Van den Bak op den Tak.
Waar voor enkele weken nog militaire
commando's klonken, zullen over een paar
dagen uitroepen vntn verrassing en bewon
dering worden gehoord; waar voor kort nog
ruiters in galop rondrenden, staan nu brooze,
onilzaglijke kostbaarheden on kunstwerken
omsluitende, glazen vitrines.
Door de Inrijpoort binnenlredemle, be\ indt
nten zich vn een klein door zwaar asbesl ai-
gesloten vcstibuultje, dat toegang geelt tot
tde g 1-00te expositiezaal. In deze is een vloer
gelegd van tegels, terwijl de zijwanden ge
heel met asbestpiaten zijn bekleed en hel
uitgestrekte dak met de groote lichtramen
door een brandvrij velum aan het oog ts ont
trokken. 1 Is Is er zeer licht en reeds onmid
dellijk krijgt men er door de friscliheid een
aangenomen indruk.
Slaando aan den ingang ziet men op den
achtergrond een katholiek ohoor gebouwd,
v/aarueveu een protestanlscb kerkje en cene
kleine synagoge. Eigenlijk zijn het zaïltjes
op zich zelf, waarin tal van merkwaardig
heden te bewonderen vallen. In de midden
gang. die er heen leidt, staan ccnigc graotc
oude kunstwerken: een koperen lezenaar uit
een kerk te Venray, de oud-koperen doop
vont ruit de kathedraal te Breda, de beroem
de geelkoperen, met prachlig beeldwerk, uit
de SI. Jan te Den Bosch en die uit Yenlo.
mede ecu mooi stuk, datcerende uit hol jaar
1629. Iu de hoogte boven deze middengang
hangen eeiugc antieke Mariana (Madonna
beelden) en een aanlal koperen lichtkronen
Het katholieke choor is algeslolen door
een koorhek uit de Bossche kathedraal,
waarhoven een groot kruisbeeld hangt. In het
choor vallen te bewonderen het beroemde
altaar uit hot kasteel van Iieeswijk, dal in
dertijd voor de Bossche kathedraal is aan
gekocht, een zeer merkwaardige koperen
lichtkroon en ecnige gebeeldhouwde koor
banken, terwijl langs den muur is aangebracht
een te Zevenaar gevonden geëmailleerd ko
peren gedenkplaat, waarvan door de coin-
mis-ie te Emmerik de bijhetooorende slecn
teruggevonden, zoodat deze hier in den
oorspromkelijiken toestand aanwezig is. O.a.
ragen we hier nog een Mariabeeld door den
heer Jan Brom te Utrecht afgestaan.
In het protcstanlsche kerkje vormt vooral
hot kostbare zilveren vaatwerk o.a de
avondinaalbekcrs en wijnkannen, In gebruik
bij don hervormden an den Lutherschen
«eredienst een der belangrijkste inzendin
gen. Drachtig is de zilveren, rijk gedreven,
avondmaalschotel van ruim een halve meter
middellijn, uil de Ned. Herv. kerk te Moor
drecht, een zeldzaam kunstwerk uit omstreeks
hel begin der 17e eeuw. Ook de kope
ren lezenaars en de verschillende psalm
en gezangenhorden, die langs de wanden
zijn aangebracht, behooren tot ue beziens
waardigheden dezer protestantsche atdce-
liug, waarvoor, naar men weet, ook Ui recht
heell bijgedragen iin den vorm van de twee
gilde 1)01 (ion uil de Buurkerk, welke in ons
nummer van 30 April zijn heschrevpn. Of
schoon dc doopvonten in de hervormde ker
ken uit den aard der zaak, wat kunstige be
werking betreft, stiefmoederlijk werden be
handeld, zco vallen toch nog een paar fi aaie
doopvonten uit de hervormde kerken te ill c-
da en Chaam aan te wijzen.
De israëlietische synagoge, links van het
katholieke choor, is niet minder in
teressant. In liet midden ziet men een
groote Blima (katheder) met de wets
rollen, op den achtergivxnd de ark
uit dc hoofdsynagoge te Amsterdam, van
binnen met goudleer hekleed. Kostbare staan
de Machabecën- en Sabbnlh-lampen in koper
en zilver, twee antieke besnijdenisstoelen,
ouden voorhangen enz. worden hier aange
troffen, terwijl in eenige exposi-liekasten een
schat van zilver vaatwerk, synagogc-bazmu,
boeken, kaarlcnhouders enz. enz. is tentoon
gesteld.
De groolc tentoonstellingszaal is langs
de zijwanden verdeeld in kleine ka
binetjes, waar de verschillende lak
ken van kerkelijke kunst zijn ondergebracht.
In de meeste er van ziet men bovendien een
menigte van oude beelden, waaronder seer
mooie sculptuurwerken. Tal van kerken en
kerkelijke inrichtingen hebben hiervoor bij
dragen ingezonden, zoodal men zeggen kan
hier een volledig overzicht der oude scalp-
tuurkunsl te verkrijgen. Onder deze inzen
dingen zijn niet hel minst belangrijk dc eiken-
tioulon heiligenbeelden uit de roomsche kerk
te Wouw, voorts een groote zittende Petrus-
figuur uit de 15de eeuw, ingezonden uit Veu-
lo, eene merkwaardige, sterk gepolychro
meerde, Sclbdrillc, het bekende groote 16e
eeuwsch crucifix uit Neerbosch, waarin op
eene, zeldzame, schrijnend-realistische wijze
het lijden van den uitgeleerden, uitge-
mergclden Christus tot uitdrukking is ge
bracht, een GoShische kerstkribbe uit het
Aartsbisschoppelijk Museum, enz.
In dit verband mag er wel eens op gewe
zen worden, hoe tal van beeldhouwwerken
in den loop der tijden door polychromie
deerlijk zijn ontsierd Hiertegenover mag
op deze tentoonstelling gewezen wor
den op een merkwaardig Madonna
beeld uit de 15de eeuw, waarop hot oor
spronkelijke polychroom uitstekend was ge
conserveerd gebleven. Hoewel de daarop
aangebrachte kleuren eigenlijk veel feller wa
ren dan dïe welke men bij de hedendaagschc
polychromie heeft gebruikt, was de 15e euw-
sche Madonna oneindig smaakvoller wan
neer men dit adjectief ten minste op de poly
chromie van den zooveel lalercn tijd mag
toepassen. Beschamend voorbeeld voor het
nageslacht!
Een der kleinere afdcelingen is gewijd aan
kunstig ivoorsnijwerk; een ander verecnigt
eene zeer groote colleclie koperen kandcla-
bres In allerlei grootte en slijl. Men ziet er
Romaansche, Gothische, vroeg- en laat-lto-
naissance, die als 't ware de geheele geschie
denis geven van de ontwikkeling van de vor
ming van deze voorwerpen van eeredienst. Op
verschillende plaatsen treil men hovendien
groote zware koperen en zilveren slaande
kandelaars aan. Vooral kostbaar zijn die in
de afdceling der Oud-Bisschoppelijke Cleresij,
links van den ingang. Tot deze aldeeling be
hooren voorts een oud altaar met zilver taber-
Sakei (beiden uit de Utreclitschc Oud-ICa tho-
eke kerk) en een zeer groote verzameling
Van gouden en zilveren monstranzen, kelken,
pullen enz. en eene prachtige collectie kerk
gewaden. waaronder juweeltjei van broderie-
künsU
Mat den katholieken eeredienst betreft,
vindt men deze kazuifels, koorkappen etc
waaronder zcldzaam-mooie exemplaren, in
verschillende vitrines in de zaal.
O. m. Irok onze aandacht een koorkap, af
komstig van bisschop David van Bourgondië,
uit het aartsbisschoppelijk museum te Utrecht.
Dr. Jan Kalf, - een wandelende kunstnij-
verheids-cncyclopaedie, die de pers met zijne
voorlichting ten hoogste heeft verplicht,
wist ons van deze kazuifels, daimatieken
koorkappen enz. talrijke bijzonderheden té
vertellen. Eén ding werd in het bijzonder door
hem gereleveerd en verdient onder veler aan
dacht te worden gebracht, n.l.: dat door het
restaureeren dergelijke pronkstukken er niet
mooier op worden. Het restaureeren, wat
maar al te veelvuldig is geschied, is een kost
bare geschiedenis, waardoor echter noch de
feitelijke artistieke noch de handelswaarde
verhoogd worden; integendeel de oude, ongc-
restaureerde, stukken winnen het in eerstge
noemd opzicht verre.
In het geheel zijn er aan vitrines een
-6-tal van drie meter elk, terwijl met de klei
nere expositiekaslen mee het aantal op ruim
60 is te stellen. Een groot aanlal ervan, in
het bijzonder die welke ter weerszijden van de
middengang zijn opgesteld, bevatten een schat
van Roomsche kostbaarheden. Van deze zijn
wel t belangrijksl de monstranzen van goud
en Zilver of verguld zilver, van de kleinere lot
de zeer groote stukken, weder in verschillen
de vormen en stijlen, de een ai rijker dan dc
ander, zoodat men er niet op uitgekeken
komt, en waarvan cr vele zijn bezel met ontel
bare edelsteencn. Ook van de miskelken en
cibories - sommige mei prachlig emailwerk
- IS dc collectie zeer groot, 't Zijn mccrcit-
deels meesterstukken van ciseleerkunst, die
evenals dc monstranzen een duidelijk beeld
geven van de ontwikkeling der goudsmeed
kunst. Een fraai model van renaissance-drijf-
werk is o. a. dc monstrans, vervaardigd door
trnsl Jansz v. Vianen uit de Jozefskerk te
Haarlem. Een andere van Vianen met den
voornaam Paul is vertegenwoordigd met een
Ciborie, terwijl van ccn derde - Adam van
Vianen een prachtig drinkschaaltje (uit
NoH n He,7- ,'"'rk lc Rijswijk) is in de
Ncd Ilcry. afdceling. Behalve deze kostbare
stukken ziet men in de vitrines nog ontelbare
andere voorwerpen van cercdicnsl, als daar
zijn; wierookvaten, waarbij er een is, die,
wal zelden voorkomt, een copie is van ccne
leekening, namelijk van den bekenden Marlin
bchongauer, wierookschcepjes, gedreven zil
veren en andere ampullen en schalen voor de
handenwassching, leeswijzers, kandelabers
relikwieschrijnen en relikwiehouders (o. a.
een van email, een in kruisvorm in zilver uit
Breda, een in den vorm van het hoofd van
Johannes den Dcoper in koper, (uit de Euse-
huskerk te Arnhem godslampen, gegraveer
de palecnen, crucifixen, banden van Evange
lieboeken enz. enz. - in één woord eene ver
zameling zoo uniek als men wellicht nog nim
mer bijeen zag.
Een der meest merkwaardige inzendingen
op het gebied der reliquilaria en tevens op dc
geheele tentoonstelling is een Byzantijuscli
reliekdoosje uil de 11e eeuw in emaü-doi-
sonné, afkomstig uil de 0. L. Vrouwekcrk te
Maas richt. Het draagt aan de voorzijde een
afbeelding van de ontvanging; dc achterzijde
„Ij en uit de 12e touw, en toont een
afbeelding van de boodschap aan Maria. Dit
reliekdoosje is een zeldzaam artistiek en pre
cieus stukje, dat wel getuigt voor het kunste-
naarschap van negen eeuwen terug!
Nog dient van de 'reliquaria genoemd te
worden, het reliekdoosje uit den tijd van Karei
den Groote, in email champlevé, evenwel niet
van smeltverf doch van glas, z.g. vcrote-
r i e. Verder het reliquie-kastje van Thomas
van Canterbury uit het aartbisschoppelijk
museum te Utrecht.
Ten slotte dienen we nog te vermelden de
bisschopsmijters, waarvan die van den bis
schop van Den Bosch (eind 16e eeuw) geheel
onder de paarlen en edelgesteenten schuil
gaat.
Nabij dc synagoge liggen in een expositie-
kast een drietal kostbare kromstaven, de zeer
gecmoiUeerde kromstaf van den Abt van Es
mond eigendom van den Bisschop van Haar-
zir"' de..,^blsst;,t van den Prelaat van Bcrne
(Heeswijk) en een kromstaf van de Oud-Bis
schoppelijke Cleresij te Deventer. In dit kastje
alleen ligt v00r eene waarde van reeds een
half milhoen!
deze nlJe,n spant de monumentale
kromstaf van den Abt van Egmond -ie
kroon Hel translucide émail wijst can
raadselachtige techniek aan. Terwijl bij email
werk de kleuren door goudplaatjes plegen ge
schelden te zijn, gaan dc kleuren hier zonder
meer in elkaar over. Nogmaals, zulk ra tech
niek is raadselachtig. De kromstaf uit Deven-
er toebehoorende aan pastoor Smit te Rot
terdam, vindt zijn oorsprong -n het door Phi
lips II gestichte bisdom Dewnter en was van
bisschop Egidius van den Bcrgh. In dezen
kromstaf valt dc overgang tusschcn Gothiek
en renaissance aan te wijzen.
Eindelijk ruslen in eene vitrine vijf Evan
geliaria. waaronder de drie van de Si. Lebul-
nus-parochie Ie Deventer, welke tot heden in
het aartsbisschoppelijk museum bewaard wer
den. De z.g. fror,taaibanden dezer Evangelie
boeken zijn ingelegd met sculptuurwerk en
edelgesteenten. Dit drietal evangclaria is voor
twee ton verzekerd!
Het meerendecl der zéér oude kunstschat-
ten op de Bossche tentoonstelling is nfkom-
slig uit het Aartsbisschoppelijk Museum te
Utrecht, uit de O. L. Vrouwe Kerk te Maas
tricht en uit de Sl. Servatiuskerk aldaar.
Thans komen wij tot de schilderkunst op
eze tentoonstelling. In verhouding tot de
an ere genres van kerkelijke kunst neemt zij
cr eene niet zoo groote plaats in. Daartegen
over staat echter, dat drie vierde er van,
naar Prof. Martin mededeelde, nog nergens
werd tentoongesteld. Men heeft, evenals bij
de kerkelijke kunstnijverheid, geen moeite
gedaan om stukken uit algemeen bezocht
woi dende rijks-musea te verkrijgen, wijl de
ze daar al aan hun doel beantwoorden, doch
hoofdzakelijk geput uit het particulier bezit.
In de* eerste plaats behoort genoemd te
worden, het door H. M. de Koningin-Moeder
ingezonden schilderij van Jan van Hemossen.
Het stelt de kruisdraging voor en is niet al
leen coloristisch belangrijk, doch ook wat de
«xpressle betreft, nl. in het contrast Hat «j*
bestaat tusschen de gelaatsuitdrukking van
den gemarleldcn Jezus en dc dc satanische
van de, in de marteling een wellustig beha
gen scheppende, krijgsknechten. Een ander
belangwekkend schilderij is de kruisafne
ming van Cornclis Engclbreghtsz, den leer
meester van Lucas van Leiden. Dit schilderij
is afgestaan door den Parijschcn kunsthan
delaar Kleinbcrgcr. Verder treffen wc nog
de volgende vermaarde schilders aan: Anto
nio Moro met een triptiek, voorstellende Ma
ria en de zeven smarten; Jacob Corncliszvan
Oostsanen met een Sclbdritt, of beter op z'n
Hollandsch gezegd: een Maria te drieën (An
na die Maria met het kind draagt), Pieler
Aartszen met de vier Engelen (toebehoorende
aan het St. Elisabeths-weeshuis tc Culem-
borg). Deze Pietcr Aarlszcn, van wien het pu
bliek hier te lande alleen den Eierdans kent
uil het Rijksmuseum, heeft een buitengewone
rol gespeeld waar het geldt de meer wereld-
sche uitbeelding van de tafercelen uit het
leven van Jezus, die de tweede helft der 16e
eeuw onderscheidt van de 15e en waarin liet
ontluikende Protestantisme dezer landen
reeds merkbaar was. Prof. Martin vertoonde
ons een van Aartszen's passie-lafereelen,
Woensdagmorgen kersversch gearriveerd uit
de Engelsche collectie, welks eigenaar niet
eens wist, dat het stuk van Aarlszen was. Be
langrijker intusschen dan dit stuk, dat een
opfrisschendc restauratie hard noodig heeft
en dan ook zal ondergaan, was een tweede
schilderij van Aartszen, voorstellende Chris
tus aan het volk vertoond, dat in coloriel en
compositie zeer levendig aandeed.
Een der belangrijkste schilderijen is een
kruisdraging van Jan van Scorel, die blijkens
het onderschrift op dc lijst heelhuids is ge
red uit den beeldenstorm, en nu op het Am-
sterdamsch Begijnhof vertoeft. Het ge
beurde tijdens den beeldenstorm meer dan
eens, dat een beeldstormer liever dan een
Roomsch schilderij kapot-, cr geld voor
maakte en het aldus overgaf in de han
den van een liefhebberdie op deze
wijize een kunstwerk van een wissen on
dergang wist te redden. Zoo zal het
ook gegaan zijn met 't bovengenoemde schil
derij van den vermaarden Utrcchtschen
meester, dat vooral van belang is om de dra
matiek van uitdrukking in blik en houding
der familieleden van Jezus, en de uiteenloo-
pende wijze waarop Jan van Scorel de uit
werking van eenzelfde gebeuren op verschil
lende karakters heeft verzinnebeeld. Een
tweede Jan van Scorel is een triptiek, dat toe
behoort aan de familie Stoop te Dordrecht,
liet middenluik stelt voor de vlucht naar
Egypte, de zijluiken zonen en dochters uit het
geslacht Stoop, beschermd door respectieve
heiligen.
We moeten ons beperken. Nog even stippen
we aan een Lihysche Sibylle in den trant
van Petrus Christus, twee bcwecningen van
Christus in den trant van Rogier v. d. Weij-
den, een stukje „Maria haar kind voerende",
dat wordt toegeschreven aan Dirk Bouts, een
Picta van Benson, door dr. Bredius afgestaan
uit het MauritsJiuiseen portret van Paulus
Merula uit het Merula-wecshuis te Brielle
door een onbekenden meester, een verzoe
king van den II. Antonius uit de Tielsche
Oudheidkamer, een portret van Nicolaes Can-
nius, die een tijdlang secretaris van Eras
mus was, dato anno 1534, en eindelijk twee
tot dusver onbekende schilderijen, Petrus en
Paulus voorstellende, uit de kerk te Roelof-
Arendsveen.
De commissie voor de schilderijenafdee-
ling heeft de meest merkwaardige doeken
van Nederlandsche meesters, welke zij op
haar rondreis zag, uitgekozen, en heeft
zich daarbij het jaar 1600 lot grens gesteld.
De collectie, welke zoodoende is bijeenge
bracht, is daardoor, zooals reeds gezegd, niet
al te groot roch zeer interessant. Onder hen,
die bereidwillig kunstschatten Ier expositie af
stonden, behooren o.a. nog genoemd tc wor
den mevr. Van Lanschot en Willem Mengel
berg.
Summa summarum mag de conclusie ge
trokken worden, dat de uitgebrei ie com
missie, welke zich voor de 's Hertogenbossche
tentoonstelling heeft gevormd, een nationaal
werk heeft tot stand gebracht, waarop het
met trots mag terugzien en dat het voor het
kunstlievende publiek in het algemeen en voor
belangstellenden in kerkelijke kunst in het
bizonder alleszins de moeite loont om deze
expositie te bezoeken. E-
GEMEENTE AMERSFOORT.
Opgave van personen, die zich in de Gemeente
hebben gevestigd van den 28. Mei 1913
tot en met den 3. Juni 1913.
Steven Hopman, Kreupelslraat C 11, van Aduts-
foor-l le Kazernestraat 15.
Gerrarda Lubcrta van Heerde, Pietor Bothstrant
I 2. vaü Infant-erickazerne IV.
Marinas GUjam, Molenstraat E 4, van Baarn.
Louisa Johanna Vrugt, geb. v. d. Vlia, Borstraat
G 1. van Zulphen.
Johannes Jacobus Gerardus Albert Leyendekker»,
Kruiskamp H 73, van 's-Gravenhage.
Dieuwke Hartjen®. Job. v. Oldenb.-laan G 12, van
Gorinchem.
Woutera Hendrika Jacoba van Batenburg. Joh. v.
0!dcnb.-laan G 12, van Gorinchem.
Margjc "Westerbeek, Appelmarkt F 10, van Zuid-
wolde.
Roofje van Gelder. Stationstraat G 15, van Am
sterdam.
Martje Holland, Bergstraat G 2, van Leusacn.
Antonius Ilendrikus van Bekkum, Bolderstraat D
29. van Oldenzanl.
Gerritje van der Worp, Bergstrat G 41, van Am
sterdam.
Hendrik Willem Collec, Paulus Buyslaan G 2,
van Rijndfcburg.
Abraham van Eeden, Schnvmelpennin«k>!raat H
37. van Aalt-en.
Ant-je Schouw. 'Muurhuizen F 127. van Enkhuizen.
Maria I-oman, Langestroat F 60, van Amsterdam
(R. G. D. B.)
Diecemer van de Veen. Laag', weg 11 4, van
Bodegraveu.
Hariétte Storm van 's-Gravensaudc, St. Andries-
strnab B 15, van VGravenhage.
Petrus AdnaiHis van der Zwaan, Utreoht&chestraat
E 28, van Ouder-Amstel.
Dominucua Berg, Utrechtscbeslraat E 28, van
Ouder-Ametcl.
Elisabeth Pothoven, Ragen toseelaan G 2, tod Nij-
keriu
Wilhelmiiia Hendriks, Utrechtscheweg G 92, van
Utrecht (R. C. D. B.)
Isttuc Werkendam. Lnngestraal B 98.
Johannes Frmiciscus Gruoto Wolthaar, Wcverhngel
D 35, van InfaiUenetazerne.
Jautje Bakem.'i, Woestijgerxveg G 67, van Zulphen.
Maria Petionella Koelman, Woestijgerweg G 67,
van. Zulphen.
Willem Rijnders, Weltevreden G 7. van Utreoht.
Bcrta Westerhuis, Weltevreden G 7, van Wou
denberg.
Johannes Philippus van Nus, Amhemscheweg
l 130. van Utreehc.
Opgave van personen, die de Gemeente hebben
verlaten van den 23. Mei 1913 tot en
met den 3. Juni 1913.
Hendrikje van den Hock, Krui«kamp H 86, naar
Wcesp.
Loins Francis Thcodoor Vogel, PauVu® Bnyglaan
G 3, naar -Amsterdam.
Maria Fikke, Paulus Buyslaan G 3, naar Amster
dam (R. C. D. B.)
CornelU Hendrikus Ramsclaar, Bloemend, straat
D 16. naar Naarden.
Hendrina Sophia Gerard Yan Sljsen, Blaneken-
heymstrant I 7, naar Zulphen.
Wijntje Trijntje Elzenaar, Arnhemschcweg I 172,
naar Ede.
Jan Kamerbeek, Krommestraat F 10, -naar Leus
den.
Adrianus van Wageningen, Eemstraat G 25, naar
Amsterdam.
Geertje Kroon, Barchmou Wuytierslaan G 6, naar
'6-Gravenhage.
Tjerk Dirk Sigling, Arnhemschestraat A 5, naar
Breda.
Hcrmnnna Everdina Hoogevcen, Berkenweg G 6,
naar Nijkerk.
Maria Adriara Blyc-nberg, Smallepad G 2. naar
Amsterdam (R. C. D. B.)
Henricus Jacobus Weckeiislroo, Arnhemschestraat
A 5, naar Deventer.
Elisabeth Schuuring, wed. Corn. Schuuring,
Utrechtschestraat E 28, naar Arnhem.
Cornelia Maria Johanna Venvoert, Utrechtsohe-
ötraat E 28. naar Arnhem.
Jan van Beek, Kruiskamp II 57, naar Weesp.
Maria Francisca ITa mere veld, Kleine Spi E 56.
naar 's-Gravenhage (R. C. D. B.)
Willem van de Beek, Leuedcrweg H 10, naar Hil
versum.
Hans Bakker, Fherbeekstraat. 1 4, naar Luntercn.
Johanna Berg, Langstraat B 121, naar Hilversum
(R. C. D. B.)
Arend Jacoba van «ie Kan, Utrechtscheweg G 737,
naar Opladen (Duitsehland).
Johannes Hendnkus Huurdeman, Muurhuizen F
92. naar Lensden.
Hendrica Johanna van Schaik, Soestcrweg G 70,
naar Helder.
(Weekpraatje).
De Engelsche stad Chiswick was dezer dagen het
touneel van' een niet alledaagsche plechtigheidin
de gemeenlekerk liet zekere mijnheer Robcrs, één
der bekendste aannemers Yan bouwwerken aldaar,
rijn Jongsten zoon coopen. Dit is op zichzelf niets
ongewoons, maar als men weet dat mijnheer Robers
74 jaar ia en dit de 29ste gpruit is, dien hij te doop
voert, is het geval toch niet een, dat iederen dag
voorkomt. Maar Robers vindt nog rjjn meester in
Engeland in den heer Slack, nit Purley, in het graaf
schap Surrey. Mevrouw Slack kan er zich op beroe
men 4e gelukkige moeder van 29 kinderen te zyn,
terwijl Robers dezen kinderrijkdom niet aan één
huwelijk te donke>n heeft.
Eeu Engelsch tijdschrift, dat bij deze gelegenheid
het kinderaantal van verschillende Engelsche fami
lies nagaat, vestigt er de aandacht op. dat Thomas
Urquhart, een Schot uit Cromarty, het record slaat,
met 36 kinderen. Aran deze 36 kinderen, die a^en
vroolijk en gezond woren en waarvan verschillende
belangrijke posities in de maatschappij bekleedden,
waren niet minder dan 25 zx»ons.
In zyn werk over kinderrijkdom vertelt Boyle van
een Parijschen advocaat, die vader van 45 kinderen
geworden is, terwijl een Fransehen bakker zeven
jaren achtereen de eer te beurt viel vader van ccn
drieling te worden. Maar het wereldrecord staat op
naam van een Italiaansche, die te Barcelona woon
de. Toen zij den leeftijd van 60 jaar bereikt had,
had zjj volgens de overlevering. 49 kinderen het
leven geschonken.
Een ongekende zegenDaar moet bij de ouders
meer liefde voor hun kinderen wonen nis het echt
paar De Vos te Leeuwarden toonde, welk ontaard
ouderpaar heeft bekend bun dochtertje mot zout
zuur ie hebben vergiftigd. Wat zal Anna de Savor-
nin Lohman, 4e redactrice van de Hollandsche Lelie,
van-deze mensehen zeggen? "Dat oordeel is zeker een
verschrikkelijke vervloeking, want hoort, hoe zij
zich uitlaat o\er de suffragettes, de Engelsche kies-
rechtjuffers
,,Er ontbreekt nu nog maar aan, dat deze misse
lijke wijven de kinderen en zuigelingen vun hunne
tegenstanders gaan vergiftigen, en met vitriool be
gieten. Waarom' niet? Dit laatste ia geen zier min
der erg dan het sluipmoorden van een absoluut on
schuldig dier. Indien het wijf Pankhurst deze hel
dendaad heeft geïnspireerd, dan hoop ik van harte
dat ik 't nog beleef haar den een of anueren gruwe-
lijken, dood te zien sterven, door 't gerecht of door
toeval, maar in elk geval hoe pijnlijker hoe beter.''
Gelukkig, dat Jontvrouwe Lobman in Engeland
geen baas is! Wat zouden de misselijke wijven"
het dan moeten ontgelden
Een inavtrogel, welke in Engelsche kringen door
veten, ook waarschijnlijk door de betrokkenen, de
belanghebbenden zelve, zal worden toegejuicht, is:
de afschaffing der hofdames.
Sedert, de regeering van koningin Victoria werd
d« eeredienst aan, het hof door vier jonge dames
waargenomen. Tegenwoordig zijn w nog maar drie
en deze drie zullen ook voorloopig nog wel in haar
ambt en waardigheid blijven, doch wann-eer z\j trou
wen, zullen /ij niet vervangen worden, doch ont
vangen toch nog htt gewone bruidsgesjchenk van
f 12000. Tot diPp tij<i genieten zij een jaarlijkoche
apanage van f 3600, ook deze worden uit de private
kas der Koningin betaald. Inderdaad is dan ook de
aanwezigheid vnn zooveel ecredames bij de tegen
woordige Koningin, die buitengewoon eenvoudig is
in hare behoeften, niet meer zoozeer noodig als bij
koningin Victoria, die als regeerend vorstin veel
meer te doc,t had. Dc vier cercdamcs hadden slechts
om de beurt, dus om de twee maanden, 14 dagen
dienst, doch moesten evenwel allen te zamen ..ont
vangen" op bals en ook alle gala-voorstellingen bij
wonen. De étiquette nu schrjjft voor dat zij b\j der
gelijke gelegenheden niet -tweemaal 't zelfde toilet
mogen dragen. Voor den gewonen dienst komen zij
's morgens tegen 9 uur naar het Buckingham Paleis,
of naar bet Windsor kasteel of naar Balmoral of
->
Sandringhaai, om eerst te middernacht weer vrij ta
zijn m haar doen en laten. De dienst bestaat eigem
lyk in het begeleiden van de Koningin, doch daar
Koningin Maria bijna uitsluitend met bare dochter'
uitgaat of met de hertogin van Devonshire, haar
persoonlijke vriendin, zoo brengen de ecredamea
eigenlijk den ganschen dag in verveling door in oeft
salon van 't paleis, dikwijls zonder dat zij den go-
heelen dog één öogenblik de Koningin zien. Finaus
cieel voordeelig is de post ook niet voor deze jong«
dames, want hare uitgaven «n onkosten overtreffen'
wel tienmaal hare inkomsten.
Van de Engelsche dames st-appen wij over op d®
Fransche vrouw. Deze is zegt ,,De Manufactu-
rier" een specialiteit in het doen van inkoopea.
Maar zij neemt er den tjjd voor en ze koopt lieve*
niets en komt een paar maal terug, dan dot ze
iets ongesdliiktst koopt. Haar handigheid is bijna
een ras-eigenaardigheid. De Franschen in dc hoo-
gerc standen verstaan bjjna allen zonder uitzondering
de kunst, zelf hare japonnen te knippen, haar hoe
den op te mako», ondergoed te naaien, terwijl zij
altisten zijn in het vervaardigen van borduursels,
kint en andere met de hand te vervaardigen garnee
ringen. Dit behoort mede tot bare opvoeding!
Een vrouw, die dit alles practiach in toepassing
weet te brengen, die spaarzaam on verstandig ver
mag in te koopen, komt zoodoende, ook al maakt
zij haar toiletten niet geheel en al zelf. met een veel
bescheidener kleedgeld toe dan een andere, die haas
tig koopt en zonder te kunnen biezen, in de meeste
gevallen alles aan haar naaister overlaat, in
woord, zich geen tjjd gunt, over haar toiletten >".a
te denken.
Of de Fronschc vrouw ook in andere opzichten
zoo practisch is, bijv. ten opzichte van de zorg voor
en het gebruik van baar horloge, vernemen we niet.
Mogen we het .,L. Dbld" gclooven, dan heeft do
vrouw in 't algemeen er bjjzonder slag van om met
een horloge om tc gaan. Luister maar
Haar goede zorgen beginnen met het uurwerk op
te winden wat zij noorl doet, tenzij zij boodschap
pen gaat doen of op reis gaat.
Dain, a-Ia zij de veer niet b'teekt, steekt zij het
horloge ergens tusschcn haar klceren, zoodat <1©
menigvuldig haken en oogen de kast krassen en zij
een half uur n°odig heeft om te zien, boe laat het
is.
Maar heeft zij het eenmaal daann opgeborgen,
dan vindt zij het in den loop van den dog niet
meer terug.
Zij heeft daarom de gelukkige gewoonte, om het
in een zak van haar mantel te steken, of op le
bergen op den bodem van het tasehje, dat zij altijd
inpt zich voert en dat in den regel allerlei dingen be
vat. van Haagscbe hopjes af tot en met haar hu-
welijkscontractof wel met een paar dozijn stalen
van zijde en Huw cel een paar sleuteltjes en e-*tn8
klein geld in baar beursje gepropt.
Hc r'ogemakers zijn volkomen vertrouwd met 'lc
kleine hebbelijkheden eener practische vrouw *n
doen in het minst geen moeite om onder haar wel-
willcnle aandacht tc brengen, dat het baar eigen
schuld is, wanneer liet horloge niet goed loopt en
telkens in de reparatie moet.
Haar eigen schuld! Zoo ia het ook door ügen
schuld' of de schuld der mode, zoo men wil
dat de schoouheid van vele dameshalzen heeft ge
leden.
Een verbetering is echter merkbaar.
De voorstanders van ..lage" japonnen vestigen cr
de aandacht op, dat de dameshalsjes In de laatste
5 jaar een verandering ten goede doormaakten- roe-
ger mochten slechts zeer weinig daroo*» zich de weel
de veroorloven, licur hals onbedekt te laten.
De hals heeft zeer geleden onder de hooge. nauwe
halsboorden, doch langzamerhand herstelde hij zich-
Door de vrijhciïd wend de hols ronder, jeugdiger, de
rimpels en vlekken uit de dagen der insnoering ver
dwenen.
Naar wij in een Duitech blad lezen, zal dezen
zomer de ontblooting van den hals zich nog evolu-
tionnecren let een belangrijk stuk schouder, er.kel
en alleen uit gezondheidsoverwegingen.
Nu, dat zal met de warme dagen, zooals we er
reeds een aantal mochten genieten, ook wel zoo aan
genaam zyn. Wie zich aan de hitte storen, niet ech
ter de voetballende jeugdzij voetbalt bij smelt tem
peratuur zoo goed ab bij knappende vorst.
Zomervoetbal/
„De Sport" neemt het volgende versje van Lm
de Rijmer op over het zomcrvoctbal
Als de heete zomerdagen
Gloeien over stad en land,
Als de velden en de steden
Slaan in stagen zonnebrand..
Als de bloemen zachtkens treuren,
Niemand zich bewegen zal,
Loopcn half gare jongens
Op 'n veld, achter een baL
Als dc mannen en de vrouwen
En de kinderen, en- de meid,
Allen om de zwembroek vragen,
Em o no beetje nattigheid.
Als de zon bet lieve aardrijk
Zoent met hartstocht-zooncn. fel,
Doeu zooveel mesjokke jongen»
Aan 't geliefde voetbalspel.
Ja. de Holiandsche jongen is een n-onderiijke sn>"-
ter. Hij weet van geen maat houden. Twee, driema
len soms ner dog kruipt bij bij warm weer Ie water,
olsol dit lijn element i«. Volwassen meJBcuen ton
nen zich daarentegen vaak waterschuw. Toch i, ge-
regeldi baden zoo gezond.
In een groote fabriek te Chicago kreeg dc directie
aanschrijving van de arbeids-inspeiclie, dat men het
groote aanlal rieken onder het personeel meende
te moeten toeschrijven aan onzin del ijkhe.d van de
werklieden derhalve werd der directie in overwe
ging gegeven, maatregelen le nemen om haar perso
neel er toe te brenfion rieh wat meer en beter ie
wasschen.
Dadelijk heeft de directie toen de nood,ge maat
regelen genomen en een aantal wasohinr,chtingen la
ten aanbrengen; doch om de werklieden tot was-
schen le noodzaken moest zij haar toevlucht nomen
tot het stellen van premies, en leder wer an. 1
dus een bad nam, kreeg eea boeldag van twee kwart-
Jea op zijn loon.
De gevolgen waren verrassend In meeT d
één opricht 1
De gezondheid ran het fabrieksvolk verbeterde
bianon den kortst mogeUjkrn tijd. Doch hel bedrag
der uitbetaalde premies werd zoo hoog, dat de Ov
reet ie wel beducht moest zija op maatregelen
het te veel nemen van baden legen le gaan. Nadat z,
had uitgerekend, dat de zindelijkheidsmame ven het
werkvolk haar per joar op ongeveer honderddniz.no
dollar zou komen te staan, heeft zij bepaald, dat eeE
toeslag van twee kwartjra per week zal vro"»"
i betaald, afgescheiden van het aantal baden, dat e«'
werkman wil n«nen-
De gesubsidieerd© gezondheid dreigde d«r lawrw»
ander, noodlottig te worden I zegt
keuvelaah.
