L
LEGER-DEKERS
Zuidsingel 5
Gemeentelijk
Electrisch Bedrijf.
HUIDZIEKTEN
B. Groot complex luizen
OP DINSDAG 2 NOV.
I M
SOPHIE H. YAN GALEN
HET KRACHTIGSTE
MIDDEL
WILT G0EDK00F
VISGH EN FRUIT ETEN
BEZOEKT
G. A AKSI V.
Betonwerkers,
Oatvanpn lie Nieuwe sloffe» voor Najaar en Winter
De goedkoope tijd is er weer I
GELDERSÖHE "CREDIETVEREENIGING
Verricht alle Bankzaken
ADVERTENT!!^.
GETROUWD
JOHAN VAN DER LIJN
NELLY DE BOER,
dank"d° WedefziidKh'' familie hartelijk
wei ekg^r°r f° belangstellirig bij hun
or derTde" en B°g een vaarwel
a T ?an vr'enden en bekendeo.
Aan boord van de Prins der Nederlanden.
Wegens werkzaamheden aan het kabelnet
van de F. U. E. M. zal de stroomtoevoer op
a.8. Zondag 31 October
van 8 uur v.m. tot 4 uur n.tn, worden onder
broken.
De Directeur der
Gemeente-bedrijven,
M. GELDER.
HUIDARTS WIENER
394 KEIZERSGRACHT AMSTERDAM
zal vanaf 4 November eiken Donderdag in het
DIACONESSENHUIS TE HILVERSUM
te consultecren zijn uitsluitend voor
en
STRALENBEHANDELING
2\li3'/sfond;sleden, on-en minvermogenden,
SsU—4aU particulieren
Notaris TE LEUKEN ie
Amersfoort zal WOENS
DAG 17 N OV. 1920 des
avonds half zeven uur precies in het Boompje
aan den Heiligenbergerweg aldaar in het
openbaar verknopen
voorzien van gasleiding, met flinke
erven aan de Coninckstraat nrs. 4 en
6 thans in huur bij Jansen en Vasten-
burg. In twee perc. en massa.
en erven met tuin te zamen 1012 M2.
gelegen tusscheu Korte Gracht, Valkc-
straat en Oldenbarneveldsteeg, plaat
selijk genummerd Korte Gracht 18
(Amersfoortscbe Courant) en 20, Ol
denbarneveldsteeg 2, 4 en 6 en Val
kestraat 23, 21 en 19. Ged. in eigen
gebruik en ged. verhuurd. In diverse
perc. en massa.
met schuurtjes en tuintjes aan de Kleine
Nachtegaaisteeg nrs. to8 en 109 voor
zien van gas- en waterleiding. Thans
in huur bij Wed. Snijders en Kimmen.
Aanvaarding.hct Heerenbuis Korte Gracht
18 met drukkerij en tuin in eigen gebruik
17 Mei 1921, de overige perc. in genot
huur 17 Febr. 1921. Betaling bij aanvaarding.
Breeder bij volgende advertentiën en bil
jetten.
zullen in de Achterzaal van
de „Keizerskroon", ingang
Krommestraat verbrygbaar
worden gesteld,
alleen voor f 2-40.
De duurdere coupon-dekens BLIJVEN OP
OUD-LEUSDEN VERKRIJGBAAR.
onrust
slap
vre
.fcSFAWV/A
vrees, prikkel baarheii
wordl spoedig overwonnen
door 'l gebruik van
MUNHARDT'A
Zenuw-tabletten
koHor 1» o bij apdh en Orggsltn.
VIOOLLEERARES
ii. tru Vlnndenstraat 6.
Einddiploma Conservatorium Toonkunst Amsterdam
I'liraaloiidrrwys Klassikaalonderwys
Aangifte van nieuwe leerlingen kan dagelijks
geschieden.
Bergbewoners doet Ui inkoopen
Utr.wog 76
Beleefd aanbevelend,
P. VAN HERWAARDEN
DEBESTE^
KINDERZALF I
geneest roode ontstoken huid. I
smetten, uitslag, schrijden, I
zeere plekken. I
tot genezing van steenpuisten, bloedvinnen,
negennogen, zweren, fyt, wratten, lik
doorns, winterhanden en wintervoeten,
ring-, baard- en dauwworm, brandwonden,
open beenen, zwerende borsten, ia de
Oprechte Wlusomer Zalf,
Binnen 3 it 4 dagen volgt volkomen
genezing.
Prijs per bus f0.75 en fl.35. (Hoe
grooter bus hoe voordeeliger in't gebruik.)
Verkrijgbaar bij
Te Amertfoori a. v. d. Weg,Lnngestr.23,
Baarn H. Fuassen, Boschstr.Spakenburq
J. E. VAN ROSSUM; Nijkerk E. v. d.
WOERD; Barnevckt M. COZIJNSEN.
Gen.-Ageut J. C. DE VRIES, V, insuni (Gr.)
DAN DE VISCH EN FRÜITZAAK
Alle soorten gerookte viseh
tegen lage prijzen.
Tevens grossier in gedistilleerd.
JENEVER 40 procentf2.00
BRANDEWIJN 40 f2.io
CITROEN 40 f2.00
COGNAC 40 f2.50
alle soorten wijn en samos, bisschop, portwijn
en likeuren tegen zeer lage prijzen. Alles
buiten den hond van distillateurs.
Beleefd aanbevelend,
Springende handen,
en schrale huid,
gebruik Purol
In doozen v, 30, 60 en 90 ct.
Bij Apoth. en Drogisten.
yrxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxrxxj
Weder als voorheen dagelijks versch h
voorhanden de van oud* bekende H
j prima kwaliteit
St. NICOLAAS 28 CENT PER ONS
bij 0
A J. VAN ZALINGEN, Langestr. I
h ei.ectki8chbbanketbakkerij h
ftxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxl
HET BESTE ADRES VOOR AlJ
Huishoudelijke Artikelej
is Z. v. d, BIJL,
Koperslagerij raet Reparatie-Inrichting.
KAMPSTRAAT 17.
De Maatschappij tot vervaardiging en levering van
Bonwmaterialen, v'h. de Erven H. TRIP, te Utrecht,
vraagt
volkomen vertrouwd met het maken van putten en buizen.
Hoog loon. Zich aan te melden ten kantore der Maat
schappij, Oude Gracht 79, te Utrecht.
fFirma E,
J. v. OMMEN Arnh. str. 19 Tel. 89|
1st© Klas Vleesohwaren I
B. RUITENBERG Hz., Utrechtschestraat 26, Tel. 243.
dames- en herren-kleermakerij vraagt STALEN
mf~ COUPEUR AAN HUIS TE ONTBIEDEN
Heerlijke versche speculaas 12, 16, 18 en 20 cent per ons.
Alle soorten koekjes en biscuits vanaf 18
Nieuwe vijgen 7 en 10 ct. per ons. Hazelnoten 12 ct. per ons.
Vertch gebrande pindas 10 en 14 cent per ons.
Zuurkool 8 cent per pond. Hcsrlijke Engelsche bokking,
Stroobokking 4 voor 25 cent. Pracht makreel 10 ct. p. stuk.
Haring 9 en lOcent. Rolmops 12 ot. Verder alle soorten fruit.
Komt zien hijS. B. GOMPERS, Peperstraat 4.
ARNHEM - OPGERIUHT 1866
KANTOOR AMERSFOORTUTRECHTSCHESTRAAT
TELEFOON 49 EN 135
Kapitaal en Reserves f 18.622.000
kantoren
■BH
Volksuniversiteit.
Dr. M. VAN DER HOEVE
Arts, alhier,
MEDISCH SCHOOLTOEZICHT.
Eerste lezing.
Het zal misschien velen van u wel eens gegaan
zijn als het mij ook wel eens gaat wanneer er een
nieuwe organisatie wordt ingesteld van overheidswege,
nl. dat een gevoel van weerzin en verzet komt op
zetten tegen alweer een nieuwe inkrimping van onsr
vrije leven, een nieuwe dwang, een nieuw toezicht,
't Zou mij ten minste niet verwonderen als dit zoo
was; ik voor mij beken het eerlijk, mij gaat het wel
eens zoo. En ook al was het voor mij ïffbt aangenaam
wel eens te hooren van de een of andere huismoeder,
»dat je nou al niks meer te zeggen hebt over je
kinderen ook<, toch leek my zoo'n uiting van onlust
toch eenigszins te verklaren. Bovendien ia ook verder
uit zielkundig oogpunt, ontevredenheid over eiken
nieuwen maatregel, die de gewone orde van zaken
komt store» niet geheel onverklaarbaar.
En zoo is het er ook mede gegaan, toen het
medisch schooltoezicht een plaatsje kwam vragen In
de wereldorde van de kleine wereldjes, die onze
scholen en onze gezinnen zijn. Het toezicht moest een
plaatsje hebben en moest zich daarom wat tusschen-
dringen en wringen en dat wordt nooit geheel aan
genaam opgevat.
Toch moet ik daartegenover erkennen, dat het door
anderen met hartelijkheid als welkome gast werd
ontvangen en dat velen zich gaarne die nieuwe maat
regel lieten welgevallen, die toch ook voordeelen op
leverde.
Dat het echter zoo'n nieuwe gast was als door *de
meeste menscben werd gedacht, is minder juist. Sinds
jaren, ja zelfs tientallen van jaren heeft dit schooltoe
zicht aan de poorten geklopt om plaats te vragen en
zelfs zeer vroeg is de eerste roepstem er al van ge
hoord en de groote baanbreker der Schoolhygiëne. de
arts Joh. Peter Frank gaf zijn geschriften uit in een
tijd, veel en veel langer geleden dan algemeen vermoed
werd n.l. in 1780. In dien lijd kwam het nog voor,
dat het schoolgebouw behalve voor het onderwijs
bovendien diende voor berging van kippen en andere
huisdieren van den schoolmeester en dat de onder
wijzer, getrouw aan het spreekwoord twaalf ambachten,
dertien ongelukken, er nog een twaalftal bijbaantjes
bij had.
Wel was Frank de eerste die een geregeld plan
van de elschen die aan schoolgebouw en onderwijs
moeten gesteld worden, uitwerkte, waarbij hij zelfs al
bepalingen over verwarming, reiniging, stofbestrijding,
banken, naaien, breien en over de toen vaak zoo ruwo
straften op school besprak.
Maar ook Frank was de eerste niet die hierin be
langsteldel Hij had voorloopers, meer dan een eeuw
vóór hij zijn 'geschrift het licht deed zien, maar Frank
sprak denkbeelden dit, die tot op den dag van heden
nog hunne waarde behouden hebben. Als bijzonder
heid vertel ik erbij, dat hij zich uitsprak tegen de
coêducatie, omdat hierdoor de goede zeden gevaar
loopen.
Deze baanbreker was, zooals vele groote mannen,
zijn tijd ver en zelfs heel ver vooruit. De belangstel
ling was wel gewekt, maar de geweldige tijden, die
aan gingen breken, de Fransche revolutie, de Napoleon
tische oorlogen, de verwarring in gansch West-Europa,
zij waren niet gunstig voor den groei van het teêre
plantje, door Frank geplant en verzorgd.
Wel verschenen nu en dan geschriften van artsen
over het geheele of een deel van Let onderwerp, maar
de rechte aandacht was er niet en daarbij kwam nog
dat van de zijde van mannen van het onderwijs ver
zet werd ondervonden, iets wat later hier te lande weinig
of niet werd waargenomen.
Naast Frank was een ander baanbreker op dit ge
bied, B, C. Faust, in de zelfde richting aan het werk
en hij was het, die een boekje, de tsehookathechismus
genaamd, uitgaf, waarin hij verschillende eischen der
schoolhygiëne besprak en het genoegen beleefde dat
het werkje ln verschillende talen werd vertaald.
Wanneer Europa wat tot rust komt, ziet men de
belangstelling in de quaestle opleven en zich uiten in
een scherpen strijd tusschen voor en tegenstanders.
Hoe fel er gestreden werd blijkt wel hieruit, dat een
geschrift van I. Lerinzer ia 1836 aanleiding gaf tot
het verschijnen van niet minder dan 70 brochures voor
en tegen. Op den voorgrond onder de tegenstandera
stonden de onderwijsmannen en vooral leeraren van de
gymnasia.
Vooral heftig werd d strijd, toen de Pruisische
regeering de gymnasia uitnoodigde een onderzoek in
te stellen naar de door Lerinzer genoemde misstanden.
Niet direct had Lerinzer succes, maar den i6en October
1844 verscheen in Badcu eene bepaling, dat bij nieuw
bouw der scholen de hygiënische vraagstukken onder
het oog moesten worden gezien en daarnaast de op
dracht >dat de doktoren hunne bijzondere opmerk
zaamheid er op moeten richten of de kinderen er
friscb en gezond en levendig uitzien, of er ook bleeke
ziekelijke gezichten tusschen zijn; verder dat zij zorg-
Vuldig moesten navorschen de oorzaak van mogelijken
aanleg voor ziekte of bestaande ziekte na te gaan en
bij deze zoover noodlg en mogelijk maatregelen nemen».
Verder werd gelast bezoek der hoogere scholen, con
trole op gymnastiek en op huiswerk.
Ziedaar dus in 1844 een geneeskundig schooltoezicht
Ingesteld. Gij ziet wel, er is niets nieuws onder de
zon, het zoo buitengewoon moderne medische school
toezicht Is al een s/4 eeuw oud.
Sinds dien tijd is de quaestie niet meer van de
baan en ook al werd peen geregeld toezicht gehouden,
het instituut breidde zich uit, en in 1877 doet voor
het eerst de naam 'schoolarts* op in een geschrift
van Dr. Ellingen.
Intusscben waren de toestanden in vele scholen nog
treurig, in een dorpsschool in ThQringen bv. vond
men voor privaat «en zitplank met 24 plaatsen zonder
eenlge afscheiding.
Intusschen bad de quaestie ook in andere landen de
aandacht getrokken en kwamen er geschriften van die
zijde, waarbij vooral de aandacht trokken die van den heer
Hestel en den Zweed Axel Key. Beiden vonden onder
de schoolkinderen een enorm aantal met ziekelijke af
wijkingen, niet minder dan 45 op de 100.
Deze onderzoekingen en ook die van anderen leidden
er toe niet alleen de gebouwen en leermiddelen maar
ook de kinderen onder geregeld toezicht te nemen en
nadat in 1883 de eerste schoolarts was aangesteld in
Frankfort a Main, kwam in 1897 voor het eerat tot
•tand het schooltoezicht zooals wij het hu kennen,
doordat de stad Wiesbaden schoolartsen aanstelde met
opdracht de nieuw toegelaten leerllngeif persoonlijk eD
regelmatig te onderzoeken.
Sindsdien ontwikkelde het schoolartswezen zich snel
en regelmatig, niet alleen in Duitschland maar ook
in vele andere landen, waarbij, vooral in Engelandeen
snelle en zeer groote vlucht van het nieuwe iustituut
werd gezien.
Natuurlijk giug bet niet overal op dezelfde wijze
zoodat daardoor ook het schoolartsschap In verschillende
landen en verschillende plaatsen zeer iterk uiteenloopt.
Zeer goed is de regeling in Engeland. België daaren
tegen was juist klaar met een complete wetgeving
(15 Juni 1914) toen de oorlog uitbrak en hoewel de
Duitschers de wet doorzetten zal op het oogenblik de
zaak nog wel iets te wenscheo overlaten.
In ons land was de beweging tot het aanstellen van
schoolartsen ook begonnen en onder de eerste plaatsen,
die er toe overgingen, behoorden Zaandam en den
Haag, terwijl nu vrijwel alle groote gemeenten een
of meer schoolartsen hebben en ook 't platteland hier
en daar er in voorzien heeft. De toestand is echter nog
zeer verward en de voorwaarden en verplichtingen van
het werk loopen erg uiteen.
Om nu de zaak eens nader te beschouwen zullen
wij moeten bespreken wat een schoolarts moet doen
wie er schoolarts moet zijn en ook of er eigenlijk wel
heelemaal een schoolarts behoeft te zijn.
Daarnaast kunnen we dan een aantal andere vragen
bespreken. Of er een schoolarts moet zijn »Ja* zeg ik
natuurlijk, 't zou immers te gek zijo als ik uiet van
mijn eigen onmisbaarheid overtuigd was.
Ik geloof, dat sinds lang de schoolarts nuttig en
gewenscht was, maar dat hij vanaf het oogenblik der
invoering der wettelijke leerplicht noodig is. Zoolang
de ouders uit eigen vrijen wil hunne kinderen naar
school sturen, volbrengen zij een zedelijke plicht, waarbij
de verantwoordelijkheid voor schade aan de kinderen
door het schoolbezoek op de ouders rust. Maar van
bet oogenblik af, dat door de staat de zedelijke plicht
der ouders wordt vervangen door een wettelijke ver
plichting, staat de zaak anders.
(Wordt vervolgd.)
