Donderdag 3
December 19)4.
No
8499
64e Jaargang
Stadsnieuws
Uitgave van de Naamlooze Vennootschap „De Aiiiersfoortsche Courant, voorheen Firma A. H. van Cleeff",
HOOFD-REDACTEUR
F. J. 7RSDSRZZS.
AMERSFOORT.
Verschijnt Dinsdag-, Donderdag- en Zaterdagavond. Abonnement per 3 maanden fx,
franco per post ƒ1.15. Advertentien 16 regels 60 cent; elke regel meer 10 cent. Bijregel
abonnement reductie, waarvan tarief op aanvraag kosteloos. Legale, officleele- en ontelgenlngs-
advertentifin per regel 15 cent Reclame* 1—3 regels ƒ1.25. Bewijsnummer» naar buiten
worden in rekening gebracht en kosten evenals afzonderlijke nummers 10 cent.
Bij advfirtentien van buiten de stad worden de Incasseerkosten In rekening gebracht.
BUREAU:
KORTEGRACHT 9.
Postbus Q.
Oorlogsleeiiing of hotting?
Gisteravond was de groote zaal van
«Amicitia* stampvol met een zeer gemengd
publiek toen het Kamerlid de heer A. B.
Kleerekoper daar het Regeeringsontwerp tot
het aangaan eener leening van 275 millioen
besprak om de kosten, veroorzaakt door den
oorlogstoestand in Europa, te dekken.
Spreker, die eerst te 8.20 kon komen, zeide,
dat toen betrekkelijk onverwacht, zij 't ook
niet als een donderslag uit helderen hemel,
de Europeesche oorlog uitbrak, het al aan
stonds vast stond, dat ons land mee in 't
gedrang zou komen, óok omdat het ligt te
midden van de thans oorlogvoerenden en
zoowel voor Duitschland als voor Engeland
de verleiding groot was om over ons land
te marcheeren, dan wel de Schelde te for-
ceeren en sommige onzer kustplaatsen te
bezetten.
Toen leger en vloot op bevel der Koningin
-- buiten volk of volksvertegenwoordiging
waren gemobiliseerd, volgde al spoedig het
bericht, dat het Duitsche leger België was
binnengerukt. De paniek, veroorzaakt door
deze tijding, is inmiddels vervangen door
zekere gewoonte-onrust. Tot dusver wed
ijveren Duitschland en Engeland in het lonkjes
toewerpen aan de Nederlandsche Maagd, die
tot nog toe beide vrijers zich van 't lijf wist
te houden.
De militaire moeilijkheden kan bijna nie
mand overzien, omdat slechts bekend is, dat
we volgens de conventie van 1907 verplicht
zijn, onze neutraliteit te handhaven, doch we
niets weten van den inhoud van andere trac-
taten, waarvan slechts mededeeling wordt
gedaan als er financieele verplichtingen aan
vast zitten en de Regeering die mededeeling
acht in het belang van den Staat.
Wat de internationale politiek van root
en moord betreft, weet niemand wat daar
uit nog kan voortkomen. De gedachte, dat
het verder óok wel goed zal gaan, is hoogst
lichtzinnig.
Naast de militaire moeilijkheden zijn er
ook economische.
In onze tijden wordt de fabriekmatige
productie steeds grnoter; het meerendeel
der fabrieksarbeiders is herkomstig uit de
kringen der landarbeiders; met andere woor-
pen het aantal menschen dat voedingsmid
delen voortbrengt wordt steeds kleiner en
dus het aantal, dat eetwaren -odig heeft,
en er telkens meer noodig heeft, steeds grooter.
Wel wordt in den landbouw machinale kracht
toegepast, doch bij lange na niet voldoende.
In den modernen Staat, met zijn geweldige
nijverheid, begint het voedingsvraagstuk dan
ook hoe langer zoo meer nijpend te worden,
zoodat er van elders voedsel moet aange
voerd om de bevolking aan 't eten, en grond
stof om de machines aan 't draaien te hou
den. Hierdoor werd in de kapitalistische
maatschappij het imperialisme geboren, waar
door naast hel moederland, door diefstal van
anderer vaderland, filialen werden gescha
pen t
1 de tekorten aan te vullen. Dit impe
rialisme vergroot het oorlogsgevaar, omdat
de moderne landen voortdurend aanvoer noo
dig hebben. Nederland nu ligt zóo, dat het
als het ware het havengebied is van een
zeer belangrijk industrieel gedeelte van
Duitschland.
Men bevecht elkaar niet aiicen met legers
en vloten, doch ook door den toevoer van
levensmiddelen en fabrieks-grondstoffen af
te snijden. Waarvan weer het gevolg is, dat
het voor ons zeiven hoe langer zoo moei
lijker wordt, voor eigen gebruik aan te voe-
ren.
De Regeering heeft tot dusver al deze
dingen met groot beleid behandeld. Het is
niet onbekend, dat het al eenige malen erg
broeierig is geweest, doch de oorlogsbram',
is nog niet overgeslagen en tot dusver zijn
we er knapjes tusschen door gezeild.
Dit is trouwens een specialiteit van het
Kabinet-Cort van dor I.inden, dat van ineet
aan tusschen allerlei klippen van I ideman
tot Nolens - moest laveercii.
Dat ook ons binnenlandsch leven zeer is
getroffen door den oorlog, is maar al te
bekend. Er is een werkloosheid, er worden
een kommer en een gebrek geleden als
nooit te voren. Wel wordt er aan geprutst
en geknoeid, maar goede hulp wordt niet
gebracht. We zijn daartoe nog te zeer in de
overgangs-periode, doch we zullen al ons
best doen, de juiste wijze bij te brengen aan
de hardleersche bezittende klasse. We waren,
eer de oorlog uitbrak, slechts gekomen aan
de werkloozenkassen, doch hebben nog niet
kunnen klaar krijgen de werkloosheidsraden.
De militaire en de economische moeilijkheden
hebben den Staat een schat gelds gekost. De
mobilisatie vordert tot 31 December 105
millioen duurt zij tot i April dan komt er
nog 30 millioen bij. Maar hoe dan ook, die
135 millioen hebben zoo groot mogelijk ge
maakt den kans op het behoud van den
vrede en ons. althans tot dusver, gespaard
van*hetflot van België.
De oorlog bracht bovendien uitgaven voor
allerlei maatregelen van socialen aard, als
voor: werkloosheids-verzekering, Nationaal
steun-comité, werkverschaffing, voorschotten
aan Gemeenten, enz. hetgeen samen een
60 millioen vorderde.
Op de derde plaats eischt de verzorging
der uit België verdrevenen niet de van
undere^legers geïnterneerden dit is slechts
een quaestie van voorschot rond 5 millioen.
Door den oorlogstoestand is samen dus
een 200 millioen meer noodig geweest dan
in gewone tijden.
Maar'óok is minder ontvangen aan belas
tingen 15 pCt. van 87 millioen, of 13 millioen.
Alles b<j elkaar is er een tekort van 273,
afgerond 275 millioen, waarvoor Minister
Treub een leening heeft uitgeschreven.
In gewone tijden leent het Rijk bij de
Nederlandsche Bank en geeft daarvoor schat-
1 kistbiljetten uit. Die Bank nu speelt een
1 centraie rol in het handelsverkeer van Neder
1 land, welke rol thans zeer moeilijk is gewor-
j den, omdat zij bankbiljetten uitgeeft aan
toonder, welke in normale tijden zijn gedekt
I door gereed geld volgens een bij de wet
geregelde verhouding. Toen de paniek begon,
wilde ieder gereed geld hebben en dat
«edele» metaal hoopte ieder op. Dat kapitaal
kon dus geen nieuw kapitaal voortbrengen
en de Bank was verplicht, meer bankpapier
in omloop te brengen plus zilverbons, die een
levend getuigenis zijn voor het tekort aan
gereed geld, dat heden ten dage nog bij
millioenen verstopt ligt in kelders en op zol
ders en elders.
I Er moet echter weer geld in 's Rijks schat-
j kist komen. De Nederlandsche Bank kan bet
niet geven en nu zegt de Regeering: »men-
I schen, leen me nu allemaal wat geld, opdat
I ik weer ietsin 't laadje krijg». Daar is niets
j tegen te zeggen. Ook niet, dat het Rijk een
goede rente wil betalen. Maar wel is er tegen,
dat het Rijk 5 pCt. aanbiedt4 pCt. zou al
een heel behoorlijke rente wezenEngeland
I leende tegen 3.5 pCt., echter op korter termijn.
1 Met dat al schijnt de heer Treub geweldig
bang dat de «grrroote vaderlandsliefde - der
bourgeoisie een holle klank is en daarom
I zeide hij; «als jelui gewillig leent, geel ik
5 pCt.wat ik tekort kom, zal ik als vcr-
I plichte leening nemen, maar dar. krijg jelui
maar 4 pCt.»
Het geleende moet in 15 jaar zijn terug
betaald met de rente; de annuïteit is 26.5
millioen.
Dat nu is het allerergste van het geval.
Er wordt gepraat van «Godsvrede» en
gezegd, dat aan het Staatsbeleid niet moet
worden getornd.
Maar dat gaat maar zóo niet.
De gewone uitgaven moeten óok gedaan
en daarvoor moeten we gewone belastingen
heftendoch voor buitengewone uitgaven
moeten we buitengewone inkomsten zien te
I krijgen. Geen fabrikant zal er aan denken
om, als zijn fabriek afbrandt, die te doen
herbouwen uit het gewone bedrijfskapitaal
hij zal die buitengewone uitgaven bestrijden
uit buitengewone middelen, een hypotheek
of zooiets.
Ook heel Nederland heeft verwacht, dat
de buitengewone uitgaven zouden worden ver
kregen van hen, die er het meeste belang
bij hebben, dus uit de grootere vermogens.
Een der grootste bezitters, de heer Stork,
uit Hengeloo dicht bij de Duitsche grens
vond dit niet anders dan hoogst natuurlijk.
De bezittende en de ondernemende klassen
willen bovendien niet, dat wij, als de vrede
wordt hersteld, zullen zitten met een groot
tekort, omdat Rijk en Gemeenten dan on
middellijk allerlei maatregelen moeten kun
nen nemen en geheel gereed moeten wezen
om het geleden economisch verlies in te
balen en ook om te profiteeren van de ontwrich
ting van handel en industrie in overig Europa.
Een energiek zakenman verdeelt al even
min een kwade post over 15 jaren. Hij
schrijft dien af en zoekt een klant aan wieu
hij kan verdienen hetgeen de ander hem
deed verliezen. Dr. Bos en de kapitalistische
bladen (Handelsblad, Nieuwe Rotterdammer,
Nieuwe Courant, enz.) zeiden bet zelfde.
De eenige, die anders sprak, is dr. Kuyper.
Wanneer Treub is teruggedeinsd voor 1
Kuyper dan heeft hij zeker vergeten, dat hij I
verleden jaar de zelfde gala-veorstelling heeft
meegemaakt toen de doctor in zake de onder
wijs-commissie door de rechterzijde in gala
kostuum werd gezet.
De bezittende klasse wil thans, onder den
indruk van den oorlogsknoet, de buitenge
wone uitgaven betalen wacht Treub wer
kelijk tot 1917 dan zal hem blijken, dat de
bezitters zijn als kinderen, die weer dapper
worden als de groote hond voorbij is.
Hoe wil Minister Treub nu komen aan de
26.5 millioen
Door 20 opcenten te heffen op alle directe
belastingen, welke niet de bezittende, doch
de arbeidende klasse zal betalen, niet rechts-
streeks, doch door den terugslag op het
economische leven door 20 opcenten te
heffen op het successie-recht, waarvan de
arbeidende klasse geen last zal hebben, en
op de suiker, benevens door het invoeren
eener Tabaksbelasting (spr. wijst er op, dat
in de Commissie van advies hiervoor niet I
zitting heeft een vertegenwoordiger der siga
renmakers, de meest belanghebbenden, j
gelijk o.a. in Duitschland bleek) en verder
door het heffen van 10 opcenten op het ge
distilleerd (zoover zijn we nog nietin het
lieve Zuiden is de gedistilleerdkelk onafschei
delijk van miskelk en bovendien kunnen
we het appeltje van 30 millioen uit den dorst
niet missen), 10 opcenten op het geslacht,
10 in plaats van 60 opcenten op den wijn,
I 10 op de invoerrechten en 5 op zegel-, re-
gistratie- eti hypotheekrechten.
I Niet alleen de arbeidersklasse, maar ook
de middenstand ziet nu, dat de oer-conser-
vatieve liberale regeering komt meteen plan,
j dat door en door slecht is.
Wat daarvoor in de plaats moet komen
j Een heffing ineens, juist zooals de mid-
I denstand wil, uit de vermogens waarvan
Verm gensbelasling wordt betaald. Neem nu
eens aan, dat een kapitalist door den bui-
tongewonen toestand met den besten wil
niet kan bepalen hoeveel hij bezit dan kan
I toch altijd, bijvoorbeeld over 2 of 3 jaar
dan zal de rust toch wel hersteld en de
Beurs heropend zijn een herschatting
plaats hebben en het te veel dan wel te
weinig betaalde worden verevend.
En het loopt niet over zulke enorme
sommen.
Van 13 tot 75 mille zou men kunnen
heffen 0.5 pCt, Is 't dan zóo verschrikkelijk,
dat iemand die f13000 bezit cr f65 van
moet missen, of iemand die een halve ton
heeft 1250 moet betalen, of iemand die 5
millioen bezit 7.5 pCt. moet afstaan; hij
houdt dan toch nog altijd 4.6 millioen over.
Minister l'reub wil leenenspr. en zijn
partijgenootcn willen heften voor ééns, óok
van de rijke Europeanen in Indiii, doch
niet van de rijke inlanders of Chineezen,
en óok van de goederen in de doode hand.'
Een en ander brengt ruim 275 millioen op.
Met veel gewicht, vervolgt spr., wordt
als bezwaar geopperd, dat door dergelijke
heffing ineens zou plaats hebben kapitaals
vernietiging. Deze redenccring is echter
economisch volkomen onjuist. Iedere heffing
heeft het element van kapitaalsvernietiging
in zich doch op dit oogenblik is dit kapitaal
reeds vernietigd, want het komt ten goede
aan de voorkoming van ernstige beschadi
ging en is dus een soort assurantie-premie.
Op de tweede plaats is het opeischen door
den Staat van dat bedrag geen vernietiging,
doch verplaatsing van den eigenaar van het
kapitaal. Immers de Staat kan het onmid
dellijk omzetten voor allerlei economisch
gewin.
Volgens een officieus communiqué zal als
resultaat van het overleg, dat Dinsdag is
gepleegd tusschen de Commissie van rappor
teurs uit de Tweede Kamer over het lecnings-
ontwerp waarschijnlijk overeenstemming wor
den verkregen tusschen Kamer en Regeering
in dien geest, dat een voorstel tot definitieve
regeling der dekking zul worden gedaan
vóór 1 Januari 1917. Inmiddels zouden de
opcenten op het geslacht, op de invoerrechten
en op het recht van successie vervallen en
daartegenover het aantal opcenten op de
Bedrijfs- en de Vermogensbelasting res
pectievelijk op de Inkomstenbelasting
worden verhoogd van 20 tot ongeveer 33
pCt. De bedoeling zou daarbij zijn, dat de
opcentenheffing, gelijk deze bij aanneming
van deze voorstellen zou worden, alleen
zou zijn vastgelegd tot het einde van het
jaar 1917.
De quaestie van de definitieve dekking
wordt dus - geheel naar het systcem-
l'reub min of meer blanco gelaten tot
de groote verkiezingen van 1917.
Dan, uit het overleg blijkt, dat de heer
Treub reeds zijn gewonen gang verving
door een sukkeldrafje wie weet of de Kamer
zitting niet uitwerkt, dat hij binnen 8 dagen
is geworden een harddraver.
Spr. en zijn partijgenootcn zullen protcs-
teeren tegen zoo'n liefdadigheid van de
bezittende klasse. Buiten hen om ia geen
iodsvrede te handhavenals 't moet, zullen
ze het land op stelten zetten.
1 Valt dit ontwerp dan zal het Kabinet
(Tort van der Linden niet vallen; daarvoor
regeert het te graag. Zelfs de heer 'l'reub
I zal, ondanks zijn dreigement, niet heengaan
evenals bij het Staats-pensioen, waar hij zon
1 tegen was, zal hij zich verloochenenalle
goede dingen bestaan in drieën.
Voor de Nederlandsche arbeidersklasse en
haar politieke vertegenwoordiging in het
I Parlement is dit ontwerp onaanneemlijk. Spr.
vertrouwt, dat het proletariaat zal staan achter
zijn vertegenwoordigers, die hun onbezweken
kracht zullen aanwenden en cp hun beurt
de arbeiders zullen mobilisecren om hen
goedkooper en beter te helpen uit de econo-
mische gevolgen der buitengewone omstan
digheden.
De vergadering werd, omdat niemand iets
te vragen of te zeggen had, hierna klokke
half elf gesloten.
In de Luthersche kerk hoopt aanstaanden
Zondagochtend voor te gaan prof. dr. II. A
van Bakel, uit Amsterdam in de Doopsge
zinde kerk, ds. T. Kielstra, emeritus te Oegal-
geest.
In de Remonstrantsche kerk wordt om 10
uur een godsdienstoefening gehouden voor
jongelieden, terwijl 'a avonds om 7 uur de dienst
voor de gemeente zal plaats hebben.
Ook November van dit jaar was voor dc
Amersfoortsche Tramweg Maatschappij weer
nadeeligcr dan Slachtmaand 1913.
Er werden 7680 betalende passagiers ver
voerd, of 1813 minder; dc opbrengst uit pas
sage was daardoor f86.95 minder en bedrbcg
slecht» f 380 55. Aan inkomsten uit anderen