Dinsdag 7 April 1914. No. 8399. 63e Jaargang. Uitgave van de Naainlooze Vennootschap „De Amersfoortsche Courant, voorheen Firma A. H. van Cleeff". HOOFD-REDACTEUR F. J. FH2DEHIES. AMERSFOORT. Verschijnt Dinsdag-, Donderdag- en Zaterdagavond. Abonnement per 3 maanden fi. franco per post /1.15. Advertentiën 16 regels 60 cent; 1ke regel meer 10 cent. Bijregel abonnement reductie, waarvan tarief op aanvraag kosteloos. Legale, officieële- en onteigening*- advertentiën per regel 15 cent Reclames 1—5 regels f1.25. Bewijsnummers naar buiten worden in rekening gebracht en kosten evenals afzonderlijke nummers 10 cent. Bij advertentiën van buiten de stad worden de incasseerkosten in rekening gebracht. BUREAU: ZOBTZGZUCHT 9. Postbus 9. Telefoon 19. KENNISGEVINGEN. De Burgemeester van Amersfoort, gezien artikel 41 der Gemeentewet, brengt ter kennis van de ingezetenen, dat de Raad dezer Gemeente zal vergaderen op Dins dag den 7 April aanstaande, des avonds ten 8 ure. Amersfoort, 3 April 1914. De Burgemeester voornoemd, Van RANDWIJCK. Burgemeester en Wethouders van Amersfoort gelezen een verzoek van I. J. KREUPELING om vergunning tot het uitbreiden van zijne steenhouwerij door vergrooting van de werk- laats, op het perceel alhier gelegen aan het mallepad, bij het Kadaster bekend onder sectie D no. 3020 ged. overwegende, dat de beslissing op dit verzoek niet kan genomen worden binnen den in het eerste lid van artikel 8 der Hinderwet bepaalden tyd, op grond, dat het ingestelde onderzoek nog niet is beëindigd hebben besloten de beslissing op het voormelde verzoek te verdagen. Amersfoort, 31 Maart 1914. Burgemeester en Wethouders voornoemd, De Burgemeester, Van RANDWIJCK. De Secretaris, A. R. VEENSTRA. Rechts verloren? Het Kamerlid mr. dr. Jan van Best heeft Vrijdagavond voldaan aan het verzoek der R. K. kiesvereeniging Recht en orde* om ook hier te komen spreken. De groote bovenzaal van het patronaatsgebouw aan het Zand was tot in de uiterste hoeken gevuld. Dr. J or is.sen, Voorzitter der kiesveree niging, zeide in zijn welkomstwoord, dat een kleine rilling over hem kwam toen hij boven de uitnoodigings-advertentie in zeer groote letters las vRechts verlorent. Gelukkig heeft de zetter er een paar even groote vraagtee- kens bij geplaatst. Spr. wilde de nieuwsgie righeid van de talrijk opgekomenen naar de beteekenis van die vraagteekens niet lang prikkelen en verleende daarom aanstonds het woord aan mr. dr. Van Best, die ongeveer zeide: Toen mij werd verzocht, hier te komen spreken, meldde uw Secretaris, dat het district was verloren voor rechts. In jeugdigen overmoed vroeg ik me toen af: heeft rechts wel verloren in den heeten strijd der jongste algemeene verkiezingen Ontegenzeglijk waren 18 en 25 Juni donkere dagen, toen langs de grachten en straten der groote steden de doorluchtige kiezers hosten en uitkreten en uitgilden SS—45» alsof nu het hek van den dam en Nederland gered was van een afschuwelijke nachtmerrie. De vrijzinnige borst was niet langer beklemd nu rechts niet meer zou heerschen. In de laatste dagen vóór de verkiezing ontsierden allerlei phantaitisch gekleurde platen de hoeken der stratenallerlei spoken waarden rondhet spook der Tariefwet, de gruwelijke spin die de laatste levenssappen opzoog uit ons arm volk, de belastingheffer neergezeten op Neerlands welvaart, de drei gende honger, de duurte, de gesloten fabrie ken, het groeien van gras op de havenkaden te Rotterdam, het opdrijven der militaire lasten, de gedwongen kerstening van Indiö, de excessen van den Sarikat Islaam, de geruïneerde renteniers, en zooveel meer. Het meest verschrikkelijke was het gevaar, dat dreigde voor de mooie openbare school, waar immers de kleine menschen worden opgevoed voor den klassestrijd om later sterk te kunnen staan voor de internationale. Toen Drion had verteld, dat op de Zeeuw- sche eilanden waren teruggekeerd spoken van vóór de Hervorming en Eerdmans had verteld, dat op de Amersfoortsche heiden Roomsche spoken rondwaarden, toen was Hollend in last en moest een einde gemaakt aan de af schuwelijke nachtmerrie toen klonk overal liever een roode dan een zwarte, liever Rood dan Roomsch, liever Turksch dan Paapsch. Droomen is bedrog. Als we den volgen den ochtend zijn ontwaakt, weten we wel, dat het niet zoo erg is. Ongelukkig zijn uit de nachtmerrie van 1913 zulke dwaze din gen overgebleven, dat ons land ofschoon het nu toch helder dag is er nóg onder lijdt. In de tweede helft van Juni zaten wij zooals men zit na een zwaren slag, waarvan men de portee nog niet ten volle beseft. We vernamen, dat Amsterdam 7, 2 en 8, dat Rotterdam, Utrecht, Leiden, Ridderkerk, Beverwijk, Amersfoort verloren waren. Men kwam mij gelukwenschen omdat ik was her kozen voor Eindhoven. Ik voelde de tranen van het hart, omdat ik zoo volkomen besefte hetgeen was verloren. Ik treurde niet om het verlies van vrienden in de Kamer. Wat beteekende dit verlies tegenover het onein dig veel grootere, dat wij Talma's oogst, die in breede garven en rijke aren op het veld stond, niet konden binnenhalen omdat de vijand ons verjoeg van den akker. Gij hebt wel nooit een Kamerzitting mee gemaakt met Talma, den stoeren, simpelen dorpspredikant, den man met de levenslus tige oogen, vol aandacht luisterend naar venijnige persoonlijke critiek, zich intoomend om niet te repliceeren, doch vol vuur in zijn ijveren ter wille van zijn oude vrienden van »Patrimonium«, terwijl het met zooveel zorg opgebouwde huis der sociale verzekering nu in vlammen dreigde op te gaan. Oók treurde ik om onze school, voor welke we jaren vochten, in welke we belichaamden onze ziel omdat we aan het kind wilden geven wat des kinds is; om die school, zoo moeizaam opgebouwd uit onze eigen spaar- duiten en die nu stond overgeleverd te wor den aan den bond, die had gezworen, dat zij weg moest. We wisten maar al te goed, dat er weer een tijd zou aanbreken waarin rechts geen mannen meer zou hebben, bekwaam en eerlijk genoeg om een Staatsambt te bekleeden, en waarin de zendelingen geen steun zouden ontvangen. We wisten óok, dat onze natio naliteit moest verdedigd en dat links dit niet wilde; geen man en geen cent. Beter en spoediger dan we dachten, zijn we tot onszelven gekomen de tweede helft van 1913 heeft veel goed gemaakt van het geen de eerste bedierf. Wij beseften alras weer, dat wij konden verliezen, doch God nooit. Dit zal ik U aantoonen. Zeker, zij gilden het uit, dat rechts over wonnen was doch zij zeiden niet wie over winnaar was. Zij hebben het gefloten, omdat zij het niet konden zeggen. Hebben de Liberalen gewonnen Och, een kinderhand is gauw gevuld en misschien zijn zij weergasch blij geweest met 4 zetels. De 51 zetels van Roodhuizen hebben zij echter bij lange na niet gekregen. En zij, de groote mannen van de 70-er jaren, hebben verloren niet alleen aan zetels en aan regeerings- meerderheid en aan fatsoen, doch vooral aan karakter. Als men de verschillende schakeeringen van links nagaat, rijst de vraag: wat zijn ze nu eigenlijk Er was een tijd waarin het liberalisme een stelsel had en welzoo weinig mogelijk Staatsbemoeiinggeen bescherming, doch vrijhandelgeen sociale verzekering, doch zelfzorg en de armen aan de kerk geen inmenging van den Staat, echter met deze inconsequentie: behalve wat de school betreft. Rechts had echter het bewustzijn, dat sociale maatregelen noodig waren en stak dit niet onder stoelen of banken. Toen begon zoetjesaan de tegenzin der Staats-inmenging bij links te verzwakken. Reeds het sociaal verzekeringsontwerp van Minister Veegens was in zijn aard on-liberaal en toen rechts een ontwerp indiende, moest wel worden opgeboden door links. De Vrij-liberalen, die zeer sterk zijn in kleurverwisseling, en na hen alle andere liberale fracties, hebben van lieverlede geac cepteerd het Staats-pensioen, dat in 1909 werd uitgekreten als volksbedrog, in 1910 het volk naar beneden heette te halen, doch opeens in 1913 heel goed was. Allen zijn over stag gegaan om toch maar de paar zeteltjes te behouden. De liberalen mogen nu die paar zeteltjes bezetten, doch als de oude Thorbecke nog eens in de Kamer kon komen naast de Drion's, de Otto's, de Ketelaars, de Rood- huizens, ik geloof, dat hij gauw zou terug- keeren naar de stille plaats waar hij rusten hij zijn doorluchtige volgelingen, die zijn gelaat wilden zien, zou verwijzen naar zijn standbeeld. Als een dr. Bos zou durven beweren, dat hij liberaal is dan zou ik niet aarzelen, tot hem te zeggen gij verkondigt wetens en willens onwaarheid. Het eenige wat zij nog kunnen zeggen, is: anti-clerikaal, an':i-rechts,anti-Heemskerk, en vooralanti-Kuyper, die voorgoed een einde maakte aan het liberalisme. Immers sedert 1S97 is de liberale meerderheid steeds gedaald, zóo dat over 6 jaar het nulpunt is bereikt en het liberalisme dan heelemaal dood is. Nooit weer zal het dan door plakken en krammen en concentraties en al dat het leven kunnen worden ingeblazen. En ik zeg: Gode zij dank. Het socialisme heeft dan toch zeker wel gewonnen, zult ge zeggen. Wel zeker niet. vóór 1913 was het nog een heel kleine jongen. Toen zag bet zijn aantal zetels zeer sterk toenemen, doch met dat al heeft het verloren. Het was eenmaal de arbeiderspartij. Wel werden de lakens er in uitgedeeld door hen die geen flauw besef hadden van den arbeid en die getooid waren met hoeden en boor den en dassen en allerlei andere heeren-arti- kelenheeren, die oreerden, dat het bezit, dat groote euvel voor den heilstaat, den kop moest ingedrukt en dat dit ook dadelijk zou geschieden als de partij maar eenmaal macht had. Ik kan me niet begrijpen, dat heel wat arbeiders naar hen luisterden. Het is zoo prettig, de vuist te ballen tegen de beurs en te roepen als ik maar eens groot ben, dan zal je eens wat zien. De kleine jongen is door den Meiregen .van dit jaar ineens uit de broek gewassen en een opgeschoten lummel geworden. Hij balt nu nóg de vuist, doch roept thans: wacht maar eens tot ik de meerderheid heb, dan zal je eens wat zien. Er moeten nu toch heel wat arbeiders ontgoocheld zijn door dat wisseltrekken op de eeuwigheid en nu ze al zóo dikwijls de vergadering verlieten, brullend het heilig ideaal. De communistische heilstaat is prijs gege ven. De sociaal democratie heeft niet alleen zonneklaar bewezen, dat ze niets anders kan dan dat ideaal telkens verder naar den ach tergrond te verschuiven en den wissel op de eeuwigheid telkens te verlengen. Nu ja, er zijn nog doodenkele orthodoxen, die zwe ren bij Marx en andere profetendoch het meerendeel geef. een heel anderen vorm aan den toekomstdroom, juist als in andere lan den, waar het paradijs óok telkens is ver schoven naar een steeds verdere toekomst en waar het is als een fata morgana, waarbij het land steeds verder terugwijkt, zóo ver, dat de arme slachtoffers van dit zinsbedrog het land krijgen. Het socialisme heeft door het steunen van de liberalen een zeer groote tactische fout begaan. Wanneer toch de socialisten voort durend zeggen, dat zij niet tegen den gods dienst zijn, dan moeten zij ook zorgen, dat hun slachtoffers niets doen, dat in tegenspraak is met dat beweren en moeten zij niet ver kondigen, dat men bij de keuze tusschen een coalitie-man en een concentratie-man steeds links moet stemmen. Als het socialis me werkelijk staat op het standpunt van klassenstrijd, dan moet het ook behouden de scheiding tusschen conservatieven en ar beiders. Noch het een, noch het ander deed het en daardoor verloor het zijn karakter. Als zij nu weer in een vergadering roe pen stemt rood, dan kunt gij zeggen stemt linksdat is precies het zelfde, gelijk men dat heeft ervaren te Beverwijk, waar onze Passtoors is vervangen door een Roo- denburg. Ook het socialisme heeft verloren. Even als het liberalisme heeft het slechts overge houden het anti-clericalisme. Ik verklaar geenszins voor ongeloovig ieder, die aan de linkerzijde staatdoch links strijdt tegen het geloof, tegen den Christus. En in dien strijd winnen wij. Thans een kleine beschouwing over de gevolgen van den uitslag der verkiezingen. Het beeld daarvan is verre van verkwikke lijk. Eerst de portefeuille-misère met de be sluiteloosheid van Troelstra. Toen Pleyte, die in Amsterdam 9 den bezem in den mast wilde hebben, doch als Minister dien bezem vlug opbergde en een eere-saluut bracht aan onze Zusterkens in Indië. waardoor hij be wees, dat de kerstening van Indië óok al weer een logen was. Ik ken niet de tele grammen tusschen het Plein en Buitenzorg gewisseld, doch ik weet, dat de liberalen Idenburg beschouwen als een hoogstaand landvoogd en dat Van Kol van hem schreef, dat Idenburg is de eerste Gouverneur-gene raal die niet zijn eigen belang bevordert. Het moet niet heel prettig zijn voor den Minister van Financiën, die 't zooveel beter zou doen dan zijn voorganger Kolkman, in de liberale bladen te moeten lezen, dat hij »niet bepaald gelukkig* is. Dat klinkt als een condoleance-formule. Er worden al heel wat benauwde gezichten getrokken over al die opcenten, over de veelverbeterde Inkomsten belasting; er wordt reeds gefluisterd over een beetje verhooging der invoerrechten natuurlijk niet beschermenddie goede zijde, waarvan de nijverheid prfijt zou trekken, hebben zij er af gelaten. Wij zullen de evolutiën afwachten wij van rechts zijn er van overtuigd, dat de heeren weinig pleizier zullen beleven aan dezen schatbewaarder. Een der punten waarin links al bijzonder gelukkig schijnt te zullen worden, is bet militaire gedeelte. Colijn's begrooting is door bijna de geheele linkerzijde afgestemd. Er was dus alle reden om te denken, dat de Begrootingen van Oorlog en Marine en Koloniën vele millioenen minder zouden zijn. Minister Bosboom zet echter het programma van Colijn netjes voort; Minister Rambonnet roept, dat »'s Lands welvaart in gevaar* is en roept heel Nederland in 't geweer om te beschermen de belangen van hen die betrok ken zijn in de cultuur-maatschappijen. Neen, dan deden wij mannen van rechts het beter; wij kwamen met onze voorstellen uit vader landsliefde. De brave kiezers zullen de vergulde pil wel slikken. Nu de groote quaestie der openbare school, die was gered tot Cort van der Linden verklaarde, dat rechts gelijk had en Troelstra de roode onderwijzers met de zweep gaf omdat zij tegen de bijzondere school zich verklaarden. Wie had vóór de verkiezingen gedacht, dat Troelstra den Meiboom in de kap zou zetten. Als er éen stap verder is gedaan in de richting der gelijkstelling van het onderwijs dan is dit geschied door de averechtsche gevolgen van deze verkiezingen. Links kan ons niet onthouden onze eigen school en het recht der ouders boven den Staat om te zorgen voor de opvoeding der nakomeling schap naar de keuze der ouders. Voor de mannen van links moet het toch een heel hard gelag zijn, meer en meer te beseffen, dat links feitelijk is opgeslokt door rechts en dat links niet anders is dan de brulkikvorsch, door Lohmann genoemd. Er zijn nog enkele tegenspartelenden, die de groote pil wat lastig vinden om in te slikken I maar we zullen ze hebben. Deze verkiezing heeft een ernstige les ge geven aan ons land en heeft bewezen, dat

Historische kranten - Archief Eemland

Amersfoortsche Courant | 1914 | | pagina 1