STADSNIEUWS.
te Santpoortprof. dr. G. W. Kernkamp,
fcoogleeraar in de geschiedenis aan de
rijksuniversiteit te UtrechtL. René van
Ouwenaller. te Hilversum; jhr. mr. A. Röell,
burgemeester van Amsterdamjhr. mr. J.
Sloop van Strijeu, te 's Gi avenhage, en mr.
P. van Wijngaarden, notaris te Rotterdam.
S cha c'pma n-m o nu ment. Te Tub-
Jbergen is onder cere-voorziltcrschap van den
burgemeester thans een definitief comité ge
kozen voor de oprichting van een Schaep-
man-monument.
Het rosarium van het Vrede s-
paleis. Zaterdagnamiddag had de overdracht
plaats van het rosarium, door de Neder!an<hche
Vereeniging tot "bevordering van de rozenkweekerij
„Nos Jungent Rosac" aangeboden aan de Carncgie-
etichting, ter opluistering van de tuinen van het
Vredespaleis.
De voorzitter van „Nog Jungent Rosae", Jhr. J. L.
Mock, van Santpoort, hield daarbij een toespraak,
waarin hij er aan herinnerde, dat het denkbeeld,
hetwelk thans verwezenlijkt is, het ecr*t is ge
opperd door den heer Ha eken berg, bestuurslid van
,,N J. R." Spr. bracht dien heer daarvoor alle
hulde. En dat het denkbeeld zoo schitterend is
verwezenlijkt als het geval is. danken wjj aan
Nedcrlandsolie kweekers, die de fraaiste en zeld
zaamste exemplaren voor het rosarium hebben go-
zonden. De rozen zijn dan ook niet alleen alle uit
Nederland" lie kweekerijen, maar er zijn soorten
bij, die uitbuitend door Nederlanders zijn gekweekt.
Dat maakt oil geschenk een nationaal, een echt
Ned erin ndseh geschenk
De Engclsehe tuinarchitect, de heer Mawson, had
eerst niet veel verwaohtiuc; van het plan, uiaar de
vereeniging heeft hem welen te overtuigen. Zij
heeft hem verzekerd, dat rozen, mits op deskun
dige wijze geplant, zeer wel in Neder'and op zand
grond gedijen. De heer Mawson heeft zich bij dit
oordeel nce.-gelegd. zoodat met medewerking en
voorlichting \an ,,N. J. R." dit rosarium tot stand
kwam.
Spr. droeg het n" over aan 'het bestuur der Car-
negie-*tichting, met den wensch uat het een sieraad
van den tuin van het Vredespaleis zal blijven uit
maken.
Jhr. Mr. P. C. van Komebcek, voorzitter van
den Raad van Bestuur der Carnegie-stnchting, uitte
den dank van dien Ruud voor dit prachtige geschenk
vooral zijn groote voldoening er over uitende, dn'
dit rosarium zulk een echt Noderlandsch geschenk
is, gelijk hij van den voorzitter van ,,N. J. R."
hoorde. Zeer roemde Spr., al was hij geen deskun
dige, de schoonheid van dezen rozentuin, die zoo
zeer de bewondering wekte van hen, die wel ah
deskundig mogen worden aangerekend.
De heer Van Karnebeek riep ten slotte de mede
werking en de voorlichting van ,,N. J. R." in, om
dezen rozentuin te bewaren als een sieraad vau de
omgev'ng van het Vredespaleis.
De aanwezigen, onder wie werden opgemerkt mr.
R. J. H. Patijn en jhr. mr. A. F. de Savornjn Lob
man, leden van den Rjad van Bestuur van de Car-
negie-stiehting. bestuursleden en leden van „Nos
ungent Rosac", met hu^ne dames, de tuinopzichler
L. Remmers, gingen nadat een pholografische op
name wa» gemaakt, den rozentuin bezichtigen, dio
zeer fraai is aangelegd langs de-n vijver, aan de
linkerzijde van het gebouw, aan weerszijden van
een bordes, vanwaar men een uitnemend gezicht
heeft over de prachtige rozen, die Zaterdag in vol
len bloei stonden en haar kleuren, van diep rood
lot het reinste wit, in al hun pracht ontplooiden.
Aan de randen van de uiterste perken vindt men
de donkerrood© rozen, dan rjjen lichtergekleurde,
terwijl do gele rozen in steeds zachter kiemen naai
de ronde perken in het midden toe, waar de teêre
witte bloeien, zijn geplant.
Studiereis der Ilumboldt-
H k a« d; e mj i c in den Haag. Voor de
deelnemers aan de studiereis der Humboldt
Akademie te Berlijn door Nederland hield
dr. H. Blink gisteren avond tc *s Gravenhagc
een voordracht over „Landwirlschaft und
Gartcnbau in den Niederliinden
Een pamflet. In verband met de
heden plaats hebbende stemming voor de
Prov. Stelen is te Vlissingen een ongeteekend
pamflet verspreid, waarin op schandelijke
wijze de eer en goeden naam van een der libe
rale candidaten, J. G. van Niflrik, wordt aan
gerand. Bij den officier van justitie te Middel
burg is te dezer zake een klacht ingediend.
Handlangers van Satan. Te
Maastricht is Zondagmorgen in de hoofd
kerk een politieke preek gehouden over de
rfgeloopen verkiezingen. De aanhangers
van links werden in die preek o.a. betiteld
als handlangers van Satan.
S t r ij d in de textielindustrie.
Te Bocholl aan de Ilollandsche grens is een
groote strijd in de textielindustrie uitgebro
ken. In April jl. richtte zich de Christelijke
organisatie van textielarbeiders aldaar tot de
Fabrikantenvereeniging, met de volgende
wenschen der arbeiders:
1. Een looiisverhooging van 15
2. Invoering van den 10-urigen arbeidsdag;
3. Een gelijke loonrckening-m€tliö.de;
4. Wekelijksche uitbetaling der loonen.
De onderhandelingen, welke over deze
wenschen zijn gevoerd, hadden geen resul
taat. Wel wilden de arbeiders voorloopig
met een loonsverhooging van 5 genoegen
nemen, doch de fabrikanten weigerden die
toe te staan. Tengevolge daarvan hebben de
werklieden der firma Cosman Cohen en Co.
te Bocholt, pi. m. 160, op 7 Juni j 1. het werk
met 14 dagen opgezegd, welke daad door de
gezamenlijke fabrikanten werd beantwoord
met een werlcopzegging aan al hunne arbei
ders en arbeidsters, ten getale van ruim
6800.
De staking bij genoemde firma is Zaterdag
j.l. ingetreden en tevens ook de uitsluiting
van het meerendeel der arbeiders van de
nndere firma's, terwijl de overigen"resp. op
28 Juni en 5 Juli gedaan krijgen.
Bij de firma Cosman Cohen verdienen de
beste wevers een loon, dat verminderd met
do verzekeringsbijdragen, nog beneden 12
per week blijft Bijna alle arbeiders zijn ge
organiseerd. Zij worden gesteund door den
Duftschen Christ. Textielbond.
Moordaanslag. Bij het slation te
Boerveenschemond (bij StadLskcmaal) liepen
Zaterdag avond drie arbeiders op verboden
jerrein bij hei «tatlon. Toen de stationschef
(kun dit yerbod, loste Krijgsveld onmiddellijk
fen revolverschot op den chef dat gelukkig
miste. Onmiddellijk werden de drie personen
gegrepen.
Kind geworgd. Te Klein Uulsda
(Gr.) kreeg een 14-jarig dochtertje van don
arbeider G. Mem terwijl de ouders afwe
zig waren ruzie met haar twee kleinere
broers. Toen die ouders kort er op tehuis
kwamen, vonden ze het meisje geworgd lig
gen in de gang. (Yad.)
O in t c schrikken. Op een bankje
op hel Bezuidenhout te 's Gravenhagc, bij de
halte van de Staatsspoorstoomtram, school
hedenmiddag omstreeks half twee een jeug
dig werkman zich voor het hoofd, tol groo
te n schrik van een daiuc, die naast hem op
dezelfde bank zat
Een aanranding? Men meldt uit
Amsterdam: De lieer E. P., bouwkundig op
zichter, wonende te Sloterd ijk, vond in den
afgeloopen nacht omstreeks 1 uur den 22-
jaiigen grondwerker J. E. van den Dimgen,
op den Haarlemmerweg ouder de gemeente
Sloten, ongeveer 100 M. voorbij de grenspaal
tn bewusteloozen toestand en badende >n zijn
bloed op den weg liggen.
Eon auto, die van de lichting Sloterdijk
kwam, deed de heer P. stoppen, waarna do
gewonde van den Dungen met dezen auto naar
het \Yilhelminagasthuis werd vervoerd.
Hoe deze zaak zich heeft toegedragen, ligt
nog in het, duister, daar v. d. D- nog niet ver
hoord is kunnen worden.
De zaak is bij de politie U Scholen ?n on
derzoek.
Kassier gearresteerd. Naar het
huis van Bewaring te Middelburg is heden
overgebracht de kassier de J. eenig lid van
de firma de Jong aldaar, welke firma de vo
rige week hare bets-lingcn staakte. Vele klei
ne luyden hebben door de handelingen van
den gearresteerde hunne spaarduiten er bij
ingeschoten.
f400 gestolen. Gisteren is aangifte
gedaan, dat uit con jas. hangende in een
kast in een perceel aan de Wagenaarstraat
te Amsterdam, een bedrag van ƒ400 is ge
stolen.
Zondagmiddag is ingebroken in het
(kantoor der N. V. Wasschcrij en Ververij
v/h. T. Knottenbelt, gevestigd aan den Slo-
terstraatweg te Amsterdam.
Vermoedelijk zijn de daders door middel
van valschc sleutels het kantoor biniueoigc-
kobveu. De bureaux zijn opgebroken en
verschillende papieren over den grond ver
spreid.
De brandkast hebben de ongenoode gasten
uflet kunnen open maken. In het houten
kastje waarop de brandkast staal, had men
eenige papieren in brand gestoken. ILet vuur
doofde echter, wijl hel kastje afgesloten
wferd. Er is niets ontvreemd. De politie
heefit de zaak in onderzoek, doch omtrant de
daders is nog niets bekend.
Eon schrijfbureau is door de politie in
beslag genomen. De lieer van Leddeji Hulse
bosch zal de vfingerufdrukkoai daarop voor
komende, onderzoeken. Des Zondags wordt
de fabriek niet bewaakt.
Iemand, die in de nabijheid der wasscherij
woont, heeft verklaard, dat hij een tweetal
personen, het gebouw heeft zien binnen
gaan. Hij dacht evenwel dat hot familieleden
Van den waker waren.
Doodgevallen. Zaterdag is de schil
der J. Dielissen, die aan een perceel te Breda
werkzaam, was, van een 6 meter hoogen lad
der gevallen en aan de gevolgen overleden.
Op de stoomtrawler Zaanstroom, welke
heden in de visschershaven te IJmuiden zijn
vanest loste, viel de visscherskneeht Stol van
de loopplank met het noodlottig gevolg, dat
hij enkele oogenhlikkon Inter den geest gaf.
F i e t s r ij d e r en auto. Zondag is
onder Mook een fietsrijder door oen uit
wijkende auto aangereden. Zijn toestand is
hopeloos.
Vergiftigingsversohijselen.
Bij een politieagent en diens vrouw te Mid
delburg hebben zich ernstige vergiftigingsver
schijnselen voorgedaan. Men vermoedt dat de
oorzaak gelegen is in het braden van heef-
steak in een nieuw geëmailleerde pan.
Bloedvergiftiging. De vci-ver J.
Willcms, te Beugen (N.-Bkrabde oen
klein puistje aan den neus open, waardoor
bloedvergiftiging ontstond. Zondag is hij
a;an de gevolgen overleden.
In brand geraakt. Zondag mid
dag is de GO-jarigc alleenwonende weduwe
S. in de Driemolendrift te Groningen met het
brandend petroleumstel in aanraking geko
men, waarbij zij over het geheele lichaam
levensgevaarlijke brandwonden bekwam. ïn
deerniswekkend en toestand is zij naar het
academisch ziekenhuis vervoerd, waar zij is
overleden. Het begin van den brand was spoe
dig gebluscht.
School- en Kerknieuws.
Dr. L. J. W. Smit, rector van het stedelijk
■.gymnasium t» VHertogenbosch, heeft, naar de
's-H. Ct. meldt, ontslag gevraagd.
Vyftigste Christelijk Natio
naal Zendingsfcest. Naar men verneemt,
heeft het bestuur van het Christelijk Nationaal
Zendingsfcest van H. M. de Koningin bericht ont
vangen, dat H. M. hoopt in de gelegenheid te zijn
het Zendingsfeest, dat op H M.'s landgoed Raap
horst den 2. Juli gegeven wordt, bij te wonen.
Heb programma van dit feeat is thans ook ver
schenen. Daaraan is een bijzondere zorg besteed.
Het bevat o. a. afbeeldingen van Wolfheezen :n
1863. Middacbten 1909, benevens voorgaande Zen
dingsfeesten met eenige portretten van toenmalige
sprekers
Knust en Wetenschap.
De heeren Heijermans en Verkade
staan niet langer samen aan het hoofd der
„Tooneelvereeniging". Dc compagnieschap is
verbraken en de heer Heijermans is thans
de eenige leider, commercieel en artistiek,
van het gezelschap.
Van de plannen des heeren Verkade ver
luidt nog niets. (Tel.).
Kniertje uit op Eojop vajn
Zegen. Door eenige kunstvrienden en ver
eerders van de tooneelspeelster mervrouw E.
de Boer—van Rijk is aan het Rijksmuseum
geschonken, haar door Ed. Frankfort vervaar
digde portret in dc rol van de visschers-
vrouw „Kniertje" in het tooncelspel „Op Hoop
van Zegen" van Herman Heijermans-
Aan de schenkers is de dank der Regeering
betuigd.
D c Uitslag.
Evenals de vorige week zullen wij ook
Woensdag den uitslag van de herstemmin
gen spoedig bekend maken. Daar Dinsdag
j.l. de uitslag van de stemming Ln sommige
gemeenten (Westbroek en Achttienhoven) ons
niet bereikte en Zeist, door vertraging van
het telegram, eerst zeer laat binnenkwam,
hebben wij thans afdoende maatregelen ge
nomen om ook den uitslag van die gemeenten
onmiddellijk te vernemen.
Dc Directie van de Bioscoop aan de Lange -
straat verklaarde zich weer bereid den uit
slag op het doek op ons balcon te projectee
ren.
Ook zal de uitslag in de vitrines van Valk-
hoff's Bockhandel bekend gemaakt worden
volgens ons bordsysleem.
D c S. D. A. P. en de herstemming.
Gisteren berichtten wij, dat de S. D. A. P.
de kiezers bij de herstemming in dit dis
trict vrij zou laten, daar de heer de Beaufort
op de door de S. D. A. P. gestelde vragen ge
antwoord had door te verwijzen naar het
schrijven van het Centraal Comité der Vrij
zinnigen.
Naar aanleiding van een nader schrijven
van den heer de Beaufort, waarin de vragen
bevestigend beantwoord worden, heeft dc S
D. A. P. besloten, de candidatuur-de Beaufort
te steunen.
D s. van Hoogonhuijzen b 1 ij f t
Mr. W. II. de Beaufort aanbevolen.
Blijkens verklaring van don hoor Kip,
theol. oand,, gisteravond in oen. openbare
vergadering te Doorn voorgelezen uit een
schrijven Man ds. van Iioogenhuijzen blijft
deze in het district Amersfoort die candida
te ur van urn W. II. de Beaufort aanbevelen.
Het Centraal Vrijzinnig Vterkiezings
Comité, vernomen hebbende, dat aan hajne
penscotnniisuio toegedicht wordt een strooi
biljet niet het opschrift: „Aan de pcchl&che
kiezers" en ondortfeckend „een overtuigd
kiezer", verzoekt ons mede te dloelem, voor
dit billet niet de minste verantwoordelijk
heid te dragen.
I>o canrtiilntuur-De Beaufort.
Gisteren avond werd in Amicitk- een
openbare vergadering gehouden, waarin als
spreker optrad prof. mr. G. A. van Hamel ter
aanbeveling van de candidatuur de Beaufort.
Reeds lang vóór het vastgestelde uur was
zaal en tooneel propvol, terwijl buiten nog
honderden verlangend stonden te wachten
om binnen te komen.
De voorzitter van het vrijzinnig verkiezmgs-
comilé Looxmn baron van Weideren Rengers
sprak een kort openingswoord waarna prof.
van Hamel, die bij zijn binnenkomen met luid
applaus werd ontvangen, het woord ver
kreeg.
Spr. zeide uitgenoodigd te zijn om de geest
verwanten op te wekken voor den strijd tus-
schen dc coalitie en de concentratie. Dit op
treden, zegt spr. is mij een eer, om te mogen
spreken voor een man, die zoo hoog in aan
zien staat. Amersfoort is in zijn keuze van den
candidaat allergelukkigst geweest, in een man
die allerhoogst staat aangeschreven als ge
leerde en als staatsman. Voor hem te mogen
spreken is voor mij een groote vreugde.
Dc strijd is gewichtig voor ons land en te
vens een nobele strijd. Tegenover elkaar staan
de beginselen van beide groepen, die ieder
v/erken, naar hun standpunt voor 's lands Be
lang.
Versterking van de concentratie is thans
in elk district van hoog belang indien er lei
ding zal komen voor de politieke constellatie
van de vrijzinnige idee. Mr. de Beaufort is
een der hoogststaande voormannen van die
idée.
In het maatschappelijk leven der menschcn
zijn twee elementen, n.1. het individu en dc
gemeenschap. Nu strijdt het individueele cle
ment vaak tegen dat van de gemeenschap.
Er moet gezocht worden naar de harmonie
van belangen dier twee. In hel wetgevend le
ven is dat herhaaldelijk de groote strijd. Voor
al bij de sociale wetten komt dat duidelijk
aan den dag. Men vindt daarbij de moeilijk
ste problemen van dezen aard; maar ook bij
de defensie, dc belastingen, enz.
Geen vraagstuk op het gebied der wetge
ving is er of men moet zoeken de harmonie.
En nu is de vrijzinnige idee het zoeken der
harmonie. Dat is niet gemakkelijk. Daarvoor
is noodig een geleidelijke ontwikkeling, en
die zal komen, als dc belangen van het indi
vidu maar worden behartigd in overeenstem
ming met die van de gemeenschap. En dat
kan het best de vrijzinnige idee en daarom
gaat spr. ook de overwinning, naar hij hoopt,
met zooveel gerustheid tegemoet. (Applaus.)
Op den voorgrond zet spr. dat de vrijzin
nige concentratie een hoogst gelukkige ge
beurtenis is. Die moet zijn het fundament voor
een nationale concentratie voor het besef van
eenheid van het Nederlandschc volk. (Ap
plaus.)
Spreker wil drie punten bespreken, n.l. dc
beteekenis van een eventueele zegepraal voor
staatsbeleid en regeering, voor de eventueele
grondwetsherziening en voor de groote stroo
mingen in ons land.
Allereerst kom ik, zegt spr., op de groote
vnaag van ouderdomsverzekcring of staats-
pensionneering. Het Duitsche verzekerings
stelsel heeft tijdenlang de leidende geesten ge
boeid gehouden, totdat de Engelsche natie
met haar vrijzinnige regeering heeft inge
voerd de pensionneering voor den ouden dag.
Dat toonbeeld heeft zeer getroffen en dat is
natuurlijk. Wij Nederlanders voelen veel voor
de Engelschen. Engeland fa een vrijzinnig
land, dat de zaken altijd grootsch opneemt.
Men heeft gevraagd is er in het Engelsche
idee niet meer dan in het Duitsche. ïn de Sta-
ten-G ncrnel is dat duidelijk tot uiting geko
men. Dc richting der linkerzijde is aangege
ven in liet iinendenicnt-Tvdeman—Borgesius
Drucker. Zij hebben voorgesteld bij de inva
liditeitswet van minister Taltna een amende
ment op een overgangsbepaling, om die niet
te beperken tot loon arbeid era maar uit te
breiden tot alle hehocftJgen, die geacht kon
den worden als zelfstandige menschcn te heb
ben gewerkt in de maatschappij.
Dat amendement is verworpen, maar hot is
duidelijk, dat als de concentratie voldoenden
invloed krijgt op de regeering. dat in dio
richting een voorstel zal komen. (ApplausJ.
De diepere grond van die Staatspenrion-
neering harmonieert uitnemend met de vrij
zinnige idee. Ieder, die gewerkt heeft, heeft
dat gedaan voor de maatschappij; voor het
geheel. (Applaus.)
Spreker komt nu tol liet tarief. Dat is een
belangrijke zaak. Wanneer dat tot stand komt
en dus gebroken wordt met de vrijhandels
politiek, is dat voor geruimen tijd. Verande
ring gaat maar niet zoo spoedig.
Het tarief heeft een fiscrlen kant en ccn
beschermenden kant. Beide kanten zijn dooi
de regeering in haar voorstel ontwikkeld. In
komende rechten hebben we reeds en wan
neer dat met mate gebeurt, is dat niet zoo
kwaad. Men moet toch geld hebben om tc re-
gceren. Wanneer de regeering meer geld
moet hebben is het verstandig dat te zoeken
uit maatregelen, welke men kan overzien. Als
men een ganseh complex van artikelen ech
ter gaat verhoogen doet men iets, wat men
niet berekenen kan. Vandaar dat men doet
een slag in de lucht, en daarom is het uit
fiskaal oogpunt zoo gevaarlijk, omdat handel
en industrie meer nadeel er van zullen onder
vinden dan men kan overzien, terwijl men
niet kan nagaan den invloed op dc verhoo
ging der prijzen.
Men wil beschermen, men wil aan onze
nijverheid meer élan geven, dan krijgt men
meer welvaart. Maar de welvaart is, dank zij
het regime van den vrijhandel prachtig bloei
end. En het blijft altijd een protectie van en
kelen ten Icosle van het algemeen. En boven
dien weet men niet wat voor kwaad uit dat
eene goed kan voorkomen. Laat men dan
liever subsidie aan eenige fabrikanten ge
ven, dan weet je, waar je mee af bent tenmin
ste. Maar de protectie is een onverstandig en
gevaarlijk middel.
De regeering was er ook niet op gesteld,
dal de tariefwet voor het reces behandeld
werd. Er moest niet te veel over gepraat wor
den. (Applaus.)
Maar blijft deze regeering, dan'komt de
Tariefwet terug, dat beeft min. Kolkman dui
delijk gezegd. (Luid applaus.)
In Amersfoort heeft men juist daarom zoo'n
groote verantwoordelijkheid om te zorgen,
dal dc strijd gewonnen wordt. (Luid applaus).
In den laatsten tijd heeft men een heel
nieuw argument, nl. van dr. Kuyper, dat pro
tectie in overeenstemming is met de Heilige
Orde (gelach.) Voor een groot land is vrij
handel goed, zei dr. K, maar voor een klein
land niet Maar ieder, die wat van staathuis
houdkunde weet, weet dat juist een klein land
behoefte heeft aan vrijhandel, daar dat op
goeden voet moet blijven met de buren. Op
een congres te Embden las onlangs een spre
ker voor, dat de vrijhandel ligt in de lijn van
dc Christelijke religie, dus juist andersom dan
dr Kuyper. Dat stond in de Krcuzzeilung,
een zeer Christ, blad van Berlijn. Dat stond
er in, omdat de heeren in dien tijd den vrij
handel noodig hadden. (Gelach). Dat doet u
leeren, dat de menschen de ordonnantiën
Gods meestal daar zoeken, waar zij hun be
langen vinden. (Luid applaus.)
Een serieuse zaak is de koloniale politiek.
Indiö moet ons na aan het hart liggen. Wij
hebben een grootsche taak te vervullen, die
de geschiedenis ons heeft gegeven. Van de be
volking gaat uit een drang naar ontwikkeling.
Aan den opbloei daarvan, moeten wij mede
werken. En nu is een niet te ontkennen feit,
dat er op een punt is een kolossaal verschil.
Bij deze regeering is een streven tot kerste
ning van Indiè. Niet alleen dc christianisee-
ring der heidenen, maar ook van de Moham
medanen staat op den voorgrond. Daarom is
ook de passar-ordonnantie uitgevaardigd, dat
op den Christ. Zondag geen markt mocht wor
den gehouden. Het verzet daartegen was zoo
groot, dat de ordonnantie niet is ingevoerd
als bet plan was.
Hel tweede punt is het onderwijs. De ont
wikkeling der inlanders wordt op grootsche
wijze vervuld door de gouvernementsscholen.
Daarnaast staan de zendingscholen, die zich
tevens richten tegen den Moliammed-gods-
dienst. Die herstemmingspolitick is daarom
een groot gevaar voor Indic, omdat we den
godsdienst van den Mohamedaan niet mogen
aanranden. Wanneer de Inlanders toch ge
prikkeld worden in hooge mate, dan kwee
ken wc verzet V2n alle kanten, waarvan het
einde niet tc voorzien is en troebel water
wekken, waarin anderen gaan visschen. De
gansche idee xan verdraagzaamheid moeten
we in Indic hoog houden (Luid applaus). Nu
het onderwijs, dat behoort tot de allergewich
tigste punten, omdat de openbare school, dat
symbool van verdraagzaamheid, groot gevaar
loopt. Dc onderwijs-poiitiek der regeering
moet iedereen tegenstaan. Immers, was het
te doen om verheffing van het onderwijs?
Onder min. Kuyper is een Ineenschakelings-
commissie benoemd, die een rapport heeft in
gediend. Maar niets is daaraan ontleend tot
verbetering van het onderwijs.
Hel heele streven is geweest opdrijving der
subsidies. Er moest eens een openhartig on
derzoek worden ingesteld naar dc vraag:
Waar blijven die subsidies? Zoo'n onderzoek
krijgt ge nooit van rechts maar wel van links.
(Luid applaus.)
Wat zou nu een overwinning van rechts
voor beteekenis hebben voor de grondwets
herziening. Men wil art. 192 wijzigen om de
openbare school achteruit te drijven en dienst
te laten doen als Asschepoetser, die kan wer
ken op punten, waar het wat al te vuil is. Het
onderwijs zou er bitter en bitter door ach
teruitgaan. En dat ls nu het groote punt waar
op het electoraal ncoord fs gebouwd.
Spr. ga-at in 't kort de ontwikkeling van hot
kiesrecht na. Een definitieve oplossing van
do kiesrecht-kwestie heeft men echter niet be
reikt en toch is deze van groot belang voor
het land. Het kiesrecht is oen middt-l oin te
komen tot een goede wetgeving. Spreker aan
vaardt ton volle de consequentie van het alge
meen kiesrecht. Een regeering kan niet ko
men, zonder oplossing van dit vraagstuk. De te
regeering heeft dat ook gevoeld. Zc heeft een
commissie benoemd, maar een Lntynsch dich
ter zou zoggen: Houdt Je lachen in. Men kon
het over hel kiesrecht niet oens worden on
men heeft daarover een bla-noo artikel gege
ven. (Gelach.)
De regeering is toon gekomen met het ge-
ziiishöoMonkiesredht. Dat heet oen orgamtech
kiesrecht, want het gozdn Is eon orgaan. Maar
er zijn veel menschen, die geen gezinshoof
den zijn, kunnven zijn oJ mogen zijn, zoo als
de r.-k. priesters. Toen heeft men er ook
nog bijgezet allen, <d«ie zelfstandig optreden
in dc maatschappij. Daarmee heeft men ver-
Laten het hecle systeem, wnnt het is geen
gczinsh'oofdeiikicsrcdht Dnt is toch eigenlijk
onoprecht, niet fraai. Hel is dus alleou een
woord, dnt geen beteekenis heeft.
Bovendien het kiesrecht is organisch door
het vcrccniglngsrccht gewaarborgd tn de
Grondwet.
In het regeerings voorstel zijn daarenboven
de vrouwen vergoten. In het maatschappelijke
en Staalkundige leven 1 tobben de vrouwen
e/ero groote rol te vervullen, an daarom moet
de mogelijkheid voor vrouwenkiesrecht in de
grondwet worden geopend. (Luid applaus
De plaats die het koningschap ln onze con-
stitutio-necle monarchie inneemt, wil spr. nog
even behandelen. Deze regeering wil een wij
ziging om het koningschap misschien wat
naar voren tc schuiven, maar die aan het
aanzien er van meer scha dan goed zal doen.
Het «is echter niets dan schijn. Evenals het
invoegen in dc grondwet van bij dc gratie
Gods". Spr. heeft reeds eeifcfcr gezegd: Wij
zijn allen, wat wij zijn bij de gratie Gods en
er jvS geen aparte gratie voor het koningschap
(luid applaus.)
Ten slotte. IIcl religie use fa lots voor ieder
mcnsch. Eu nu is de godsdienst gebrutEkt om
politieke macht te oefenen. Dc godsdienst,
dat fijne clement in het leven, heeft men ge
bruikt om macht uit tc oefenen en om on
deren van zich af te «fcootcu. Dat is een mis
daad zóó groot, dat men die niet vergeven
kan. De volkoman vrijheid van godsdienst is
in onze grondwet geproclameerd. Wij zijn
een godsdiienstig volk, maar de godsdienst
ls te heilig om dn de politiek gebruikt te wor
den. Dat is geen scheiding onder oins. Van
bovenaf wordt dde scheiding gebracht naar
het volksleven on dat is het verkeerde
Dc rechtsl>epinseieu, dtio ons leiden zijn
door de historie gevormd. Daarop heeft dc
godsdaenst zijn invloed geoefend, maar ook
dc Fransohe revolutie. Over rechtsbeginselen
u4t zuivere godsdienstige beginselen voortge
komen, zijn ze het rechts absoluut «lid eens.
Godsdienstige redenon hebben het recht ge
leid, maar niet in dc gelukkigste tijden, n.l.
de ketterjacht en de heksenprocessen. Al zul
ke wroede straffen kwamen uit godsdienstige
redenen voort. Maar onze rechtsle.giin.sclcn
ikunt ge natt scheiHhn in christelijk© on on-
olirisleJijke rcehtsjVginsokm Neon or zijln
Nederl. rechtsbeginselen cn düc kunt ge niet
scheiden. En daarom staat dc concentratie
bij mij zoo hoog, omdat er in ligt opgesloten
de nationale emhehl voor geheel ons volk
en terwille daarvan zeg ik ook hier Iti
Amersfoort: Kiest Woensdag De Reiaufort
(Langdurig applaus.)
De lieer Van Mechelen zegt, dat cr
wel iels op de dede zou zijn aan te merken,
maar daarvoor zijn dc socinul-demoernten
,en arbieidcrs nfet in zxyo groot aanitial opge
komen. Maar alleen om tc zeggen, dbt zij
Woensdag als ccn man zullen optrekken voor
mr. Dc Beaufort. (Laid on langdurig applaus.)
Hedenmiddag ho<di mr Do Beaufort per
telegram nam het Partijbestuur gemeld, dal
hij alle vragen instemmend beantwoordt cn
daarom hebben ook de soc.-dem. er voor te
rorgen, dnt mr. de Beaufort wordt gekozen.
(Luid applaus).
De heer Gootc, uit Amsterdam, dankt
bot bestuur maar een« klein beetje, omdat
geen onbeperkt debat wordt gegeven. Wan
neer de kerkel ijken d)ebnt geven, doem ze
dat onbeperkt. (Geroep: Neen, nooit).
Spr. Vindt dot de heer Van Hamel zeer
voorzichtig is geweest on wijst op hel gemis
van een diefen'sieparagnaaf in het concon-
tratiepnognam. Ook komt er niets in voor
o>ver sociale wetgeving. Prof. v. Embden. heeft
o ja. oolc geragd, dat men hot niet eens kon
worden over defensie en socilaile wetgeving.
Spr. had gedacht te hooren wat eigenlijk
de rechtskwestie was bij deze verkiezing.
Hier in Amersfoort wordt de strijd vertroe
beld (geroep: dioor wie? on) „Voor God en
Vaderland").
De heer Van Hamel Ls bij *t ci«nd gemoede*-
lijk geworden. Het gaat niet over de ver
draagzaamheid cm of we het mot elkaar eens
moeten zijn, maar we moeten, het beginsel
zufver houden. En het rechtschc bcgimocl is:
God in den sLaot. Watanetar God in hiet leven
komt. komt Hij er geheel in en eischt Hij ons
op in ons leven en in de maatschappij. (Ge
roep: En in aanplakbiljetten). De Cliristeüjko
politiek komt op voor scherpe polHtek en
Wahuiecr wij samengaan met Rome is dat
omdat wij nüet bang zijn voor orerheer-
Schi-ng van Rome.
De Tarfefwot is gezegd, daaisnoo zit de
coalitie in de maag. Maar ze zti er niet mee
in de maag. (Geroep: neen, neeml)-
Spr. zou kunnen aa/ntoonem, djait vefel tegen
de tariefwet onjuist Is. Nederland heeft geen
vrijhandelspolitiek, maar onder heit liberale
bewind stappen gedaan op het protectionis
tische pad. Hoe moeten we dom de wijze van
strijd voeren der liberalen quaiificoeren?
Spr. verdedigt verder de Tariefwet en zegt
'dan: Ge stemt links of rechts. (Geroep: Neen
lanks). Ais ge links stemt helpt ge de verwar
ring. Want dc concentratie krijgt in geen
geval die mcerd'enbaid. Wilt ge voor de
chafos don links, maar will ge voor de vrij
heid der geestelijke beginselen dan rechts.
(Luid gelach en gejoel).
Repliek.
Proof, van Hamel word* weer met
luid applaus begroeit en zegt mse>l voldoening
die mededoelina van den eersten «preker to
