M'. 840. lertle Blad
t« Jaargang.
Zaterdag 2 Maart 1912.
BUITENLAND.
BINNENLAND.
AMERSFOORTSCH DAGBLAD
ABONNEMENTSPRIJS:
Ft 8 nuumtfon toot Amersfoort f l.OO.
Idem franco per post1.50.
Afzonderlijke nummers0.05.
Deze Courant verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feest
dagen.
Advertent iftnmededeelingen enz.gelieve Ben vóór 11 ov
's morgens by de Uitgevezs in te zenden.
Uitgevers: VALKHOFF C°.
Utrechtschestraat 1. Intercomm. Telephoonnummer 66.
PRIJS DKR ADVERTENTIËN:
Van 1—5 regels f 0.50.
Elke regol meer 0.10.
Dienstaanbiedingen en aanvragen 25 cents by vooruitbetaling.
Groote letters naar plaatsruimte
Voor handel en bedrijf bestaan zeer voordoolige bopalingon tot
liet herhaald advorteoren in dit Blad, by abonnement. Eene
circulairebevattondo de voorwaarden, wordt op aanvraag
toegezonden.
PolitUk Overdcht.
Frankrijk en het stelsel van
geheime verdragen.
De 1-ranschc Kamer zal zich «lezer dogen
opnieuw hebben int te spreken over de hui
tenlandsche politiek en ditmaal in liet bij-
I zonder over de beweerde fouten, die de oud-
minister-president Cailiaux gedurende de
f Framseli-Duiitsche onderhandelingen betref-
I lende Marokko en den Kongo zou begaan heb-
I ben. Het debat is gisteren ingezet met een
I voorspel op staatsrechterlijk gebied in den
I vorm van een voorstel tot wijziging der
I grondwet van den afgevaardigde Pion. Yol-
I geus artikel 8 der grondwet van 16 Juli 1875
I wordt over verdragen met buiten la ïwlsdho
staten door den president onderhandeld en
worden ze door hem bekrachtigd. ]>e prest -
I dent beboeft het parlement van deze ver
dragen eerst kennis te geven, wanneer bet
belang en de veiLigheid des laaiKts Ihet ver
oorloven. Verder wortlt bepaald, dat alleen
vredesverdragen, handelsverdragen, verdra
gen welke de financiën van den staat en het
"gtrdomsreohl der Fransdben in bet hin
terland betreffen, eerst rechtsgeldigheid ver-
krijgen, wanneer ze door de beide Kamers
zijn aangenomen.
De bekrachtiging van verdragen, welke den
ailsland, den ruil of de aanvaarding van ge
bied betreffen, kan slechts bij de wet
gesohaeden. Overeenkomstig den letter
van deze wet heeft de Fransohe regee
ring bij het parlement een wetsontwerp in
gediend tot goedkeuring van den gehiedsaf-
stand in den Kongo. Het Duiitsch-Franse lie
verdrag over Marokko is aan de Kongo-over-
eerikomst ah bijlage toegevoegd; het vereiscb-
te edhter als internatioaiaail verdrag geen
wettelijke bekrachtiging, wijl de tusscheu
Duitsohland en Frankrijk getroffen regelin
gen eerst tastbare consecjuentties voor de
financiën van den Fransahen staat met zich
brengen, wanneer Frankrijk best protecto
raat aanvaardt, d. w. z. wanneer 't diet pro-
tcctora als verdrag met den Sultan van Ma
rokko afsluit. Tegen deze wijze van bandelen
is in het Fransohe parlement niet in het
minst geprotesteerd. Het voorstel Pion richt
zich dan "ook niet legen de onderhandelingen
met Duitsehlanid, doch tegen de vroegere
verdragen met Frankrijk, Engeland, Spanje
en Italië over Marokko, welke gedurende de
beraadslagingen over de Maroklkaiansohe
overeenkomst in Kamer eui Senaat bekend ge
worden zijn. Van deze verdragen, welke den
grondslag van de politiek van Delcassé vor
men, is nooit aan liet parlement mededee-
ling gedaan, klaarblijkelijk wijl de verschil
lende regeeringen sinds 1904 van meening
waren, da' de -bekendmaking van deze over
eenkomsten nog niet met de belangen en de
veiligheid van Frankrijk te vcrcenigen was.
De commissie uit den Senaat is over deze
geheime verdragen vertoornd geworden, om
dat Delcassé daarin afstand moet heb
ben gedaan van belangrijke aanspraken
van Frankrijk in Marokko en in haar
toorn ging ze zoo ver, dat ze in haar
officieel rapport over de Duitsdh-Fran-
schc overeenkomst hare afkeuring uit
sprak over zulk een stelsel van geheime ver
dragen. De afgevaardigde Piou verlang
de nu niets anders dan de pracLisohe toe
passing van <le slotola.us.ule van het commis
soriaal rapport. Hij noodigde de Kamer uit
zich jn dien geest uit te spreken, dat een
herziening van art. 8 van de wet van 1875
noodzakelijk is. De minister-president Poiil
ea ré, die, vóór hij minister van buitenland-
eche zaken werd, als rapporteur der com
missie eveneens de practijk der geheime ver
dragen veroordeelde, had zich thans uit te
spreken over hel voorstel-Piou. Uit de tele
grammen in dit nummer blijkt dat de mi
nister-president er niets voor voelt. Het ge-
val wil ook dat de afgevaardigde Piou zelf
ZaCh eenigszins in de verlegenheid bevindt
ter aanzien van datgene, wat hij voor de be
staande bepalingen in de pkaarts wil ge
ven. Hij geeft toe, dat niet alle verdra
gen onmiddellijk kunnen openbaar gemaakt
worden en hij dringt daarom bij de motivee
ring van zijn voorstel op herziening der
grondwet aan in «lien zin, dat Kamer en Se
naat in elke wetgevende periode een uit zes
Kamerleden en drie Senatoren bestaande»
raad zullen benoemen, die den president der
republiek over internationale onderhandelin
gen en over de afsluiting van verdragen zal
hebben voor te lichten. Deze raad zou het
recht hebben zich in bepaalde gevallen tegen
<lc bekrachtiging van een verdrag te verzcl-
ten. Over dit voorstel van den afgevaardigde
Piou zou te discussieeren vatten in een land,
dat geen parlementaire regeering bezit, doch
in Frankri,^ onderhandelt niet de president
der republiek alleen. Voor iedere regeerings-
daad heeft hij de toestemming van den mi
nisterraad noodig en 't ministerie zelf vormt
in werkelijkheid een raad van senatoren en
kamerleden, welke liet bijzondere vertrouwen
vr het parlement behooren te genieten. Het
zov dus geheel met den geest der Fransohe
grondwet onvereenigbant zijn om naast «le
regeering met haar ministers, die voor de
daden van den president der republiek aan
h parlement verantwoording schuldig zijn,
oog een parlementaire commissie van toezicht
op de huitenlandsche politiek in het leven te
re epen Het voorstel van Piou heeft ro d
opzicht dan ook niet veel uitgewerkt. Mm
verwacht echter, dat 't het uitgangspunt, za'.
zijn voor een retrosprectief debat over de
i- ransrh-Duibche onderhandelingen, waarbij
speciaal Cailiaux 't een en ander te vertel
len zal hebben om zich te verdedigen tegen
de crit.ick, welke op zijn staatkunde is uit
geoefend. Vanzelf wordt deze rede met ge
spannen nieuwsgierigheid tegemoet gezien.
Italië en Turkija.
Over hel gevecht bij de inneming van
Marghcb worden door de Agenzia Siefani
de volgende bijzonderheden medegedeeld: Op
den 27. Februari om G uur 's morgens rukten
de Italianen in drie kolon-nen met infante-
rie-machinegeweren, berggeschut en pio
niers van Homs op Margheh aan De mid
delste hoofdkolonne moest Marghcb in het
front aanvallen, de reclïtsche colonne moest
haar flank dekken en <lc linksche colonne
moest tegen het oostelijk deel van Marghcb
oprukken, om de linkerflank der ihoofdco-
lonnc te beschermen, en, voor het geval zulks
noodig was, de middelste bij den aanval te
ondersteunen. Drie batterijen bleven in Iloms
achter, gereed om bij den tocht medewer
king te vcrlcenen. De drié colonnes rukten
in zoo groote ortle en stille voorwaarts, dat
ze bijna aan den voet van de hoogte Marg
hcb waren aangekomen, zonder dat de
vijand wakker werd. Toen vielen zij den ver
rasten vijand aan, welke onder het bevel
silond van een Turkschen kapitein^m een
invloedrijken Arabischen sjeik. De Turken
•n Arabieren boden een wanhopigen tegen
stand, doch het gelukte hen niet om tegen
over den forschen aanval der Italianen, die
onmiddellijk met de bajonet optraden en
hel grootste deel der verdedigers doodden,
stand te houden. De Turksche en de Arabi
sche bevelhebber sneuvelden,door bajonet
steken doorboord. Op deze manier viel Marg
hcb om kwart voor achten geheel in han
den van de Italianen, welke op de hoogte
een vaste positie innamen. Tegen half tien
keerde de vijand met versterkte krachten
terug. Tegen half drie 's middags was dc
aanval op het hevigst. Omstreeks dezen tijd
waren talrijke Turksch-Arabische troepen
uit Slitcn, waar ze zich wegens een drei
gende landing der Italianen hadden saam-
getrokken, aangekomen, zoodal de vijand
ruim 5000 man in het veld 'had. De ftaliaanr
sche troepen openden echter over het gc-
heele front een moorddadig vuur, vooral de
machinegeweren hielden een duchtige oprui
ming onder dc Arabieren. De Italiaansche
artillerie wachtte den vijand op, totdat deze
op korten afstand was en bracht hem ver
volgens groote verliezen toe. Zoo gelukte het
ten slotte den hcftï'gen aanval der sterke
Arabische strijdmacht af te slaan. Om 3 uur
begon de strijd te verslappen, die laat in
dei) nacht eerst ophield. Of schoon dc vijand
vooals gewoonlijk zijn dooden, gewonden en
wapens medenam, was niettemin bijna het
geheelc dal ten zuiden van Margheh bezaaid
met lijken en mei weggeworpen wapens, die
tegen den avond door de Italianen werden
bijeengezameld. Ondanks het langdurige ver
bitterde gevecht hadden dc Italianen nog
vóór zonsondergang bruikbare verdedigings
werken opgericht en hunne munitie, levens
middelen en watervoorraad vernieuwd. Ook
werd veel geschut in de versterkte stelling
opgesteld.
De Italianen hadden 14 dooden, waaron
der 2 officieren, en 100 gewonden, waaron
der 11 officieren. G1 gewonden zijn reeds in
Tripoli aangekomen en aan boord van het
hospitaalsdiip Regina. d'Italia opgenomen
Generaal Cancva heeft den troepen zijn er
kentelijkheid betuigd voor hun flink optre
den.
Wat de verl ezen der Turken aangaat,- de
Agenzia Stefani schat «leze op vijfhonderd
dooden en een zeer groot aantal gewonden.
Dc zich in het Turksche hoofdkwartier in
Azia bevindende correspondenten van den
l'emps geeft echter een heel wat lager cijfer
op, nl. 30 dooden en 80 gewonden, terwijl
olgens hein de Italianen alleen reeds meer
dan 300 man aan dooden hadden.
Over het gevecht zelf treffen wij van de
hand van dezen correspondent een beknopt
bericht aan, dat aklus'luidt: De Italianen, die
ongeveer 10.000 man versterkingen hadden
gekregen, ondernamen een aanval en bezei
len de hoogte van Marghcb. De Turksch-
Aziatische strijdkrachten verdreven door een
bajonetaanval de Italianen uit hunne positie
(waarvan de Agenzia Stefani niets meldt.
Red.) doch moesten wegens hel vuren van
hel Italiaansche veld- en marinegeschut den
terugtocht aannemen, waarop de Italianen
de heuvel van Margheh opnieuw bezetten.
Rome, 1 Maart. Een telegram uit Sofia
verzekert, dal de Ottomaansche regeering
aan de valis in de betrokken provincies last
heeft gegeven nabij de speciaal door Italia
nen bezette steden concentratiekampen in
gereedheid te brengen, waar op het ge-
wenschtc oogenblik de Italianen kunnen wor
den opgesloten zonder onderscheid van ge
slacht cn leeftijd.
De Bcrbjneche correspondent der Frank
furter Zeitung, wiens correspondenties nog nl
eens een officieus tintje plegen te hebben
schrijft, na er op gewezen te hebben dat
Duitschland en Oostenrijk-Hongarijo inder
tijd d'e eerste mogendheden zajm geweest die
in het Russische voorstel van Sasonow heb
ben toegestemd, het volgende: ,,De hij hel
bekende standpunt der beide oorlogvoerende
partijen zeer moeilijke en, wat men zich bij
voorbaat niet verhelen mag, direct al wei
nig kans biedende poging tot een bemidde
ling behoort mei alle voorzichtigheid te wor
den ondernomen en daartoe behoort vóór
allss dat iedere schijn van pressie op den
aangevallen en tol dusver in het nadeel zijn-
den staat, gelijk Turkije is, vermeden
wordt.
De poging bes'aa' in de allereerste plaats
daarin, te vernemen, of en onder welke voor
waarden, de oorlogvoerende partijen bereid
zouden zijn vredesonderhandelingen aan Ie
knoopen. Deze vraag moet he' eerst tot Ita
lië gericht worden wan' het heeft den oor
log begonnen, beschouwt zich als overwin
naar en heeft zelfs bij de wet Tripoli gean
nexeerd, zoodait men liet 4hans, zonder het
te krenken, kan vragen wat het denkt
aan te bieden om aan den oorlogstoe
stand met Turkije een eindé te maken.
Eerst wanneer er antwoord van Italië
is aangekomen en men dus Turkije wat
aan kan bieden, zal men hier stappen
kunnen déen cn pogen op grond van hetgeen
Italië aanhijedt verder te onderhandelen.
Voorloopig kan men zeggen, dat te oordee-
len naar de wij-ze waarop het tot dusver op
getreden is en dc annexatie heeft bewerk
stelligd, niet datgene zal aanbieden wat
Turkije tot (Dusver als voorwaarde voor het
sluiten van den vrede heeft beschouwd. Het
is zeer dc vraag of dc omstandigheden In
Turkije zich zoo hebben ontwikkeld, dat men
co- voor te vinden zal zijn ma t e r i e e 1 e
schadevergoeding aan te nemen voor hel ver
lies der laatste Turksche provincies in Afri-
ke. In ieder geval hebben de mogendheden
voor dc eerste imaal hunne tenugthoudend-
lieid afgelegd en zijn ze met een bemidde
lingspoging begonnen".
Duitschland,
Boe h u m, 1 M a a r t. Hot bestuur van den
Mijnwcrkcrsbond heeft, ihet volgende manifest
geriaht tot de Duitsdie mijnwerkers:
,,De 800,000 stakende Erxgelsohe mijnwer
kers verlangen van de Duitschc mijnwerkers
geen sympathie-staking. Daarentegen ver
wachten Wij van de mijnwerkers van Duilsch-
ü.nd, dat zij althans gedurende den duur der
Engelschc aigemeeue staking alle overwerk
zu'tcn weigeren te verrichten.
lu legen Zondag belegde talrijke vergade
ringen zullen de sprekers het noodige over
<lcn huidigen stand oneer toonbeweging me
den celen.
Verdere stappen zuilen worden gedaan
zoodra wij antwoord hebben ontvangen van
dc mijnbezitters op onze eischen of wanneer
«Ie. vastgestelde termijn van 5 Maart a.s. zal
zijn verstreken."
Luxemburg.
I.uxcmburg, 1 Maart. Het stoffelijk
overschot van wijlen den groothertog van
Lugemburg is heden met groote praal van
het kasteel Berg naar Luxemburg overge
bracht.
Frankrijk.
P a rij s, 1 Maar t. De Kamer behandel
de de motie-Piou, waarin de herziening
wordt voorgesteld van het grondwetsartikel,
waarbij den president van de republiek het
recht wordt verleend om, gedekt door de
ministerieele verantwoordelijkheid, over ver
hagen te onderhandelen cn verdragen te
siuiten met huitenlandsche mogendheden.
Minister-president Poincaré verzocht de
Kamer dit \oorstel te verworpen. De be
hoefte aan zulk een grondwetsherziening
doet zich niet gevoelen. Men behoort niet te
vergeten, dat de grondwet Frankrijk in staat
stelt de ondervonden rampen te boven 'te ko
men.
De regeering weigert beslist de pre
rogatieven van het hoofd van den staat
te verminderen. Poincaré gaf opnieuw
de verzekering, dat hij de traktaten
zooveel mogelijk aan de goedkeuring der
Kamer zou onderwerpen. Ieder verdrag
heeft eerst wezenlijke kracht door de goed
keuring der volken; dat geldt zoowel voor
hel verbond met Rusland als voor de en
tente cordiale.
De regeering zal het als haren plicht blij
ven beschouwen bij haar diplomatieke han
delingen rekening te 'houden roet dc wen-
schcn van het land en het parlement.
De motie-Piou werd verworpen met 372
stemmen tegen 146.
De Kamer ging daarna over tot behande
ling van de interpellaties over de huitenland
sche politiek.
De behandeling dezer interpellaties is
verdaagd 'lot Vrijdag a.s.
Het verzoek om urgentie voor een voorstel
tot herziening van de grondwet van 1875, met
het doel de bevoegdheden van den Senaat te
verminderen, opdat deze de aanneming vare
sociale wetten niet meer zal kunnen vertra
gen, werd verworpen met 399 tegen 98 stem
men.
Engeland.
Londen, 1 Maart. Een beambte van
«len mijnwerkersbond in Zuid-Waks ver
klaarde, dat de staking tegen het einde der
volgende week zal geëindigd zijn en dat «1
onderhandelingen een voor de mijnwerkers
bevredigend resultaat zullen hebben.
L o ii «I e n 1 M aart. Op «le heden te Lom
«len gehouden vergadering van den mijnwer-
kersbond werd mei algemeenc stemmen beslo
ten de. kwestie van het personeeie minimum
loon te verwijzen naar een uitvoerend comité
met volledige machtiging om de onderhande
lingen voort te zetten en zoo noodig een con
ferentie bijeen le roepen.
J. on (ten, 1 Maart Na «en vergade
ring van de afgevaardigden van den mijn-
werkersbond begaf bet raadgevend comité
van den bond zich naar het ministerie van
buitenlandsche zaken, teneinde nut Asquith
te confcreeren. Dc patroons hielden zich
nabij het Foreign Office in gereedheid voor
het geval inen hen wilde raadplegen.
Londen, I Maart. Aan hel einde van
de zitting van het Lagerhuis verklaarde dc
erstc minister Asquith, «lal de regeering heden
wederom had geconfereerd met vertegenwoor
digers van de mijneigenaars en van dc ar
beiders.
Uet resultaat van <lc onderhandelingen ge
durende de afgeloopen week blijkt te zijn ge
weest, dal de eigenaars van ongeveer alle
kolenmijnen in Eugeland dc voorstellen der
regeering hebben aangenomen. Die van Zuid-
Wales «*n Schotland echter hebben ze van de
hand gewezen oj> grond, dat zij gebonden zijn
duur de beslaande overeenkomsten.
De vertegenwoordigers der mijnwerkers
Itebbeu de voorstellen niet aangenomen, om
dat zij niet geneigd zijn over het minimum
tarief, vastgesteld op de conferentie van «len
niijnwerkersbond up 2 Februari, te onder
handelen met de mijneigenaars of dit tarief
aan eenigerlei herziening te onderwerpen.
Onder deze omstandigheden voelde men
dat het op het oogenblik tot niets zou dienen
de onderhandelingen voort te zetten. Asquith
voegde hieraan toe, «lat hij hoopte in staat
te zijn Maandag nadere cn volledigere mede
deelingen le kunnen doen.
Londen, 1 Maart- H eden namiddag
hielden <le suffragettes een betooging, hefti
ger dan ooit sinds het begin der beweging,
'troepen vrouwen trokken door Whitehall
Piccadilly, Hayinarket, Bondsircet. cn an
dere straten in Westend, en wierpen daar
bij massa's de ruiten van een groot aantal
winkels in
Ecnige vrouwen liepen Downingstreet in
cn verbrijzelden de ruiten van de woning
van Asquith cn de regeringsgebouwen.
Tot nu toe zijn zestig suffragettes in hech
tenis genomen, waaronder mevr. Pankhurst,
de bekende leidster der suffragettes.
Een vrouw schoot met een revolver door
het venster van het ministerie van koloniën,
welk venster daardoor vernield werd.
Dc suffragettes deden een nieuwen aanval
in iRogentstreet, waar zij vele ruiten inwier
pen. Alleen in Regentstrect doen ongeveer 50
agenten dienst. Onder de winkeliers hcerscht
ontsteltenis.
Denemarken.
K open hagen, 1 Maar t. De gewezen
minister-president graaf Holstein is heden
middag te Ledreborg overleden.
Italië.
R ome, 1 Maar t. De Kamer heelt alle
artikelen van het wetsontwerp op het mono
polie van levensverzekeringen aangenomen.
Marokko.
P a r ij s, 2 M a*a r t. De Matin vermeldt
ondeï voorbehoud een telegram uit Oedfijda,
dal in den naclil van Zaterdag op Zondag j 1.
het kamp le Taourirt is aangevallen door Ma
rokkanen, die werden teruggeworpen. Bij 6e
I Ya iischen werden twee -tirailleurs gedood en
0 inboorlingen gewond.
Perzië-
Naar men gelooft zijn de onderhandelin
gen met den vroegeren sjah luire afsluiting
nabij. Er zal hem een jaarlijksch penstoen
van 75,000 tomans en een afzonderlijke eom
van 70,000 tomans worden toegedaan, met
welke laatste hij zijn partijgangers betalen
moet. Dit bedrag wordt hem in jaarlijksche
termijnen van 10,000 tomans van zijn pen
sioen afgehouden. Met Salah ed Dauleh is
geen overeenkomst tot stand gekomen. Hij
heeft Kermansjah weer ingenomen en is nu
in opmarBch naar Hamadan. Volgens offi-
cieele berichten is dc toestand in Mesjed ©n
omgeving beklagenswaard. De aanhangers
van den vroegeren sjah schijnen den toe
stand volkomen te beheerschcn.
China.
Kanton, 1 Maart. De voorloopige rc-
igeering heeft niet den eersten termijn betaald
van de rente op 28 Februari verschuldigd
van de l«H?ning van 5 millioen dollars, welke
dc ex-onderkoning van Kwantoeng op 6 Sep
tember heeft aangegaan roet dc Hongkong-
Sja/ighai-buuk, de Dcutsch-A&iatische bank
ere de Bnnque d'Indochinc.
P e k i n g, 1 M a a r t. Om zeven uur gis
terenavond duurden de schermutselingen
dc plundering nog voort. In de voorste
den braken overal branden uit. De schade
wordt geschat op 3 millioen pond sterling.
Zuid-Amerika.
Buenos Aires, 1 M a a r t. De bladen
bevatten telegrammen uit Asuncion, waarin
wordt medegedeeld, dat Rojas, de president
der republiek, gevangen is genomen door
leden van party van Colorado en verplicht
werd zijn ontslag in te dienen. Het Congres
heeft dit ontslag aangenomen en Pedro Pena
tot voorloopig president benoemd.
Kameroverzicht
Tweede Kauier.
De heer Ketelaar (V. D.) besprak Vrij
dag het Bouwwetteke, «lat hij laakt als een
poging om subsidie voor de bijzondere
school te krijgen, zonder behoorlijke waar
borgen voor het onderwijs. Hij wijst hierbij
op minister Heemskerks uitgesproken af
keer tegen liet openbaar onderwijs en op de
waarschuwingen van christelijke zijde betref
fende lichtvaardige oprichting van nieuwe
bijzondere scholen en het hengelen naar
subsidies. Waar blijft dc offervaardigheid?
Spr. voelt meer voor bijdragen overeenkom
stig de taxatiewaarde of voor steun tot een
zeker maximum, waar men onder kan blij
ven als er bijdragen van elders inkomen voor
de school, liet rijk geeft nu al meer per
leerling aan het bijzonder onderwijs dan
aan het openbaar onderwijs. Klachten over
achteruitzetting van het eerste gaan dus niet
op. Spr. verwijl den minister niets voor do
verbetering van het lager onderwijs te doen.
Alleen de rechtschc kiezers zullen dankbaar
zijn voor de uitbreiding van liet getal chris
telijke scholen.
De heer Van der M o 1 c n (A. R.) meent,
dat het ter linkerzijde ondanks vroegere
verklaringen gaat tegen de subsidieerlng van
het bijzonder onderwijs. Men vindt daar dat
het nu uit moest zijn. Ook ua het Bouwwctje
zal het echter nog niet uit zijn: er moei een
betere grondslag voor do subsidieregeling
gevonden worden. Spr. zegt, dat de offer
vaardigheid rechts toeneemt, doch zij kan
niet alles betalen voor de bijzondere school,
welke door 4/n van de kinderen in Neder
land wordt bezocht. Spr. wijsit er nog op,
dut liet bijzonder onderwijs van 1860—1909
een besparing van 178 millioen gaf voor het
openbaar onderwijs. Als inen voor de vrije
school ijvert, mag dat bij de bestaande ge
talsverhoudingen dCr leerlingen geen ver
brokkeling van het onderwijs heeten.
Spr. wil ook geen verbrokkeling van hel
onderwijs in kleine bijz. scholen, maar hij
wil ook niet, dat anderen zullen bepalen,
waar behoefte bestaat aan bijzonder onder
wijs. Spr. wraakt de berekening van de kos
ten van het bijzonder onderwijs per leer
ling. De christelijke school wordt niet be
voordeeld. Spr. stelt er een eer in „beroeps-
subsidiejager" te zijn, omdat hij gesproten
is uit een geslacht, dat den 80-jarigcn oorlog
meemaakte.
De heer Bos (V.-D.) richt zijn bezwaren
niet tegen de kosten, maar tegen het feit,
dat dit ontwerp ons volksonderwijs niet ver
der brengt, liet wetje is een inbreuk op oen
bestaand stelsel. Spr. vraagt ,of de bijzondere
scholen nu reeds voldoende leerkrachten
hebben. Het onderwijs vraagt zooveel verbe
teringen, terwijl voor dit ontwerp geen re
den is. Als de min. het onderwijs in zijn
geheel vooruitbracht, zou spr. zich niet te
gen een voordeeltje voor het bijzondere on
derwijs verzetten, nu wel. Spr. vreest, dat
di tvoordeel ten koste van het openbaar on
derwijs zal blijven wenken.
De heer van Wijnbergen (R.-K.) ver
dedigt het ontwerp als een middel om vrij
heid aan het onderwijs te brengen. Hij ver
wijt de linkerzijde, dat zij ondanks hare ver
zekering van het tegendeel de subsidicoring
van het bijzonder onderwijs steeds bemoei
lijkt De offervaa'rdigheid der rechterzijde
vermindert niet en de klachten over onvol
doende leerkrachten mag men niet genera
liseeren. Dit ontwerp is oen bescheiden stap
voor de gelijkmaking van hrt onderwijs.
Waarom zou men geen subsidie aannemen,
waar de liberalen, die genoeg krijgen van de
openbare school, ook subsidie aannemen?
Spr. bestrijdt het amendement ,dat kwan
suis gelijkstelling van het openbaar onder
wijs wil, (amendement-Ter Laan-Ketelaar-
Smccnge) door de klachten oa. over ver
brokkeling van het onderwijs, dc onvoldoen
de waarborgen der bijzondere scholen en do
snlarieering van de kloosterlingen ongegrond
te noemen.
De heer Oosterbaan (A.-R.) verdedigt
het ontwerp, dat ook zeer gewcnscht wordt
door den christclijken arbeider en door oen
christelijikcn onderwijzer.
Dc heer Tydeman (V-L.) betoogt, dat
de kwestie, hoeveel het bijzonder onderwijs
zal krijgen, is g«ïworden een kwestie van
macht. Dc rechterzijde moet maar zeggen,
hoeveel het wezen meet. Spr. meent echter,
dat het hijzonder onderwijs reeds royaal ge
noeg is behandeld.
De heer de Savornin Lohman
(C.-H.), hoewel niet zeer verblijd door dit
