Dinsdag 7
April 1914.
No. 8399.
63e Jaargang.
Uitgave van de Naainlooze Vennootschap „De Amersfoortsche Courant, voorheen Firma A. H. van Cleeff".
HOOFD-REDACTEUR
F. J. FH2DEHIES.
AMERSFOORT.
Verschijnt Dinsdag-, Donderdag- en Zaterdagavond. Abonnement per 3 maanden fi.
franco per post /1.15. Advertentiën 16 regels 60 cent; 1ke regel meer 10 cent. Bijregel
abonnement reductie, waarvan tarief op aanvraag kosteloos. Legale, officieële- en onteigening*-
advertentiën per regel 15 cent Reclames 1—5 regels f1.25. Bewijsnummers naar buiten
worden in rekening gebracht en kosten evenals afzonderlijke nummers 10 cent.
Bij advertentiën van buiten de stad worden de incasseerkosten in rekening gebracht.
BUREAU:
ZOBTZGZUCHT 9.
Postbus 9.
Telefoon 19.
KENNISGEVINGEN.
De Burgemeester van Amersfoort,
gezien artikel 41 der Gemeentewet,
brengt ter kennis van de ingezetenen, dat de
Raad dezer Gemeente zal vergaderen op Dins
dag den 7 April aanstaande, des avonds ten
8 ure.
Amersfoort, 3 April 1914.
De Burgemeester voornoemd,
Van RANDWIJCK.
Burgemeester en Wethouders van Amersfoort
gelezen een verzoek van I. J. KREUPELING
om vergunning tot het uitbreiden van zijne
steenhouwerij door vergrooting van de werk-
laats, op het perceel alhier gelegen aan het
mallepad, bij het Kadaster bekend onder sectie
D no. 3020 ged.
overwegende, dat de beslissing op dit verzoek
niet kan genomen worden binnen den in het
eerste lid van artikel 8 der Hinderwet bepaalden
tyd, op grond, dat het ingestelde onderzoek nog
niet is beëindigd
hebben besloten
de beslissing op het voormelde verzoek te
verdagen.
Amersfoort, 31 Maart 1914.
Burgemeester en Wethouders
voornoemd,
De Burgemeester,
Van RANDWIJCK.
De Secretaris,
A. R. VEENSTRA.
Rechts verloren?
Het Kamerlid mr. dr. Jan van Best
heeft Vrijdagavond voldaan aan het verzoek
der R. K. kiesvereeniging Recht en orde*
om ook hier te komen spreken. De groote
bovenzaal van het patronaatsgebouw aan het
Zand was tot in de uiterste hoeken gevuld.
Dr. J or is.sen, Voorzitter der kiesveree
niging, zeide in zijn welkomstwoord, dat een
kleine rilling over hem kwam toen hij boven
de uitnoodigings-advertentie in zeer groote
letters las vRechts verlorent. Gelukkig heeft
de zetter er een paar even groote vraagtee-
kens bij geplaatst. Spr. wilde de nieuwsgie
righeid van de talrijk opgekomenen naar de
beteekenis van die vraagteekens niet lang
prikkelen en verleende daarom aanstonds
het woord aan mr. dr. Van Best, die
ongeveer zeide:
Toen mij werd verzocht, hier te komen
spreken, meldde uw Secretaris, dat het district
was verloren voor rechts. In jeugdigen
overmoed vroeg ik me toen af: heeft rechts
wel verloren in den heeten strijd der jongste
algemeene verkiezingen
Ontegenzeglijk waren 18 en 25 Juni
donkere dagen, toen langs de grachten en
straten der groote steden de doorluchtige
kiezers hosten en uitkreten en uitgilden
SS—45» alsof nu het hek van den dam en
Nederland gered was van een afschuwelijke
nachtmerrie. De vrijzinnige borst was niet
langer beklemd nu rechts niet meer zou
heerschen.
In de laatste dagen vóór de verkiezing
ontsierden allerlei phantaitisch gekleurde
platen de hoeken der stratenallerlei spoken
waarden rondhet spook der Tariefwet, de
gruwelijke spin die de laatste levenssappen
opzoog uit ons arm volk, de belastingheffer
neergezeten op Neerlands welvaart, de drei
gende honger, de duurte, de gesloten fabrie
ken, het groeien van gras op de havenkaden
te Rotterdam, het opdrijven der militaire
lasten, de gedwongen kerstening van Indiö,
de excessen van den Sarikat Islaam, de
geruïneerde renteniers, en zooveel meer.
Het meest verschrikkelijke was het gevaar,
dat dreigde voor de mooie openbare school,
waar immers de kleine menschen worden
opgevoed voor den klassestrijd om later sterk
te kunnen staan voor de internationale.
Toen Drion had verteld, dat op de Zeeuw-
sche eilanden waren teruggekeerd spoken van
vóór de Hervorming en Eerdmans had verteld,
dat op de Amersfoortsche heiden Roomsche
spoken rondwaarden, toen was Hollend in
last en moest een einde gemaakt aan de af
schuwelijke nachtmerrie toen klonk overal
liever een roode dan een zwarte, liever Rood
dan Roomsch, liever Turksch dan Paapsch.
Droomen is bedrog. Als we den volgen
den ochtend zijn ontwaakt, weten we wel,
dat het niet zoo erg is. Ongelukkig zijn uit
de nachtmerrie van 1913 zulke dwaze din
gen overgebleven, dat ons land ofschoon
het nu toch helder dag is er nóg onder
lijdt.
In de tweede helft van Juni zaten wij
zooals men zit na een zwaren slag, waarvan
men de portee nog niet ten volle beseft. We
vernamen, dat Amsterdam 7, 2 en 8, dat
Rotterdam, Utrecht, Leiden, Ridderkerk,
Beverwijk, Amersfoort verloren waren. Men
kwam mij gelukwenschen omdat ik was her
kozen voor Eindhoven. Ik voelde de tranen
van het hart, omdat ik zoo volkomen besefte
hetgeen was verloren. Ik treurde niet om
het verlies van vrienden in de Kamer. Wat
beteekende dit verlies tegenover het onein
dig veel grootere, dat wij Talma's oogst,
die in breede garven en rijke aren op het
veld stond, niet konden binnenhalen omdat
de vijand ons verjoeg van den akker.
Gij hebt wel nooit een Kamerzitting mee
gemaakt met Talma, den stoeren, simpelen
dorpspredikant, den man met de levenslus
tige oogen, vol aandacht luisterend naar
venijnige persoonlijke critiek, zich intoomend
om niet te repliceeren, doch vol vuur in zijn
ijveren ter wille van zijn oude vrienden van
»Patrimonium«, terwijl het met zooveel zorg
opgebouwde huis der sociale verzekering nu
in vlammen dreigde op te gaan.
Oók treurde ik om onze school, voor welke
we jaren vochten, in welke we belichaamden
onze ziel omdat we aan het kind wilden
geven wat des kinds is; om die school, zoo
moeizaam opgebouwd uit onze eigen spaar-
duiten en die nu stond overgeleverd te wor
den aan den bond, die had gezworen, dat
zij weg moest.
We wisten maar al te goed, dat er weer
een tijd zou aanbreken waarin rechts geen
mannen meer zou hebben, bekwaam en eerlijk
genoeg om een Staatsambt te bekleeden, en
waarin de zendelingen geen steun zouden
ontvangen. We wisten óok, dat onze natio
naliteit moest verdedigd en dat links dit niet
wilde; geen man en geen cent.
Beter en spoediger dan we dachten, zijn
we tot onszelven gekomen de tweede helft
van 1913 heeft veel goed gemaakt van het
geen de eerste bedierf. Wij beseften alras
weer, dat wij konden verliezen, doch God
nooit.
Dit zal ik U aantoonen.
Zeker, zij gilden het uit, dat rechts over
wonnen was doch zij zeiden niet wie over
winnaar was. Zij hebben het gefloten, omdat
zij het niet konden zeggen.
Hebben de Liberalen gewonnen Och, een
kinderhand is gauw gevuld en misschien zijn
zij weergasch blij geweest met 4 zetels. De
51 zetels van Roodhuizen hebben zij echter
bij lange na niet gekregen. En zij, de groote
mannen van de 70-er jaren, hebben verloren
niet alleen aan zetels en aan regeerings-
meerderheid en aan fatsoen, doch vooral aan
karakter.
Als men de verschillende schakeeringen
van links nagaat, rijst de vraag: wat zijn
ze nu eigenlijk Er was een tijd waarin het
liberalisme een stelsel had en welzoo weinig
mogelijk Staatsbemoeiinggeen bescherming,
doch vrijhandelgeen sociale verzekering,
doch zelfzorg en de armen aan de kerk
geen inmenging van den Staat, echter met
deze inconsequentie: behalve wat de school
betreft.
Rechts had echter het bewustzijn, dat
sociale maatregelen noodig waren en stak dit
niet onder stoelen of banken.
Toen begon zoetjesaan de tegenzin der
Staats-inmenging bij links te verzwakken.
Reeds het sociaal verzekeringsontwerp van
Minister Veegens was in zijn aard on-liberaal
en toen rechts een ontwerp indiende, moest
wel worden opgeboden door links.
De Vrij-liberalen, die zeer sterk zijn in
kleurverwisseling, en na hen alle andere
liberale fracties, hebben van lieverlede geac
cepteerd het Staats-pensioen, dat in 1909
werd uitgekreten als volksbedrog, in 1910
het volk naar beneden heette te halen, doch
opeens in 1913 heel goed was. Allen zijn
over stag gegaan om toch maar de paar
zeteltjes te behouden.
De liberalen mogen nu die paar zeteltjes
bezetten, doch als de oude Thorbecke nog
eens in de Kamer kon komen naast de
Drion's, de Otto's, de Ketelaars, de Rood-
huizens, ik geloof, dat hij gauw zou terug-
keeren naar de stille plaats waar hij rusten
hij zijn doorluchtige volgelingen, die zijn
gelaat wilden zien, zou verwijzen naar zijn
standbeeld. Als een dr. Bos zou durven
beweren, dat hij liberaal is dan zou ik niet
aarzelen, tot hem te zeggen gij verkondigt
wetens en willens onwaarheid.
Het eenige wat zij nog kunnen zeggen,
is: anti-clerikaal, an':i-rechts,anti-Heemskerk,
en vooralanti-Kuyper, die voorgoed een
einde maakte aan het liberalisme. Immers
sedert 1S97 is de liberale meerderheid steeds
gedaald, zóo dat over 6 jaar het nulpunt is
bereikt en het liberalisme dan heelemaal
dood is. Nooit weer zal het dan door plakken
en krammen en concentraties en al dat het
leven kunnen worden ingeblazen. En ik zeg:
Gode zij dank.
Het socialisme heeft dan toch zeker wel
gewonnen, zult ge zeggen. Wel zeker niet.
vóór 1913 was het nog een heel kleine
jongen. Toen zag bet zijn aantal zetels zeer
sterk toenemen, doch met dat al heeft het
verloren.
Het was eenmaal de arbeiderspartij. Wel
werden de lakens er in uitgedeeld door hen
die geen flauw besef hadden van den arbeid
en die getooid waren met hoeden en boor
den en dassen en allerlei andere heeren-arti-
kelenheeren, die oreerden, dat het bezit,
dat groote euvel voor den heilstaat, den kop
moest ingedrukt en dat dit ook dadelijk zou
geschieden als de partij maar eenmaal macht
had.
Ik kan me niet begrijpen, dat heel wat
arbeiders naar hen luisterden. Het is zoo
prettig, de vuist te ballen tegen de beurs
en te roepen als ik maar eens groot ben,
dan zal je eens wat zien.
De kleine jongen is door den Meiregen
.van dit jaar ineens uit de broek gewassen
en een opgeschoten lummel geworden. Hij
balt nu nóg de vuist, doch roept thans:
wacht maar eens tot ik de meerderheid heb,
dan zal je eens wat zien.
Er moeten nu toch heel wat arbeiders
ontgoocheld zijn door dat wisseltrekken op
de eeuwigheid en nu ze al zóo dikwijls de
vergadering verlieten, brullend het heilig
ideaal.
De communistische heilstaat is prijs gege
ven. De sociaal democratie heeft niet alleen
zonneklaar bewezen, dat ze niets anders kan
dan dat ideaal telkens verder naar den ach
tergrond te verschuiven en den wissel op
de eeuwigheid telkens te verlengen. Nu ja,
er zijn nog doodenkele orthodoxen, die zwe
ren bij Marx en andere profetendoch het
meerendeel geef. een heel anderen vorm aan
den toekomstdroom, juist als in andere lan
den, waar het paradijs óok telkens is ver
schoven naar een steeds verdere toekomst
en waar het is als een fata morgana, waarbij
het land steeds verder terugwijkt, zóo ver,
dat de arme slachtoffers van dit zinsbedrog
het land krijgen.
Het socialisme heeft door het steunen van
de liberalen een zeer groote tactische fout
begaan. Wanneer toch de socialisten voort
durend zeggen, dat zij niet tegen den gods
dienst zijn, dan moeten zij ook zorgen, dat
hun slachtoffers niets doen, dat in tegenspraak
is met dat beweren en moeten zij niet ver
kondigen, dat men bij de keuze tusschen
een coalitie-man en een concentratie-man
steeds links moet stemmen. Als het socialis
me werkelijk staat op het standpunt van
klassenstrijd, dan moet het ook behouden
de scheiding tusschen conservatieven en ar
beiders. Noch het een, noch het ander deed
het en daardoor verloor het zijn karakter.
Als zij nu weer in een vergadering roe
pen stemt rood, dan kunt gij zeggen
stemt linksdat is precies het zelfde, gelijk
men dat heeft ervaren te Beverwijk, waar
onze Passtoors is vervangen door een Roo-
denburg.
Ook het socialisme heeft verloren. Even
als het liberalisme heeft het slechts overge
houden het anti-clericalisme.
Ik verklaar geenszins voor ongeloovig
ieder, die aan de linkerzijde staatdoch links
strijdt tegen het geloof, tegen den Christus.
En in dien strijd winnen wij.
Thans een kleine beschouwing over de
gevolgen van den uitslag der verkiezingen.
Het beeld daarvan is verre van verkwikke
lijk. Eerst de portefeuille-misère met de be
sluiteloosheid van Troelstra. Toen Pleyte, die
in Amsterdam 9 den bezem in den mast
wilde hebben, doch als Minister dien bezem
vlug opbergde en een eere-saluut bracht aan
onze Zusterkens in Indië. waardoor hij be
wees, dat de kerstening van Indië óok al
weer een logen was. Ik ken niet de tele
grammen tusschen het Plein en Buitenzorg
gewisseld, doch ik weet, dat de liberalen
Idenburg beschouwen als een hoogstaand
landvoogd en dat Van Kol van hem schreef,
dat Idenburg is de eerste Gouverneur-gene
raal die niet zijn eigen belang bevordert.
Het moet niet heel prettig zijn voor den
Minister van Financiën, die 't zooveel beter
zou doen dan zijn voorganger Kolkman, in
de liberale bladen te moeten lezen, dat hij
»niet bepaald gelukkig* is. Dat klinkt als
een condoleance-formule. Er worden al heel
wat benauwde gezichten getrokken over al die
opcenten, over de veelverbeterde Inkomsten
belasting; er wordt reeds gefluisterd over
een beetje verhooging der invoerrechten
natuurlijk niet beschermenddie goede zijde,
waarvan de nijverheid prfijt zou trekken,
hebben zij er af gelaten. Wij zullen de
evolutiën afwachten wij van rechts zijn er
van overtuigd, dat de heeren weinig pleizier
zullen beleven aan dezen schatbewaarder.
Een der punten waarin links al bijzonder
gelukkig schijnt te zullen worden, is bet
militaire gedeelte. Colijn's begrooting is door
bijna de geheele linkerzijde afgestemd. Er
was dus alle reden om te denken, dat de
Begrootingen van Oorlog en Marine en
Koloniën vele millioenen minder zouden zijn.
Minister Bosboom zet echter het programma
van Colijn netjes voort; Minister Rambonnet
roept, dat »'s Lands welvaart in gevaar* is
en roept heel Nederland in 't geweer om te
beschermen de belangen van hen die betrok
ken zijn in de cultuur-maatschappijen. Neen,
dan deden wij mannen van rechts het beter;
wij kwamen met onze voorstellen uit vader
landsliefde.
De brave kiezers zullen de vergulde pil
wel slikken.
Nu de groote quaestie der openbare school,
die was gered tot Cort van der Linden
verklaarde, dat rechts gelijk had en Troelstra
de roode onderwijzers met de zweep gaf
omdat zij tegen de bijzondere school zich
verklaarden. Wie had vóór de verkiezingen
gedacht, dat Troelstra den Meiboom in de
kap zou zetten.
Als er éen stap verder is gedaan in de
richting der gelijkstelling van het onderwijs
dan is dit geschied door de averechtsche
gevolgen van deze verkiezingen. Links kan
ons niet onthouden onze eigen school en het
recht der ouders boven den Staat om te
zorgen voor de opvoeding der nakomeling
schap naar de keuze der ouders.
Voor de mannen van links moet het toch
een heel hard gelag zijn, meer en meer te
beseffen, dat links feitelijk is opgeslokt door
rechts en dat links niet anders is dan de
brulkikvorsch, door Lohmann genoemd. Er
zijn nog enkele tegenspartelenden, die de
groote pil wat lastig vinden om in te slikken
I maar we zullen ze hebben.
Deze verkiezing heeft een ernstige les ge
geven aan ons land en heeft bewezen, dat