
groot belang, wie de wetten maakt en óok
of men het Christelijk beginsel al dan niet
wil doen spreken uit die wetten.
Daar zijn we gekomen aan de veelbespro
ken tegenstelling wie maakte die Rechts
dan wel links?
Uit onze Geschiedenis weten we, dat
eeuwenlang in ons vaderland het Chr. ge
loof is geweest dat der vaderen en dat
eeuwenlang is erkend en beleden, dat een
macht boven ons staat, met welke we heb
ben te rekenen in al onze daden, ons spre
ken en ons denken. Eeuwenlang is dat Chr.
geloof in onzen Staat het heerschende ge
weest.
Daar tegenover is gekomen de zooge
naamd moderne levensbeschouwing, welke
den godsdienst meer en meer op den ach
tergrond drong en hem trachtte te maken
tot een privaatzaak, welke geen invloed heeft
op ons leven.
Onder het liberaal regine is dit gepropa
geerd tot de oogen der menschen zijn open
gegaan en met alle kracht werd terug ge-
wenscht de Chr. zin, de Chr. gedachte en
een régeering naar Chr. beginselen. Het
volk heeft dit getoont bij den vorigen stem
busstrijd en toch zijn er, die dit niet willen
begrijpen.
Men wil de Christelijken nu maar naar
huis zenden. Welnu, als men aan de over
zijde het zwaard trekt, dan zullen wij ons
verweren.
Doch wij verschieten ons kruit niet te
vroeg. De heeren van de linkerzijde deden
dit wel. Zij hebben te vroeg verteld van hun
concentratie-program, al wel drie maanden
geleden. Dat is niet handig van hen ge
weest. Zij hebben hun stukken nu reeds op
het schaakbord gesteld wij zullen, als de
tijd daarvoor gekomen is, onze pionnen
plaatsen.
Overigens hebben zij niet veel van belang
gedaan. Het «Handelsblad* van 18 Februari
sprak van »stemmingsloos Begrootings-ge-
keuvel* en de sociaal democraat Sannes had
het in het «Marxistisch weekblad* over
«oude, tot vervelens toe afgedraaide deun
tjes*.
Wat willen de vrijzinnigen Alle fractiën
hebben op éen en den zelfden dag een ver
gadering gehad. Men heeft gejuicht. Maar
toch willen de heeren Van Karnebeek, Treub
en Drucker, deze drie generaals, niet langer
zitting hebben in de Kamer.
Van dat zoo bejuichte program willen we
zeggen, dat het veel gelijkt op de poppe
tjes, die wel in de Kalverstraat worden ver
kocht, die onmiddellijk slap en vervelend
hangen als men niet aan het touwtje trekt.
Er is een hoofd aan, het urgentie-program;
en er is een lichaam aan, het politiek pro
gram; doch beenen zijn er niet aan.
Dit komt omdat vergeten zijn de finan-
cieele paragraaf en de defensie-paragraaf.
Wie deze, in een tijd waarin alle landen
ze op den voorgrond brengen, niet heeft,
kan wel thuis blijven.
Het program is tegen de rechtsche partij
en tegen de sociaal democraten. Dit laatste
klinkt overigens wat vreemd want al hoont
«Het Volk* thans «de verwaande vrijzinni
gen*, op het jongste congres deed Troelstra
reeds uitkomen, dat de socialisten bij de her
stemmingen weer broederlijk hand aaahand
zullen gaan met die vrijzinnigen. Troelstra
heeft, blijkens het Kameroverzicht van 26
October, alvast meegedeeld tot welken prijs
die samenwerking kan worden verkregen.
Een deel daarvan is het Algemeen kiesrecht.
Het zal wel weer gaan als in 1909; de hee
ren zullen elkaar wel weer weten te vinden
Het concentratie-program zegt, dat in breede
kringenernstige bezorgdheid is ge
wekt over het steeds scherper kee-
ren tegen de vrijzinninge beginselen, die
sedert 1848 de politiek des lands beheersch-
ten.
Waarin heeft dan het Ministerie-Heems
kerk zoo uitdagend veel aanstoot gegeven?
Is men wellicht hieromtrent nijdig, dat de
heer Heemskerk zeide: thans heeft de een
zijdigheid uit Cort van der Linden, Treub
en Buijs, drie mannen van links, erkenden
reeds in hun geschriften hetgeen rechts thans
uitsprak.
Heeft dan de huidige Regeering door haar
wijze van regeeren ernstige bezorgdheid ge
wekt bij de bevolking? Is er dan reactie
tegen de vrijheid Is er dan aanranding van
de gewetensvrijheid Gaat de nationale saam-
hoorigheid te loor
De Chr. partijen hebben het aangedurfd,
het regeeringskasteel te veroveren en daar
in te gaan zitten. Hoe de vrijzinnigen de
saamhoorigheid bevorderden, weten we uit
de vervolgingen der Afgescheidenen en den
strijd tegen de bijzondere school.
Het is de vraag of deze dingen uit de
oude doos nog indruk maken. Het zou wel
eens kunnen blijken, dat, als men met dit
wapen de rechtsche partijen aanvalt, het al
gauw verbazend stomp zal blijken.
Men spreekt van begunstiging; doch juist
Minister Heemskerk heeft gezegd, dat deze
Regeering streeft naar de behartiging van
recht en billijkheid voor allen. Dat is heel
anders dan onder het vrijzinnig regime, toen
in Friesland 40 van de 43, in Zuid-Holland
173 van de 186 Burgemeesters liberaal
waren.
Heeft deze Regeering o. a. niet den heer
Duys benoemd in de commissie voor de
risico-overdracht
Een ander argument wordt te berde ge
bracht en wel, dat bij den opbouw van
sociale instellingen niet wordt gestreefd naar
eigen werkzaamheid van werkgevers en
werknemers. Heeft links dan zooveel op met
het particulier initiatief? Stemde niet juist
links tegen de risico-overdracht en bestreed
de heer Treub den heer De Visser niet toen
deze pleitte vóór particuliere ziekenkassen
Men zegt, dat de handelsvrijheid in het
gedrang zal komenmaar reeds 20 November
1908 werd de Tariefsherziening aangekondigd
en de meerderheid van het Nederlandsche
volk heeft, door de verkiezingen van 1909,
getoond daarmee niet in te stemmen.
Men zegt, dat het rechtmatig streven der
vrouw tot meer zelfstandigheid wordt tegen
gewerkt o.a. door ontslag bij huweljjk. Doch
dit doet links óoknog 25 Maart is te
Rotterdam een onderwijzeres, die huwde,
eervol ontslagen. En dit is ook juist; want
de vrouw behoort in het gezin, als de moeder
en dit is haar sociale beteekenis die
haar kinderen opvoedt tot zegen van haar
man en tot welzijn van de toekomstige
maatschappij.
Het concentratie-program zal alléén ge
bruikt als men de meerderheid krijgt en deze nu
krijgen de vrijzinnigen nooit. Zij hebben thans
34 stemmen in de Tweede Kamer en moeten
er dus 17 bij krijgen om de 51 te halen.
Worden zij nu nog verplicht, als contra
prestatie, een paar zetels af te staan aan de
sociaal-democraten, dan wordt het nog erger,
want dan moeten zij niet 17, doch 20 zetels
veroveren op rechts. Niemand gelooft, dat
daarvan in ernst sprake kan zijn. Ze komen
er dus nooit, hoeveel moeite ze ook doen.
Ze komen er althans niet op eigen houtje
en zullen dus een knieval moeten doen voor
de sociaal-democraten. Al weer dus de zweep
van Troelstra of de karwats van Lohman.
Alleen, op zichzelf staande, hebben ze den
slag voor altoos verlorenze komen er
nooit weer bovenop. (Rumoer). Wacht nu
even tot straks, tot het debat.
Nu de onderwijs-paragraaf.
Men zegt«Onverzwakt worde gehand
haafd de openbare school, waar ieders gods
dienstige gevoelens worden geëerbiedigd*.
Volgens de vrijzinnigen voldoet dus de
openbare school aan den eisch, dat alle kin
deren daar onderwijs kunnen ontvangen.
Maar waarom worden er dan zóo veel bij
zondere scholen gestichtwaarom bracht
dan de Unie-collecte ruim fioo 000 op?
Waarom worden dan, juist door de niet-be
middelden, zooveel honderden en duizenden
geofferd Heeft men aan de overzijde dan
den schoolstrijd vergeten
Eerbiediging van ieders godsdienstige ge
voelens sluit juist inhet vrije onderwijs.
Door de vrije school moeten we komen tot
eenheid; want het kind behoort niet aan
den Staat, doch aan de ouders en dezen
hebben uit te maken wat het zal leeren.
Daarom willen wij de vrije school, een
school niet onder de macht van den Staat,
doch van de ouders.
Moet iemand, wien godsdienst het hoogste
in het leven is, zijn kind toevertrouwen aan
bijvoorbeeld iemand, die heeft gebroken met
allen godsdienst?
Wel betalen wij mee aan de openbare
schoolwij betalen dus dubbelmaar juist
daardoor blijkt hoezeer het volk voeit voor
vrij onderwijs.
De openbare school is trouwens volgens
de jongste opgaaf verminderd met 3319, de
bijzondere toegenomen met 13 014 leer
lingen.
Om de vrije school zal dan ook de groote
strijd gaan en rechts zal vast aaneengesloten
staan.
Het concentratie-program, sprekende over
de sociale wetten, die nog aanhangig zijn
in de Kamer, zegt, dat er moet wezen uit-
keering uit de Staats-kas, ongeacht het al
dan niet meewerken door de werklieden.
Wel interessant is het, hierbij op te mer
ken, dat het program der Vrij-liberalen van
1909 sprak van vrijwillige verzekering met,
als overgangsmaatregel, tijdelijken steun voor
minvermogenden. Hoe is dit nu te rijmen
met den wensch der sociaal-democraten, die
niets willen weten van vrijwillige verzekering
Wij welen niets van hetgeen te v ©rwaehtcn
i is als de linkerzijde de meerderheid herovert.
Zij zeggen, dat ze het weten. Maarj eerst
komt toch de vraag of ze werkdyk de
meerderheid verkrijgen. Doch indiendit ge
schiedt, zullen zij dan den moed hebben om
de wetsontwerpen in te trekken. Ln alsizq
daartoe den moed hebben, wat sullen zij dan
in de plaats geven En als de 1 weede
Kamer eens omgaat dan hebben we nog
altijd de Eerste Kamer, waarin de vrijzinni
gen heel anders blijken te denken dan in de
Als e<Ie linkerzijde de meerderheid mocht
krijgen, dan weten we nog absoluut niet,
welken kant men op wil. Ouderdomspensioen
a f 3 per week, naar het Engelsche systeem,
op 7 o-jarigen leeftijd zal een 24 millioen
vorderenmaar daarmee kan men niet meer
komen, want «wat heeft een dooie aan pen
sioen*. Men zal dus komen met pensioen op
65-jarigen leeftijd; doch dit vordert 40 mil
lioen. En hoe moet men aan geld daarvoor
komen Alleen uit de Vermogensbelasting-
is niet voldoende.
Indien de wetten van Talma worden inge
trokken, kunnen de 70-jarigen nog weer
jaren wachten, in plaats van op j Januari
1914 in het genot van pensioen te komen.
Men schreeuwt, dat het rechtsche Minis
terie weg moet, doch vooral de arbeiders
mogen zich toch eerst wel eens afvragen,
of zij daartoe wel zullen meewerken. Blijft
het aan, dan treedt, volgens het amendement-
Duvs, de wet over een half jaar in werking
duikelt het, dan komt er van de heele zaak
in de eerste jaren weer niets terecht.
Bij de aanstaande Juni-verkiezlng zullen
we zien, dat allen van links samen optrek
ken. Vroeger zong men; «Weg met de
socialen, leve VVillemien* nu zal men zin
gen «Weg met de clericalen, leve
Ja wie
Leven moet de rechterzijde, opdat een eind
kome aan den schoolstrijd en de hernieuwde
periode worde tot rijken zegen voor ons
vaderland.
Alsnu werd een zeer korte pauze gehou
den, waarin de Voorzitter de namen
vroeg van hen, die wilden debatteeren en
herinnerde, dat wie zich opgaf voor debat,
zelf moest spreken en niet moest gevolgd de
verouderde gewoonte om, door afstaan van
tijd, te komen tot een propagandistische
rede. Aan elk der 4 debaters zou 10 minu
ten worden gegeven.
De heer Huybcrs (Amsterdam) achtte
in een landelijke vergadering van zóo groot
belang tien minuten te weinig en verzocht
het Bestuur, zich alsnog te beraden. De de
baters kennen elkaar niet, hebben geen over
leg gepleegd en het zou dus kunnen, dat
allen spraken over éen zaak, bijvoorbeeld
over het onderwijs. Spr. hoopte, dat de de
baters elkaar hierover nog zouden verstaan.
De Voorzitter stond, na overleg met
zijn mede-bestuursleden, 15 minuten toe.
De heer M a n a s s e, lid van de Redactie
van het «Handelsblad*, krijgt te 9.30 het woord
en zegt, om den korten tijd zich te moeten
bepalen tot opmerkingen van algemeenen
aard. Als journalist van professie heeft spr.
al heel wat politieke vergaderingen achter
den rug, doch nooit heeft hij een zittend
Kabinet zóo slecht hooren verdedigen als
thans. Spr. heeft dan ook reeds tegen zijn
buurman gezegd, te hopen, dat ds. 'Hoger-
zeil het heele land zou doortrekken, want
dat dan zeker de zege zou zijn aan de vrij
zinnige concentratie.
Spr. had verwacht een hoog en breed
politiek betoog, een warme verdediging van
dit Kabinet, dat langer heeft geregeerd dan
eenig anderhad gehoopt te hooren, welke
goede dingen dit Kabinet heeft tot stand ge
bracht.
Absoluut ongepast vond spr. het, dat in
leider. die blijkt hef concentratie-program
goed te kennen en dus heel goed weet,'dat
het zich kesrt èn tegen rechts èn tegen de
sociaal-democraten, in weerwil daarvan toch
dreigt met de zweep van Troelstra en het
roode vlagje. Daaruit blijkt wel, dat inleider
zijn gehoor al heel laag aanslaat, indien hij
meent indruk te kunnen maken.
Zeer merkwaardig is het, dat, ofschoon
hier zeer veel geestverwanten van inleider
zijn, zijn rede geen stom woord van instem
ming mocht verwervengeen poging tot
een applausje zelfs.
Door inleider is gewezen op zekere stem
bus-pamfletten. Welnu, wij, vrijzinnigen, ken
nen ze óokdie bijvoorbeeld uit «De heili
ge familie*, welke hoogst grievend zijn voor
eiken fatsoenlijken vrijzinnige. Doch we
zullen ons er wel voor wachten, daarvoor de
rechterzijde aansprakelijk te stellen.
Het rechtsche Kabinet heeft niets behoor
lijks in het «Staatsblad* gebracht, want de
Eerste Kamer moet alles nog eens dunnetjes
overdoen. Maar het kan ook niet andersbij
de Bakkerswet is maar al te duidelijk geble
ken, dat de coalitie in elkaar zit als droog
zand.
Inleider heeft met geen stom woord ge
rept van de Tarlefvvet, die toch maar de
dubbeltjes moet geven voor de sociale wet
ten, doch in weerwil daarvan, so mir niehts
dir niehts, door de rechterzijde is van de
baan geschoven.
1„leider heeft apodictisch gCMgd, dal Hides
ceen aasje kans heeft. Ie winnen, ternj met
behulp der sociaal-democraten en heeft een
doziin malen gezwaaid met het zweepje
Troelstra. Dc vrijzinnigen hebben echter zeer
duidelijk gezegd, dat zij niet zu len rcgce-
Jen als zij gniot buiten de sociaal-democraten
Meider noemde het concentratie-progrom
een ding ronder beenen; maar toch heeft.hg
heel den avond er over gesproken. I le' rs
ook van groote beteekenis, omdat het ral
brengen een tiinke. sterke regeering, geen
verdere splitsing van ons volk, geen verale -h
tering van het onderwijs, geen lartefwet
I-Iet ontbreken van de defensie- en de n-
nancieele paragraaf is geen fout. Watdeze
laatste betreft, hebben de liberalen steeds
getoond, dat zij de dubbeltjes willen halen
van waar deze zitten, terwijl de coalitie ze
wil halen van de massa, dus ook van den
kleinen man, dien ze een pensioentje in de
rechterhand geeft, doch wien ze tegelijk een
veel grooter bedrag uit den linkerbroekzak
haalt. De vrijzinnigen brengen alle hulde aan
den heer Colijn.
Voor ons, vrijzinnigen, gaat de komende
stembusstrijd niet om vier jaren, doch om
een kwart of een halve eeuw. Geven de
kiezers de coalitie kans, dat zij de reactie
doorvoert, dan liggen de vrijzinnigen er
voorgoed onder. Weet daarom, kiezers wat
ge doet en stemt niet Van Aseh van VVijck,
doch Beaufortstemt vrijzinnig, zorgt dat er
een verdraagzaam bewind komt, dat zich niet
ophoudt met politiek gunstbetoon.
De heer H uybers krijgt te 9.30 het
woord en zegt:
De vorige debater is te ver gegaan toen
hij sprak over de Tariefwet.
De heer Manasse: lk sprak met over
levensmiddelen.
De heer Huybers: De vorige kogee-
ring wilde 2 millioen halen uit de tabak
ik ben sigarenmaker en weet daarvan dus
mee te praten maar toen deze Minister
10 opcenten hief op de Vermogens- en de
Bedrijfsbelasting was Leiden in last (hoerah's).
De Voorzitter; Ik verzoek stilte.
De heer M a n a s s eAls ik straks maar
mag antwoorden.
De heer Huybers; Mij bestmaar nog
veel beter is het, als wij samen hier eens
komen debatteeren.
Inleider dan heeft zeer smalend gesproken
over zekere pamfletten, maar ook hier blijkt
weer, hoe gevaarlijk het is, in het huis van
een gehangene te spreken over een strop.
Immers het succes van de kerkelijken is al
leen te danken aan do cclit-Christelijke
lectuur die zij in den verkiezingstijd ver
spreidden. Zoo bijvoorbeeld het vod van
Elhorst, waarin niet staatgij krijgt belas
ting op de levensmiddelen; maar: gij krijgt
pensioen bij invaliditiet en ouderdom, voor
uw weduwe en uw weezen, een ziektewet, de
arbeidsduur voor de vrouwen wordt beperkt,
gij krijgt uitkeering bij werkloosheid, de 3e
herhalingsoefening wordt afgeschaft, gij
krijgt aanzienlijke uitbreiding van het stem
recht het lijkt zoo zoetjesaan op een
l'ransche bazar als gij rcchtsch kiest.
Wilt gij dat alles en nog veel meer niet,
stemt dan Van Kol, den sociaal-democraat.
Er is niet gezegd waar het' geld voor de
sociale wetten vandaan moest komen. Het
volk had vertrouwen in de Chr. mannen. I)r.
Kuyper de leider kent hem misschien
wel, heeft misschien wel eens van hem ge
hoord heelt het den braven van «Patri
monium* 7.0 prachtig wijsgemaakt; maar
zij komen thans bedrogen uit en zelfs de
«Stichtsche Courant* wijst daarop.
Bij de behandeling der sociale wetten wa
ren er slechts 10 van de 21 anti-revolution-
naire leden in de Kamerde anderen waren
in de koffiekamer aan het uitfuiven en kwa
men alleen voor den dag om een of ander
deugdelijk amendement te doen kelderen.
Inleider heeft zeer terecht er op gewezen,
dat het concentratie-program geen defensie
paragraaf heeft. De Chr. hebben die wel.
Iedere week geven die braven een millioen
uit om de jongens uit het volk in een apenpakje
te steken ten dienste van het alverwoestend
militairisme.
Wat hebben we van de Chr. te verwachten
Verhooging van de eerste levensmiddelen.
Eenden en vcrsche zeevisch worden niet,
paardevlcesch wordt wel belast. Het is maar
een ietsie, maar veel ietsies maken een groot
geheel op het budget van den werkman.
Inleider heeft gezegd, dat de gehuwde
vrouw behoort in en moet terug gegeven
aan haar gezin en dat de man moet zorgen
voor de boterham. Prachtig. Maar als dan
een ambtenaresje uit haar betrekking moet,
geeft dan ook de eerste ambtenares van den
Staat, de Koningin, gedaan; dat is ten minste
consequent.
Inleider heeft ons ingedeeld bij de liberalen.
Wij, socialisten, laten ons niet indeelen.
Liberalen en Chr. zijn voor ons éen pot nat,
want beiden zijn kapistalistisch en dus hebben
wij' niets van hen te verwachten.
Zorgt, dat de sociaal-democraton in dc
Tweede Kamer een flinke meerderheid krij
gen werkt aan een doeltreffende propaganda
voor eigen bewustwording.
De heer Van Li n gen, lid van het
1 loofdbesluur van
wijzers, uit Utrecht, k»
en zegt
lk moet eerlijk cr
inleider een minuut
ik mc erg ongerust
noemde het heel do
dat ze zich zoo in
doch vergat, dit te ar
Al vaak heb ik de
ren verdedigen en
maar nog nooit zóo
thans.
Inleider sprak oy>
wijzers, doch schijnt
Chr. historischen
der coalitie -- en de h
dan hij denken over h
schijnt niet te wet<
Lohman er dc beste
schijnt niet te wetei
heeft gezegd, te zul
het der vrouw onmoj
arbeiden.
Inleider zeide. dat
moeten zorgen, dat d
voor het geheele g(
niet behoeft mee te v
dit zeggen, waar Mii
merde, dat een ookm
lijke verhooging van
wijzers, deze opvoedci
ten onevenredig zwaai
spraak, die nog nimr
geven omtrent Oorloj
Inleider vroeg hot
bijzondere scholen opr
toch wel moet volgt
genoegen kunnen ner
in de openbare scho
beter, weet heel goe
dat de drang niet k
oudershij moet we
coalitie, de Roomsch
dat de school komt n
aan de kerkhij ki
leden jaar de aartsbis
gebruik in de schoo
heeft betreurd en die
schoon daarbij noch
onderwijzers, noch ou
Wie anders zegt, s
waarheid.
Ilct zelfde geldt v<
Bijbel. Niet dc ouder
deren de openbare
de hoogere regionen
Dc heer Heemskerk
zegdvroeger werd
oefend. Welnu, tham
met alle kracht achte
ren onder 't kaf en c
ouders, die uit overtu 1
openbare school hól
van algemeen. Ieder
laatste 4 jaar op hot l
gevochten tegen dc c 1
Zoo goed als ik 1 p
heeft voor mijn over p
voor die van anderen
hebben tlag aan dag,
aan maand de opent
en haar allerlei schel
Inleider vroeg of/t
kan toevertrouwen a
Ja. De ziel van dat k
een onderwijzer dan
wier Iloofd zes maft
moest ondergaan wej
lingen en welk Ilooi
omdat door zijn toed
lager zouden wordet v
redacteur van zeker
leerlingen vertelt, dat
Balkan-oorlog de af:
strijd tusschen Christ üi
De heer K i p, uit
om 10.25 het woord
Het bedroeft mij,
debatteeren. Ik heb
en sta op theologisc
zijn zijde.
Inleider zeide, dat
aarden in persoonlij i
pamflettenmaar hot
den aanhef van cci
blad van de rede de
«met zijn schorpioqpi
hoort in een krankzi
Wie meedoot aan
kwijt. De leiders wet
niemand minder dar
geschreven. Maar hi
wereldsche macht, of
huizen zingen: «Ger
geeren wij*. .1
Het is de plicht
ten, op te komen te|
godsdienst en politi
wel gezegd, dat het
Jezus, doch dat is mi
den Paus.
Moet ik wijzen 0
loterij, de doodstraf?
coalisecren is onchris
Inleider heeft geze
te vroeg heeft gesprt
spreekt te laat; pas
zoo laat mogelijk.
Inleider heeft de 1
