KOLONIËN.
BINNENLAND.
v.Op een dei* laatste dagen van deze
maand zal in Belgrado ecne openbare
verkooping van de geheel© nalaten
schap van het vermoorde Ser j-
ohe Koningspaar plaats vinden
U.it Berlijn wordt aan de Parijsche
"W'l bericht, dat etme groote oplichUngs-
raak. waarin cffkacre» van een zeer aristo
cratisch nqimeiit betiokkin zijn, thans de
politie <11 het parket 1-,-zig houdt. Bene
vrouw, die en;;- aanzienlijke plaats htkloedt
in de Hemi-u nndo, had rich tot. den kolonel
van dit. regiment gewend 0111 de teruggave
te verlangen van wnnrnun, die zij aan ver-
saheidene affieieren van het regiment zou
hebben geleend. De kolonel antwoordde met
eeno aanklacht wegens oplichting in te die
nen. Er is een gerechtelijk onderzoek ge
opend. maar er is roden om te vreezen., dat
dit onderzoek een aantal onthullingen van
ccanprametteerenden aard zal brengen voor
sommige leden van do horige aristocratie, die
tot Ixct leger bohooren.
vHet parket to Marseille houdt zicli op
het oogenblik met oene vergift igings-
taak bezig. De 37 jaren oude scheepskapi
tein Massol die steeds goed gezond was, werd
plotseling na ziijii laatste reis naar do Levant
riek eu stierf ondauks do hulp van dokto
ren, die zich overigens geene verklaring van
rijpx ziekte konden geven. Bij de begrafenis
op 24 October jlontving do jonge, eerst
27 jaren oude vrouw geroerd en l>adende
iu tranen, do bewijzen van deelneming ha-
*dr verwanten en vrienden Haar kamer
meisje, Lucio dar, vond kort daarop snip
pers papier van een brief, die do zekerheid
verschaften, dat mevrouw Massot. met be
hulp van haar geliefde, haren echtgenoot
vergiftigd had. Uit viees van zelvo vergif
tigd te zullen worden, verliet zij haren
dienst, toonde de briefsnippers aan hare be
kenden. en do zaak kwam ten slotte ter
core van den officier van justitie, die me
vrouw Massct eu haren minnaar liet ar
te® toe ren. Deze was do 23-jarige zoon van
een der vico-prcsidetiten van do rechtbank
aldaar, Hubac geheeton. Hij begon zijn on
geoorloofde verhouding tot mevrouw Mas
sot. tijdens de afwezigheid van haren man,
en na diens terugkeer verschafte hij kaar
vergift, om den hem in den weg staanden
man uit den weg to namen. In de brief-
snippers. die Lucio Cl ar- gevonden heeft, be
klaagt hij zich tegenover zijn geliefde, dat
„de ziekte van den man zoo vreeselijk lang
zaam voortschrijdt.' belooft hij do toezen
ding van een nieuw fleechje vergift en be
sluit: ..Je weet, dat je niet lang weduwe
zult blijven, en dat ik. je spoedig ua den
dood van je man zal huwen."
Hubac heeft bekend. Mevrouw Mascot
daarentegen ontkent hardnekkig, liet lijk
van den vergiftigde is opgegravenom door
deskundigen te worden onderzocht. Bij h; t
aanzien, dat do familie Hubas in Marseille
geniet, verwekt het geval verbazend veel
opzien.
Ten gevolge van een© aartstorting, i?
op do Andalusische lijn, tu&schen Cordova
eu Bacssn, eon trein van een dam gevallen.
Veertien pcr-vmon zijn gedoed cu velen go-
wond.
OOST-INDIË.
Panglima Poleui. Aan het ver-
«lag omtrent de voornaamste gebeurtenissen
in het gouvernement Atjeh en Ondcrboorig-
hedeu gedurende de maand September jl.
wordt door do Java Ct. het volgende ont
leend
Groot-Atjeh. Koeta Radja en v«x»rwerken
co gebied buiten de Sagi's. Den 12cn Sep
tember kwamen Panglima Polem en Toean
koe Radja Keumala met hunne vrouwen en
volgeliugen en begeleid door den waarnemen-
den controleur van Lho Seumawé en door
do in het vorig verslag genoemde hoofden
en grooten te Koeta Radja aan. Zij werden
door den waarnemonden gouverneur ontvan
gen, die hun vergunning gaf ter hoofdplaats
to verblijven tot de civiele en militaire gou
verneur hea zou hebben ontvangen.
De in do gevangenis geïnterneerde familie
leden van l'olèin weixleu in vrijheid gesteld.
Den 20cn keerde de gouverneur van Ba
tavia t© Koet a-Radja terug.
Dionzelfden dag verzochten Toeankoe Rad
ja Keumala en Panglima Polèm hem schrif
telijk hunne opwachting te mogen maken,
en boden iu datzelfde schrijven hunne vol
ledige onderwerping aan, mot de belofte,
voortaan in alles de bevelen van het bestuur
te zullen nakomen.
Den 26en September d. a.y. werden zij ont
vangen. Beide Atjohscho grooten bevestig
den toen mondeling hunne schriftelijke ver
klaring van onderwerping en gehoorzaam
heid, waarna do gouverneur te kennen gaf
dat wij achting hadden voor eerlijke vijan
den, zooals zij altijd geweest waren, maar
dat wij ook van hoofden van hunnen rang
en hunne afkomst verwachten, dat zij thans,
na hunne onderwerping, met alle kracht en
alle gezag welke zij in de Atjehsche maat
schappij hadden, eerlijk en te goeder trouw
zouden medewerken om, naar onze bevolen,
het land tot volkomen rust en tot ontwik
keling te brengen en dat zulks vooral gold
voor Panglima Polèm ten opzichte van het
gebied zijner voorvaderen.
Kort en flink antwoordde PolèmWij be
loven dat
Aan Panglima Polèm werd daarop mede-
g*x!oeld, dat hij door den gouverneur namens
de Regcering in zijne waardigheid als pan
glima over de sagi der XXII moekims her
steld werd. terwijl aan Toeankoe Radja Keu
mala, op beider verzoek, vergund werd zijn
zwager en vriend Polèm naar dien9 woon
plaats Gle Jcueng to vergezellen.
Eenige aan hen toebehoorende preciosa,
die bij verschillende overvallingen in han
den waren gevallen van onze patrouilles,
eerst in het Pidiëacko en daarna iu Keureu-
toë cn Gcudong. werden daarop aan beide
koofden teruggegeven.
Onder dagteekeiuog van 3 November
seinde de civiele en militaire gouverneur van
Atjeh en Onderin ruigheden als volgt
In Pidië werd bij doorzoeken kampong Tei>
pèu Djangat zwaar, doch niet levensgevaarlijk
gewond luit. Preijertweo vijanden wer
den gedood en een gevangen genomenbuit
blanke wapens. Bij vervolgen vier Atjehers
in kampong Loeniboe Tenong (Pidië) kregen
wij twee inlandscho fuseliers levensgevaarlijk
(een sedert, overleden) en een inlandsche fuse
lier licht gewond. Een zekere T-. Seuman werd
gedood.
Onder dagteekèning van 3 November
werd van generaal Van Heut-sz het volgende
telegram ontvangen'
Bij achtervolgen vier Atjehers in kampong
Toeëng J'eusna, door paranghouw niet levens
gevaarlijk gewond Europeeseh wachtmeester
Ilerzcg twee vijanden werden gedood Luite
nant Rijnen overviel in Moureudoe een bende
van Bén Peukan, die 12 dooden met wapens,
waaronder 5 Beaumonts. in onze handen liet;
daarbij niet levensgevaarlijk gewond Euro-
peosch sergeant Van der Steen. Java Ct.
Do expedities naar D jam bi en Ko-
rintji hebben, blijkens mededeeling van het
departement van oorlog, do raming van de
kosten met twee mi 11 i oen gulden overschre
den. 'Bat. Nbld.
De Ja va-Bode schreef den 5den Nov.
„Dat een vierde expeditie naar Bali wel
haast noodig zal blijken, wordt, in militaire
kringen thans algemeen beaamd en bespro
ken, al houdt men ook do mogelijkheid in
het oog dat de regeenug den, door den heer
Schwart, toch namens haar aan den vorst
van Tabanan gesteldou eisch zal verlooche
nen. Tegen de onvermijdelijke gevolgen van
zulk ecu politiek bobben wij gewaarschuwd
en wij herhalen dit bij dezen. Want het moet
toch waar zijn wat dc Soerab. Courant schreef
dat ook de oude radja van ICloc-nkoeng is
overleden en dat daar dus ecne herhaling
staat te wachten vau wat de regeering aan
Tabanan verbood zonder dat dit baatte.
Laat de regeering dit tec, dan is ons gezag
op Bali, ten koste van zooveel bloed ge
kocht, naar den maan.
„Er is een tout begaan dcor den, cosoh
van den controleur Schwartz te stellen eerst
op het laatste oogenblik cn op een tijdstip
dat men kon weten dat een maritieme
demonstratie geön 'Jéypltf zou kunnen lieb-
beii. Het gezag der marine moet daardoor
evenzeer hebben geloden als dat van de re
geering."
Het Bat. Xbld 'sêbrecf -over het al dan
niet wensehelijike van het zenden nu van eene
expeditie naar Tabanan
„Het wil er hij bus «iet in. dat een oplos
sing langs minnelijken weg en zelfs, voor de
toekomst, in ons voordeel, niet meer moge
lijk zou zijn Evenmin dat met het zoeken
van die oplossing pi® op Bali naar de
maan zou zijn, eu. daarmede al de offers, in
drie expedities, tevergeefs gebracht. liet is
ongetwijfeld zeer schoon, dc christelijke be
ginselen te omhelzen en ons rogeeringsbeledd
meer daarvan te' doordringen. Doch het is
ecu open vraai? of liét wijs is, ter wille van
een paar vrouwen, die vrijwillig den dood
zochten, en dinar naast ter wille va.n het
christelijk begilfeeh dat alleen liet onze isj
weder eeir koststrijd te voeren, waar
toe wiji geenszins^ tyrppdwjn '*n waarbij do
leans op onaangename verrassingen volstrekt
niet is uitgesloten."
1)<' Java-Itode ikr&i dcJp jneening niet. dee-
leu. Dit blad sc hwijft «f
.Over het vrijwillige, waarmede de geof
ferde vrouwen hot half vergane lijk van een
tachtigjarigen man in dc glommen volgden,
kan men van mee mug verschillen Dit heb
ben wij zeiven aangetoond uit de tegen
strijdige meeningon van d« kimdigen Dni
het. verbod van het levend verbranden van
vrouwen in het contract met Labanan niet
is oipgenomen, is ook waar.
Met Tabanan behoeft het z. i. zoo*n
vaart niet te loopeu, meent mr. Bnxshooft
in zijn Van Dag tot Dag in de Loc. van 7
November, eu voegt er aan toe:
De regeering lu-cft bij verschillende gele
genheden. o. a naar aanleiding van ecu we-
duwen-verbrandiug in Badocng, cenigc jaren
geleden, te kennen gegeven, dal het verbran
den van weduwe», met last lijk van haar
overleden vorst wi heer, ons gouvernement
ongevallig is. In do actui van verband en
bevestiging der vorschilfcHde z.g. zelfstan
dige, maar onze dpparheeiichappij erkcunen-
d«: vorstjes is dit oud-Italische gebruik ech
ter niet met name vfi^fyxkm.
Waarom is dit mot geschied i In alle con
tracten met heel cn half zelfstandige vorstjes
van onzen Arehipèl wordt tooh wel zeer be
paald het verbod uitgesproken, bijv togen
mensohenroof, slavenhandel, in- eu uitvoer
van slaven. Men heeft voor dc Balische vrou
wenoffers blijkbaar een slag om den am
willen houden, maar dan kan m. i de onlangs
opgetreden radja'van Tabanan met grond
beweren dat hij wel is waar bij contract aan
het Ncd.-Iud. gouvernement trouw en ge
hoorzaamheid heeft beloofd, maar dat daar
in ook is opgenomen in het algemeen de er
kenning van zijn. recht op eigen inwendig
bestuur, en de aangelegenheden en reclitcn
die daarop uitzondering n pi ken, mot name
zijn geregeld, de grenzen van zelfbestuur eu
gouvernemen toezag op ieder punt behoorlijk
bepaalddat dus. indien- liet verbod van
weduwen-verbranding niet afzonderlijk werd
genoemd, het nu niet aanging om, toen de
plechtigheden der verbreiding vau zijn
vaders lijk eenmaal warefi geregeld, dcor
den resident, cn daarna nog weder eens door
een controleur met twee oorlogsschepen een
niet bij contract verboden 'deel dier plech
tigheid van hot programma te schrappen.
Nu het vrouwen-offer tooh heeft plaat-s
gehad, is dit zeker ton blijk van niet alge-
hecle onderdanigheid, maar contractbreuk,
en zelfs bepaald-.' ongehoorzaamheid is het
niet. De vorst toch heeft aan den controleur
Schwartz geatrtwoord, dat hij nu de gemaak
te regelingen niet meer kon veranderen,
maar dat hij voor het vervolg de weduwen-
verbranding wel vilde nalaten een gocd-
koope toezegging wel is waar, wijl hij dan
zeil reeds naar ecu* andere wereld zal zijn
verhuisd, maar in ieder geval geen blijk van
onwil.
Ik meen dan ook dat de regeering wegens
deze niet-opvolging van haten uitgedrukt en
wil, geen oorlog behoeft, te beginnen. Ver
langt zij beslist het bnrbnarsche gebruik tot
het verledene te doen bebooren, dan moet
zij ondubbel zinnig kleur bekennen, door van
de verschillende Balische vorstjes (Kloen-
koesig. Badoeng. Tabanan. Bangli. Gianjar
en Karaug-Asoni) een aanvulling van de met
hcu besloten contracten to eischen, waarin
het verbranden van weduwen, al dan niet
van te voren gekrist, bepaaldelijk wordt ge
noemd onder de op Bali verbodene hande
lingen.
Do Java-Bode meldt
Do toestand aan do Zuidkust van Nieuw-
Guinea wordt door de regeering. voorgelicht
door haren vertegenwoordiger aldaar, reeds
zoo gunstig ingezien, dat de militaire bezet
ting van Merauke eerstdaags zal worden op
geheven en vervangen door een korps gewa
pende politie-dienaren.
Ook de bezetting van Seroeway, ter Oost
kust van Sumatra, zal binnenkort worden
ingetrokken.
Kameroverzicht
Tweede Kamer.
Vergadering van Zaterdag 12 Dcc.
S t a a t s b e g r o. o t i n g 1 9 0 4.
Hoofdstuk V (Iïinncivt. Zaken) De
beraadslaging wordt voortgezet en wel over
de afdeeling Krankzinnigenwezen.
Do heer V an Kol constateert met waar
de ering dat wij met de krankzinnige verple
ging vooruitgaan. Langzamerhand begint
men meer en meer itir to zien. dat geweld
het meest verkeerde middel is om een gees-
tcslijicr te behandelen. Vooral liet gesticht
Brinkgreve (nabij Deventer) geeft, een uit
stekend voorbeeld. Ook de gezinsverpleging
die Spr. de meest ge.wensch.tr acht. mits
onder controle maakt gelukkig vorderin
gen. Spr. dringt aan op het opnemen van het
verplegingspcrsonoel iu do Ongevallenwet
De Minister van B i u n o n 1. Zaken
(dr. Kuvper) is het volmaakt eens dat de
weg van het geweld bij dc krankzinnigen
verpleging geheel mod verlaten werden.
Het. initiatief tot gezinsverpleging meet van
de bevolking eener kleine gemeente zelf uit
gaan, zcoaLs in België, anders stuit men op
\erzet. Opneming van het verplcgingsperso-
necl in de Ongevallenwet wil de minister
overw-. gon, hoewel hij. hot niet direct nocdig
acht. omdat in den regel voor het personeel
is g2Zorgd.
De heer Sluys klaagt over de ontsnap
ping van krankzinnigen uit. het gesticht
Medemihlik, waardoor de omtrek onveilig
wordt.
De heer Helsdingcu dringt aan op
betere bezoldiging van de krankzinnige',!-
veipleegsters.
Do M i n i s t c r Leaaniit geheel de klacht
van den heer Sluys. Het gebouw te Mede-m-
blik is ongeschikt voor z jne bestconinxing.
Het was aaitvtunkelijk Ke-tcmd voor cadet
tenschool. De Min. "deelt niet do inzichten
vau den heer Helsdingen omtrent dc loon-
ï^egoling mn het personeel. Ei' wordt zoo
veel salaris gegeven als noodig is om vol
doend personeel te krijgen. Bieden zich mor
gen goede verplegera of verpleegsters voor
niets aan, dc Regeoring zou ze ncttueri.
De heer Van ïïcemstr a vraagt ver-
hooging va.n het vrplccggeld te Mcdom-
blik
De M i n i s t e r zal dit overwegen.
De heer De Visser dringt bij de afdee-
ling subsidiën aan op het verleenen van een
bijjdragc aan de vcreeniging ter behartiging
van de belangen van jonge incisies.
De Minister gevoelt zeer veel voor de
bedoelde vcreeniging, tracht haar streven in
de hand te werken, maar kan geen subsidie
beloven omdat hij het particulier initiatief
wil prikkelen.
Bij de afd. Militie e» Schutterijen her
haalt. de heer F o c k zijn verzoek om jon
gelui uit Indië. die hier te lande voor hunne
opleiding vertoeven, van den militieplicht
vrij te stellen.
De heer Ter Laan bespreekt de loting
en hi. t onderzoek der verlofgangers.
De Minister antwoordt dat de Regee
ring alles wil doen om baohanaliën te keeren.
Zij is in die richting werkzaam en zal deze.
zaak nader bezien.
De vrijstelling van Indische jongelui van
den militieplicht is in bespreking.
Bij de rVe Afdeeling (Onderwijs), onderaf-
dceling Hooger onderwijs, verklaart de heer
Van I d s i n g a zidh dankbaar en voldaan
voor hetgeen gedaan is tot beperking van de
vivisectie. Evenwel deze beperking geldt
slechts het Hooger onderwijs, en daarom
dringt. Spr aan op verdere beperking.
De heer Brants sluit zich aan bij den
dank den minister gebracht voor de beper
king der vivisectie. Vroeger werd de vivi
sectie zelfs al op do scholen verdedigd als
noodzakelijk en onmisbaar. Gelukkig is er
kentering gekomen in die opinie. Toch zou
Spr. nog verder willen gaan en bij. wette
lijke regeling de vivisectie slechts onder be
paalde omstandigheden willen toestaan. Het
gebruik van curare oen gevaarlijk vergif,
ons uit Amerika gezonden in dank waar
schijnlijk voor het daar gebrachte vuurwater
keurt Spr. zeer af. Bovendien wordt het
doel der vivisectie dan niet bereikt. Voor
sommige infectie-ziekten heeft de ervaring
geleerd, dat vivisectie geen waarde heeft.
De hoer Van Asch van W ij c k her
innert aan het verleden jaar door hem ge
sprokene over do Homoeopathic. Spr. dankt
den Min. voor de aanvulling der Nederl.
Pharmacopca met. homoeopathische genees
middelen. Spr wijst op den tegenstand die
de homoeopathic nog steeds ondervindt, het
geen gebleken i9 toen deze minister van bin-
nenl. zaken eene poging deed om eeno ho-
moeopathische leerstoel aan een der universi
teiten te vestigen. Uitvoerig bestrijdt Spr.
dien tegenstand die voorkomt uit een idéé
fixe zonder studie.
De Minister wil de wenken van den
heer Brants omtrent- de vivisectie gaarne
onderzoeken. Wil hij echter den minister
steunen in zijn poging om de vivisectie tc
bestrijden, dan moet hij niet te sentimen
teel worden en niet overdrijven. Een bepa
ling in de strafwet tegen do vivisectie is niet
zoo gemakkelijk cn de minister vraagthelp
mij daar eens aan. Do minister ontkent niet
dat veel in bloed en ander organisme wer
ken. het. gevoel afstompt, maar hij vraagt
bepaalde bewijzen, dat in ons land aan Uni
versiteiten wreedheden gvbeuren.
De Min. zou misschien aan het lange be
toog van den heer Van Asch van Wijck nog
een half uur kunnen toevoegen, maar zal
dit in dén stand van het debat niet doen.
De minister meent, dat men of de homoeo
pathic moet verbieden, of gelegenheid moet
geven tot trpleiding.
De beei Roel 1 betoogt, dat vivisectie,
wetenschap is en er op ander gebied veel
ergerlijker dierenmishandeling plaats heelt
Do heer Brants, die beweerde dat vivisectie
wordt toegepast op arme patiënten in de
ziekenhuizen, had die bewering moeten ad-
strueeren bij de schriftelijke gedaehtenwisse
ling, opdat onderzoek naar die beschuldiging
liad kunnen geschieden. De medische weten
schap staat te hoog, om arme mensdien als
object to gebruiken voor proefnemingen.
Bij artikel 100 (Rij|!csunivorsitoil, te Leiden)
veroorlooft de heer Van derVlugt zich
een tweetal opmerkingen. De eene betreft-
de plaat van. Van Braakensuk dcor der.' hoor
Van. Asctli van Wijck in het debat gebracht
bij zijne bescdiotuiwingen over dc homceepa-
thiie. D'io plaat was niet. het gelukkigste pro
duct, want z.iji was niet juist. Voorts heeft
de Minister over het hoofd gezien dat liet
Cliniseh onderwijs berust bij: één persoon,
die ook nog twee nndore vakken heeft
te onderwijzen. Die toestand1 is onhoud
baar en. eisólit vera tideriwg. In Utrecht is de
interne geneeskunde cok in één hand, in
dien van prof. Tal ma, zoomede lid- Cliniseh
onderwijs, maar de medische chemie wordt
door een aoder onderwezen. Zoo is hot. ook
in Groningen en zoo mott het ook zijn bij
deze veel om vattende n tak dér wetenschap.
Spr. dringt er dan ook op aan voor Leiden
dien weg te volgen.
De heer Do Ridder dringt aan op aan
stelling van een tweeden conservator aan
het herebarium te Leiden.
Do heer Goeman Borgcsius sluit
zich aan bij het 'betoog van den heer Van
der VIligt.
De Minister heeft bedenking tegen de
aanstelling van een tweedon conservator aan
het herbarium, waar do minister nog in het
onzekere is of hij een lector of ecu conser
vator zal nemen Wat de Leidsch© Univer
siteit betreft, de minister heeft zoo dikwijls
zijne sympathie voor die instelling getoond,
dat het niet noodig is daarvan nu nog ge
tuigenis af te leggen. Er zou voor den mi
nister niet- de minste aanleiding geweest zijn
om niet in do vacature-Rosonstein te voor
zien, wanneer er geen disharmonie ware ont
staan tusschcii de faculteit- cn curatoren.
Die disharmonie leidde tot. een tu&schenvoor-
stel en door een en ander werd der Reg. de
zaak niet gemakkelijk gemaakt Ware er
overeenstemming geweest, de minister zou
een eenvoudige voordracht gedaan hebben,
zooals hij steeds doet. Om nadere inlichtingen
te krijgen, heeft de Minister zich toen tot
andere faculteiten gewend' en ziji schaarden
zich aan de zijde van de Leidsohe faculteit.
Do minister zag dan ook geen reden om te
Leiden twee hoogleeraren te benoemen voor
een vak, dat aan andere- Universiteiten door
één hoogleeraar onderwezen wordt. Toen is
de minister op liet idee gekomen of hij voor
den vacanten leerstóel niet iemand kon vin
den, die tevens een homoeopathische genees
wijze kon doceeren. Maar al spoedig kwam
de minister tot do ervaring dat dit niet ging.
omdat die hoogleeraar dan ook een zieken
huis en eigen verpleging moest hebben.
De minister meende echter dat wel iemand
te vinden was die zoowel de allopatisclie als
de homoeopathische ge neesmiddel en loer kon
doceeren, en bij dc heerschende dosharmonie
tusschen de faculteit wendde de minister zich
tot dr. Voorhoeve om voor hem een geschikt
persoon te vinden. Zooals bekend is werd
die persoon niet gevonden
Bij art. 102 (Kosten onderhoud enz.) vraaot
de heer De Ridder of de minister mede-
gaat met do strooming om het Ethnogra-
phisch Museum te Leiden' tc splitsen tus
schen Amsterdam en Leiden. Dat zou gelijk
staan met vernietiging van liet Museum.
De heer Heemskerk begrijpt dat de
meerderheid der commissie die te Leiden
woont er voor is het. museum to Leiden
te houden. Do minderheid, te Amsterdam
wonende, geeft de voorkeur aau splitsing.
De Minister acht een discussie over
dit punt thans onvruchtbaar.
Bij art. 108 (Rijksuniversiteit te Gronin
gen) ligt. de minister een voorstel toe- om
het artikel met f 1000 te verhoogen ten
bate van het onderwijs in de psychiatrie.
De heer D ruck er dringt aan op open
stelling van de bibliotheek aan de universi
teit- te Groningen ook des avonds.
Bij de afdeeling Middelbaar Onder
wijs betoogt de heer B o s de noodzakelijk
heid. om bij do ontwikkeling van het tech
nisch onderwijs economisch to werk te gaan,
anders zijn do krachten te spoedig verspild'.
Spr. heeft hier het oog op de Polytechnische
school te Delft* waarvoor groote sommen
worden aangevraagd. Naar aanleiding der cir
culaires van do inspecteurs omtrent de bi
bliotheken aa do Rijks H. B. S„ die geen
werken mogen bevatten die do hartstochten
prikkelen, omdat zij met rij lesgeld betaald
worden een zonderling argument vraagt
Spr. of er aanleiding voor dio circulaires be
stond.
Is dat nu geen vorkeerden indruk bij het
volk vestigen omtrent de Rijks II. B. S. Zal
men nu niet zeggenzoover is het al geko
men met het moreel bederven van onze kin
deren, dat de regeering er ach mode be
moeien moet. Spr. meent dat er geen aanlei
ding bestond voor do opzienbarende circu-
laiie.
De heer Ter L a. a n pleit veer het afne
men der eindexamens II B. S. door de leer
aren dier inrichtingen. Ook Spr. komt op te
gen de censuur op de bibliotheken der
H B S.
De Minister zegt, dat de mousson voor
technisch onderwijs gunstig is en dat hij
daarvan wil prafiteeren.
Bij de vestiging van eene nieuwe polytech
nische school zou te groote zuinigheid de wijs
heid bedriegen. Op t gebouw voor de geodesie
had er f 40,000 bespaard kunnen worden,
maar dat is do schuld van 's ministers ambts
voorganger, maar een minister kan dat na
tuurlijk niet beoordeclen en moet afgaan op
dè adviezen.
Daar klachten over do lectuur uit. de bi
bliotheken van de H. B S. tot den minister
kwamen was het zijn plicht die te onderzoe
ken. De minister erkent ten volle de nood
zakelijkheid van afwisseling bij inspannen-
den arbeid en die wordt ook niet afgekeurd,
maar wel sterk prikkelende lectuur.
De heer Lioftinck*verzoekt den minis
ter de leeraren van dc ambachtsscholen op
te nemen onder degtnen die recht hebben cp
pensioen.
De heer Ter laan sluit zich hierbij aan.
De Minister antwoordt dat dit nog
niet in het plan ligt, omdat de ambacht
scholen nog een wettelijke» basis missen;
hebben zij die gekregen, da.n kan een jx-n-
sosn-regcling als verlangd overwogen worden.
Do lieer Drucker vraagt in do toekomst
hooger subsidie voor de handelsschool te
Groningen en verzoekt niet to veol vast te
houden aan den eisch van provinciaal subsi
die.
Be heer Bos dringt aan op onderricht
in handelscorrespondentie op de Normaal
scholen' en de lieer Sineenge op hooger
subsidie op do vo'gendO begrooting voor do
Industrieschool te Amersfoort.
Besloten wordt ook Maandagavond zitting
te houden, en dan te behandelen Hoofdstuk
VI. Marine, waarmede dan Maandagmiddag
iè uur zal worden aangevangen.
Nadat nog verschillend© sprekers do belan
gen van ambacht- en industriescholen ja hun
district- hebben bepleit, wordt do discussie
over hoofdstuk V verdaagd tot Dinsdag 10
uur.
Berichten.
De Staatscourant van Zondag 13 en
Maandag 14 December 1903 bevat de vol
gende Koninklijke Besluiten
benoemd tot burgemeester van Gulpen M.
L. E. Hupperetz
tot ridder in de Oranje-Nassau-orde D. Eg-
gink, secretaris der gemeente Haarlemmer
meer
tot lid van dc commissie van toezicht over
het Rijksinstituut tot. liet onderzoek ter zee,
tevens plaatsvervangend gedelegeerde voor
Nederland in den te Kopenhagen gevestigden
permanenten internationalen raad voor het
onderzoek der zee dr. C Kerbert, directeur
vau het. Koninklijk Zoölogisch Genootschap
Natura Art is Magistra te Amsterdam;
tct concierge bij het departement van Wa
terstaat A. van der Hoe-k, bode bij dat de
partement
tot bode A. C'. P. Gumming, vaste knecht
bij dat departement.
Gisteren morgen woonde EL M. de
Koningin, H Dr. Gemaal, beider govolg en
genoodigdien, de godsdienstoefening bij in de
hofkapel van Het Loo, ondier gehoor van
prof. Valeton van Utrecht.
Huldeblijik voor de Koning-
i n-Moeder, Zaterdag had te Amsterdam
ten stadhuize een bijeenkomst plaats van
een veertigtal daartoe door het hoofd der
g/emeente genoodigden, ter constitueoring
van eeno commissie voor het huldeblijk aan
II. M. de Koningin-Moeder, bijt gelegenheid
van haar 25-jang verblijf hier te lande.
In het uitvoerend comité werden geko
zen mr. F. van Leeuwen, eerc-voorzitter
de heeren mr. C. J. den Tex, mr. C. D. As
ser Jr., Ea. Cuyper®, jhr. mr. W. G. Dodel,
mr. J H. van Eeghen, J. S. Meeuwsen mr.
J. C. Sehölvinck, ir. G. Vissering, dr. Th.
de Visser, A. May, E Vrugtman.
De minister van. Financiën begaf zich
Zaterdag naar Het. Loo, ter audiëntie bij
H. M. de Koningin.
D!? Staatscourant no. 292 bevat een
Kon. besluit van. den 8sten December 1903,
omtrent verveer en nederlagen van suiker
en kandij in het terrein omschreven bij art
162 der algemeene wet van 26 Augustus
1822 (Staatsblad no. 38), dat gelegen is bin
nen do provincie Overijssel, Limburg en
Noord-Brabant.
De minister van Financiën maakt aan
IxrlangfhcbbeiÜan bekend, dat gedurende de
maanden Januari, Februari cu Maart aan
staande, dagelijks. Zon- en feestdagen uit
gezonderd, ten kantore van dc betaalmeesters
iu de arrondissementen, de voldoening zal
plaats hebben der in de verschillende grcot-
boeken ingeschreven pensioenen ten laste van
den Staat, locpende over de vierde drie maan
de» van het jaar 1903.
In het gebouw van liet departement
van Justitie te s Gravonhage vergaderde
Zaterdag de commissie tot het tegengaan
van landlooperij;.
Door den minister van Koloniën is
J. L. C. Guiott gesteld ter beschikking van
den gouverneur-generaal van Nedc-rlajidscli-
Indië, om te woideu benoemd tot onderwij
zer 3e klasse bij het openbaar Europeesch
lager onderwijs daar te lande.
De nestor der Déweirber medici, dr.
P. v?j» D'clden Sen., herdacht Zaterdag ou
der de mieast treffende blijfken va.n sympatliic,
zoowel van daar als elders, den dag waarop
bijl vóór 60 jaren den doctoralen grand in
do geneeskunde aan de Rijks universiteit te
Leiden verwierf.
Te 's Gravcnhago is overicdon de heec
A. J. B Wattendorf, oud-resident, dio bij zijn
rust, na een welbesteed ambtelijk leven in
Indië met ijver zijn strijd voor de behouden
de koloniale beginselen in woord en geschrift
voortzetten.
In den ouderdom van 81 jaar is Za^
terdag te Amsterdam overleden dr. J. J. van
Toorenenbergen, oud-noogleeraar in de theo
logie aan de gemeente-universiteit aldaar.
Dr. Van Toorenenbergen deed in 1844 voor
het provinciale kerkbestuur van Gelderland
zijn proponentsexamen, deed 17 Nov 1844
te Elspe:t zijn intrede als predikant en daar
na te Vlissingen25 Jan. 1864 leidde hij
zijn ambt- als predikant n«lor. om tlaarna
van 186469 de betrokking te aanvaarden
van directeur van de Utrechtsclw» Zending--
vcreeniging; 10 Jan. 1869 deed hij weder
zijn intrcode als predikant te Rotterdam
l'jan. 1880 aanvaardde hij de betrekking
van hooglceraar aan de gemeente-universi
teit te Amsterdam, terwijl hi: ia 1892 daar
van eervol ontslagen en gepensionneerd werd.
De overledene was ridder in de orde van
den Nederlandscheu Leeuw.
In zake het ontwerp van wet op de
ziekteverzekering is door de Kamer van Ar«
