TELEGRAFISCH WEERBERICHT.
■aden gespannen* waarin de vetlampjes bo
te hangen terwijl de boomen eveneens
«„v.* rijen lichtjes zullen worden verb on-
iett. Dat dk een keurig effect moet maken
rj jit mooie boekje laat zich begrijpen.
Op tel van andere plaatsen is men nog
flruk bezig. Het was niet onze bedoeling allo
Wcrsicringen aan te wijzen, maar we wilden
fecchts een en ander aanstippen, om te doen
&ien hoe in geheel de stad ijverig gewerkt
iyvordi om Amersfoort in feestgewaad to ste
den.
De Koffiewagen.
Naar men ons meedeelt, zal allerwaar
schijnlijkst gedurende de 'beide Nationale
^estdagen van wege de Chr. Geheel Ortth.
IVcreen. een z-g. koffiewagen in de 9tad ge-
'atationeerd zijn.
De bedoeling ls: voor zeer matigen prijs
ban dorstige feestgangers limonade, thee en
koffie aan te bieden. Ieder weldenkende zal
het toejuichen, dat ook op die manier gc-
}racbt wordt hét practischc werk der drank
bestrijding te bevorderen.
Heti digt in de bod deling, wanneer deze
proef slaagt, de mogelijkheid te overwegen
Jederen marktdag een dergelijke wagen op
de Hof of op do Varkensmarkt gestationeerd
te krijgen.
Amersf. Kerkb.
Kies vereen. Gemeentebelang.
De heer B. D. Best heeft ontslag geno
men als bestuurslid van de kicsvereen. Ge
meentebelang, terwijl de heeren van der "Wal
tn van Schaardenburg, periodiek altredend,
zich niet herkiesbaar stellen.
Eervolle vermelding.
De jury van de Landbouwtentoonstel
ling te 's Gravenhage kende jhr. A. W. den
Beer Poorlugael een zeer eervolle vermel
ding toe voor diens inzending op het gebied
van heide ontginning.
Amersf. Mannenkoor.
Heden morgen ging Amersfoori's Man
nenkoor naar den Haag om deel te nem'en
aan de herdenking van het 60-jarig bestaan
van het Ned. Zangersverbond.
Van middag 2 uur zou een groote malinée
gegeven worden in het gebouw voor Kunsten
?n Wetenschappen en van avond half 9 de
•ubade aan II. M. de Koningin.
Aan deze feestelijkheden nemen de beste
mannenkoren van ons land deel. Op het pro
gramma voor de malinée konït o.a. voor
„Hymne aan den Vrede", te zingen door
29u zangera.
Voetbal.
Ook Quick speelt in de 2de ronde voor
de beker-competitie in Amersfoort.
Zondag zal op BirkhoYcn N. E. C. uit Nij
megen zich komen meten.
Doopsgezinde kork.
Eenige weken geleden deelden wij mede
en de andere plaatselijke bladen haastten
zich dit bericht als gewoonlijk zifter bron
vermelding over te nemen dat de nieuwe
Doopsgezinde kerk aan de Blankenheimstraa't
waarschijnlijk Zondag 14 September ingewijd
zou worden. Thans vernemen wij, dal deze
datum definitief vastgesteld is en dat bij des
Inwijdingsdicnst zal voorgaan ds. ten Gate.
R. K a t h. Meisjesschool.
Hedennteirgieni w-c-r'd de> niieuw gebouwde
R. K. Meisjesschool in de) Mnurhuizcn do-or
de zusters van O. L. Vrouwe in gebruik ge
nomen*. De opening had zonder eeniige plech
tigheid' plaats.
A.s. Maandag zal de kerkelijke inzegening
plaats höbbeHi.
Voor belangstellenden was heden de gele
genheid opgcngeslekl om het gebouw Le be
zichtigen.
IléL nieuwe gebouw is bestemd vokor school
A (M. U. L. O.) cn de Fröbelschool, terwijl in
lie-Y1 andere gebouw thans school en. C.
Lager Onderwijs woaxlil gegeven en de be
waarschool is gevestigd.
Gaan we dooi' dien linkerhoofdfihgang van
hot nieuwe gebouw dan geelt een ruime vesti
bule Dofc-gang tot de twee lokalen van do
Fröbelschool, terwijl de rechter hoofdingang
ons in de vestibule brengt die toegang geeft
voor twee lokalen der leerschool, 'voorts tot
de in het midden, gelegen ruime gymnastiek
zaal met de verschillende werktuigen en naar,
helt paviljoen, dat tot een speeltuin i® inge
richt.
Een breede marmersteenen trap leidt naai
de bovenverdieping. Evenals beneden ds ook
boven met de ruimte gewoekerd, zoodat
groote eischeui konden gesteld worden aan
licht en lucht. Dilt merkt men terstond op
wanneer men de breede bovenoomildoa* in
komt die op oen doelmatige wijze ds inge
richt voor de garderobe.
Op de boveni erdieptimg zijn vier lokalen
vooT de leerschool. Aan' de bedde vleugels
zijn, de privaten en de garderobe. Hier die
nen we nog te wijizeni op eene bijzondere en
zeer doeltreffende venlüage inrichting, zoo-
wel voor de priivaat ads voor de gander-
robe, eene inrichting, die door den uitvoer
der vain het werk, den heer Hardeman, is
Samengesteld.
Het gebouw zelf kan och goed stuik werk
genoemd worden- Niet alleen is de fuwdce-
:ï&ng dbch ook het bo-v enge welf vain gewa-
'pjenid beton vervaardigd, terwijl in de ver
schillende looalen eon parketvloer is inge
legd.
De aannemer van het gebouw, wijlen den
heer G. Mosterdauan, heeft het werk zelf niet
Warder kunnen- brengon dan het grondwerk,
•dein bouwmeester in omvang ntet mede
fe gevallen. Een stoepende ziekte yam den
jiannJemer noodzaakte hem om de leiding
èan een, ondier over te dragen, waarin hij de
wclwitlendibdCd modbJt verkrijgen van den
heter Hamdema®, opzichter van het werk. die
spkuedig door den.1 doo'd van den1 aannemer
opnieuw aangezocht werd om hoi werk op
te leveren.
Openbare Leeszaal.
Gedurende de maand Augustus werden
door de Openbare Leeszaal en Bibliotheek
uitgeleend 759 banden. Het aantal bezoekers
voor die couranten en tijd&chriiLenzaal be-j
droeg 975 voor de studiezaal 347. Deze getal
len waren voor Juli 730, 865 en 390.
Onder de bezoekers zijn niet gerekend
zij die alleen komen om boeken te halen.
Gedurende de a.s. feestdagen zal de lees
zaal alleen in de ochtenduren geopend zijn.
Bliksemafleiders.
De heer P. van Achterbcrgh vestigde de
aandacht van B. en W. op het niet voorko
men van een bliksemafleider op het hoog-
reservoir van de Waterleiding.
Daartoe uitgenoodigd heeft de gemeente-ar
chitect aan B. en W. bericht, dat bij den bouw
van hot hoogreservoir de vraag, of een aflei
der gewensoht is, wel gesteld is gewordten.
Omdat het gebouw geheel van ijzer en steen
is opgetrokken, werd de aanwezigheid niet
noodzakelijk geacht. Het ijzerwerk van de
kap en het bassin is innig met elkaar ver
bonden, terwijl dit weer verbonden is met
het buizennet, zood'at, mocht de bliksem bet
ijzerwerk treffen, zij direct naar de aarde
zó1, worden afgeleid.
Raakt de bliksem het muurwerk, dan zal
beschadiging hiervan niet zijn uitgeslepen,
maar moet de kans, dat daardoor schade zal
worden gedaan aan het 'bedrijf zeer gering
worden geaenc.
Niettemin oordeelt de architect, dat de aan
wezigheid van een afleider meer zekerheid
zal geven voor het bedrijf.
Van meer belang aclil hij de aanwezigheid
van afleiders op de gebouwen van het pomp
station. Wel zijn ook deze gebouwen in hoofd
zaak van ijzer en steen opgetrokken, maar de
aa dverbindingen zijn daar niet in die mate
als bij het hoogreservoir aanwezig.
Zich met de zienswijze van den architect
vereenigende, stellen B. en W. voor het hoog
reservoir van de waterleiding en de gebou
wen van het pomp3lation( de woning van den
machinist niet inbegrepen) van een bliksem
afleider te voorzien en hun daarvoor een cre-
diet te verleenen van f 200.
R. C. Gesticht voor verlaten
kinderen.
Naar de Eeanb. meedeelt, is door de con
gregatie der Eerw. Zusters van O. L. Vrouw,
wegens het afspringen van den koop der hui
zen van het Burgerweeshuis aan den Zuid-
sdngel, in de onmiddellijke nabijheid der St.
Henricuskeiik een flink terrein aangekocht
voor den 'bouw van het gesticht voor de ver
laten kinderen.
De plannen voor dien bouw ontworpen door
onzen stadgenoot den heer architect Kroes,
beloven als gewoonlijk een degelijk, rustig
stuk architectuur.
Het front van het gebouw komt aan den
pas besJLraten Ouden Soesterweg.
Ook de bouw van de parochiale Jongens
school wordt geregeld voortgezet, zoodat ver
wacht wordt, dat gelijk de Eemb. zich uit
drukt „omstreeks Paschen van het vol
gend jaar de Roomsche jongens in die wijk
op een gemakkelijke wijze in staat zullen
worden gesteld Christelijk onderwijs te ont
vangen."
Militair Tehuis.
De collecte voor het Militair Tehuis Zon
dag 1.1. in de Herv. kerk gehouden, heeft vol
gens de Amersf. Kerkb. f 52,20 opgebracht
Voor muziekliefhebbers.
We vestigen de aandacht op de in dit
nummer voorkomende annonce, waarin de
heer Louis Klein meedeelt, dat enkele be
roemde pianomerken voortaan in zijn maga
zijn eyeneens zijn te verkrijgen.
Goudwindenteelt.
Een merkwaardige teelt van visschen is
voor belangstellenden in Bunte's vischhandel,
Langestraat 14 alhier te bezichtigen. De heer
Bunite heeft n.L van de Ned'. Heidemaatschap
pij ontvangen een aanltal jonge goudwinden;
die hij zal opkweeken, tot ze de grootte heb
ben bereikt van, eveneens in zijn aquarium
aanwezige volwassen visschen van die soort.
Dat dit lang geen gemakkelijk werkje is, zal
men begrijpen als men weet, dat deze visch-
jes met de uiterste zorg moeten worden be
handeld, de voedering zeer nauwkeurig moet
geschieden, terwijl het water steeds op tem
peratuur moet worden gehouden.
Kennisgeving.
Burgemeester en Wethouders van Amersfoort,
Gelet op artikel 17 der verordening, houdend®
bepalingen ter voorkoming van brand
Hebben bestoton
Te verbieden, dat op 8, 9 en 10 September a. b.
vuurwerk of ander© ontplofbare stof/en, benevens
'Bengaedsche lucifer?, worden verkocht.
Amersfoor^ 1 September 1913.
Burgemeester en Wethouders voornoemd,
D© Secretaris, De Burgemeester,
A. R. VEENSTRA, l.-S. VAN RANDWIJCK.
Apotheek.
Morgen zal alleen de apotheek van den
heer D. H. G. Ittmann, Langestraat 9, geopend
zijn.
Levering Brandstoffen.
De levering van brandstoffen ten behoe
ve van het garnizoen alhier, is aan den laag-
sten inschrijver Ph. M. Putman niet toege
wezen.
Voor bedoelde levering zal op 9 September
eene onderhandsche aanbesteding worden ge
houden.
Levering margarine voor het
garnizoen.
Bij beschikking van den Minister van
Oorlog van 1 dezer, VI afd., no. 147, is de
levering van margarine ten behoeve van het
leger, gedurende het 4e kwartaal 1913, toe
gewezen aan van den Bosch, Limited, te Alk
maar, tegen den prijs van I 0.67 per K»G.
PREDIKBEURTEN.
DOOPSGEZINDE KRING.
Geen dienst.
REMONSTRANTSCIIE KERK.
Heerenstraat.
Voorm. 10£ uur: Ds. Hooykaas.
Herdenking 100-jarige onafhankelijkheid.
EVANG. LUTIIERSCHE KERK»
Langestraat 61.
Voorm. 10i uur: Dr. H. J. ToxopeÜs.
Wijdingsdienst ter herinnering aan de 100-
Jarige onafhankelijkheid.
GEREFORMEERDE KERK.
Langegracht.
Voorm 10 en 's avonds 5^ uur, prof. dr. H.
Bouwman, hoogleeraar te Kampen.
Maandag 8 September.
's Avonds 8 tot 9 uur, ds. Donner en Tee-
rink. Herdenking 1813.
Gemeenschappelijke diepst.
GEREFORMEERDE KERK*
(Zuidsingel).
Voorm. 10 uur, ds. Teerilnk.
*8Avonds 5£ uur: ds. Teerink.
Maandelijiksche collecte.
Maandag 8 September.
'b Avonds 8 tot 9 uur, zie Geref. Kerk, Lan
gegracht
VRIJE GEREFORMEERDE GEMEENTE.
Voorm. 9i uur: Godsdienstoefening.
*8 Av. 5 uur: Godsdienstoefening.
CHR. GEREFORMEERDE GEMEENTE.
Lokaal „De Zaaier".
Voorm. 9£ uur: Godsdienstoefening.
'sAv. 5i uur: Godsdienstoefening.
Maandag 8 September.
*s Av. 8 uur: ds. Jansen, van Leldem
Voor Neêrlands Onafhankelijkheid.
HERSTELD APOSTOLISCHE GEMEENTE
in de eenheid, der Apostelen.
Geb. Eben-Haczer, Muurhaizen 113.
Voorm. 10 uur, Godsdienstoefening.
'8 Av. 5 uur: Godsdienstoefening.
OUD-KATH. GEMEENTE.
St. Georgiuskerk, Zand 15ai*
Voorm. 10 uur, H. Dienst.
's Av. 6 uur: Vesper.
Maandagavond 8 uur: Dankdienst,
Hoogland.
NED HERV. KERK.
Voorm. uur: ds. Thomson.
L e u s d e n.
NED. HERV. KERK.
Voorm. 9^ uur, ds. Schallenberg.
AGENDA.
Dagelijks: Bioscoop Langestraat.
Zaterdag en Zondag Bioscoop de Arend.
9 en 10 Sept Matinée en Concert in Café
Riohe.
19 Sept. Orgelconcert A. Verhey met mevr.
Noordewier en mevr. de Haan in de St.-Joris-
kerk.
November: De Wognummers ln de St Joris
"kerk.
Dagelijks: Openbare Leeszaal en biblio
theek (Beukenlaan 2), geopend 10—12$ en
2^10 Zondag en Maandag 2$—10.
(Lezingen, uitvoeringen, vergaderingen enz.
die in het Dagblad geadverteerd worden,
worden gratis onder onze agenda opgenomen.
Burgerlijke stand.
Geboren: Jacobus, zoon van Jacobus van
de Veen en Rijjkje Hoots en.
Een builen huwelijk geboren kind van het
vrouwelijk geslacht.
Overleden: Een levenloos aangege-
vene.
Naar waarneminsen in den moryen vaD
6 Sept. 1913.
Medegedeeld door het Kon. Ned. Met
Instituut te de Bilt.
Hoogste stand 776.0 te Thorshavn.
Laagste stand 761.4 te Nice.
Verwachting tot den avond van 7 Septem
ber:
Meest matige N.-O. wind, gedeeltelijk be
wolkt, waarschijnlijk droog weer, weinig ver
andering ln temperatuur.
Fietslantaarn aansteken 7.13.
18*3—19(3.
Het verheer in NederBattd en de
invloed daarvan op de bevolking,
door
GENERAAL WüPPERMANN.
Waar omtrent het verkeer in den zin van
voortbeweging, zoowel van personen als za
ken, van de eene plaats naar de andere, iets
verteld wordt, daar ligt bet in de rede met
het minst ingewikkelde, de verplaatsing na
melijk van den mensch zonder andermans
hulp, aan te vangen. Zóó den Nederlander in
het begin der 19de eeuw, omstreeks 1813
waarnemend, zou men hem over den weg
zien loopen als zijn vader en grootvader,
zonder overhaasting, kaim en deftig, tenzij
zijn gang een bepaald doel of wel zaken be
trof, want dan kon hij lang, vlot eu stevig
doorstappen. Afstanden, waarvan thans niet
zou worden gedacht, dat ze te voet zijn af
te leggen, werden door hem zonder beden
king of moeite doorioopen. Voetreizen, 't zij
alleen, 't zij in gezelschap, vormden eene ge-
liefkoovsde uitspanning. En dat onvermoeid
loopen was evenzeer eigen aan het zwakkere
als aan het sterkere geslacht. Ten bewijze
een paar voorbeelden van mcnschen op zeer
hoogen leeftijd, die ik in mijne jonge jaren
nog heb gekend. Twee jonge dames kuierden
toen (n.l. eene kleine honderd jaren geleden)
met de meeste opgewektheid met een zware
trommel van zeker Brabantsch dorp naar een
ander, drie uren gaans van elkander verwij
derd, door mulle zandwegen, om haar broer
op kostschool bii feestelijke gelegenheden
eenige versnaperingen te brengen, en ze keer
den denzelfden dag welgemoed in hare woon
plaats terug. Een jongmensch van 16 of 17
jaar, die later een onzer meest bekende uit
gevers is geworden, tippelde in de zes werk
dagen der week onverdroten met een beter
ham in den zak van Haarlem naar Amster
dam lieen cn terug, om op een kantoor zijne
eerste vakopleiding te genieten, waartoe voor
hem in zijne vaderstad geene gelegenheid
was. Trouwens de jeugd had destijds goede
voorbeelden aan een ouder geslacht, dat
overgebleven uit Napoleon's veldtochten, te
voet geheel Europa was doorgetrokken en
een dagmarsch van zes tot acht uren als eene
kleinigheid beschouwde. Zoo woonde ik eens
hij, dat zich een tachtigjarig dokter van zeer
kleine gestalte mengde in het gesprek van
eenige infanterie-offieieren, die het over lange
en verre marschen hadden. Op de ietwat
spottende vraag van een hunner, of hij daar
ook al verstand van had, was zijn antwoord:
.Ik? jongenheer, ik ben aan één stuk van
Boulogne tot achter Moskou geloopen!" De
oude brave had meer dan eene halve eeuw
geleden den tocht naar Rusland meegemaakt
dat hij tegenover het spottende jongmensch
de lachers op zijn hand kreeg, was niet meer
dan natuurlijk.
Daarom moet evenwel niet gedacht wor
den, dat elk Nederlander toen zoo'n geweldig
voetganger was, integendeel vond men, en
dat vooral op het platte land, duizenden, die
nooit verder kwamen dan hun akker, die hel
dorp, waar ze geboren waren en zouden be
graven worden, nimmer hadden verlaten en
die verder dan hoogstens een uur afstands
van hun kerktoren zich over het bestaan van
de wereld nooit druk hadden gemaakt. Dat
zij hunne bloedverwanten, en zelfs zeer na
bestaanden elders niet kenden of althans
nooit zagen, daarin stonden die eenvoudige
menscben niet alleen, waar deze in een an
der deel van het land woonden, daar was
hetzelfde ook bij aanzienlijker standen, tenzij
ze zeer bemiddeld waren, het geval Men
reisde weinig, zóó weinig, dat waar iemand
zich waagde aan een tijdelijke verplaatsing,
bijv. van Noord-Holland naar Gelderland of
van Brabant naar Friesland, ln de kerk ge
beden werd voor eene voorspoedige reize en
weibehouden aankomst. Om een mij bekend
voorbeeld van zulk eene reis aan te halen:
eene familie, die van Breda uit, Leeuwarden
ging bezoeken, moest voor dag en dauw in
de diligence plaats nemen om tegen deD
nacht Utrecht te bereiken, den tweeden dag
•an daar onder dezelfde omstandigheden tot
Zwolle te komen, en eindelijk den derden in
den laten avond ter bestemming te zijn.
Een natuurlijk gevolg van zulke toestanden
was mede, dat, tenzij men als ambtenaar of
om andere redenen buiten den eigen wil naar
elders verhuizen moest, van vader op zoon
de familiën ter plaatse bleven, waar sedert
eeuwen de voorouders hadden gewoond en
zich niet waagden aan de lasten eener ver
plaatsing, afgezien nog van de vrees voor het
onbekende. Zoo'n verplaatsing was dan ook
Inderdaad geen kleinigheid. Van booren zeg
gen ls mij het verhaal bijgebleven van eene
verhuizing van Amsterdam naar Deventer.
Den eersten dag uit het in de hoofdstad be
woonde huis het versjouwen met kar en
paard of per handkar van den inboedel naar
de naastibijlgelegen gracht ln het schip van
den zoogenaamden beurtman, dat voor de
reis was aangenomen en dat onder gunstige
omstandigheden, na ook door de te verplaat
sen familie te zijn bezet, 's avonds laat het IJ
bereikte. Tweede, soms derde tot vierde dag,
al naar dat wind en weèr het oversteken der
Zuiderzee bemoeilijkten, door den kop van
den IJsel tot Kampen, en dan als 't getij gun
stig en de stroom niet al te sterk was, nog
een dagje daar overheen naar Deventer, om
daar op dezelfde onbeholpen wijze als bij het
Inladen, soms nog slap van de Zuiderzee
ziekte. de have in de nieuwe woning te bren
gen. Bij al zulke moeilijkheden, onvermijde
lijk bij eene verplaatsing, zoowel van het in
dividu als van het gezin, is het allicht be
grijpelijk, dat deze zoo veel mogelijk werd
vermeden, dat van eene vrijwillige, „om eens
wat anders te zien", al heel weinig inkwam
en dat zoo de vaderen van honderd jaar ge
leden den naam van „hokvast" te zijn volko
men hebben verdiend.
En nu hetzelfde in 1913. De Nederlander
loopt tegenwoordigeven geduld! loopt de
Nederlander nog? Men zou geneigd zijn te
gelooven van niet, waar we voor het aantal
belaste rijwielen in 1910 het eerbiedwaardige
getal van 539 560 stuks vinden aangegeven en
dat, nog afgezien van wat er op dat punt de
belasting ontduikt, in de laatste drie jaren
met tienduizenden is vermeerderd. Wie, be
halve een geslacht, dat over een twintig Joar
zal verdwenen zijn, loopt nog als een eeuw
geleden, wie bezit niet zijn .karretje" om
zich snel en gemakkelijk te verplaaïsen? En
niet alleen de bemiddelden, voor wie het rij
wiel meer uitspannings- dan vervoermiddel
is, bewegen zich daarop voort, het brengt on
der meer den klerk naar zijn kantoor, den
leerling naar zijn school, den ambachtsman
naar zijn werk, den landbouwer Daar ziin
akker; het bekende: „allemaal op de fiets"
zal binnen kort eene waai*heid zijn. Stum-
perds, die jonge meisjes, die honderd jaar
geleden door 't zand moesten baggeren om
een broer wat lekkers te brengen; stumperd,
dat jonge mensch, dat jaren lang den Am-
slerdamschen weg „per pedes apostolorum"
heeft afgelegd, zij zijn te vroeg geboren ge
worden. De achterkleinzoon van dien boer,
die niet kwam buiten het gericht van zijn
kerktoren, beklimt zijn stalen naard en trapt
Zondags naar stad om een biertte te drin
ken, soms uren ver weg. De voetreizen be-
hooren tot het verleden, de vaderen, die
met den knapzak op den rug eens wat van
hun land wilden zien, zijn verdwenen en
hoogstens nog voorwerpen van medelijden
en beklag. "Waar zij in het zweet huns aan-
schijnt voortploeterden, snorren bunne kinds
kinderen snel en onvermoeid voort., in één
dag nieer afstand afleggen dan zij in eene
week cn langer. Op één dagje familie of be
kenden te gaan opzoeken, die tot honderd
kilomeiers ver weg wonen, behoort niet meer
to-t de onmogelijkheden. Diezelfde reis van
drie dagen lang van Breda naar Leeuwarden,
neemt nu niet meer dan ruim zes uren in be
slag, zoodat biiv. een zakenman, daarna na-
I
genoeg twee uren in de Friesche hoofdstad
vertoevend, op den avond van denzelfden dag
in de eigen woonplaats kan terug zijn. Eb
wat betreft de vier- tot vijfdaagsche verhui
zing van Amsterdam naar Deventer, die kan
nu zoo noodig onder gunstige omstndigheden
in één dag volkomen worden afgespeeld. In
den vroegen morgen beginnend met inladen
in de voor de deur staande verhuiswagens,
kunnen deze bij weloverlegde maatregelen
van het vervoer per spoor in den namiddag
te Deventer zijn, om daar nog denzelfden
avond aan de te betrekken woning ontladen
te worden.
Maar bij zulke toestanden, die de vaderen
in den eersten tijd der 19do eeuw onmoge-»
lijk zouden hebben geacht, welk eene veran
dering dan toch ook in het verkeersweten In
de laatstverloopen honderd Jaren. En dat al
lereerst door de groote uitbreiding ea verbe
tering van ons net van wegen, zoo te land
als te water. "Wat dit laatste aangaat zij, om
dat het besproken verkeer rich tot het bin
nenland sche bepaalt, alleen even aangestipt,
hoe in dien tijd de havens van Harllngen en
Vlissingen werden vergroot en hoe door de
nieuwe zeewegen van Amsterdam naar IJmui
den en van Rotterdam naar den Hoek van
Holland de wereldhandel van dis plaatsen
zoo ontzaglijk werd uitgebreid. Maar even
zoo werd door de verbetering van verschei
den kleine rivieren en vooral door het gra
ven van talrijke kanalen handel en nijver
heid door de scheepvaart in het binnenland
tot hoogere ontwikkeling gebracht. Was hij
de genoemde verbetering soms de bedoeling
alleen om nieuwe verkeerswegen te water te
6cheppen, ten andere brachten zij, meer be
paald in het Noorden zoowel als in het Zui
den van ons land, de ontginning der venen
tot eene ongekende hoogte. Het Merwedeka-
naal werd de groote uitweg te water van Am
sterdam naar Duitschland. Op die wijze kon
het. door een ander, straks te noemen ge
vaar, met ondergang bedreigde zeilschip zich
handhaven, nog altijd behoort de „beurtman",
althans voor goederenvervoer, niet tot het
verledene. Het had zoo een beter lot dan
het andere verkeersmiddel te water, dat
daarop nog een heel eind in de 19de eeuw
hoogtij vierdede oud-vaderlandsche trek
schuit. Zij, dat nagenoeg eenige middel van
gemeenschap, naar onze opvattingen als een
schildpad voortkruipende over het water en
toch vroeger door dichters bezongen en door
meer dan een onzer groote schrijvers gepre
zen, zij is zoo goed als geheel verdwenen.
Geen hedendaagsche Nederlander kan als
zijne vaderen genieten van de gezelligheid en
gemoedelijkheid van het in het „roefje"
saamvergaderde, dikwijls zeer gemengde ge
zelschap, maar ook behoeft hij niet als zij
den zwaren walm der tabakswolken van den
onvermijdelijken „gouwenaar" te trotseeren,
om niet te spreken van andere geuren, die bij
de toen nog veel meer dan nu heerscliende
vrees voor tocht", neus, keel en longen mar
telde. Door de Bij hare navolgers aangebrach
te petroleum, stoom of electriciteit wordt
eene snelheid bereikt, tien of meermalen zoo
groot als de viefste der afgeleefde knollen uit
den ouden tijd ooit met zijn sukkeldrafje kon
ontwikkelen. Maar niettegenstaande die ver
hoogde snelheid is de schuit van tegenwoor
dig Bijna alleen dienstig voor goederenver
voer, de Nederlander van dezen tijd beklimt
haar slechts bij hooge noodzakelijkheid, om
zich te verplaatsen heeft hij te snelle en ge
makkelijke middelen gevonden in het uitge
breide verkeer te land.
Wat in haar bloeitijd de vigelante binnen
de stad was, dat was. terwijl het goederen
vervoer te land per vrachtkar geschiedde, al
voor het begin der 19e eeuw, de diligence
voor het verkeer van reizigers over grootere
afstanden. In hoofdzaak slechts rollende over
de weinige toen bestaande straatwegen, trot
seerde zij hier en daar soms in kleinere
afmetingen als omnibus evenzoo de natuur
lijke ongemakken van den zwaren zandweg.
Met een somtijds minimum snelheid moesten
dan een twee of drietal paarden hun lijdens-
tocht verrichten, alleen als het al te bar liep
met verzoek aan de reizigers, of althans de
mannelijke van het gezelschap, om uit te
stappen en door het mulle zand mee te suk
kelen. In den regel bepaalde zich echter het
vervoer per diligence tot de harde wegen,
maar ook dan werd het matige genoegen van
eene reis daarmede door allerlei omstandig
heden vergald. Inwendig dezelfde, akelige
temperatuur van de trekschuit, bij avond en
nacht nog verergerd door een walmend olie
pitje. Daarbij het onuitstaanbare gerammel
over het destiids nog veelal bedroevende pla
veisel, dat heel wat slachtoffers aan „wa-
genriekte'' eischte en de in voor- en najaar
dikwijls barre koude, die door veelal slecht
sluitende ramen en portieren naar binnen
drong, de inzittenden tot op de bollen ver
kleumend. Wel hen wanneer nu en dan werd
opgehouden bij de zoogenaamde pleister
plaatsen, waar ten minste de kachel lustig
snorde en een verwarmende dronk van aller
lei aard de veretijfde reizigers weer deed op
leven, eene halt, die evenwel minder uit
menschen dan uit dierenliefde voortsproot,
om namelijk de paarden te drenken en te
voederen of er andere voor te spannen. Naast
die pleisterplaatsen werden op de groote we
gen nog talrijke herbergen aangetroffen, waar
reizende kooplieden en karvoerders hun
oogenblik van rust en versnapering \onden.
En daarnaast en daartusschen op de voor
naamste wegen tal van buitenplaatsen, waar
de door de fortuin bevoorrechten hun gemak
kelijk leven sleten of althans de zomermaan
den in rust en kalmte doorbrachten.
Maar op eens zou dat alles verdwijnen, tal
van buitenplaatsen zouden worden verlate®
en meerdere daarvan gesloopt, door het ver
dwijnen van diligence en vrachtkar zou dé
nering der goeddoende herbergiers verloo-
pen, de straatwegen zouden worden vereen
zaamd, dat was op het tijdstip, waarop da;
op de voortbeweging toegepaste stoom haréj
intrede deed in de maatschappij en zoowel
de stoomboot als de spoortrein zooal niet
zich meester maakten van de alleenheeiy;}
schappij over het verkeer te water en te land^
daarvan en met recht het overgroote gedeeF*.
te voor zich opedschten. Bepaalden zich d^
groote sloombooten op onze hoofdrivieren!
voornamelijk tot den uit- en invoer oj»j
Duitschland en zorgden de kleinere voor hol
vervoer der producten van handel en lan<W
