Uil deze gegevens blijkt m.i., dat. niet
tegenstaande lie toeucniing van de opbrengst
lier belastingen alleszins bevredigend mag
worden genoemd, de uitgaven dermate toe
nemen, dat de meerdere inkomsten deze niet
kunnen dekken. Dit blijkt ook uit het feit,
dat de saldo's van 1911 tot 1914 terugliepen
met niet minder dj» bijna f 10000, of onge
veer 30 pet. en dit, terwijl het verhoogde
budget en de toeneming der bevolking een
verhooging noodzakelijk deden zijn, wil liet
evenwicht behouden blijven.
Deze daling schijnt mij dan onk toe te zijn
een bedenkelijk feit, waarop de aandacht ter
dege dient te worden gevestigd.
Hij deze redeneering mag eebter weer niet
uit het oog worden verloren, dat de uit
voering der pensioenwetten aan de Gemeente
een last oplegde van bijna f 9000ook dat
de kosten van het Armwezen, niettegenstaande
een toeneming valt te constateeren in do
draagkracht der bevolking, een offer hlijft
vragen van ongeveer f 38 000.
Resumeerende, meen ik, dat dc financieelc
positie, waarin de Gemeente verkeert, aldus
kan worden omschreven
Iiij het bestaan van een laag schuldcijfer
i ver wacht succes achterlatende. Ook dit j per hoofd der bevolking (f19.13) valt een
bedrijf zal zich wel financieel onafhankelijk niet onbelangrijke toeneming van het belast-
kunnen voelen. j baar inkomen te constateeren (van f 3 473 fl0°
in 1911 tot f4173930 iu 1914) terwijl de
Eeigen huishouding. overige ontvangsten bevredigende resultaten
Reeds boven werd medegedeeld, dat de hebben opgeleverd. Niettemin vertoont het
schuld, buiten de bedrijven, bedraagt saldo op den gewonen dienst een achteruit
door de verordening is uitgesloten, mag veilig
worden geconstateerd, dat dit bedrijf op goede
gronden rust.
Electriciteit.
Hieromtrent valt nog weinig te zeggen.
Alleen mag worden geconstateerd, dat, dank
zij ook het contract met de H. IJ. S. M. en
de flinke toeneming van het verbruik, ook dit
bedrijf zich financieel onafhankelijk kan ge
voelen.
Grondbedrijf.
Met inbegrip van de kort geleden gedane
aankoopen, heeft het Grondbedrijf thans een
bezit van 251,02.54 H.A. grond, vertegen
woordigend een boekwaarde van f I 067 101.62,
of 42.5 cent per M*.
De totaal schuld beloopt ongeveer f 965 000,
of per M2 ongeveer 39 cent.
Ónder deze cijfers is begrepen een bedrag
van rond f 140000, voor den aanleg van
wegen besteed, terwijl de voor dezen wegen
aanleg benootligde grond is afgetrokken.
Naar alle waarschijnlijkheid zullen de uit
komsten van het tweede exploitatiejaar van
dien aard zijn. dat ook nu geen bijschrijving
behoeft plaats te vinden. Indien dit zoo is.
dan zijn de beide moeilijke jaren heengegaan.
f4S0.586.435, of per hoofd f1913.
Hiertegenover mag ai dadelijk een onbelast
bezit worden gesteld ter waarde van, volgens i
de schatting der financieele commissie, die
de rekeniug 1914 onderzocht, f300000 rond.
h zijn de landerijen, gelegen onder de Ge- j
gang, hetgeen mag worden tosgescbrev
aan bet feit. dat de uitgaven, die de Gemeente
hoeft te doen in het algemeen belang, niet
opwegen tegen de verhoogde Rijks-uit-
keeringen.
Toch mag de financieele toestand gunsiig
1 Baarn, BunschotenT enz. I worden genoemd in vergelijking met vele
Bovendien bezit de Gemeente een groot 1 andere Gemeenten. De vraag is gesteld,
aantal eigendommen in de stad, welke deels
wel, deels niet productief zijn voor dc finan
ciën. maar wier totaal-waarde bij verkoop
stellig het ongedekte deel der schuld verre
overtreft.
Met stelligheid mag worden geconstateerd,
dat de totaal-schuld ten volle door waarde
wordt gedekt.
Opgemerkt moet evenwel, dat de rentelast
der schuld niet uit de bezittingen zelf kan
worden gevonden. De netto-opbrengst be
droeg de laatste jaren gemiddeld f 2 000. Dit
feit vindt zijn verklaring eensdeels in de lage
opbrengst der landerijen, anderdeels in de
omstandigheid, dat vele bezittingen voor den
publieken dienst worden gpbezigd. Ook hier
wordt opnieuw gevoeld hoe moeilijk het is,
een juist beeld van den financleeleu toestand
eener Gemeente te geven, zoolang de admini
stratie niet op andere leest is geschoeid. Want
men bedenke bij de constateering van dit
verlies, groot f 10000 (45 pet. van de totaal
schuld min de netto-opbrengst) dat uit de
gewone middelen wordt gedekt, dat jaarlijks
ongeveer f 30 000 op de schuld wordt afge
lost. Gezien de verhouding tusschen schuld
en bezit, mag worden vastgesteld, dat het
vermogeu met genoemd bedrag per jaar toe
neemt. Ook dit bedrag wordt geheel uit de
gewone middelen (d. z. de belastingen) ge-
do toekomst de begrooting in
evenwicht kan worden gehouden zonder ver
sterking van de inkomsten.
Zij moet, naar de boven medegedeelde cijfers
cn feiten te oordeelen, zeer stellig met «neen»
worden beantwoord.
De phase van ontwikkeling waarin de Ge
meente verkeert en de vele wenschen, die
vroeg of laat in vervulling zuilen moeten
worden gebracht* zullen bovendien in de
naaste toekomst groo.e offers vragen en de
toeneming der inkomsten, hoe voldoende
overigens ook, 2al die offers niet kunnen
dragen.
Om mij ook hier tc wagen aan het doen
van ramingen, meen ik, dat de volgende uit
gaven mogen worden verwacht
Ten behoeve van het onderwijsf 500 000,
verbetering oude binnenstad f 500 000, ver
betering van de reiniging f 300 000. Met op
zet noem ik niet de uitgaven, voortvloeiende
uit de toeneming der werkzaamheden van het
Gemeente-bestuur op velerlei gebied en do
kosten die zullen zijn verbonden aan het
scheppen van de noodige havenwerken met
handels- en industrie-terreinen.
De hoogcre kosten van de gewone huis
houding zullen moeten worden gevonden
en verwacht mag worden, dat zulks ook kau
de meerdere ontvangsten, die de ge
trokken. Ook dit feit wijst er m. i. op, dat wonc dienst zal opleveren, als verhoogde in
komsten uit belastingen, opcenten,
zal nog nader worden tcruggekomi
1 Ds uitgaven, te doen ten behoeve van
handel en industrie, zullen moeten worden
i gevonden deels uit de rechten, die de belang
hebbenden zullen hebben te betalen, deels uit
de winsten, die de exploitatie van de gronden
bij het voeren van een boekhouding op
mercieclen grondslag zou blijken, dat de
financieele toestand een zóo snelle aflossing
volstrekt niet eischt. Ook bij erkenning van
de noodzakelijkheid, dat toeneming der be
volking toeneming van het vermogen ten
gevolge moet hebben, omdat anders het ver
mogen per hoofd der bevolking daalt, meen daar te plaatse zal oplev
ik. dat de belastingen noodeloos worden ver- Naar dit laatste beginsel zal in nog sterkere
hoogd ten behoeve van de delging van mate, naar mij vuorkomt, dienen te worden
schuld. j gehandeld bij het voeren van de overige
Deze redeneering verhindert mij aan den grondpolitiek.
anderen kant weer niet, te constateeren dat De voor bouwterrein bestemde gronden
meer dan éen leening behoorde te zijn afge- worden, zooals bekend is, als afzonderlijk be-
lost, wijl het doel, waarvoor werd geleend, drijf beheerd en geëxploiteerd. Op dit bedrijf
reeds is bereikt of het object, dat met het rust, naar mijn opvattingen, een dubbele taak
geleende geld werd geschapen, reeds is ver- j te zorgen, dat de «ogenblikkelijke lasten door
dwencn. Dit verschijnsel doet zich vooral voor de gemaakte winsten kunnen worden gedekt,
bij leeningen voor straatwerk. Daarom nu maar ook, en vooral, om zorg te dragen, dat
ik kom hier nader op terug schijnt het de blijvende lasten eveneens door het bedrijf
mij gewenscht, te trachten de kosten van zelf kunnen worden gedragen. Over de grond-
straatverbetering steeds te vinden uit de ge- politiek is in de latere jaren meermalen ge
wone middelen.
Een inzicht in den financicelen toestand
kan, naar ik meen, verder worden verkregen,
dear bestudeering van bijgaande lijst, aan de
afdeeling Financiën samengesteld.
De kosten van Algemeen bestuur. Rijks-
verrichtingen en Openbare gezondheid doen
schreven, óok in verband met de daarmede
te behalen winst. In tegenstelling met bijv.
een Gasbedrijf, waaruit velen geen winst
wenschen tc halen, meent men, dat juist een
Grondbedrijf veel winst mag afwerpen, als
zijnde deze de meerwaarde, die de grond
beeft verkregen door de werkzaamheid
1 totaal van 1 ,11 tot 1914 een vermeerde- de gemeenschap. Een uitzondering hierop zou
ring zien van ongeveer f 17 000. kunnen worden gemaakt voor den grond,
Deze toeneming mag veilig op rekening bestemd voor arbeiderswoningen 0111 daardoor
worden gebracht van de meerdere werkzaam- den huurprijs zoo laag mogelijk te houden,
heden, verricht in het >algemeen< belang. Hiertegen zijn natuurlijk ook bezwaren in te
Daarentegen is de uitkccring, krachtens de brengen.
Wet 1897 slechts toegenomen met nog geen Teil einde de hoogere waarde door de
f2000. Het tekort op het onderwijs steeg voortdurende stijging tot de gemeenschap te
-inder dan rond f 18 000, terwijl trekken en naar goedvinden
dit iu 1914 in totaal een offer vroeg uit de
Gemeentekas van ruim f 80 000, of bijna 40 j
jxrt. van dc totaal-opbrengt van all; belastin-
gen tc zamen. Deze vertoonon zeif een toe
neming van f 60 ooo, of bij 50 pet. van de
totaal-ontvangst in igu. Het grootste deel
hiervan bracht dc Inkomstenbelasting op; zij j
steeg volgens de primitieve kohieren van
f99054.50 in 1911 tot f144062.42 in 1914.
grond de beschikking te kunnen hernemen,
wordt het erfpachtstelscl aanbevolen.
Reeds vroeger vond ik gelegenheid, als
mijn rneening to zeggen, dat, hoe/eer erfpacht
in theorie ook is te verdedigen, de huidige
stand onzer wetgeving moeilijkheden schept
voor wat betreft het financieel beheer, en
erfpacht daarom practisch voor de meeste
Gemeenten onbruikbaar is. Naar ik meen,
bevestigd! dc jongste debatten in den I laag
st hen Gemeenteraad over den rentelast deze
meening.
Maar wei beu ik van oordeel, dat hel Grond
bedrijf blijvende inkomsten moet nalaten, waar
uit de kosten die uit zijn aanwezigheid
voortvloeien -- geheel of ten dcele kunnen
worden bestreden.
Een middel hiervoor srhijnt mij het kwee
ken van reserves, uit <!u winst tc vormen.
Wanneer bet bedrijf aan zijn gewone verplich
tingen rente en afschrijving (delging
boekwaarde door vervreemding) behoorlijk
voldoet, de exploitatiekosten dekt en de nog
aanwezige gronden te boek staan voor een
waarde, min of meer belangrijk beneden de
taxatiewaarde, dan schijnt het mij totaal over
bodig, de overwinst aan te wenden tot af
schrijving op de bezittingen om deze eenmaal
het nageslacht als onbelast bezit in den schoot
tc laten vallen. Ja, ik meen, dat nog verder
mag worden gegaan. Over drie jaar zal de
verplichte her-taxatie moeten plaats vinden.
Er valt mi, niet aan te twijfelen of de uit
komsten daarvan zullen aantoonen, dat er een
belangrijke stille reserve is gekweekt. De
gronden aan de Laan 1914 bijv. staan te
boek tegen 20 cent (kosten aanleg weg inbe
grepen) terwijl de waarde zeer stellig mag
worden geschat op f 1 per M-. Dit is bij een
oppervlakte van ongeveer 30 H.A. dus een
reserve van ongeveer f 240 000.
Zeker, dit is een schatting en ook niet alle
gronden zuilen een zóo voordeelig resultaat
opleverener zuilen er mogelijk zijn, die zelfs
niet verlies van de hand moeten worden ge
daan. Maar een en ander behoeft tn.i niet
te verhinderen om de meening te onderschrij
ven, dat er eeu groot surplus zal zijn.
Mag op dat surplus een wissel worden ge
trokken anders gezegdmag reeds nu wor
den beschikt over een deel dor te vormen
reserves?
Een splitsing in de complexen grond naar
hun bestemming zal noodzakelijk zijn. opdat
met die bestemming rekening kan worden
gehouden bij de prijsregeling. Maar wanneer
de complexen, bestemd voor villa-bouw en
voor induslrieele doeleinden een behoorlijk
surplus aangeven, ja, dan meen ik, dat het
met een goed comptabel beheer wel overeen
is te brengen, wanneer dat surplus voor een
deel wordt verdisconteerd. Zoo stel ik mij
voor, dat, als straks, in verband met de
grensregeling tusschen Amersfoort en l.eus
den een leening zal moeten worden aange
gaan tot dekking van de uitgaven, gedaan
voor werken ten behoeve van dat nieuwe
deel, de lasten hiervan moeien worden ge
dragen door het Grondbedrijf. De gehecle
grensregeling wordt beheerseht door het
Grondbedrijfde lasten, die zij zal veroor
zaken, kunnen alleen worden verdedigd met
een beroep op de innerlijke waarde der gron
den daar gelegen en aan de Gemeente toe-
behoorende. Welnu, dan late men die lasten
ook door die innerlijke waarde betalen. En
het schijnt mij volstrekt niet nootlig, dat dc
contanten bievoor direct aanwezig moeten
zijn. Even zoo goed als het algemeen geoor
loofd wordt geacht, dat rente wordt hijge
schreven, acht ik bijschrijving uit dezen
hoofde geoorloofd, indien op redelijke gron
den kan worden aanneemiijk gemaakt, dat
waardestijging is tc verwachten Trouwens
de veiligheidsklep is altijd aanwezig door de
verplichte vijfjaarlijkschc taxatie.
Dc toekomst zal. naar ik steliig geloof,
meer en meer aantoonen, dat de moderne
Gemeente haar taak niet kan volbrengen,
wanneer zij alleen is aangewezen op helag-
".ngen van de levende burgers.
Daarom nu >et worden uitgezien naar andere
middelen. Voert de Gemeente tiu een grond
politiek als hier te Amerfuort het geval is,
dan schijnt mij dat alleen geoorloofd, wanneer
dat bedrijf zelf de lasten draagt, die het ver
oorzaakt.
De kosten van het nieuwe stadskwartier
vinde men dus in de winst, op den grond
gewonnen.
Bij de vraag voor welke lasten komt de
Gemeente in de naaste toekomst tc staan,
schakel ik dus uit, die benoodigd voor het
Bergkwartier, Lensden en Socsterkwartier.
Boven is gezegd, dal het accres in tie
gewone belastingen noodig zal zijn voor de i
natuurlijke stijging der gewone uitgaven.
Een groote stijging mag m. i. ook niet j
worden verwacht; alleen de gedachte toe-
neming der bevolking moe! een verhooging
veroorzaken.
Neem ik nu de opbrengst per hoofd der j
verschillende belastingen, dan krijg ik deze
jaarlijksche toeneming van inkomsten In- j
komstenbelasting 500 X f 3-4° f 2700, Uit- 1
keering wet 1897 500 X f 1.895 f 14 56.30,
Opcenten grond 500 X fo.76 - f380, Op- I
centen personeel 500 f ,.88 f940, Straat-
belasting 500 X -— f.löo. totaal i
f58*7-50-
Deze schatting is stellig niet te hoog, maar
geeft toch wel een voldoend beeld op de
hoegrootheid van de nieuwe uitgaven, die
ongestraft kunnen worden gevoteerd.
Vasthoudende aan do buvcngcschaltc
ramingen, vermeerderd met de uitgaven die
zullen moeten worden gedaan voor abattoir,
verkeerswezen, en*, zullen, gezien het boven
staande, hiervoor nieuwe bronnon moeten
worden aangewezen.
In de .Memorie van toelichting tot het
Wetsontwerp tot wijziging der financieele
verhouding tusschen het Rijk en de Ge
meenten wordt de verwachting uitgesproken,
dat toepassing van het nieuwe beginsel voor
Amersfoort weinig of geen verandering zal
brengen.
De meerdere baten, die noodig zullen zijn,
zullen dus moeten worden gevonden uit do
bestaande belastingen, uit nieuwe heffingen,
of op andere wijze.
Het wil mij goed voorkomen, bij het
zoeken naar middelen, niet uit het oog te
verliezen, het doel waarvoor deze noodig zijn,
m.u.w. te trachten voor elk doel een speciaal
middel aan te wijzen.
Ik behandel daarom allereerst de
Binnenstad.
Door den Architect werd mij het cijfer
van f500000 genoemd, benoodigd voor de
gewenschte verbetering.
Voor deze verbetering is een plan gevraagd
en wanneer dit straks zalworden aangeboden,
is liet stellig niet de bedoeling, het in éen
jaar uit te voeren.
Laat mij aannemen, dat de f500000 iri
tien jaar wordt verwerkt (dat is por jaar
f50000) hetgeen een last oplegt van f4500
aan rente en aflossing, de leening op 25 jaar
gesteld.
Onder «eigen huishouding» is aangetoond,
dat jaarlijks f30010 uit de gewone middelen
wordt betaald aan ongedekte aflossing. Wan
neer dus elk jaar f30000 wordt geleend,
blijft dc schuldenlast even hoog, ia wordt
relatief iets lager door do toeneming der
bevolking. Het schuldcijfer per hoofd van
f 19.13 mag inderdaad laag worden genoemd.
Welnu, dit zoo zijnde en .gezien de ontwik
keling der Gemeente, acht ik een bedrag
van f 50 000 per jaar te leenen voor verbe
tering van de binnenstad volkomen gewet
tigd, mits en hierop leg ik den nadruk
dat niet voor andere doeleinden wordt ge
leend, tenzij deze productief zijn of op andere
wijze worden gedokt.
Nog moet rekening worden gehouden met
den oploopenden rente- en aflossingslast. Van
de f30000 die wordt afgelost grooten-
deels op leeningen van 4 pet. komt
f 1200 vrij. De nieuwe last bedraagt hot
eerste jaar aan rente f 2500, alzoo reeds hier
door een meerdere uitgaaf van f 1300. Daarbij
komt de aflossing,
De telken jare oploopr.nde meerdere rente
zal uit de gewone middelen moeten worden
gevondenmaar daartegen behoeft geen
overwegend bezwaar tc bestaan. De middelen
zullen óok toenemen.
De mate van aflossing zou ik willen zien
bepaald in verband met het doel en de totard
te leenen som. 13e schuld zal na 10 jaren
zijn toegenomen met omstreeks f 200 000,
zoodat zij in totaal f 680 000 zal bedragen
of f17 per hoofd, berekend opeen bevolking
van 40000, een nog lager cijfer dus dan op
dit oogenblik. Daarom meen ik, dat het te
verantwoorden is, de eerste 10 jaren op deze
nieuwe leening niet af tc lossen, maar daar
mede een aanvang tc maken, nadat het ge-
heele bedrag zal zijn verwerkt.
Na afloop van de 1 o-jarige periode, wan
neer dan dus niet meer op de oude schuld
wordt afgelost, v.ijl deze is te niet gedaan
en ook het toegestane crediet van f 500 000
zal zijn verwerkt, komt f30000 vrij voor
aflossing op de nieuwe leening. Bij behoud
van dit cijfer zou dus de nieuwe leening na
27 jaar kunnen zijn afgelost; waarvoor geen
lange termijn.
Ten einde evenwel de risico, die hieraan
is verhonden, af te wenden en ook met liet
oog op een direct te noemen doel, zou ik
voor dc toekomst nog gaarne een veilig
heidsklep zien aangebracht.
Ik merkte toch op, dat het leenen voor
straten m. i. niet juist is. Daarom zou ik willen
trachten, op den duur er loc te geraken de
kosten hiervan te vinden uit de gewone
middelen en dit zou ik willen bereiken, door
een bron aan te wijzen, waarvan dc opbrengst
jaarlijks wordt aangewend tot geleidelijke
vermindering van het genoemde tc leenen
bedrag van f 50000. Die bron zou ik willen
vinden door liet heffen van een Rioolbelasting,
afzonderlijk voor de oude stad. Langzamer- j
hand wordt do gchecle oude stad gedoleerd.
De rioollengte bedraagt daar nu reeds circa
10000 M. Neem ik een gemiddelde breedte
por huis van 10 M,. dan zouden 1000
woningen kunnen worden aangeslagen indien
de verplichting tot aansluiting wordt opge-
legd (artikel 47 der Bouwverordening). Dit
aantal zal dati geregeld toenemen, naar mate
wordt doorgegaan met het leggen van riolen,
liet is dus mijn bedoeling, dat deze Inkomsten
afzonderlijk worden gehouden cn uitsluitend i
worden aangewend tot mindering van het
te lecnon bedrag.
Verder zal do Straatbclasting hierbij haar i
hulp moeten vcrleencn. De tegenwoordige
verordening is gebaseerd op dc Gemeente-
wet (artikel 2409 zoodat de heffing strekt
tot het ontvangen eener bijdrage «vooraan-
leg en onderhoud der straten of wegen, j
voor hun verlichtingen on voor afvoer van
water en vuil». Dc juiste kosten voor afvoer
van water en vuil zijn mij niet bekend, maar
gedurende de laats
j «'erd voor straatw
I geven omstreeks f
voor straten Til f
Hiertegenover sta;
Straatbelasting van
j een matige Rioolbe
j goed een verhoog
worden ingevoerd,!
vastgesteld, dat gei
zal worden aangeti
de oude stad. De e
lasting te treffen, 0
óok den invloed,
'Te dekken blijv
kosten van onder tvi
sociale maatregelen
H!«r mag de vi
welk tempo deze
gedaan.
Immers hot jongs
van de Gemeentel
Kamer 1915/16, n
voor nieuwe belast
de Vcrmogensbelasii
verbruiksartikolen,
i zekering togen brai
Bovendien wordt
op de heffing yan
belastingen en
grondslagenwet
I noemd.
dus met
onderwijs, c
kun
j tijd en wijle di
nen worden gelieve
Dit zou m.i. te b
j niet zoo lang woi
hand nemen van
l kcliDg der Gemc
1 voorkomen, meer
j middelen moeten
tot een bedrag
circa f 30 000 per ji
Zou dit bedrag
1 moeten worden ge
j hooging met onge
j aarzel niet, dit is n
I is inijn vaste ovcru
alleen dan blijve
indien de Inkom
j nu is. Eu dit argus
der, naarmate de 1
j men cn hierom .1
komatenbelasting
thans bestaande w<
dwingen, dat een u
i legd op de kleine;
middelmatige inkom
1 Tegen het heli'cn
in uitzicht gestel?
bezwaren.
Daarom zou ik
tc zoeken in deze
inkomsten scheppen
te doen verdwijn
i kunnen worden a
Dat dit binnen
val zal zijn, staat
meenten door de cr
gebracht. Laat mij
gen voor 191S ti
i zullen in 1916 e
sten moeten wor
De uitgaven 1
en hangen samen
werkzaamheden. Aa
dat in 1916 e«
noodig zal zijn
•eten aanvangen.
zamen f40000 w
dekking rulmschoc
Met dit bijzondei
ik verhooging van
om daardoor een hc
non bekomen. Dc
dan weer zoodanig 1
nisccrd, dat geleidol
uitkoering mogelijk
opheffing te eind?» 1
Mr, Van Esstn
deze rneening uit:
van alle theorie iu
liet rechtmatige
uit de gasfabriek
enkel wordt luhee
toestanden t.
Deze redoncerii'g
Wanneer wordt >n
van de Inkomsten!;
Gemeente zal tegen'
lagen van dc bcvo
tilt ook niet gesel;
hooging van gasrc
rcchtvaardigd, tc 1
mogelijk blijkt -
muntgas buiten dc
Volgens dc bcgro
kond op een afzet
aan lichtgas aan paf
aan kook- cn kracht
Wanneer deze b
worden verhoogd,
opbrengst verkrcgi-
zou ik f 20 000 wille
plichte uitkoering va
dan zal bedragotiJ
lating van de Hd1
verder 50 pet. van dc
