Dinsdag 6
October 1914.
No. 8476.
64e Jaargang.
Stadsnieuws.
AHERSFOORTSCEE
Uitgave van de Naamlooze Vennootschap „De Amersfoortsche Courant, voorheen Firma A. H. van Cloeff'V
HOOFDREDACTEUR
F. J. 7HHDSRIES.
AMERSFOORT.
Verschijnt Dinsdag-, Donderdag- en Zaterdagavond. Abonnement per 3 maanden fx.—
franco per poat 1.15. Advertentien 16 regels 60 cent; elke regel meer 10 cent. Bijregel
abonnement reductie, waarvan tarief op aanvraag kosteloos. Legale, officleële- en onteigening*-
advertentlSn per regel 15 cent Reclames 1-^-5 regels ƒ1.25. Bewijsnummers naar bulten
worden in rekening gebracht en kosten evenals afzonderlijke nummers 10 cent.
Bij advertentien van buiten de stad worden de incasseerkosten in rekening gebracht.
BUREAU:
S0RTSGR40HT 9.
Telefoon 19
KENNISGEVINGEN.
Burgemeester en Wethouders van Amersfoort
brengen ter openbare kennis, dat hij hun be-
«luit van 29 September 1914 aan de Maatschappij
tot verkoop van petroleum, voorheen H. RIETH
Co, gevestigd te Amsterdam, en hare recht
verkrijgenden, voorwaardelijk vergunning is ver
leend tot het oprichten van een ondergrondsch
reservoir voor petroleum, met bovenliggend
ijzeren pomphuieje en ondergrondsche toevoer
leiding, op een gedeelte van het emplacement
van het station Amersfoort, bij het kadaster be
kend onder sectie D no. 377.
Amersfoort, 3 October 1914.
Burgemeester en Wethouders
voornoemd,
De Burgem'pater,
Van RANDWIJOK.
De Secretaris,
A. 11. VEENSTltA.
SCHOUW.
De Burgemeester en Wethouders vatt
Amersfoort,
Gezien art. 22 van het Reglement op
het onderhoud en gebruik der wogen
in de Provincie Utrecht d. d. 8 November
1853 (Provinciaalblad No. 102), alsmede
art. 1 der Verordening op de wegen en
waterleidingen,
Doen te weten, dat de bij voormeld
artikel bedoelde Najaars-schouw over
wegen, slooten en waterleidingen, aan
hun toezicht of beheer onderworpen, zal
gehouden worden op Dinsdag den 20
October aanstaande en volgende dagen.
Wordende Bij deze de bepalingen van
bovengemelde reglementen aan de belang
hebbenden in herinnering gebracht.
Amersfoort, 6 October 1914.
Burgemeester en Wethouders
voornoemd,
De Secretaris.
A. R. VEENSTRA.
De Burgemeester,
Van RA
'gemeester,
NDWIJCK.
GEWETEN.
Wordt van iemand gezegd, dat hij geen
last heeft van zijn geweten, dan drukt dat
geen lofspraak uit.
De ironie is er niet in te miskennen. Met
evenveel recht zou men een bedelaar geluk
kig kunnen prijzen, dat zijn banknoten hem
niet hinderen en de beweging in de koers-
noteering der effecten zijn nachtrust niet
stoort.
Vatten wij de spreekwijze op naar de letter,
dan zouden er in hoofdzaak twee middelen
zijn om dien last te ontgaan. Het eerste is
volstrekte onderwerping. Geen tegensparte
len, wanneer de innerlijke drager, de ver
tegenwoordiger, de persoonlijke vertolker
van het ethisch beginsel, ons den te volgen
weg aanwijst. Hij beveeltwij gehoorzamen,
zonder eenige moeite te doen voor het leve
ren van het bewijs, dat hij ditmaal zich ver
gist.
Het andere is zeer eenvoudig. Men ver
telt den waarschuwer, dat hij niets heeft
in te brengen. Verheft hij zijn stem, dan
luistert men niet of legt hem het zwijgen
op. Gelet op zijn vaak gebleken volharding,
kost dat in het begin wat moeite en ver-
eischt het eenigen tijdmaar het gaat toch
wel. Planten, hoe taal ook van levenskracht,
verkwijnen, als haar uitschietende sten
gels steeds worden afgerukt, en sterven
eindelijk.
De verschijnselen, die er op wijzen, dat
de laatste methode vaak wordt toegepast,
zijn menigvuldig, al leert ook de ondervin
ding, dat zij voert tot zedelijken onder
gang. En het is niet bij de individuen al
leen, het is eveneens bij de gemeenschap
pen, bij de maatschappelijke groepen, bij de
natiGn, dat ze zijn waar te nemen.
Er is een publiek geweten, evenals er is
een publieke opinie. De laatste is iets sa
mengestelds, uit de vermenging van onder
scheidene elementen ontstaan, waartoe zoowel
eigen vooroordeelen als vreemde voorlich
ting behooren. De eigenlijke leiding heeft
dat openbaar en algemeen bewustzijn van
goed en kwaad, hetwelk aan den stroom
van de volksontwikkeling in zedelijken zin
de richting geeft, den volksgeest beïnvloedt
in zijn waardeering van, zijn streven tot
navolging van collectieve daden, op het
tafereel der historie voorgesteld.
Zij, die door hoogen rang of door opdracht
zijn aangewezen om de richtingslijn van het
nationaal leven te trekken, drukken op het
volkskarakter den stempel hunner persoon
lijkheid, maar ondergaan ook op hun beurt
een wisselwerking. Spreekt bij dezen het
geweten met luide stem en duidelijk woord,
het geluid dringt door tot alle volkslagen
en is de heilbrengende aansporing tot edele
daden. Volk en Regeering zijn elkander
waardig; d? krachten, die In het eerste tot
ontwikkeling komei., bezielen ook de laatste,
wier strevingen wederkeerig den te volgen
weg zoowel aanwijzen als banen.
Als nooit te voren leven wij in een tijd
perk van groote verantwoordelijkheden.
Met tot dusver niet gei-venaarden ernst
dringt de vraag naar vorenHoe is het al
dus kunnen komen r Hebben de mannen,
die aan het hoofd der volken hebben ge
staan gedurende het laatste veertigtal jaren,
mannen van talent, opgekweekt in de boste
leerscholen, gevormd door hun werkkring,
bekend met allerlei omstandigheden, welke
buiten den algemeenen gezichtskring liggen,
niet begrepen, dat de wijze waarop zij de
dingen leidden, moest uitloopen op de
vreeselijke ramp, welke thans de mcnschheid
met ondergang dreigt?
Hebben die Staatslieden, die legerleiders,
die diplomaten, hebben zij geen geweten,
of wegen bij hen eer- en heerschzucht zóo
zwaar, dat zij de schaal, waarin de zedelijke
overwegingen zijn neergelegd, met wapen
geweld omhoogjagen
Men zal erkennen, de onderstelling ver
oordeelt zichzelve. Het ware de verschrik
kelijkste aller dwaasheden en de dwaaste aller
verschrikkingen, den massamoord onder gru
welijke omstandigheden te beschouwen als het
ideaal naar hetwelk met bewustheid gestreefd
werd door de mannen, die de volken aan
hun hoofd hebben geplaatst, die zelfde volken,
uit welker boezem nu het krachtvolste element
wordt weggerukt en als een vormlooze,
onder ijzerbrokken verpletterde massa tegen
den grond geslagen.
Maar wat dan?
Er is gezegd en herhaald, dat deze oorlog
moest komen, en al wat beproefd erd
om de aanleidingen weg te nemen ten einde
de uitbarsting te ontgaan, slechts kon dienen
om tijd te winnen tot versterking van de
machten, die zich gereed maakten tot het
meten van hun verdelgingsvermogc». Dus,
liever dan maar de schok dan dat zenuw
achtig in spanning blijven.
Dat wisten toch de leiders waarom
lieten zij het er op aankomen, werkten zij het
vertrouwen niet in de hand, wendden zij niet
liever alle denkbare middelen aan om den
boozen geest te bannen, die meer en meer
tot de volken doordrong, den duivel te
bezweren wiens verschijning aanstaande was?
De bewering, dat van al die bestendige
of afwisselende heerschers en voorgange-s
de stem van het geweten gesmoord werd
door de begeerlijkheden, die men uitingen
van machtswaanzin zou mogen noemen, is
te nuchter om juist te kunnen zijn. De geest,
die de voorgeschiedenis van den wereld
oorlog bezielt, is van zóo geheimzinnige
vreeselijkheid, dat wij niet dan metschroom
de vragen stellen, welke het thans onmoge
lijk schijnt, op te lossen.
Wanneer in een toekomst, die afzienbaar
genoemd mag worden, het tijdstip voor een
objectieve beschouwing van de tegenwoor
dige gebeurtenissen gekomen zal zijn als
de herstelbare nadeelen vergoed zijn en de
droefheid over de onherstelbare verliezen den
verzachtenden invloed van den tijd zal hebben
ondergaan dan eerst zullen pogingen om
de verantwoordelijkheden voor de uitwendige
feiten vast te stellen tot eenige resultaat
kunnen leiden. De vraag, of het dan ook
zal gelukken tot de thans verborgen bronnen,
tot de psyche der geschiedenis, door te drin
gen, laten wij nog onbeantwoord.
En al vindt de uitroep: »Dat zal nooit
weer gebeuren» bij zeer velen weerklank, of
er ook een profetie in ligt, kan niemand
zeggen. Maar wij kunnen de gedachte niet
van ons zetten, dat een ontzettend wanbe
grip het begrip der volken op het verkeerde
spoor heeft gebracht en de regeerders zoo
danig heeft vermeesterd, dat het kompas
van hun geweten de declinatie heeft onder
gaan, waardoor de vloot, gevormd door de
schepen van Staat, in verkeerd vaarwater is
gestuurd, zoodat die vaartuigen nu elkander
te pletter rammen.
Het kan niet anders, of, welke veranderin
gen de wereldkaart ook 11a dezen wereld
oorlog zal vertoonen, er zal nog een wijziging
van meer diepgaanden aard moeten plaats
grijpen, willen wij de waarborgen versterken
tegen een nieuwe zóo vreeselijke beroering
van hel menschengeluk. Zoowel van het per
soonlijk als van het gemeenschappelijk ge
weten is een zuivering en verheldering
wij zouden zeggen verruiming, indien aan
de uitdrukking een ruim geweten niet dc
beteekenis ware gegeven van iets, dat aller
minst gewenscht mag hceten van de
allerdringendste noodzakelijkheid
En wij allen moeten daar het onze toe
bijbrengen. R. N.
1®
(3^ Als w' allen waarlijk broeders zijn (jg)
En kinderen van een God,
{jtó Dan is toch wol de mcnschenmin
{otö 't Verhevenste gebod. tóg}
(c& Welk dogma ook moog' scheiden,
Uw broeder mag geen honger lijden,
9?
Zendt uw bijdragen of uw toe- ii*}
(3$ zeggingen pan het aleun-rowité,
{3!/ ten Stadhuize, kamer uo. f>.
Ds. W. J. Meiners, de veldprediker, zal geen
gevolg kunnen geven aan zijn voornemen
om morgenavond voor te gaan in de ge
bedsure in de Groote kerk bier. daar de
verloven zijn ingetrokken.
I.aat ons aanstonds hieraan toevoegen, dat
er niet de minste reden is tot ongerustheid.
Als regel wordt geen verlof verleend aan
een leger dat is gemobiliseerd. Dat in de
laatste paar weken, gelegenheid werd gege
ven, gezin of verwanten te bezoeken, was
uitzondering. Nu Antwerpen wordt belegerd,
zorgt het legerbestuur, dat het aan alle even
tualiteiten het hoofd kan bieden en daartoe
moeten alle hens aan dek zijn.
Bij de Tweede Kamer is ingediend een
voorstel om een nieuw crediet van 50 mll-
lioen te verleenen, ter voorziening in de
kosten van het onder de wapenen houden
van leger en vloot en de verdere buitenge
wone maatregelen, door de Regeering ge
nomen in verband met de tijdsomstandighe
den. Het toegestane crediet van gelijk bedrag
begint langzamerhand uitgeput te raken
hetgeen niet te verwonderen is, waar alleen
de kosten voor het leger dagelijks op 4 a
6 ton gouds zijn te schatten.
Het denkbeeld der Regeering om de
tractementen der Rijks-ambtenaren met het
oog op de buitengewone omstandigheden
halfmaandelijks in plaats van eens per maand
uit te bptalen, waaraan reeds een begin van
uitvoering was gegeven, is weder losgelaten
omdat de ambtenaren zclven er weinig mee
ingenomen bleken.
Dc Nederlandscho Bank en hoar agent
schappen geven geen zilverboiis meer uit,
omdat er reeds weer zilvergeld in overvloed
Dc nachtdienst voor de Rijks-telefoon is
opgeheven,
Ifet Rijks-telegraafkantoor blijft ook uu
7 uur 's avonds nog geopend, doch ultslui
tend voor militaire zaken.
Aan het plaatselijk telefoonnet zijn thans
aangesloten met
no. 3j4 de hoor G. II. Rouwhorst, slagerij,
Groenmarkt.
110, 355 de hoor Bern. Brom, koperslagerij,
Lange straat 37.
De II. IJ, S. M, heeft uitgegeven een
aanvullingsblad op haar dienstregeling.
Daarop zijn niet minder dan 63 wijzigingen
aangebracht.
Met zal dus zaak wezen, vooral bij aan
komst aan een station elders te informeeren
wanneer men kan terugkeeren,
Gedurende dc mobilisatie van land- en
zeemacht zullen door de spoorweg-maat
schappijen worden afgegeven vacaiitie-kaarton
ie, je en 3c klussc voor In uniform geklcodo
militairen.
Het algemeen plaatselijk Stoun-comité zag
zich genoodzaakt, opnieuw een beroep te
doen op de offervaardigheid, vooral van hen,
die tot dusver het op geen enkele wijze
steunden.
Onze geldmiddelen minderen sr.el; ,vor-
sterking daarvan is dringend noodig,
schrijft het, en het vervolgt:
«Kunnen wij met waardeering gewagen.van
veel daadv/orkelijken steun, dien wij van
verschillende zijden op zoo treffende wijze
mochten ontvangen, van een algcmecnc
steunbeweging onder Amersfoort s ingezeto-
non is echter nog geen sprake. Daarvoor
ontbreken veel namen op de lijsten van
wekelijksche bijdragen en giften. Het aantal
personen, dat nog niets heeft gedaan en
waarvan toch verondersteld mag worden', dat
het in staat is, iets voor de behoeftigen in
onze veste te doen, is helaas nog 'groot.
«Op de offervaardigheid van dezen doen
wij thans oen dringend beroep!
De crisis, die wij tengevolge van den
wereldoorlog doormaken, doet zich met
klimmende heftigheid gevoelen cn richt
overal haar verwoestingen aan. In vele ge-
gezinnen begint nijpend gebrek tc komen
fatsoenlijke, zooveel mogelijk voor de buiten
wereld verborgen gehouden, armoede wordt
reeds geleden. Het werk, dat hot comité tot
leniging van den nood doet en nog te doen
heelt, is zwaar. Directe steun moet verleend,
voorbereidingen tot hulpvcrschaftuig in de
komende dagen moeten getroffen worden.
Geld is daarvoor noodig, veel geld!
Zij. die in de mconing vorkeeren, dat de
nood niet zoo erg is. beseffen den ernst van
den toestand niet. Wij geven hun den raad:
wendt U tot het Gteun-comlté, Stadhuis, ka
mer no. 5, cn stelt U van het ondersten-
ningswerk op dc hoogte. Wij twijfelen niet
of U zult zondor lang te dralen, met ruime
hand geven en bijgaand biljet mot opgave
van uw bijdrage invullen. Het wordt over
enkele dagen teruggehaald*.
Moge deze welsprekende oproep tot velen
doordringen. Bedenkt toch eens, dat het
stcun-comité bovenal wil voorkomen verval
tot armoede. Gaat toch eens na, dat het
daartoe onder meer helpt om de zooge
naamde ziekenbussen, de begrafenisföftdsen
en dc huishuur tc doon betalen, kortom
honderdcrlel klcino maatregelen treft, welke
samen groote bedragen aan geld eischen.
Binnenkort zal- het steun-comité weer
eenige mcedeelingen doen. Men zal er dan
van versteld staan, In hoeveel werkelijk