Dinsdag 25 $2J Juli 1916.
No. 8751.
66e Jaargang
Op reis_
Uitgave van de Naanilooze Vennootschap „De Amersfoortsche Courant, voorheen Firma A. H. van Cleeff
HOOFD-REDAC.TEUR:
F. J. 7RZD3RZSE
AM ERSFOORT.
Verschijnt Dinsdag-, Donderdag- en Zaterdagavond. Abonnement per 3 maanden/1.-»
franco per post/1.15. Advertentiën 16 regels 60 cent; elke regel meer 10 cent. Bijregel
abonnement reductie, waarvan tarief op aanvraag kosteloos. I.egale, officieele- en ontelgenings-
advertentiCn per regel 15 cent. Reclames 1 5 regels /1.25 Bewijsnummers naar buiten
worden in rekening gebracht en kosten, evenals afzonderlijke nummers, 10 cent. Postbus n
Bij advertentiön van buiten de stad worden de Incasseerkosten in rekening gebracht. 9'
ZORTEGRACH1 9.
Aan onze abouué's die tjjdeljjk elders
vertoeven, wordt, op aanvrage en met
duideiyke opgave van adres, de
courant eiken verschijndag tegen ver
goeding van porto toegezonden.
Ook niet-geabonneerdeu kunnen op de
zelfde wjjze de geregelde toezending van
de „Amersfoortsche Courant" tjjdens hun
uitstedigheid zich verzekeren.
KENNISGEVING.
ON TEIGENINGSWET.
GROENTEN.
De Burgemeester der Gemeente Amers
foort
maakt bekend, dat door hem de Ont
eigeningswet is toegepast op
K. HOUTVEEN. wegens venten van
groenten zonder dat de Lijst van maxi
mum-prijzen duidelijk op de kar was aan
gebracht
Mej, I'. VEENENDAAL, wegens het zelfde,
terwijl bovendien aardappelen per maat
in plaats van per gewicht werden verkocht
A. LAMBRECHTS, wegens het verkoo-
pen van aardappelen per maat in plaats
van per gewicht;
Mej. H. van den BERG, wegens verkoop
van tuiiïboonen per 100 stuks en aardap
pelen per maat in plaats van per gewicht;
bovendien was op de kar geen Lijst van
maximum-prijzen aangebracht;
Wed. A. MOL, wegens verkoop van
aardappelen per maat in plaats van per
gewicht, en het niet-aanwezig zijn van de
maximum-prijslijst op de kar
Amersfoort, 21 Juli 1916.
De Burgemeester voornoemd.
Van RANDWIJCK
1). tierritsen t.
Alweer een van de oude garde in onze
stad opgeroepen rat zijn nuttig leveneen
van die markante figuren, welke schier
elke Gemeente bezit, die, als 't ware éen
met haar geworden, mon zich niet anders
kan denken dan in die omgeving,
Wie onzer toch, die is opgegroeid met
Gerritsen, met David Gerritsen, gelijk haast
ieder hem placht te noemen, kan zich hem
anders voorstellen dan gaande naar of terug
komend van zijn kantoor aan de Kamp
straat - door velen gegroet, doch den
groet gewoonlijk beantwoordend met een
eenvoudig «bonjour» ,of op het appèl,
waar het gold voor te staan de belangen
van zijn geboortestad, die hij zoo innig lief
had en vooral ook van dat deel barer be
volking, dat hij samenvatte in het woord
«minderbedeelden*,
Men kan het bijna niet gcloovcn, dat
deze onvermoeide strijder voor hetgeen hij
recht cn billijk achtte, niet meer in ons
midden zal toever.; dat hij, die Vrijdagoch
tend nog zoo welgemoed zijn dagtaak her
vatte, Zaterdagavond omstreeks kwart voor
tienen kalm en zonder lijden voor immer
van ons is gegaan.
Geboren den 18 Januari 1S44 te Amers
foort, waar hij onafgebroken heeft gewoond,
is het Gerritsen gegund geweest om ais
geen ander een belangrijk aandeel te heb
ben aan de verjonging van onze goede
stad. De schrijver, die zich eens ten taak
zal stellen om haar historie te boekstaven,
zal daarbij telkens en telkens, vooral in de
laatste kwarteeuw, Gerritsen's naam ont
moeten.
Een dertig jaar geleden was hij schier
de eenige hier, die trachtte de toenmaals
nog nieuwe ideeën op velerlei gebied zich
te doen baanbreken inzichten, die thans,
na jaren doorsijpelens als 't ware, niet slechts
erkend zijn, maar zelfs recht van bestaan,
recht van wet hebben verkregen.
Doch toen, een paar tientallen jaren terug
stond Gerritsen hier alleen, want Van den
Wall Bake en Paul A. Huët, zijn trouwe
medestanders, vestigden zich al heet spoe
dig elders en dus rustte aanvankelijk op
hem alleen de taak om hier het «nieuwe
licht» den zege te doen behalen. Maar
verre van zich daardoor te laten ontmoe
digen, gaf dat hem, de militante natuur,
juist den prikkel om vol te houden
tegenstand had op hem geen andere uit
werking dan om nog eens zoo krachtig den
schouder onder iets te zetten. Spontaan als
hij was, ging voor hem het »erst wilgen,
dann wagen», verloren, tastte hij daardoor
wel eens mis, beantwoordde de uitkomst
niet immer aan zijn verwachting, en schoot
hij zijn doel wel eens voorbijnever mind,
hij liet zich daardoor volstrekt niet uit het
veld slaan.
E11 deze karaktereigenschap kwam hem
goed te stade, toen hij in het najaar van
1893 in de plaats van den heer J. J. de
Koningh, die, als landmeter van het kadas
ter naar Assen was overgeplaatst, lid werd
van den Gemeenteraad. Op een bevolking
van 16040 inwoners (8062 mannen) waren
er toen 845. kiezers; van de 61S uitge
brachte stemmen verkreeg de heer Gerritsen
er 369 en in de Raadsvergadering van
30 Januari 1894 werd hij geïnstalleerd.
Terwijl we zoo bladeren in onze oude
courantenboeken om er uit op te diepen
hetgeen kan dienen om Gerritsen's arbeid
voor de publieke zaak nog eens te belich
ter, kunnen we geen weerstand bieden aan
d- verleiding om in chronologische volgorde
tevens de hoofdmomenten aan te stippen
uit Amersfoort's geschiedenis der laatste
23 jaren. Het heeft bij tijden zoo'n eigen
aardige bekoring in hot verleden te woelen,
nog eens als 't ware te zien afspelen al
hetgeen alweer zoo verre achter ons ligt
en dat dan eensklaps weer zoo helder
voor den geest komt. Wat ziet men veel
thans geheel anders dan destijds!
Toen was hier de groote vraag van den
dag de plaats waar het nieuwe spoorweg
station zou verrijzen. De Directie der H.
IJ. S. M. had het ontworpen aan den Soes-
terstraatweg, waar thans ongeveer de
wagenwerkplaats staat. De Kamer van
Koophandel ageerde daartegen ijverig en
het was de heer Gerritsen, die, al aan
stonds in de eerste vergadering, welke
hij bijwoonde, den Raad wist te be
wegen, een adres op te stellen om het
station aan deze zijde en zoo dicht moge
lijk bij de stad te krijgende stad, die
destijds eindigde bij het tegenwoordig kruis
punt van .Socsterweg en Stationsstraat.
Den 13 Maart 1894 verzette hij zich togen
de verlenging der concessie voor de parti
culiere gasfabriek bij de Kamperbuitenpoort.
Den 17 Mei 1895 volgde het besluit tot het
nemen der gasfabrlcatie in eigen beheer.
Den 4 December werd een technisch advi
seur. 15 December een commissie van bij
stand benoemd, terwijl toen ook het terrein
werd gekocht en 30 December werd de
eerste Directeur benoemd, terwijl het be
drijf in exploitatie kwam op 1 September 1900.
Den 29 Maart 1894 kwam in behandeling
een adres van de plaatselijke afdeelingvan
Patrimonium*, houdend verzoek om in de
bestekken voor Gemeente-werken in te
voeren bepalingen omtrent minimum-loon
en maximum-werktijd. Een kleine kwart
eeuw geleden, was zoo'n voorslag iets on
gehoords. Gerritsen wist den Raad zóo te
overtuigen van hel billijke van het verzoek,
dat ten slotte werd besloten, een proef
te nemen. Deze nam hij zeil bij do aanbe
steding van zijn pakhuis aan den Kleinen
Koppel op 7 Mei 1894 enhet pleit
was voorgoed gewonnen.
Eveneens ii de zitting van 29 Maart be
vorderde hij een Gemeente-subsidie voor de
Amersfoortsche Tramweg Maatschappij,
wier lijn aanvankelijk eindigde bij het toen
malig statlon-Kesteren, de tegenwoordige
laadplaats onderlangs den Stationsweg.
Den 4 October 1894 diende hij in een
voorstel tot heffing eener cenigszins pro
gressieve plaatselijke Inkomstenbelasting,
welke de Hoofdelijke omslag verving en
1 Januari 1895 werd ingevoerd.
Vooral door zijn toedoen besloot de Raad
den 31 October 1894, dat dc Nieuwe alge-
mecne begraafplaats niet zou komen bij
«Randenbroek», doch aan den Socstorstraat-
weg, welk terrein 3 December 1894 werd
gekocht voor f 2000, waarna 1 o Maart 1896
werd geleend f 20 000 voor het in orde
brengen van dien doodenakkcr naar plan
nen van don tuin-architect H. F, Hartogh
Heys van Zoutevcen.
Toon Gerritsen in 1897 periodiek aftrad
en inmiddels de nieuwe Kieswet was inge
voerd, werd hij herkozen voor het ie en
gekozen voor het 3c district; hij nam aan
voor het ie.
In de Raadsvergadering van 13 Maart
1898 brak hij een lans voor het pension-
neeren der Gemeente-ambtenaren. Tot dien
tijd kon de Raad den daarvoor in de
termen vallende een gratificatie toeleggen;
die gunst werd omgezet in een recht, eerst
veel later bevestigd door het Rijks-pensioen.
We zijn genaderd tot de tweede periode
van het Burgemeesterschap van jhr, mr. T.
A. J. van Asch van Wijck, die dit ambt
aanvaardde 3 Januari 1899 en het 31 Juli
190» verwisselde met de portefeuille van
Koloniën. In dien tijd vallen als hoofd
momenten de bouw van het politic-bureau,
de uitleg der stail met het villa-park bij
Monnikendam en vooral het bijna-
overnemen der Hoogcre Burgerschool door
het Rijk. Wel teekenend is het>ord van
dr. Abraham Kuypor, die GerriUt.11, welke
als goed zakenman wilde toetasten zonder
lang marebandeerun bij die onderhandelin
gen, achtte den «eenigon wijze in den Raad».
En weemoedig stemt het zeker, dat het
juiat de laatste vergadering moest zijn, welke
Gerritsen mocht bijwonen, op 7 Juli 1916,
waarin de Raad besloot de voorwaarden,
tbans door het Rijk voor die overneming
bedongen, geheel zonder discussie aan te
nemen.
Den 23 Februari 1902 wist Gerritsen te
doen invoeren het 3-ploegenstelscl bij de
Gemeentelijke gasfabriek den 19 Augustus
hield hij een interpellatie, ton gevolge
waarvan de eerste meisjos-leerlinge werd
toegelaten tot het Gymnasium. Minder om
dat het van zoo groot belang is als wel om
even den datum vast te leggen, stippen we
aan, dat hij op 23 December 1902 steunde
het voorstel om van Vreemdelingenverkeer
als geschenk te aanvaarden het eerste paar
zwanen, welks nakomelingschap thans onze
grachten zoo vorlevendigt,
Den 27 Juli 1903 bevorderde (ierritsen
de subsldie-verlocning aan de Industrie- en
huishoudschool, terwijl hij 14 Juli een inter
pellatie hield over het drinkwater in cn de
afwatering van de Witte (thans Aldegonde)
straat en omgevingeen zaak, welke feite
lijk eerst in 1915 haar beslag kreeg.
Den Augustus 1905 wees de heer
Gerritsen op de noodzakelijkheid om het
Bergtcrrein, jlat toen begon tc worden be-
bebouwd, te rekenen tot de kom der Ge
meente.
Den 30 October 1906 bracht hij ter
sprake de wenscbelijkhcid der invoering
van nachtdienst op het plaatselijk telefoon
net, welke 26 October 1909 werd ingevoerd.
Den 26 Februari 1907 werd hij benoemd
tot lid van de loon-commissie voor de Ge
meente-werklieden en van het Fonds tot
bevordering der verzekering tegen de gel
delijke verzorging van onvrijwillige werk
loosheid, van welke laatste Installing hij
lid werd van den Raad van beheer.
Ook is het aan hem te danken, dat sedert
30 April 1908 de Raadsvoorstellen in druk
verschijnen en vóór dc Raadsvergaderingen
publiek eigendom zijn.
Toen 1 November 1909, op voorstol van
den heer A. A. Hamers, de Raad had be
sloten tot hot exploiteeren ecner Gemeente-
lijke waterleiding ijverde ook do hoer
Gerritsen sterk voor dezen nieuwen Be
drijfstak, welke 1 April 1913 in exploitatie
kwam, evenals hij 28 Maart 1910 mode-
hielp om een onderzoek te doen instellen
naar de mogelijkheid om hier een electrlsch
bedrijf tot stand te brengen, dat 1 Mei
915 in exploitatie werd genomen.
Den 1 September 1910 liet hij zich niet
onbetuigd bij de dlscussiCn over don aan
koop van «Nimmerdor» voor 2 ton
welk Raadsbesluit door Gedeputeerde Sta
ten niet werd goedgekeurd, terwijl 14 Mei
1912 de Kroon het beroep van den Raad
verwierp.
Onder het nieuwe College van Burge
meester en Wethouders werd een geheel
nieuwe koers gezeild, een, die de volle
goedkeuring had van den heer Gerritsen,
in zijn hart democraat.
Herinneren wij even, weer in vogelvlucht
ivo mogen niet te uitvoerig worden
in die periode aan de herziening van de
schoolgeld-tarieven op progresslovon grond
slag, aan de reorganisatie van Brandweer
en Armbestuur, aan de instelling van hot
Gemeentelijke Grondbedrijf, aan die van
de Centrale boekhouding met vorlficutle,
bij alle welke zaken Gerritsen zich niet on
betuigd liet.
Als lid van de Commissie van toezicht
op het Lager onderwijs, waartoe hij 20 De
cember 1900 werd benoemd, heeft hij warm
en met succes gepleit om vooral aan
scholen voor min- en onverirn «enden min
der groote klassen te duen vorm- 1 van
zijn lantste vooratellen te dier /aK- l» 1
de school aan den I .cusdorweg
Hij was lid van dc ommisM "an wet
geving on van do Commissie van bijstand
voor de Bedrijven, voor do Plantsoenen en
bezittingen der Gemeente 011 van die voor
de Financiën.
Maar buiten dat alles om vond hij den
tijd, bezat hij de energie cn den lust om
nog op andere wijzen de gemeenschap ten
nutte tc zijn.
Hij gaf den stoot en wellicht moer
nog tot oprichting van do latere Nuts-
Frobelschool, in hot pand aan do Lange-
gracht; aan den bouw in 18S2 cn dc in
richting van de Romonatrantsche kerkaan
dc oprichting van dc Toynboo-vcroonlglng
«Ons Huis», waaraan hij, nadat zij aanvan
kelijk was ondergebracht in eenige lokalen
van hot voormalig schoolgebouw aan de
Koestraat, ten gebruikc afstond hot door
hem gekochte oude loge-gebouw aan do
Kortogracht; aan do oprichting op 13 Janu
ari 1893 dus lang vóór er sprake was
van Ongevallenwet of Ziektewet van de
neutrale werkliodun-verceniging «Onder
linge Hulp», waarvan hij steeds dc in alles
voorziende on met scherpen blik vooruit
ziende Voorzitter was; aan do Vcrocnlging
tot het bouwen en verbeteren van woningen
eer de Woningwet bestond.
E11 met de hccrcn mr. Bastcrt en Hor-
schel vormde hij het trio, dat de eerste
stappen deed tot oprichting in 1891 van do
vereenlgtng «Volkshuisvesting».
Hij nam ook een werkzaam aandeel in
dc oprichting van «Het Groene Kruis»,
waarvan hij lange jaren Onder-voorzitter Is
geweest, Juist In den moollljksteu tijd dier
zooveel nut stichtende vorccniglng; terwijl
«Kindervoeding» in hem een grooten steun
en de muziekverecnlglng «Harmonie» in
hem een gul Beschormheer vond.
En we vernamen van een ons zeer goed
bekend voormalig wijkbezoekster van «Lief
dadigheid» hoe hij dadelijk hij <le oprichting
dlor verecnlglng, In 1892, het mooie en