7
Zaterdag 29
Tl
Januari 1916.
BLAD
66e Jaargang.
van de Naamlooze Vennootschap „De Amersfoortsche Courant, voorheen Firma A. H. van Cleeff".
REDACTEUR:
issrzss.
gevoegd als
•erslag van de jongste
S G E V I N E X.
Verschijnt Dinsdag-, Donderdag- en Zaterdagavond. Abonnement per 3 maanden /i.—
franco per post/1.1.5."Advertentiën 16 regels 60 cent; elke regel meer io cent. Bijregel-
abonnement reductie, waarvan tarief op aanvraag kosteloos. Legale, officieelc- en onteigenings-
advertentiën per regel 15 cent. Reclames 1—5 regels ƒ1.25 Bewijsnummers naar buiten
worden in rekening gebracht en kosten, evenals afzonderlijke nummers, 10 cent,
Bij advertentiën van buiten de stad worden de incasseerkosten in rekening gebracht.
SORTEGIL&CHT 9.
Postbus 9,
örafoort
afc knn de aanschrijving
bui» ,(„r Koningin in
ile Provincie Utrecht van '27 Januari 1916,
4e ufdeeling, 110. 430, ter kennis van belang
hebbenden, rlat. in de Gemeente Linscholcn een
geval van miltvuur is voorgekomen.
Amersfoort, 28 Januari 1910.
De Burgemeester voornoemd,
Van RANDWIJCK.
Watersnood.
Wethouders van Amers-
in 7 der Hinderwet,
nis van het publiek, dat
"JTEIN ingediend verzoek. 1
ergunning tot het oprich-
nale lijstenfabriek, waarin
in electro-motor van 1
van een lintzaag, een
raaibank,
alhier gelegen aan de
bij het Kadaster be-
,e E, No. 2565 op de
eineente ter visie ligt,
ig 10 Februari aanstaande,
c half elf uren gelegen- j
wordt gegeven om, ten
Gemeentebestuur of van
leden, bezwaren tegen
e inrichting in te brengen,
icdoeni in art. 15, ie lid
volgens de bestaande
n 'zij gerechtigd, die over-
7 der Hinderwet voor het
f éen of meer zijner leden
jneinde hunne bezwaren
chten.
ari 1916,
meester en Wethouders 1
voornoemd,
De Burgemeester,
Van RANDWIJCK.
DERWET.
Wethouders van Amcrs-
'bare kennis, dat bij hun j
ari 1916 de op 11 Maart
N ZALINGEN en zijne I
verleende vergunning tot
een broodbakkcrij in het 1
no. 1kadastraal bekend I
'ort, Sectie E no. 1840
aangevuld met een voor-
rning tot het uitbreiden
bijplaatsing van een elee-
,t,
emeester en Wethouders
voornoemd.
De Burgemeester.
Van RANDWIJCK.
Wethouders van Amcrs-
,oek van J. J.VERMEIJ,
)l5- °n> vergunning tot
bergplaats, tevens zou-
het perceel alhier gele-
daalschcstraat, kadastraal
3'49.
oormeid verzoek te ver
lat het ingestelde onder-
Ibracht.
nuari 1916.
'meester en Wethouders
van Amersfoort,
De Burgemeester,
Van RANDWIJCK,
't Kanon bonkt van rondom met doffe
[donderslagen
de mitrailleuse knalt, en helm en zwaard en
[speer,
éen onontwarbre vloed van staal, komt aan
gevlogen,
en slaat, wat weerstand biedt, meedoogenloos
[ter neer.
'k Zie steden platgebrand, 'k weet dorpen
[weggeschoten,
en duizenden, o God! zijn op het veld van
[eer
gesneuveld vóór de zon ter kimme is ge-
[zonken.
Zoodra ze rijst, begint de groote slachting
[weer.
Wij zijn alsnog gespaard voor al die gruwel
daden
geen vijand heeft ons nog met ijzren voet
[vertrcen;
geen stad is uitgemoord, geen dorp is weg
geschoten,
zich verhief ons bitter klaaggeween.
En toch, mijn Goden toch. onz' oogen tranen
[schreien
om 't leed, dat tot ons kwam in dien ont-
[zagbren nacht,
toen 't water, opgestuwd tot hemelhooge
[golven,
verwoesting heeft en dood rondom ons aan-
[gebracht.
Hoor, hoe de wilde storm loeit over vrccd'ge
[velden.
Hij komt, een reus gelijk, geweldig in zijn
[kracht,
die met zijn mokervuist het al dreigt te ver-
[brijzlen,
dat hem den weg verspert of to weerhouden
tracht,
De zee beukt van rondom, als 't waar met
[mokerslagen,
Op dijken en herhaalt haar stormloop telkens
[weer!
Op eens tie dijk bezwijkt! De vloed komt
[aangevlogen,
en slaat, wat weerstand biedt, meedoogenloos
[ter neer.
'k Zie polders overstroomt), 'k weet huizen
[weggeslagen
ik hoor het angstgoloci der rundren op het
[veld,
die in een wilde vlucht naar hooger plaatsen
(rennen,
maar 't water is ze reeds met kracht voorbij
[gesneld.
Zij trachten zwemmond thans het loven nog
[tc redden.
maar afgetobt en moe, geen steun meer voor
[don voet.
weerklinkt een laatste gil nog over 't wijde
[water
en 'tdior zinkt weg en wordt bedolven door
[den vloed.
Hier is een vrouw een moeder die haar
[kindren,
daar 't rijzend water reeds hun bedje heeft
[omspoeld,
met wilden angstkreet grijpt, en op den arm
[geheven,
plast zij door 't water voort, welks koude zij
[niet voelt,
Daar 't warme moederhart éen doel slechts wil
[beroikon
Bankvsreoniglng H. L. A. DULLAERT Co
AMERSFOORT Scherpen/rel Soest.
LangegracHt SO - Tel. Intero. 000
Verhuren loketten in hare ,.LIPS" brand- en
inhraakvrijo kluis.
te redden 't dierbaar kroost uit den onstuimgen
[vloed,
Daar rent ze uit het huis, welks fundamenten
[trillen,
en 't krakend dak roept luidHaast, moeder,
[haast u, spoed
Reeds is ze 't huis ontvlucht, en uit het
[schuimend water
daagt hare redding opnabij is reeds de boot.
Op eens een rauwe kreet! o God! de arme
[struikelt;
de vrouw ia met haar kroost vereenigd in
[den dood!
Zóo l.ruipt de nacht voorbij, vervuld van
[schriktafrcelen,
tot langzaam uit de kim verrijst het morgen
rood.
Dc stormwind houdt zich stil, het water is
[weer rustig,
en uren, uren ver hecrscht slechts ellende
[en nood!
J. G. Gr. Bh. ten Velde Jr.
l)e ramp.
De lieer D. A. van Heyst, ingenieur van
's Rijks-waterstaat, geeft in >De ingenieur»
eenige mededeelingcn omtrent den storm
vloed, die in den nacht van 13 op 14 Janu
ari vooral de Zuiderzeekusten zoozeer heeft
geteisterd en schrijft daaromtrent onder meer
Bij dc beschouwing der waterstanden sinds
1825 valt dadelijk 00, dat nagenoeg allo
daarin voorkomende opgaven van den storm
van 13 op 14 Januari 1916 behooren tot de
allerhoogste en dat de stand te Muiden den
hoogst bekenden waterstand aldaar met niet
minder dan 25 c.M. heeft overtroffen.
Het is dan ook wel eenigszins verklaar
baar, dat de Zuiderzeedijken niet alle tegen
een dergelijken stormaanval bestand zijn ge
bleken en het is een geluk, dat dc dijken
tusschcn Zeeburg en Muiden waardoor
zulk een belangrijk deel van het land, waar
onder dc Haarlemmermoer, wordt beschermd
hebben stand gehouden, niettegenstaande
zóo veel water over de kruin is geslagen,
dat de Rijksweg tusschcn Muiden en Mtti-
derberg en de hoofdstraat in eerstgenoemde
plaats onder water geraakten.
Met betrekking tot het thans voorgevalle-
nc zij opgemerkt, dat In nota Nr. 5 van het
Onderzoek omtrent de afsluiting cn droog
making van de Zuiderzee is aangctcokend
onder de voordeden der afsluiting voor do
watcrkccringen langs de Zuiderzee (blad
zijde 58); >Hieruitc (11.I. dat dc storm van
1825 wel is waar eenlgszlns hooger was dan
die van 1877, 1881 cn 1883, doch dat die
van 1877 toch slechts weinig minder hevig
is geweest) >mag men alloidcn, dat, na do
belangrijke verbeteringen, welke aan de Zui
derzeedijken in de laatste jaren zijn uitge
voerd, rampen als In 1825 plaats hadden,
thans bij een gelijken storm niet waarschijn
lijk zijn en dat een herhaling van een der
gelijke nationale ramp eerst is te verwachten,
wanneer er een nég hoogere stormvloed
voorkomt dan in 1825.
>Dat dit ooit zal gebeuren, is volstrekt
niet onmogelijk, hoewel er, aan den anderen
kant, geen reden is, om het te verwachten».
De jongste storm mag inderdaad, althans
ten opzichte van het Zuidwestelijk deel der
Zuiderzee, als heviger dan die van 1823
worden beschouwd.
Wat den omvang van het ondergeloopen
gebied betreft, valt mede met gebruik
making van de gegevens der Waterstaats-
kaart hot volgende mede te doelen.
Bij EIburg zijn doorbraken gevallen in de
dijken ter weerszijden van deze plaats deze
doorbraken en bet overloopen van de Dron-
thorbedijkiug hebben hot gevolg gehad, dat
de tusschcn EIburg, den Zuiderzeestraatweg
en den linker ljseldijk gelegen streek onder
water is geraakt, ter gezamenlijke opper
vlakte van ongeveer 10 400 II. A.
Hot onder water goraken van de polders
nabij Nijkerk, Bunschoten en Amersfoort
geschiedde zoowel ten gevolge van door
braken in de Zuiderzeedijke:) ten Westen en
ten Oosten van de haven van Nijkerk als
wegens het bezwijken van den rechter Eem-
dijk bij de Drie Sluizen.
Bij Eemnes liep, behalve do buiten den
Hoogeti- of Wakkeren dijk gelegen polders,
ook de watervrij bedijkte Noordpolder te
Veen in ten gevolge van in genoemden dijk
geslagen gaten.
De ondergeloopen streek omvat den pol-
der Arkenheom, de polders van het water
schap de Bunschoter- en Duister uitwatering
in Zee. die van het waterschap Eemnncs en
de Gooische Meent, te zamon ongeveer
9000 H. A.
De doorbraken in do Zuiderzeedijken langs
het Zuidelijk deel der kust van Noord-Holland
hadden ten gevolge, dat thans een streek
van ongeveer 14300 H.A. tusschen Schclling-
woude, Zaandam, F'urmerend en Edam blank
staat, omvattende Waterland, den Katwou-
derpolder en den Zuldpolder.
In den Watcrlandschën zeedijk is ongeveer
3 K.M. ten Zuiden van Monnikendam een
groep gaten geslagen ter lengte van te za-
men circa 1500 M., terwijl benoorden die
plaats dc Katwouder zeedijk is doorgebroken,
zoodat het water den goheelen Zuidoosthoek
van Noord-IIolland benoorden don Water-
landschcn zeedijk overstroomde tot aan de
Oostzijde van de Zandstreek, den poiiDr Wij-
de-Wormcr, den verbindigsweg van dezca
polder over Purmerend naar den I'urmer-
rlngdijk, laatst genoemden dijk en den pol
der Zeevang.
De polder Zeevang (groot 2875 H A.) is
feitelijk niet ingeloopcn, doch ontving veel
oversiroomingswater.
Wegens het overvloeien van water uit
Waterland over don Oostelijken dijk van het
Noord-Hollandsch kanaal werd het uoodlg, de
cb-waterkeering van de Willcmsluizen
mot het oog op het uitstroomen naar het
Noordzeekanaal te sluiten.
Voorts had een bedenkelijke rijzing plaats
van het peil van den .Schermerboezem (de
grootste van Noord-Holland benoorden het
voormalige IJ),
Ook het eiland Marken (275 H.A.), dat
evenwel niot watervrii bed\jkt is (hoogte der
ritigkade 1.15 M. -f- N. A P.) hooit veol gele
den de vloed liep daar op tot 2.90 M. -f
N.A.P.
I)c Zuiderzeedijken benoorden Edam heb
ben wel is waar evenzeer veel geleden, doch
slechts de dijk van den Anua-Paulownapol-
dcr beoosten de Van Ewijksluls (tegenover
Wieringen) is bezweken. De lengte van de
doorbraak is wel niet aanzienlijk, maar de
dijk is over grooton afstand langs de binnon-
glooiing weggezakt, zondy dat het buiten-
beloop eenige schade hoeft geleden. Aan
vankelijk liep alleen bet Oostelijk deel vun
den polder vol (1550 H.A); or werd met
behulp van militairen getracht, door een
noodkadc het Westelijk deel te behouden, doch
dit is niet gelukt, zoodat men daarna heeft
getracht, de toevloeiing van het water te
stuiten tegen den spoorwegdijk, Daardoor
zij andermaal eenige hondorden H.A. onder
water gekomen.
Voorts zijn in Zuid-Holland, behalve ver
schillende buitenpolders. In geloopende Var-
kenoordsche polder (290 H.A,) onder I-'eijen-
oord, waardoor het spoorwegverkeer I-cijon-
oordDordrecht lijdelijk word gestremd;
verder Oud- en Nieuw Guldenlnnd (1 j II.A.)
met Oud- en Nieuw Hocnderhoek (1 80 H.A.)
onder Geervliet de Scharrezee (55 H.A),
Bos (90 H.A.) on Kroningspolders (90 H.A
onder Stellendam.
Een doorbraak nabij Ilooge Zwaluwe was
oorzaak, dat de in Noord-Brabant gelegen
Emlliapolder (ongeveer 2000 H.A.) tusschen
genoemde plaats en Gcertruidenberg onder
water geraakte.
Behalve deze directe gevolgen van den
storm is als een indirect guvolg daarvan te
beschouwen de groote overlast van water in
Friesland, een deel van Groningen, de Noor
delijke punt van Drente, het Zuidwesten
dier Provincie en den Noord westhoek van
Ovorijsel.
De hoogo binnonwaterstandon, welke roods
geruimen tijd voor den stormvloed worden
waargenomen, zijn veroorzaakt door het vele
regenwater, gepaard met geringe gelegenheid
tot loozing, hetgeen door den storm is ver
ergerd. Dien tengevolge is hel boezemwater
tot groote hoogte gestegon 011 zijn de niet,
of niet voldoende, omdijkte laag gelogen
gronden ondergeloopen.
Zoowel voor Friesland s boezem, den I.in-
deboezem, Westelijk Groningen, hot Meppc-
lerdiep en het land van Vollenhovc zijn plan
nen opgemaakt voor het stichten van water
gemalen om hot blnnenwntor beter te kunnen
bcheerschen.
Slechts het ontwerp voor do verbetering
van don Frieschen boezem is thans in uit
voering.
Na het uit hot bovenstaande blijkende ge
volg, dat de storm voor de waterkeoringen
Uiigs de Zuiderzoe heef. gehad, behoeft het
wel geen nader betoog, dat een groot voor
deel, dat de sluiting van do Zuiderzee za!
meebrengen, meer naar voren is gekomen.
Do heer '1'. Pluim ichrljft in de «Ba.irnsche
Crtover de stormvloeden, dio Eemland
teisterdon op 1 October 1314, 2 November
1532. 14 Februari en 15 April 1566, 1 No
vember 1370 (de beruchte Allerheiligenvloed),
22 Juni 1377, voorjaar >588, voorjaar 1595,
1607, 1645, 25 Januari 1651, 4 April 1702,
cn zegt o. a.
De laatste groote doorbraak van den Eem
dijk is geweest op 6 Februari 1825, toen,
evenals thans, Eemland cn Waterland onder
liep .1. Ditmaal, d, w. z. In den nacht van
'3 op '4 Januari 1916, was evenwel dc
toestand voor Eemland gevaarlijker. Bepaalde
zich in 1825 do doorbraak alleen tot den
Oostelijken Femdijk, thans ia ook dc Zulder-
zeedijk tusschen Spakenburg en Gcldorland
doorgebroken, terwijl de Eemnesserdijk kort
bij Blarikum eveneens doorbrak, zoodat ook
ccn groot deel van Eemnes (het Westelijk
deel) onderliep.
In 1825 brak de Ecmdijk juist even ovor
de Baarsehc grens (dus nog in dc Gemeente
Bunschoten) door; zulk een kracht had het
water, dat er een diepte werd uitgemalen
(een waal) die niet gedicht kon worden. De
nieuwe dijk loopt dan ook, zooals ieder nog
kan zien, in ccn halven cirkel omdien «waait
hoen, terwijl aan den Oostkant van den dijk,
dus in den polder, nog een groote cn diope
plas (een klein moer) van dio vroegere door
braak overig is; deze plaats bevindt zich
ongeveer een K.M. ten Noordon van Eem-
brugge.
In 1855 brak de Grebbcdijk opnieuw door
en zocht het Rijnwater ook ditmaal langs
Amersfoort een weg naar de zee. Van ouda
had men in de Oostelijken Eemdijk tegenover
dc Molm (kort bij het stoomgemaal) opzet
telijk een laagte in den dijk aangebracht,
een zoogenanmden «overlaat». Steeg het zee
water In dc Eem zcor hoog, zoodat Soest en
Bunrn gevaar liopon, dan stroomde het over
dien overlaat een daar achter gelegen polder
onder Hoogland binnen deze polder was
