Donderdag 3 December 19)4. No 8499 64e Jaargang Stadsnieuws Uitgave van de Naamlooze Vennootschap „De Aiiiersfoortsche Courant, voorheen Firma A. H. van Cleeff", HOOFD-REDACTEUR F. J. 7RSDSRZZS. AMERSFOORT. Verschijnt Dinsdag-, Donderdag- en Zaterdagavond. Abonnement per 3 maanden fx, franco per post ƒ1.15. Advertentien 16 regels 60 cent; elke regel meer 10 cent. Bijregel abonnement reductie, waarvan tarief op aanvraag kosteloos. Legale, officleele- en ontelgenlngs- advertentifin per regel 15 cent Reclame* 1—3 regels ƒ1.25. Bewijsnummer» naar buiten worden in rekening gebracht en kosten evenals afzonderlijke nummers 10 cent. Bij advfirtentien van buiten de stad worden de Incasseerkosten In rekening gebracht. BUREAU: KORTEGRACHT 9. Postbus Q. Oorlogsleeiiing of hotting? Gisteravond was de groote zaal van «Amicitia* stampvol met een zeer gemengd publiek toen het Kamerlid de heer A. B. Kleerekoper daar het Regeeringsontwerp tot het aangaan eener leening van 275 millioen besprak om de kosten, veroorzaakt door den oorlogstoestand in Europa, te dekken. Spreker, die eerst te 8.20 kon komen, zeide, dat toen betrekkelijk onverwacht, zij 't ook niet als een donderslag uit helderen hemel, de Europeesche oorlog uitbrak, het al aan stonds vast stond, dat ons land mee in 't gedrang zou komen, óok omdat het ligt te midden van de thans oorlogvoerenden en zoowel voor Duitschland als voor Engeland de verleiding groot was om over ons land te marcheeren, dan wel de Schelde te for- ceeren en sommige onzer kustplaatsen te bezetten. Toen leger en vloot op bevel der Koningin -- buiten volk of volksvertegenwoordiging waren gemobiliseerd, volgde al spoedig het bericht, dat het Duitsche leger België was binnengerukt. De paniek, veroorzaakt door deze tijding, is inmiddels vervangen door zekere gewoonte-onrust. Tot dusver wed ijveren Duitschland en Engeland in het lonkjes toewerpen aan de Nederlandsche Maagd, die tot nog toe beide vrijers zich van 't lijf wist te houden. De militaire moeilijkheden kan bijna nie mand overzien, omdat slechts bekend is, dat we volgens de conventie van 1907 verplicht zijn, onze neutraliteit te handhaven, doch we niets weten van den inhoud van andere trac- taten, waarvan slechts mededeeling wordt gedaan als er financieele verplichtingen aan vast zitten en de Regeering die mededeeling acht in het belang van den Staat. Wat de internationale politiek van root en moord betreft, weet niemand wat daar uit nog kan voortkomen. De gedachte, dat het verder óok wel goed zal gaan, is hoogst lichtzinnig. Naast de militaire moeilijkheden zijn er ook economische. In onze tijden wordt de fabriekmatige productie steeds grnoter; het meerendeel der fabrieksarbeiders is herkomstig uit de kringen der landarbeiders; met andere woor- pen het aantal menschen dat voedingsmid delen voortbrengt wordt steeds kleiner en dus het aantal, dat eetwaren -odig heeft, en er telkens meer noodig heeft, steeds grooter. Wel wordt in den landbouw machinale kracht toegepast, doch bij lange na niet voldoende. In den modernen Staat, met zijn geweldige nijverheid, begint het voedingsvraagstuk dan ook hoe langer zoo meer nijpend te worden, zoodat er van elders voedsel moet aange voerd om de bevolking aan 't eten, en grond stof om de machines aan 't draaien te hou den. Hierdoor werd in de kapitalistische maatschappij het imperialisme geboren, waar door naast hel moederland, door diefstal van anderer vaderland, filialen werden gescha pen t 1 de tekorten aan te vullen. Dit impe rialisme vergroot het oorlogsgevaar, omdat de moderne landen voortdurend aanvoer noo dig hebben. Nederland nu ligt zóo, dat het als het ware het havengebied is van een zeer belangrijk industrieel gedeelte van Duitschland. Men bevecht elkaar niet aiicen met legers en vloten, doch ook door den toevoer van levensmiddelen en fabrieks-grondstoffen af te snijden. Waarvan weer het gevolg is, dat het voor ons zeiven hoe langer zoo moei lijker wordt, voor eigen gebruik aan te voe- ren. De Regeering heeft tot dusver al deze dingen met groot beleid behandeld. Het is niet onbekend, dat het al eenige malen erg broeierig is geweest, doch de oorlogsbram', is nog niet overgeslagen en tot dusver zijn we er knapjes tusschen door gezeild. Dit is trouwens een specialiteit van het Kabinet-Cort van dor I.inden, dat van ineet aan tusschen allerlei klippen van I ideman tot Nolens - moest laveercii. Dat ook ons binnenlandsch leven zeer is getroffen door den oorlog, is maar al te bekend. Er is een werkloosheid, er worden een kommer en een gebrek geleden als nooit te voren. Wel wordt er aan geprutst en geknoeid, maar goede hulp wordt niet gebracht. We zijn daartoe nog te zeer in de overgangs-periode, doch we zullen al ons best doen, de juiste wijze bij te brengen aan de hardleersche bezittende klasse. We waren, eer de oorlog uitbrak, slechts gekomen aan de werkloozenkassen, doch hebben nog niet kunnen klaar krijgen de werkloosheidsraden. De militaire en de economische moeilijkheden hebben den Staat een schat gelds gekost. De mobilisatie vordert tot 31 December 105 millioen duurt zij tot i April dan komt er nog 30 millioen bij. Maar hoe dan ook, die 135 millioen hebben zoo groot mogelijk ge maakt den kans op het behoud van den vrede en ons. althans tot dusver, gespaard van*hetflot van België. De oorlog bracht bovendien uitgaven voor allerlei maatregelen van socialen aard, als voor: werkloosheids-verzekering, Nationaal steun-comité, werkverschaffing, voorschotten aan Gemeenten, enz. hetgeen samen een 60 millioen vorderde. Op de derde plaats eischt de verzorging der uit België verdrevenen niet de van undere^legers geïnterneerden dit is slechts een quaestie van voorschot rond 5 millioen. Door den oorlogstoestand is samen dus een 200 millioen meer noodig geweest dan in gewone tijden. Maar'óok is minder ontvangen aan belas tingen 15 pCt. van 87 millioen, of 13 millioen. Alles b<j elkaar is er een tekort van 273, afgerond 275 millioen, waarvoor Minister Treub een leening heeft uitgeschreven. In gewone tijden leent het Rijk bij de Nederlandsche Bank en geeft daarvoor schat- 1 kistbiljetten uit. Die Bank nu speelt een 1 centraie rol in het handelsverkeer van Neder 1 land, welke rol thans zeer moeilijk is gewor- j den, omdat zij bankbiljetten uitgeeft aan toonder, welke in normale tijden zijn gedekt I door gereed geld volgens een bij de wet geregelde verhouding. Toen de paniek begon, wilde ieder gereed geld hebben en dat «edele» metaal hoopte ieder op. Dat kapitaal kon dus geen nieuw kapitaal voortbrengen en de Bank was verplicht, meer bankpapier in omloop te brengen plus zilverbons, die een levend getuigenis zijn voor het tekort aan gereed geld, dat heden ten dage nog bij millioenen verstopt ligt in kelders en op zol ders en elders. I Er moet echter weer geld in 's Rijks schat- j kist komen. De Nederlandsche Bank kan bet niet geven en nu zegt de Regeering: »men- I schen, leen me nu allemaal wat geld, opdat I ik weer ietsin 't laadje krijg». Daar is niets j tegen te zeggen. Ook niet, dat het Rijk een goede rente wil betalen. Maar wel is er tegen, dat het Rijk 5 pCt. aanbiedt4 pCt. zou al een heel behoorlijke rente wezenEngeland I leende tegen 3.5 pCt., echter op korter termijn. 1 Met dat al schijnt de heer Treub geweldig bang dat de «grrroote vaderlandsliefde - der bourgeoisie een holle klank is en daarom I zeide hij; «als jelui gewillig leent, geel ik 5 pCt.wat ik tekort kom, zal ik als vcr- I plichte leening nemen, maar dar. krijg jelui maar 4 pCt.» Het geleende moet in 15 jaar zijn terug betaald met de rente; de annuïteit is 26.5 millioen. Dat nu is het allerergste van het geval. Er wordt gepraat van «Godsvrede» en gezegd, dat aan het Staatsbeleid niet moet worden getornd. Maar dat gaat maar zóo niet. De gewone uitgaven moeten óok gedaan en daarvoor moeten we gewone belastingen heftendoch voor buitengewone uitgaven moeten we buitengewone inkomsten zien te I krijgen. Geen fabrikant zal er aan denken om, als zijn fabriek afbrandt, die te doen herbouwen uit het gewone bedrijfskapitaal hij zal die buitengewone uitgaven bestrijden uit buitengewone middelen, een hypotheek of zooiets. Ook heel Nederland heeft verwacht, dat de buitengewone uitgaven zouden worden ver kregen van hen, die er het meeste belang bij hebben, dus uit de grootere vermogens. Een der grootste bezitters, de heer Stork, uit Hengeloo dicht bij de Duitsche grens vond dit niet anders dan hoogst natuurlijk. De bezittende en de ondernemende klassen willen bovendien niet, dat wij, als de vrede wordt hersteld, zullen zitten met een groot tekort, omdat Rijk en Gemeenten dan on middellijk allerlei maatregelen moeten kun nen nemen en geheel gereed moeten wezen om het geleden economisch verlies in te balen en ook om te profiteeren van de ontwrich ting van handel en industrie in overig Europa. Een energiek zakenman verdeelt al even min een kwade post over 15 jaren. Hij schrijft dien af en zoekt een klant aan wieu hij kan verdienen hetgeen de ander hem deed verliezen. Dr. Bos en de kapitalistische bladen (Handelsblad, Nieuwe Rotterdammer, Nieuwe Courant, enz.) zeiden bet zelfde. De eenige, die anders sprak, is dr. Kuyper. Wanneer Treub is teruggedeinsd voor 1 Kuyper dan heeft hij zeker vergeten, dat hij I verleden jaar de zelfde gala-veorstelling heeft meegemaakt toen de doctor in zake de onder wijs-commissie door de rechterzijde in gala kostuum werd gezet. De bezittende klasse wil thans, onder den indruk van den oorlogsknoet, de buitenge wone uitgaven betalen wacht Treub wer kelijk tot 1917 dan zal hem blijken, dat de bezitters zijn als kinderen, die weer dapper worden als de groote hond voorbij is. Hoe wil Minister Treub nu komen aan de 26.5 millioen Door 20 opcenten te heffen op alle directe belastingen, welke niet de bezittende, doch de arbeidende klasse zal betalen, niet rechts- streeks, doch door den terugslag op het economische leven door 20 opcenten te heffen op het successie-recht, waarvan de arbeidende klasse geen last zal hebben, en op de suiker, benevens door het invoeren eener Tabaksbelasting (spr. wijst er op, dat in de Commissie van advies hiervoor niet I zitting heeft een vertegenwoordiger der siga renmakers, de meest belanghebbenden, j gelijk o.a. in Duitschland bleek) en verder door het heffen van 10 opcenten op het ge distilleerd (zoover zijn we nog nietin het lieve Zuiden is de gedistilleerdkelk onafschei delijk van miskelk en bovendien kunnen we het appeltje van 30 millioen uit den dorst niet missen), 10 opcenten op het geslacht, 10 in plaats van 60 opcenten op den wijn, I 10 op de invoerrechten en 5 op zegel-, re- gistratie- eti hypotheekrechten. I Niet alleen de arbeidersklasse, maar ook de middenstand ziet nu, dat de oer-conser- vatieve liberale regeering komt meteen plan, j dat door en door slecht is. Wat daarvoor in de plaats moet komen j Een heffing ineens, juist zooals de mid- I denstand wil, uit de vermogens waarvan Verm gensbelasling wordt betaald. Neem nu eens aan, dat een kapitalist door den bui- tongewonen toestand met den besten wil niet kan bepalen hoeveel hij bezit dan kan I toch altijd, bijvoorbeeld over 2 of 3 jaar dan zal de rust toch wel hersteld en de Beurs heropend zijn een herschatting plaats hebben en het te veel dan wel te weinig betaalde worden verevend. En het loopt niet over zulke enorme sommen. Van 13 tot 75 mille zou men kunnen heffen 0.5 pCt, Is 't dan zóo verschrikkelijk, dat iemand die f13000 bezit cr f65 van moet missen, of iemand die een halve ton heeft 1250 moet betalen, of iemand die 5 millioen bezit 7.5 pCt. moet afstaan; hij houdt dan toch nog altijd 4.6 millioen over. Minister l'reub wil leenenspr. en zijn partijgenootcn willen heften voor ééns, óok van de rijke Europeanen in Indiii, doch niet van de rijke inlanders of Chineezen, en óok van de goederen in de doode hand.' Een en ander brengt ruim 275 millioen op. Met veel gewicht, vervolgt spr., wordt als bezwaar geopperd, dat door dergelijke heffing ineens zou plaats hebben kapitaals vernietiging. Deze redenccring is echter economisch volkomen onjuist. Iedere heffing heeft het element van kapitaalsvernietiging in zich doch op dit oogenblik is dit kapitaal reeds vernietigd, want het komt ten goede aan de voorkoming van ernstige beschadi ging en is dus een soort assurantie-premie. Op de tweede plaats is het opeischen door den Staat van dat bedrag geen vernietiging, doch verplaatsing van den eigenaar van het kapitaal. Immers de Staat kan het onmid dellijk omzetten voor allerlei economisch gewin. Volgens een officieus communiqué zal als resultaat van het overleg, dat Dinsdag is gepleegd tusschen de Commissie van rappor teurs uit de Tweede Kamer over het lecnings- ontwerp waarschijnlijk overeenstemming wor den verkregen tusschen Kamer en Regeering in dien geest, dat een voorstel tot definitieve regeling der dekking zul worden gedaan vóór 1 Januari 1917. Inmiddels zouden de opcenten op het geslacht, op de invoerrechten en op het recht van successie vervallen en daartegenover het aantal opcenten op de Bedrijfs- en de Vermogensbelasting res pectievelijk op de Inkomstenbelasting worden verhoogd van 20 tot ongeveer 33 pCt. De bedoeling zou daarbij zijn, dat de opcentenheffing, gelijk deze bij aanneming van deze voorstellen zou worden, alleen zou zijn vastgelegd tot het einde van het jaar 1917. De quaestie van de definitieve dekking wordt dus - geheel naar het systcem- l'reub min of meer blanco gelaten tot de groote verkiezingen van 1917. Dan, uit het overleg blijkt, dat de heer Treub reeds zijn gewonen gang verving door een sukkeldrafje wie weet of de Kamer zitting niet uitwerkt, dat hij binnen 8 dagen is geworden een harddraver. Spr. en zijn partijgenootcn zullen protcs- teeren tegen zoo'n liefdadigheid van de bezittende klasse. Buiten hen om ia geen iodsvrede te handhavenals 't moet, zullen ze het land op stelten zetten. 1 Valt dit ontwerp dan zal het Kabinet (Tort van der Linden niet vallen; daarvoor regeert het te graag. Zelfs de heer 'l'reub I zal, ondanks zijn dreigement, niet heengaan evenals bij het Staats-pensioen, waar hij zon 1 tegen was, zal hij zich verloochenenalle goede dingen bestaan in drieën. Voor de Nederlandsche arbeidersklasse en haar politieke vertegenwoordiging in het I Parlement is dit ontwerp onaanneemlijk. Spr. vertrouwt, dat het proletariaat zal staan achter zijn vertegenwoordigers, die hun onbezweken kracht zullen aanwenden en cp hun beurt de arbeiders zullen mobilisecren om hen goedkooper en beter te helpen uit de econo- mische gevolgen der buitengewone omstan digheden. De vergadering werd, omdat niemand iets te vragen of te zeggen had, hierna klokke half elf gesloten. In de Luthersche kerk hoopt aanstaanden Zondagochtend voor te gaan prof. dr. II. A van Bakel, uit Amsterdam in de Doopsge zinde kerk, ds. T. Kielstra, emeritus te Oegal- geest. In de Remonstrantsche kerk wordt om 10 uur een godsdienstoefening gehouden voor jongelieden, terwijl 'a avonds om 7 uur de dienst voor de gemeente zal plaats hebben. Ook November van dit jaar was voor dc Amersfoortsche Tramweg Maatschappij weer nadeeligcr dan Slachtmaand 1913. Er werden 7680 betalende passagiers ver voerd, of 1813 minder; dc opbrengst uit pas sage was daardoor f86.95 minder en bedrbcg slecht» f 380 55. Aan inkomsten uit anderen

Historische kranten - Archief Eemland

Amersfoortsche Courant | 1914 | | pagina 1