Donderdag )2 November 1914. No. 8491. 64e Jaargang. AMER2F00RTSCH1 Uitgave van de Naamlooze Yennootschap „De Amersfoortsclie Courant, voorheen Firma A. H. van Cleeff". HOOFDREDACTEUR P. J. rREDIRXZi AMERSFOORT. Verschijnt DinsdagDonderdag- en Zaterdagavond. Abonnement per 3 maanden fx.— franco per post /1.15. Advertentien 16 regels 60 cent; elke regel meer 10 cent. Bijregel abonnement reductie, waarvan tarief op aanvraag kosteloos. Legale, officieële- en ontelgenings- advertentiên per regtl 15 cent Reclames 15 regels ƒ1.25. Bewijsnummersnaar buiten worden in rekening gebracht en kosten evenals afzonderlijke nummers 10 cent. Bij advërtentien van buiten de stad worden de incasseerkosten in rekening gebracht. BUREAU: ZORTECR4CHT 9. Postbus 9. KENNISGEVING. GROENTEN- en FRUITVEILING voor Amersfoort en omstreken. Dinsdag 10 November. Snijboonen 38 cent per 100. Knolselderij 5 a 13 cent per bos. Bleekselderij 14 cent per bos. Prei 20 a 22 cent per bos. Spruiten 46 a 60 cent per ben. Spinazie 22 a 26 cent per ben. Andijvie f 0.80 aft.— per 100. Wortelen f 1.24 per 100 bos. Witte kool 4 a 9.5 cent per stuk. Roode kool 3.5 a 5 cent per stuk. Savoije kool 5.5 a 7.5 cent per stuk. Bloemkool 4 a 11 cent per stuk. Appelen 7 cent per pond. Stoofperen f 1.60 a 2.06 per halve H.L. De voorgeschiedenis van den oorlog. Het Nutsbestuur heeft wel een zeer goed werk gedaan door een alleszins bevoegde als prof. dr. G. W. Kernkamp, uit Utrecht, uit te noodigen, in den avond van den hon derdsten dag van den huidigen oorlog hier eens te komen uiteenzetten de reeks van gebeurtenissen, welke moesten leiden tot den oorlog, die thans zóo veel ellende brengt in de Oude wereld. Prof. Kernkamp, die een talrijk en zeer aandachtig gehoor had, zeide ongeveer: Wanneer ik de aandacht vraag voor de voorgeschiedenis van den oorlog, die thans woedt in een groot deel van Europa dan heb ik daarbij niet de bedoeling, U hoofdzakelijk te onderhouden over de gebeurtenissen van den afgeloopen zomer, doch om uw aandacht te vragen voor de gebeurtenissen in de laatste 30 of 40 jaren, welke hebben geleid tot de partijgroepeering der groóte mogend heden, welke dezen oorlog zulk een onge kend grooten omvang heeft doen nemen. Men pleegt te zeggen, dat groote gebeur tenissen hun schaduw vooruit werpen. Dat dit in deze niet geheel juist is, hebben de zeer velen ervaren, die in Juni of Juli voor hun gehoegen op reis gingen en werden overvallen door den oorlog. Maar toch ook is er veel waars in 'dit gezegde, want als we een voorwerp van aóhteïen 'belichten, dan valt zijn schaduw er vóór en als we achter de gebeurtenissen van de laatste 10 of 20 jaren gaan staan dan zien we thans de reeks van opeenvolgende en samenhan- gendg gebeurtenissen heel anders dan toen we Ze beleefden en ze minder belangrijk ons voorkwamen. Pas nu weten we, dat alle draden samenliepen naar den zomer van 1 <414toen de oorlog uitbrak,- Om te kunnen begrijpen hoe de partij groepeering ontstond, moeten we terug tot den oorlog van 1870 die het gevolg had het ontstaan van het Duitsche Rijk en den af stand door Frankrijk van Elzas en Lotharin gen, de gebeurtenis van welke Gambetta zeide »pensons-y toujours et n'en parions jamais* en die zulk .een grooten wrok zette. Hoe is na 1870 de -partijgroepeering ont staan Er was geen triple alliantie of triple ententewel was er de Drei Kaiser Bund, welke een uiting gaf aan de goede verstand houding tusschen de Keizers van Rusland, Duitschland en Oostenrijk, doch geen ver bond, dat berustte op de belangen dier mo gendheden. Zoodra er iets bijzonders voor viel, was elk dier Rijken geheel zelfstandig zóo tijdens den Russisch-Turkschen oorlog van 1877, door welke de Rusische invloed op den Balkan aanzienlijk werd versterkt en Bulgarije als Staat werd geschapen, waarte gen Engeland zich onmiddellijk verzette, zoozeer zelfs, dat in het voorjaar van 1878 een Engelsch-Russische oorlog dreigde tot Duitschland tusschenbeide kwam en Bismarck, als eerlijk makelaar, die zich tevreden stelde met de provisie, beide partijen naar zijn vermogen in alle trouw bediende. Ten ge volge hiervan kwam in 1878 tot stand het Congres van Berlijn, dat de grenzen der Staten van het Balkan-schiereiland vaststelde, Bulgarije aanmerkelijk verkleinde en aan I Oostenrijk een militaire bezetting toestond 1 van Bosnië en Herzegowina. Indertijd waren Pruisen en Oostenrijk mededingers naar de heerschappij in de Duitsche landen tot, door den oorlog van I 1866, Oostenrijk buiten Duitschland werd gezet en daarvoor compensatie kreeg naar het Zuid-Oosten. Tijdens den l'ransch-Duit- j schen oorlog heeft Oostenrijk wel gepoogd zijn positie te herwinnen, doch die oorlog is zóo spoedig beslist, dat een ernstige po ging niet kon ondernomen. In 1878 begon I Oostenrijk zijn'nieuwe politiek in den Balkan door Bosnië en Herzegowina te bezetten. Toen hierdoor aan Rusland een spaak in het wiel werd gestoken, nam Rusland dit ter, die tot Engeland voortdurend beter. Een van de redenen van Bismarck's aftre- den was het niet-hernieuwen van het Her- I verzekeringsverdrag. De jonge Keizer wan- j trouwde Rusland, sneed den draad met Petersburg door en onmiddellijk daarna 1 kwam de toenadering tusschen Rusland en 1 Frankrijk. In 1891 bracht een Fransch I eskader een bezoek aan Kroonstad, waar de j Czar aanhoorde de Marseillaiseen een opperoflicier instemde met het Forme* vos bataillons». Zoetjes aan onstond de Entente en weldra sprak men van «nos amis et alHés». Tusschen 1870 en 900 waren dus ontstaan 1 de triple alliantie en daar, steeds scherper. tegenover de entente, deze laatste echter nog zonder Engeland. zeer kwalijk. De Czar schreef een brief aan i In 1819 en 1890 bracht de tegenwoordige Keizer Wilhelm, waarin hij hem categorisch Koning van Engeland een bezoek aan het meedeelde, dat, bij verder steunen van de politiek van Oostenrijk, Duitschland niet langer kon rekenen op den goeden wil van Rusland. De Keizer had liefst de vriendschap aangehouden, doch Bismarck wist door te drijven de meening, dat het Duitsche Rijk niet langer kon zijn de slippendrager der Russische politiek in het Balkan-schiereiland. Bismarck schrijft in zijn Mémoires, dat hij dien stap betreurde, omdat Duitschland en Rusland zijn aangewezen op eikaars vriend schap, doch dat hij niet anders kon advi- seeren om Duitschland niet te doen vernederen. Te gelijk zocht hij een verbond met Oosten rijk, dat in 1879 tot stand kwam en de kiem is van de triple alliantie en dat ten doel had, elkaar zullen helpen als een van beide wordt aangevallen. In 1882 groeide dit door de aansluiting van Italië aan tot het Drievoudig verbond. Italië was sedert 1870 een volkomen een heidsstaat, doch het had nog allerlei wrijving met Oostenrijk, vooral om handelswegen naar de omringende zeeën, welk wrijving evenwel luwde, omdat de vijandschap tusschen Italië en Frankrijk verscherpte. Nu 1870 had Frankrijk geruimen tijd noo- dig om zich te herstellen. Mede door toe doen van Bisuiarck, die het wilde afbrengen van zijn revanche-plannen, trachtte het zijn aanzien in Europa terug te krijgen en wel door koloniale politiek. In 1881 maakte het zich meester van Tunis, dat vlak aan Algiërs grenst, hetgeen een streep was door de re kening van Italië, dat zich haastte, aanslui ting te zoeken bij Duitschland en Oostenrijk, waardoor in 1882 de triple alliantie tot stand kwam. Zoolang Bismarck de leidende Staatsman bleef, dat is tot 1890, heeft hij er steeds zorgvuldig voor gewaakt, dat de draad Ber lijnPetersburg intact bleef. Hij wist zelfs tot stand te brengen het Herverzekerings- Hof te Berlijn er werden gloeiende toasten uitgebracht op de wapenbroederschap, o.a. in den slag bij Waterloo, waar door toedoen van de Duitsche troepen de Engelsche den Franschen vijand versloegen. Ilct was bo tertje tot den boom en men kwam tot een verdrag, waarbij allerlei quaesties op de Oostkust van Afrika werden geregeld 4 het protectoraat over Zanzibar werd verleend en Engeland kreeg in ruil een deel van de kust van Zanzibar tegen afstand van Helgoland, dat, thans zeer versterkt, de monden van Elbe en Weser beschermt. Maar destijds stak Duitschland ook Enge land nog niet naar de kroon als zeemogend heid, koloniale mogendheid en industrie-staat. De verhouding van Engeland tot Frankrijk j en Rusland was in dien tjjd lang niet goed, juist door allerlei belangenstrijd, vooral in 1 Azië, waar Rusland zijn macht trachtte uit te breiden, en toen Rusland vasten voet j trachtte te krijgen in Centraal-Azië, ver- 1 wachtte men een grooten oorlog tusschen Engeland en Rusland, dat uit Afghanistan Engeland wilde bestoken in Voor indië. Tusschen Engeland en Frankrijk ging het om koloniaal bezit in Tonkin, Anam, Sene- gambië, langs den Niger, in Congo en Cen- traal-Afrika, van West naar )ost, terwijl Engeland door Cecil Rhodes zijn macht trachtte uit te breiden van Kaapstad naar Cairo, dus van Zuid naar Noord. De helan gen kruisten elkaar evenzeer als de exploratie wegen en toen in 1898 een Fransche expe ditie onder Marcbant en een Engelsche onder Kitchener elkaar bij Fashoda hadden ont moet, dreigde gedurende 5 of weken een Engelsch-Fransche oorlog. Hoe is het nu gekomen, dat Engeland, dat van 1890 tot 1900 nog allerlei mconings- verschilleu had met Rusland en Frankrijk, zich heeft gevoegd bij de triple entente? Doordien het juist in den zelfden tijd dui delijk is geworden aan de wereld, dat een groote verandering plaats greep in de poli- langer zich tractaat, met Rusland, waarbij over en weer werd, overeengekomen, dat een «welwillende onzijdigheid* zou worden bewaard in geval j tiek van Duitschland, dat nic Rusland door Oostenrijk dan wel Duitsch land door Frankrijk zou worden aangevallen. Duitschland zou dan de handen geheel vrij houden. Hoe zijn we nu gekomen tot de tegen- woordigd constellatie Ieder is er op uit, de rol van aanvaller van zich af te schuiven en haar op te leg gen aan de tegenpartij. Wie in den huidigen oorlog de aanvaller is, kunnen we nog niet beoordeeleneerst veel later zal dit kunnen blijken. Dan, de toestand is zoo gebleven tot 1890, hét jaar waarin begint de persoonlijke regee ring van Wilhelm II. Keizer sedert 1888, na diens conflict met Bismarck, voortkomend uit beider persoonlijke eigenschappen. Wel heel juist de typeering van Bismarck zeiven, dat hij, als oud werkpaard, niet in éen span kon loopen met het jonge renpaard eu de plaat in Punch» waarop Bismarck als oude loods het schip van Staat verlaat en de jonge Keizer dit zal sturen door de onrustige wateren. De koers werd al dadelijk gewij zigdreeds in het zelfde jaar 1890 werd de verhouding tot Rusland 41 slechter en slech- tot beslechting van de geschilpunten omtrent Afrika werd in 1903 en 1904 gesloten, ten gevolge waarvan onder meer Engeland voor goed Egypte militair mocht bezetten en Frankrijk de vrije hand kreeg in Marokko. In 1907 volgde een verdrag met Rusland waarbij alle quaestiën in Azië werden beslecht en daardoor alle aanleiding tot wel licht een reeks oorlogen werd weggenomen, zulks in verband met den Russisch-Japanschen oorlog van 1904. Destijds werd het eigenlijk doel van dit verdrag niet zóo goed begrepen als thans. Van 1900 tot 1910 moest Rusland zijn groot-Aziatische politiek laten varen en kreeg het weer oog voor Zuidwest Europa, den Balkan en een uitweg door de Dardanelles Spoedig kwam daarbij het streven der al sterker wordende Panslavistische partij, welke er naar streeft om alle Slaven, zooal niet onder de macht, dan toch onder den invloed van Rusland te brengen, met Servië als verst vooruitgeschoven post der Slaven op het Balkan-schiereiland, front makend tegen Oostenrijk-Hongarije en het Geratst- nendom. In die jaren, van iqoo tot 1910, is even eens eenige malen bijna een oorlog ontstaan zóo tusschen Frankrijk en Engeland over de Marokko-quaestie, welke oorlog werd voorkomen door het bezoek van den Duit- sdien Keizer aan Tandzjir; en tegen Rus land, dat 11a de revolutie-jaren en den oor log met Japan niet bij machte was, zich ernstig te verzetten. Heide geschillen werden beëindigd bij het verdrag van Algeciras van 1905. In 1911 maakte Frankrijk een einde aan den burgeroorlog in Marokko. Duitschland deed den bekenden Panther-sprong voor j Agadir cti weer dreigde een oorlog, zóo ernstig zelfs, dat België zich voorbereidde. (Jok deze oorlog werd voorkomen omdat j Frankrijk meende, dat Rusland nog niet I sterk genoeg was en Duitschland ten slotte bakzeil haalde, omdat het geen oorlog wilde. Ten slotte werd overeengekomen, dat Frank- I rijk zou blijven in Marokko en Duitschland een landstreek kreeg van Frankrijk om bij I Kamerun te voegen. De oude quaestie, de Oostersche quaestic, heeft mede den oorlog verwekt. I De Balkan-quaestie dateert feitelijk van j 1908, toen Oostenrijk annexeerde Bosnië en i Herzegowina, geheel tegen den zin van Rus- land, dat zelfs dreigde met oorlog, welke nog werd tegen gehouden door Duitschland. dat Oostenrijk zou steunen. Rusland moest hierin wel berusten, uit zwakte. Iegelijk begon de j aftakeling van het Turksche Rijk met zijn I revoluties en het streven der Jong-Turken. Italië, misbruik makend van deze strubbe- lingen, maakte zich in 1911 meester van 1 Tripoli, zonder dat Frankrijk of Engeland zich daartegen verzetten, terwijl de Duitsche Keizer toen reeds zijn bijzondere bescher ming verleende aan Turkije en den Islaam. Dan volgen, vlak na elkaar, de twee Bal kan-oorlogen, die er vooral toe bijdroegen om de positie van Griekenland, Servië en Bulgarije machtiger en die van Oostenrijk- Hongarije moeilijker, en de verhouding tus schen Servië en Oostenrijk steeds meer ge spannen te maken. Door het een en het ander werd het aanzien van Oostenrijk- Hongarije meer en meer verzwakt en kreeg welhaast de Donau-monarchie zooveel minder waarde als bondgenoot van Duitschland.dat dit zijn leger m o e s t vergrootcn, welk voor beeld werd gevolgd door ITankrijk.dat daar toe den 3-jarigen diensttijd invoerde. Den 28 Juni werd de aartshertog troon- bepaalde tot Europa, doch, ter wille van zijn industrie en zijn handel, vooral na iSiio zorgde voor nieuwe afzetmarkten en te gelijk daarmee, ter bescherming van zijn handels vloot, onder persoonlijke leiding van den Keizer er naar streefde een zeemogendheid te worden, waarmee hoe langer zoo meer te rekenen viel. I11 1895 werd geopend het Wilhelms kanaal, dat de Oostzee verbindt met de Noordzee; in 1898 werd Kiel geopend als oorlogshaven cn werd het koloniaal gebied uitgebreid door den koop, van Spanje, van de Carolinen. de Marianen en de Marshal- eilanden en door vestiging in China, waar Kiao Tchao, ter grootte van een vierde van Nederland, tal van voordcelen bood, óok als 1 opvolger van Oostenrijk-HongarijeT Kranz vloot-fcasis. Ferdinand, te Serajewo vermoord. Hij stond Zoodra Koningin Victoria van Engeland aan het hoofd van de partij, welke een eind was overleden, heeft Edward VII er naar I wilde maken aan de verminderde macht van gestreefd, de quaestiën met Frankrijk en', Oostenrijk-Hongarije in Europa en die daarom Rusland te doen eindigen, ten einde Enge land niet te doen verliezen de heerschappij op den Oceaan en vooral zijn handel en industrie niet nóg meer te zien overvleuge- len door Duitschland. Een reeks verdragen front maakte tegen de Groot-Servische partij, welke een Groot-Servische Rijk wil scheppen. Bovendien was de aartshertog een persoon lijk vriend van den Duitschen Keizer, Den 23 juli zond Oostenrijk zijn ultimatum

Historische kranten - Archief Eemland

Amersfoortsche Courant | 1914 | | pagina 1