Zaterdag 4 April 1914. No. 8398. 63e Jaargang. BIJBLAD. Uitgave van de Naamlooze Vennootschap „De Amersfoortsche Courant, voorheen Firma A. H. van Cleeff" HOOFD-REDACTEUR F. J. FHEDEKZSS. AMERSFOORT. Verschijnt Dinsdag-, Donderdag- en Zaterdagavond. Abonnement per 3 maanden f 1. franco per post f 1.15. Advertentiën 16 regels 60 cent; elke regel meer 10 cent. Bijregel- abonnement reductie, waarvan tarief op aanvraag kosteloos. Legale, officieële- en ODteigenings- advertentiën per regel 15 cent Reclames 15 regels f 1.25. Bewijsnummers naar buiten worden in rekening gebracht en kosten evenals afzonderlijke nummers 10 cent. Bij advertentiën van buiten de stad worden de incasseerkosten in rekening gebracht. BUREAU: KORTEQILAOHT 9. Postbus 9. Telefoon 19. Bij dit nummer behoort een KENNISGEVINGEN. De Burgemeester van Amersfoort, gezien artikel 41 der Gemeentewet, brengt ter kennis van de ingezetenen, dat de Raad dezer Gemeente zal vergaderen op Dins dag den 7 April aanstaande, des avonds ten 8 ure. - Amersfoort, 3 April 1914. De Burgemeester voornoemd, Van RANDWIJCK. De Burgemeester van Amersfoort, brengt ter kennis van de ingezetenen dezei Gemeente, dat hel door den Directeur van 's Rijks directe belastingen, enz. te Utrecht executoor verklaard kohier No. 1 van de PersoQeele belasting over het dienstjaar 1914 aan den Ontvan ger van 's Rijks directe belastingen alhier is ter hand gesteld, aan wien ieder verplicht is zijnen aanslag op den bij de wet bepaalden voet te voldoen. Gedaan en op de daarvoor gebruikelijke plaat sen aangeplakt te Amersfoort, den 3 April 1914. De Burgemeester voornoemd, Van RANDWIJCK. Het lag in de bedoeling van dr. Kuyper om in de eerste periode tot stand te bren gen de sociale verzekering plus de Tariefs- herziening en in de tweede de verhooging van het subsidie voor het bijzonder onder wijs. Dit denkbeeld heeft hij echter niet gevoteerd zoolang men niet de zekerheid bad, dat bet geld daarvan ten bate zou komen van de sociale wetten. Het ware veiliger geweest omdat de ouder domsverzorging van links duurder isbui tendien nemen de Staatsuitgaven zóo toe, kunnen verwezenlijken, vooral niet door den j dat nevens het Tarief ook nog andere mid- drang van vrienden, die meenden, dat, terwijl delen noodig zullen zijn tot dekking, rechts regeerde, het bijzonder Lager onder- j Over de oorzaak van de storing zal ik wijs het allereerst in veilige haven moest niet veel zeggen. Rechts is in niet al te gebracht. Ik heb daaraan niet meegedaan beste orde opgetrokkener waren gevoelig- en de loop der dingen heeft bewezen, dat j heden tusschen Chr. Hist., R. K. en A. R. het beter ware geweest, eerst de sociale ver- en er waren werklieden, die meenden, dat zekering en het Tarief af te doen. zij hun heil zouden vinden in Staats-pensioen. De verkiezingen van 1905 werkten sto- Ook was er zekere afbrokkeling door de rend ten opzichte van de sociale verzekering, vorming van een nieuw partijtje, de Chr. intusschen niet zóo ernstig, omdat hetKabi- sociale, een m. i. eenigszins bevreemdende net-De Meester, steunend op een niet-krach- j gebeurtenis, welke bij mij de gedachte wekte tige linkerzijde, zeer zwak stond. De denk- of de menschen ook overmoedig waren en beelden van dat Kabinet weken niet zoozeer wel beseften, dat het volstrekt geen kleinig- af van die van het Kabinet-Kuyper als we heid is, een politieke partij in te richten en thans ontwaren in hetgeen door links en rechts vooral in stand te houden. Verder waren er wordt begeerd. Het Kabinet-De Meester wilde velen beducht voor het lot der Hervormde Politiek overzicht. Staatsraad mr. Th. Heemskerk had een zeer groot en zeer gemengd gehoor toen hij Donderdagavond in de groote zaal van >Amicitia« in een openbare vergadering van de anti-revolutionnaire propaganda-club »Groen van Prinsterer* een overzicht gaf van den huidigen politieken toestand. De heer Goote opende om 8.10 als Voorzitter dier club op de gebruikelijke wijze de bijeenkomst, stelde den oud-premier van het vorig Kabinet voor aan de vergadering', onder bijvoeging »ZEd. was dus het opper hoofd der politieke boosdoeners* en deelde mede, dat er geen debat zou zijn omdat dit toch geen nut zou hebbenlinks is met zijn positie verlegen en rechts kan beter zijn kruit droog houden tot gunstiger gelegenheid. 1 Mr. Heemskerk, hierna het woord verkrijgend, zeide ongeveer: Wanneer men zich eens heeft laten ver leiden om een politieke rede te houden, vol gen brieven met het verzoek, dit ook elders te doen en zóo heb ik thans het voorrecht, me in uw midden te bevinden. Voor morgen bindt me nog een belofte elders (te Bolnes) doch daarmee sluit ik het seizoen. Wilt in gedachte houden, dat ik geen deel heb aan de actieve politiek. Juist hieruit meen ik te mogen afleiden, dat ik een objectief overzicht mag geven van den huidigen stand van zaken. Men kan over politiek spreken door de gevolgen systematisch uiteen te zetten. Dat is zeer nuttig doch heeft deze schaduwzijde, dat daarbij niet steeds wordt gerekend met de kracht van het geschiedkundig gewordene. Daarom is het beter, na te gaan hoe de stand van zaken is. Ik wil beginnen bij 1901 omdat sedert dat tijdstip door onze politiek de draad loopt, door rechts getrokken en waarop de invloed van links slechts storend heeft gewerkt. In 1901 dan trad op het Ministerie-Kuy- per, met een uitgebreid programma, waarop deze twee hootdpuntenhet tot stand bren gen der sociale verzekering, en het op zijn plaats brengen van het bijzondei onderwijs. Achter die twee vragen van wetgeviQg lag natuurlijk de vr*ag der Grondwetsher ziening. Aan de sociale verzekering was verbon den, als middel tot dekking der kosten, de Tariefsherzieni n g. Dat programma was niet in 4 jaar af te werken het Kabinet kwam er dan ook rond voor uit, dat een 8-jarige regeerings-periode daarvoor noodig was, doch zeide dit niet om niet den schijn te wekken, pedant te zijn. ouderdomspensioenlinks wil thans ouder domspensioen plus invaliditeit. M.i. verdient de meer algemeene verzekering de voorkeur. Zóo sterk ging het Kabinet-De Meester samen met de plannen van het Kabinet- Kuyper, dat de heer Goeman Borgesius mij zelfs verweet, dat ik niet ernstig genoeg meewerkte om de sociale verzekering tot stand te helpen brengen. Ter wille van het zoogenaamd blanco artikel in de Grondwet werd de sociale verzekering geruimen tijd achter de bank geschoven. Vooral het laatste jaar werkte dat blanco-artikel zeer storend en toen het Kabinet kwam met het voorstel verklaarde de heer Tydeman, leider der Vrij-liberalen, dat het Kabinet door de indiening daarvan het tafellaken had doorgesneden. In wezen heeft het zich daarmee een geweldig blok aan het been gelegd op den weg naar de sociale verzekering. Nochtans zou het zijn tijd hebben uitge zeten indien het niet, door inkrimping van het blijvend gedeelte, een gevoel van demo ralisatie in het leger had gewekt. Men kon niet handhaven een Minister van Oorlog, die gevaarlijk optrad voor de defensie des lands (applaus). Daardoor moest ik in 1908 mijns ondanks optreden als Kabinets-formateur. Men heeft kerk. Het lot eener kerk is niet afhankelijk van een wetgeving, doch van de gezond heid van het geloofsleven in die kerk. De Rijks-uitkeeringen aan de Hervormde kerk liepen geen gevaar; zij kunnen alleen in 't gedrang komen bij een beslist roode Regee ring. Ook is er geweldig gewerkt met anti papisme, een op politiek gebied slechts in verkiezingstijden voorkomende ziekteon middellijk na de herstemming ismen tegen over R. K. dadelijk weer een tikje vriende lijker dan tegenover A. R. (gelach). Intusschen is het leven sterker dan alle redeneeringen hoe men ook prate, de groe pen zullen zich steeds ontwikkelen naar eigen aard. Het is een hoogst ongezond iets, op deze wijze den godsdienst te mengen in de politiek. De vrijzinnigheid komt op tegen ons ge zond mengen van godsdienst in politiekzij veinzen niet te weten, dat wij rekening houden met Gods bestel, met het recht gelijk dit afvloeit van God. Er is niets onbehoor lijks in, dat rechts zóo denkthet is niet meer dan natuurlijk, dat het zulks doet. En toch komen de vrij.-.innigen daartegen steeds op. Dergelijke stroomingen hebben intusschen .ltijd veel invloedvooral hadden zij dien in 913, toen alle booze geesten werden los- ons toen nagegeven zekere handigheid om I gelaten op rechts (applaus) tot reeds vóór de de Grondwetsherziening betreffende het kies- j herstemmingen de menschen tot bezinning recht in de war te sturendat is onjuist wij wilden een einde maken aan deze wijze van handelen van den Minister van Oorlog. Het gevolg was, dat de lijn van het Kabinet- Kuyper weer kon ter hand genomen en de sociale verzekering weer op den voorgrond gesteld. Deze omstandigheid bepaalde het program van het Kabinethet onderwijs kon, na de Wet van 1905, niet op den voor grond geschovenen ik meen te mogen zeggen, dat Minister Colijn, althans in de eerste jaren, een vrijwel bevredigenden toe stand in het leven heeft geroepen (applaus). Achter de afwerking van het sociale program doken op de sociale verzekering en het kiesrecht. De vrienden bleven er op aandringen, het bijzonder onderwijs gelijk te stellen met het openbaar onderwijs en ver zuimden te bedenken, dat daarvoor Grond wetsherziening noodig is. Ik kon dit werkplan niet aanvaarden, want ik ware dan vervallen in de zelfde fout als de neer De Meester, namelijk de kiesreeht- quaestie op te lossen ten koste van de sociale verzekering. Door de algemeene verkiezingen van 1913 is weer een storing ingetreden. Wel waren de sociale verzekeringswetten tot stand ge komen, doch de Tariefsherziening, het mid del tot dekking, werd niet afgedaan en juist het Tarief deed de verkiezingen uitvallen ten gunste van de linkerzijde. Veiliger ware geweest, het Tarief te voteeren vóór de ver zekeringswetten, die dan ook vlugger zou den zijn tot stand gebrachtdoch men ging maar al te gretig in op het schrijven van »De Nederlander*, dat geen belasting mocht kwamen en weer begonnen eenigszins regel matiger te redeneeren. Men beschuldigde ons van partijdige be noemingen, vooral van Burgemeesters. De waarheid was, dat er veel te veel vrijzinnige Burgemeesters waren, zóo veel, dat, om de juiste verhouding te herstellen, er in de eerste jaren eigenlijk uitsluitend rechtsche Burgemeesters hadden moeten worden be noemd. Ik heb dit intusschen nooit zóo opgevat en in plaatsen met een overwegend linksche bevolking wel degelijk mannen van links benoemd. De vrijzinnigen wilden echter, dat de schaal steeds oversloeg naar hun kant. Ook de socialisten wilden hun invloed zooveel mogelijk uitbreiden en beloofden hoogere salarissen en lagere belastingen en wonnen daardoor heel wat stemmen. Veel beloven en niets gevenmen kent hetnatuurlijk liep alles uit op teleurstelling. Links was ook niet homogeen. De Vrij liberalen verlangden niet zoo verbazend naar Algemeen kiesrechtde >Nieuwe Rotterd. Crt.« van heden schrijft nog, dat het niet- komen van Alg. kiesrecht geen ramp hoege naamd is. Oók waren zij niet zóo vervuld van Staats-pensioen. Wel waren allen tegen de Tariefsherziening en Talma's dwangver zekering en wilden voor deze laatste een vrijwillige verzekering, die echter alles weer op losse schroeven zet. Met dat al is een linksche meerderheid ontstaan en het Staats pensioen op den voor grond geschoven en daardoor is weer ont staan een ernstige storing op sociaal gebied. Het ware logischer geweest indien ge vormd ware een linksch Kabinet, d. i. een gevormd uit concentratie en sociaal-demo craten. Het heeft eenoogenbllk zóo gestaan, namelijk toen dr. Bos de opdracht aanvaardde om een Kabinet te formeeren, welke taak hij moest neerleggen omdat de socialisten geen zitting wenschten te nemen. De concen tratie wilde geen portefeuilles aanvaarden zonder de roode broeders ik sprak toen van de roode vaan in den mist en de socialisten zeiden, dat zij niet wildenniet konden, ware juister geweest. Immers de socialisten zijn ten deele een parlementaire, anderdeels een revolutionnaire partij, uit vrees van te gronde te gaan. Zij staan, ge lijk de heer Loeff in de Tweede Kamer zeide, met éen been op een hooger platform, dat van de Grondwet, en met het andere op een lager, ietwat revolutionnair platform revolutionnair in den zin als in Frankrijk een Koningspartij zou zijn revolutionnair. Een Minister is een dienaar der Kroon zooals indertijd een Amsterdamsch schooljongentje zeideeen knechie van de Koningin en een socialist kan dus geen Minister worden tenzij hij het eene been brengt op het hoo gere platform waarop het andere staatmaar dan laat hij los het revolutionnaire en gaat daardoor te gronde (applaus). Toen dan de socialisten hadden geweigerd, zitting te nemen in het Kabinet, verklaarde de concentratie, dat zij het zender hen niet aandurfde en lieten beide partijen het veld over. De heer Cort van der Linden was de redder in den nood; óok voor het vorig Kabinet, waarvoor aanblijven niet aanlokke lijk was na al hetgeen bij de verkiezingen was ten beste gegeven. Immers het kon er bijna zeker van zijn, dat er weldra een con flict zou ontstaan met de Kamer en dat dan Kamerontbinding zou volgen, met nieuwe verkiezingen en al hetgeen daaraan vast is. De heer Cort van dej Linden is er dan in geslaagd, te vormen een extra-parlementair Kabinet. Ik acht hem zeer hoog en verklaar ook hier gaarne, dat er veel goeds is in zijn Kabinetdoch ik kan niet volkomen in stemmen met de wijze van optreden. Immers het is geheel saamgesteld uit vrijzinnigen en er is geen voeling gehouden met het feit, dat de rechterzijde sterker is dan de concen tratie plus de socialisten. Het wil Algemeen kiesrecht en Staats pensioen en, wat het vrouwenkiesrecht betreft, het wegnemen der belemmering. De wetten-Talma zijn wet geworden. De parlementaire gebruiken brengen mee, dat wordt uitgevoerd hetgeen een onmiddellijk voorafgaand Kabinet tot stand bracht. Het wekt daarom te meer bevreemding, dat mr. Treub zich heeft laten vinden voor Staats pensioen hij, de tegenstander daarvan, die daarom de concentratie verliet en zich niet herkiesbaar stelde als Kamerlid, waardoor hij metterdaad extra-parlementair werd. Ik begrijp zeer goed, dat de formateur zeer was gesteld op mr. Treubhet Depar tement van Waterstaat heeft een man noodig van buitengewone werkkracht, een Veegens, een Talma. Het huidig Kabinet had in zijn program nog kunnen opnemen de onderwijs-quaestie en de evenredige vertegenwoordiging. Wel licht komen die nog. De aanvaarding der twee hoofdpunten van het program der linkerzijde is van beden ke- lijken aard, vooial nu een beroep is gedaan op den volkswil. Alsof er een volkswil is getoondalsof niet de kiezers naar de stembus zijn gedreven onder de leuze van anti-papisme, angst voor het tarief, angst voor de Hervormde kerk. Vóór Staatspensioen heeft de volkswil zich niet verklaard. Thans wil ik nagaan hoe, door de houding van het Kabinet, de toestand op het oogen- blik is. De Koloniën behooren geen onderwerp te zijn van politiek en zijn dit niet geweest onder Cremer (1897 1901), Van Asch van Wijck, Idenburg, De Waal Malefijt en Fock eerst in 1913 zijn ze op onzalige wijze en onder de onzalige leuze ^verkerstening van Indië* in de politiek gesleurd. Wij hebben

Historische kranten - Archief Eemland

Amersfoortsche Courant | 1914 | | pagina 1