Spr. ontzenuwde vervolgens de bezwaren
waarmede men in den regel komt aandragen
tegen vrouwenkiesrecht, dat naar haar mee
ning juist vrede en welvaart zal brengen in
het gezin, en vorderde ook uit dien hoofde
op het medezeggenschap voor do vrouw bij
het maken der wetten.
Spr. herinnerde, dat de Nationale vrouwen
raad weldra zal ter sprake brengen den z.g.
vrouwendienstplicht, welke in den jongsten
Balkanoorlog zoozeer in toepassing is ge
bracht, en zette uiteen hoe de voorgangers
van rechts hun kiezers een rad voor de oogen
draaien, in wier hoofden en harten het duis
ter is in hun hoofd omdat zij niets willen
weten van het vrouwenkiesrecht, in hun hart
omdat zij niet willen erkenne, ndat vooral de
vrouw het meest te maken heeft niet alleen
met de sociale, doch met alle wetten des
lands, evenals in het gezin «moeder* den
ganschen dag de vraagbaak is, terwijl in al
leen groote zaken de man een woordje
meespreekt. Wel moeten de mannen van
rechts weinig respect hebben voor hun moe
ders, vrouwen en dochters, omdat zij dezen
steeds in alles achterstellen, zelfs bij eiken
«slampamper*, die 2,5 jaar en daardoor kie
zer wordt.
Indien de linkerpartij de meerderheid be
machtigt, zal de vrouw die medezeggen
schap verkrijgen.
Spr. hoopte over vier jaar hier te kunnen
terugkeeren en te kunnen zeggenKieze
ressen en kiezers brengt uw stem andermaal
uit op uw afgevaardigde, mr. W. H. de
Beaufort. Thans kon zij slechts den mannen
met aandrang toeroepen Kiest De Reaufort.
Mr. W. H. de Beaufort kwam om
streeks half drie aan het woord om te spre
ken over «De politieke toestand van het
oogenblik* en zeide ongeveer
Als we den huidigen toestand willen na
gaan, moeten we onze eigen partij en ver
volgens de tegenpartij beschouwen. Daarbij
kan geconstateerd, datde eigen partij er
gunstig voorstaat al is door den ijver der
sociaal-democraten ook menigeen afkeerig
geworden van de vrijzinnigheid.
Aan den overkant is cr een uitbuiting van
het nationaal gevoel voor de vaderlandsche
kerk.
Doch tegenover deze bedenkelijke verschijn
selen staat het niet langer elkaar onderling
bestrijden van de groepen der linkerzijde, doch
het samenwerken door de bekende concen
tratie, vereenigd voor een gemeenschappelijk
doel, en wederzijds bereid offers te brenger,
waar dit noodig is in het algemeen belang.
Hetgeen bijzonder trof, is zeker de buiten
gewone driestheid der R. K. Staatspartij bij
monde van enkelen harer Kamerleden, van
welke sommigen Nederland reeds zien ver
zinken in de put der ontucht en anderen hun
tegenpartij brandmerken als «canaille*.
Het geldt niet een strijd tegen de R. K.
kerk; het is een strijd om de vrijzinnige
beginselen.
Hoofddoel van den strijd bij rechts is de
school, het op den achtergrond brengen van
het openbaar onderwijs. Die schoolstrijd is nu
bijkans 40 jaar gestreden, al feller en feller.
Toen de eerste te gemoet koming voor het
bijzonder onderwijs was toegestaan door de
wet-Mackay werd pacificatie verwacht; thans
eischt men rechtsgelijkheid en dus geen
onderscheid tusschen openbaar en bijzonder
onderwijs, hetgeen vooral in dat gedeelte
van het platteland waar de meerderheid der
bevolking Katholiek is, zeer ernstige gevol
gen zal hebben, waardoor de godsdienstige
overtuiging van de minderheid zeer zal wor
den gekwetst.
Ten andere is er het Tarief, dat dezeRe-
geering, indien zij aanblijft, stellig zal trachten
door te voeren. Het groote gevaar daarvan
is niet gelegen in de stijging der prijzen,
doch oneindig meer in het veranderen van
ons stelsel van handelsvrijheid door een van
bescherming, van welke de nijverheid even
afkeerig is als de landbouw.
Het groote gevaar der bescherming is, dat
wanneer men. daarmee aanvangt, er geen
eind aan is, omdat telkens andere groepen
ook vragen om bescherming en meer be
scherming.
Afgezien van tal van andere punten zijn
er twee zaken die voor alles op den voor
grond komen de school en het tarief.
Mocht door de komende verkiezing een
ander Kabinet aan de regeering komen dan
zullen beide zaken van de baan geraken. De
Nederlandsche kiezers behooren dan ook den
ernst dezer verkiezing te beseffen, met ijver
en geestdrift de belangen des lands te doen
voorgaan en met alle kracht de overwinning
te helpen bevechten, waar de inzet zóo hoog is.
Om 3 uur sprak prof. dr. Ii. D. E e r d-
m a n s, uit Leiden, over De verkiezingen
en de vrijheid in Nederland* en zeide onge
veer
Deze verkiezingen kunnen een keerpunt
uitmaken in ons nationaal leven. Wij zijn
gewend in ons om te dragen een soort
onafhankelijkheid, welke is saamgewevcn
met ons karakter. Hierop kan thans een
aanslag gepleegd.
Er moet zijn eerbied voor elkanders over-
tuiging, eerbied voor elkanders vrijheid. De
clericale politiek nu leert met toenemende
duidelijkheid, dat het denken en het zijn van
onze persoonlijkheid wordt afgewenteld op
hetgeen zal worden voorgeschreven dus niet
langer eigen opvatting, doch druk van hoo-
gere controle, van de kerk.
De tegenpartij kent onze"karaktertrek naar
vrijheid en noemt zich dan ook de voor
standster van de vrijheid. Zij maakte de vrije
universiteit, de vrije school. Doch de leuze
is niet in overeenstemming met het woord
getuige hetgeen we dagelijks meer zien ge
beuren in tegenstelling met hetgeen ook in
historische tijden onze roem was.
Aan de vrije universiteit te Amsterdam
hebben gewerkt dr. Kuyper en jhr. De
Savornin I.ohman, welke laatste maar al te
duidelijk heeft geleerd, dat zij geenszins vrij
is en hij zelfs werd gedwongen de vrij-
antirevolutionnaire partij te vormen evenals
zeker student, die pas na een jaar met be
hulp van allerhande rechtkundigcn bijstand
zijn bul kon ontvangen van de o zoo vrije
universiteit, die hem zijn bul weigerde omdat
hij niet zoo zuiver was in den geloove.
De leuze van de vrije school is al even
onwaar in de practijk getuige het zeggen
van den geestelijke, die de kinderen ont
sloeg van den eerbied tegenover hun ouders
indien dezen hen naar de openbare school
wilden zenden getuige tal van andere po
gingen om de openbare school te ontvolken.
Een ander ding, dat óok stuk moet, is de
nationale kerk, de Ned. Hervormde, waar
tegen in 1886 de strijd meer in bet publiek
werd aangevangen toen men trachtte in de
Nieuwe kerk te Amsterdam te komen op
een wijze, die men gebruikt als men den
sleutel niet bij zich heeft.
De vrienden van dr. Kuyper trachten
thans den strijd meer 111 de kerk te brengen
door de Staats-uitkeering meer rechtstreeks
aan de kerkelijke gemeenten te brengen.
De poging om door art. 171 Grondwet
een nieuwen aanslag op de Ned. Hervormde
kerk te doen, heeft men intusschen moeten
laten varen.
Toch wordt niet afgelaten, aanslagen te
doen op de kerk, die toch altijd nog 21/v>
millioen leden telt.
Rome weet zeer goed wat op 'l oogen
blik op het spel staat, begrijpt heel goed,
dat het een keerpunt geldt en denkt weer
over een toestand als voor 1572.
Wij willen geen uitdrijven, doch willen
ook niet uitgedreven worden, en moeten
daartoe goed aaneengesloten staan. Het is
goed, dat wij deze dingen eens onder de
oogen zien, letten op het zien stuk maken
der, natie in kleine groepen die meenen,
ieder voor zich, het best. te zijn.
De Nederlandsche vrijheid is niet veilig
bij de personen, die thans aan het bewind
zijn. Blijven zij aan het bewind dan gaan
wij een zeer moeilijken tijd te gemoet.
Komt het tarief, dan merken we dit aan
stondseen teruggaan en terugdwingen van
onze nationale fierheid, onzen vrijheidszin
komt pas later aan het licht.
Wanneer gij prijs stelt op die vrijheid,
bedenkt dit dan bij de komende, zoo hoogst
belangrijke verkiezing.
Te k wart voor vieren sprak de heer W.
O. A. Koster, algemeen secretaris van
den Vrijz. democratischen bond, over «Het
openbaar onderwijs en de voorstellen tot
Grondwetsherziening*.
Spr. noemde een goede onderwijswet de
meest belangrijke van aile sociale wetten,
hoezeer hij de overige ook toejuicht.
De vrijzinnigen willen niet tornen aan het
bijzonder onderwijs, doch willen dat de bij
zondere school naast rechten ook erkenne
plichten, als daar oa. zijn goedkeuring van
het leerplan en controle van het onderwijzend
personeel.
In ons volk woont liefde voor de openbare
school, die opvoedt tot Christelijke deugden,
tct verdraagzaamheid en volkseenheid, die
noodzakelijk en noodig is opdat ieder ouder
kunne vinden een instituut van onderwijs,
waar hij zijn kinderen kan laten opvoeden
i naar zijn geweten cn denken, waar niet een
dogma wordt geleerd, dat de ouders niet als
juist kunnen erkennen.
Wanneer geschiedt hetgeen het huidige
Kabinet zoo gaarne wil, n.l, dat de openbare
school nagenoeg geheel is ontvolkt, dan zal
de bijzondere regel zijn en de openbare
slechts daar bestaan, waar de behoefte daar
aan zich openbaart. Dan zal er zijn de school,
vrij in naam, doch inderdaad onder den dwang
der geestelijkheid om der wille van de macht.
Wordt dit systeem doorgevoerd dan zullen
niet alleen kerkelijke, doch ook socialistische
en anarchistische scholen worden opgericht,
tenzij werkelijk zooals nu reeds van zekere
zijde wordt gezegd - «daartegen wel maat
regelen worden genomen.*
Laat daartegen onze strijd gaan laten we
ons te weer stellen tegen de vernietiging
der nationale, der openbare schoollaat
ons de vlag der openbare school, als goede
volksschool, hoog houden.
Laat de openbare school niet vallen onder
de breukslagcn der coalitie, doch zorgen wij,
dat zij worde verbeterd ook door betere
bezoldiging van de onderwijzers.
Wie voelt voor de openbare school, zorge j
dat bij de aanstaande verkiezing uit de bus
kome de concentratie candidaat mr. W. H.
de Beaufort, stemme met ons in op voor
de openbare school.
let Kamerlid de lieer A. R o o d h u ij z
kreeg oin 4.15 het woord over «De vrijzinnige
concentratie*.
Het concentratie-program heeft bij de tcgei -
partij wel zeer trieste gezichten doen zetten
de mannen van rechts hebben langen tijd
geleefd door de verdeeldheid van links en
weten nu maar al te goed, dat de thans vast
aaneengesloten linkerpartijen nu sterk staan.
Het Koloniaal beheer vervult ons met zorg,
een Grondwetsherziening bedreigt ons, de
sociale wetgeving is éen onvrijheid -- ver
biedt ze niet zelfs den arbeid van den
bakkerspatroon de l'ariefwet hangt a s
een dreigende schim boven ons hoofd.
Tegen al deze onvrijheid is de concen
tratie gemaakt, welke de grijze Karnebeek
en de jonge Treub niet in den weg hebben
willen staan toen zij zich niet konden ver
eenigen met Staatspensioen of algemeen
kiesrecht; een uittreden waarvoor hun een
eeresaluut toekomt.
Door samenwerking dor drie fracties van
vrijzinnigen is ook in de periode 1897 19°1
in het «Staatsblad* gebracht hetgeen in het
program stond van het Kabinet, waarvan
mr. W. H. de Beaufort een sieraad was.
Deze concentratie is de dageraad van een
nieuwen morgen.
Deze samenwerking moet blijven de par
tijen zullen «getrennt marehiren, vereint
schlagen«, wetend, dat oendracht macht
maakt en dat alleen eendracht kan leiden
tot overwinning.
De heer Jan II i d d i n k, Secretaris van
den Bond van vrijzinnige propaganda-ver-
cenigingen, kwam oni 4,4 aan het woord
om tc spreken over «De gevaren van de
Tariefwet*.
Binnen een maand zal worden beslist of
het kabinet-Heemskerk andermaal zal re-
geeren, en daarmee of ook het ontwerp-
Tariefwot zal worden verheven tot wet.
Te verwonderen is het, dat zij nog niet
in het Staatsblad* is verschenen. De tal-
looze protesten tegen liet ontwerp zijn wel
oorzaak, dat kort vóór den stembusstrijd de
rechtsehe partijen niet durfden voortgaan.
Spr. zette zeer in den breede de nadoelen
uiteen van het ontwerp en weerlegde het
geen het voor-tariefwet-comité aanvoert ter
aanbeveling.
Een halve eeuw heeft ons land het vrij
handelsstelsel en liet is daardoor groot ge
worden.
Daarom, kiezers, wilt gij niet, dat worde
teruggekeerd tot de toestanden van vóór
1848, stemt dan in Juni den candidaat der
concentratie, mr. W. H. de Beaufort.
Dr. I. II. J. Vos, Voorzitter van den Bond
van vrijzinnige propaganda-vereenigingen,
sprak goed 5 uur het slotwoord en dankte
spreekster en sprekers en het comité van
voorbereiding, dat bewerkte een volledig
succes.
Deze landdag zij een brandpunt en leide
er toe, dat ieder in eigen kring propagandist
worde, aldus besloot spr.
Een goede 1500 menschen kwamen door
de controle.
Bij het gister te Zeist gehouden concours-
hippique won «Golden dream*, van kapitein
J. H. van Reede, den 2den prijs in don
wedstrijd schoonste rijpaard (19 deelnemers)
en verwierf luitenant C. H. I-abouchère in
het springconcours, waaraan 20 officieren en
heerrijders deelnamen, den isten prijs, f 200
en zilveren medaille van H. M. de Konin
gin, met «Perhaps*, den 3den prijs, f 100 en
een cuq, met «Zulu*, en den jden prijs met
«Dreadnought*.
In de jury hadden o. a. zitting ritmeester
jhr. W. H. J. van de Poll en luitenant II.
D. S. Hasselman. Militair commissaris was
ritmeester-adjudant F. G. de Bas.
Aan den tweedaagschen afstandsrit der
Kon. Militaire Sport-Vereeniging, aanstaan
den Vrijdag en Zaterdag te houden onder
leiding van kapitein H. A, Mos, zullen deel
nemen 5 dames, 63 officieren en 3 heerrij
ders.
Gaumont laat de bezoekers van de bios
coop «De Arend* ditmaal zien een reeks
interessante natuuropnamen in Cerdagnc, de
landstreek op de grens van Frankrijk bij de
Pyreneën, met heele mooie kijkjes op Bourg-
madame, den pas van Caramja en Puigcerdun,
«Wie van de drie* is een boeiende come-
die, in scène gezet door de Solax-maatschappij,
het verhaal van een gomkauwend typistje,
dat. in plaats van den ouden patroon of diens
oudsten zoon, met diens jongsten in het
huwelijk treedt. Een heel goed gespeeld
lachding.
Bijzonder fraai is «Prachtige bloesemtooi*.
waarvoor de Express-film wel heel wat farms
in California- moet hebben afgereisd.
«Polidor als vrouwen beschermer*, een
Pasquali-film, wordt natuurlijk door zijn
vrouw weer in 't gareel en (luchtig onder
den duim gebracht.
Edison schiep weer een aan lichteffecten,
kleurrijke costuums en prachtige laat i8e
eeuwsche rijtuigen zeer bezienswaardige film
in «Een schaking uit den goeden ouden tijd*.
Het groote nummer is «De schipbreuke- i
ling*, een Eclair-film met heel mooie zeege
zichten hij ruw weder e» landschappen bij
sneeuwstorm. De tekst, die een combinatie
is van .1)0 hoop op negen, en .Jean Marie.,
oaf oen werkelijk spannend en boeiend
dl-ami (lat eindigt met de hereenlging van
den schipbreukeling met rijn hem trouw ge-
bleven bruid. Ook het spel van de in dcae
I film optredenden is ongewoon goed.
Het nieuwe programma van het bioscoop-
theater aan de Langestraat geeft in het eerste
nummer, (ie Palhé-conrant. onder meer een
oroote samenkomst van b ransche padvinders
en een heel interessante jacht op wilde gan-
/eMademoiselic (irandail en haar compaan,
die verleden week het doddige .Donkere
wolkjes, gaven, rotten hun jonggehuwden-
twist voort. Thans heeft I.eonce geflirt met
een nichtje cn rijn jong vrouwtje gaat er nu
maar meieen vandoor. Gelukkig geraakt
haar auto en panne, en kan Leonce haar dus
nog achterhalen. Door een onweer overval
len, moet het jonge paartje overnachten in
een boerenherberg, waar echter, na de
noodige hardebollcrij van het vrouwtje, de
vrede weer wordt geteekend.
Het groote nummer ditmaal wel heel
groot want de film is anderhalven Kilome
ter lang en vordert anderhalf uur afdraaiens
is «De strijd om een Iroon*. liet stuk
speelt aan het Hof van Silistrië, waar de
nog minderjarige kroonprins wordt geëlimi
neerd naar Parijs omdat hij verliefd is op
een prinses van den bloede en om deze zeer
geldige reden weigert te trouwen met de
dochter van don burgerlijken Eerste Minister,
die hem dit uitermate kwalijk neemt. Te
Parijs raakt hij verward in de strikken eener
danseres en een sprekend op hem gelijkend
danser wordt tegen den tijd waarop hij
meerderjarig wordt in zijn plaats naar de
hoofdstad van Silistriü gebracht, waar deze
trouwt met de dochter des Ministers, De
kroonprins is inmiddels door zijn danseres
en middels een valluik in een onderaardsch
hol beland, waaruit hij met behulp der
dochter van den cipier nog juist intijds weet
te ontkomen om, op 't oogenblik, dat zijn
dubbelganger zal worden gekroond tot Vorst
van Siiistrië, dezen te ontmaskeren.
Het spreekt wel vanzelf, dat deze film een
rijke schittering van uniformen en een paar
marqué's van de bovenste plank te zien
geeft. Buitengewoon mooi zijn de evolutiën
der danseres in een spiegelzaal, waardoor
haar gracieuse bewegingen honderdvoudig
worden weerkaatst.
Omtrent den circus Paul Wilke, een echt
paardenspel, dat 23 dezer hier zijn eerste
voorstelling zal geven, lezen we
Het was een goed samengesteld pro
gramma, met groote verscheidenheid, flink
en vlug afgewerkt en opgeluisterd met een
goed orkest.
Wanneer wij het programma even volgen
en nagaan wat is vertoond op het gebied
van kunstrijdei; en paardendressuur, dan
mag gezegd, dat het parforce-rijden zonder
zadel door miss Daivids, de dressuur van
den heer Oswald met zijn steiger- en hu
moristisch springpaard, zijn honden als
kunstrijders en zijn kunstrijden in de hooge
school met den Engelschen Hunter «Soli-
man* in de perfectie is.
Een prettige afwisseling brengen de ver
schillende nummers.
Mr. Alphons bleek een goed jongleur,
die aardige kunststukjes te zien gaf.
De Santley Brothers vertoonden verras
sende lucht-gymnastiekniet dat overdre
ven ijzingwekkende, maar niet minder hoogst
interessant en niet minder kunstig.
De Javaantjes, SandI, Sidin en Amat, bij
genaamd de blikscm-acrobaten, gaven waar
lijk bliksemsnelle en hoogst bewonderswaar-
dige parterre-gymnastiek, waarbij vliegens
vlugge vaardigheid werd aan den dag ge-
legd.
Een zeer goed nummer gaf madlle. He
lena op het ijzeren koord. Met recht mag
zij den naam voeren van La reine du fil de
fer. Haar verrichtingen wekken algeheele
bewondering; nog zelden zagen wij ze zóo
uitgevoerd.
Tot slot mogen vermeld The 7 Rowlands,
een heel comisch nummer, waarbij menig
kunststukje wordt verricht en dat menig
maal hartelijk doet lachen.
Natuurlijk ontbreken de clowns niet.
Vooral de entrée's van de dwerg-clowns
ilypolite en Pol, de twee Guuajes*gaven
heel wat vroolijkheid.
Alles te samen genomen, geelt de circus
Wilke veel te genieten. Men zit or prettig
de tent is helder verlicht, zoodat men er
zeer aangenaam zijn avond doorbrengt.
Tn het jongste nummer van het »Ned,
Landbouw-weekblad* is opgenomen het ver
slag der jaarvergadering van het Utrcchtsch
genootschap voor landbouw en kruidkunde,
waaruit o.a. blijkt, dat het aantal afdcelingcn
steeg van 14 tot 17, het aantal leden tot
1,506.
De heer H. Tromp van Holst, oud-Secre
taris, werd benoemd tot Lid van verdienste.
De rekening sloot met een tekort van
f 442.89, waarvoor de leden een extra-bijdrage
van 25 cent zullen hebben te storten.
