N\ 94
12" Jaargang,
DE E EM LAN DER".
Uitgevers: VALKHOFF ft Ca
Hoofdredacteur: Mr. D.J. VAN SCHAARDENBURG.
3»
A B ONNEMEN T SPK IJ S:
PRIJS DER ADVERTENTIËN:
15 regelsf 0.50*
regel moer0.10,
staanbiedingen 25 cents by vooruitbetaling,
te letters naar plaatsruimte,
handel en bodrijf bestaan zeor voordeelige bepalingen
het herhaald advertoeren in dit Blad, by abonnoment.
ne circulaire, bovattendo de voorwaarden, wordt op
ivr&ag toegezonden.
plaats vinden. Vandaar dat ik do oor hob
de volgonlo motio van ordo voor te stollen:
„Do Vergadering, van our Joel dat hot
goraoontobolang moor godiend wordt door
eigen woningbouw, gaat over tot do orde
van don dag."
Voordat dit voorstol in stomming komt, zou
ik er gaarne eon woord aan toevoogon. Ik
meon, gozion do gebeurtenissen, dat het goed
ia, dat wij zoo procies den tegengestelden kant
uitgaan als wij vroogor aaa B. en W. hebben
opgedragen.
De motie-Gorritson wordt voldoopde
ondorsteund.
Do Voorzitter: Mag ik even vragen,
wat is oigonljjk precies do strekking van die
motio P Zij wil tooli niet togouhoudon de
bohandoling van dit voorstel
De hoer Gerritsen: Ik wil juist dat hot
voorstol, zooals hot daar ligt, thuus niet wordt
behandeld, Mijnheer de Voorzitter.
De Voorzitter: Is het dan niet botor
de motio eenigszins anders in to kleeden
Er staat dat het gomooutebelang beter gediend
wordt door eigenbouw. M tar naast gemeen
telijken woningbouw is dit voorstel zeer wel
bestaanbaar. Er moot das aan wordon toe
gevoegd „is van oordeel, dat dit
voorstel van B. en W. moet wor
den aangohoude n."
Mag ik aannemen dat U het daarmee eens
is Zoo ja, dan breng ik thans uitsluitend
deze motie van orde iii behandeling.
De heer Van Achterbcrgh: Mijnheer
de Voorziltor! De hoor Gerritsen dient nu
die motio in, maar nu is de kwestiehoe
zullen wij dien woningbouw ter hand ncraen P
Wanneer gemeentelijke woningbouw wordt tor
hand genomen in de buitenwijken, dan moet
ik mij daar sterk tegen verklaren. Wel kuu-
nen wij de oudo stad opknappeu door eigen
bouw. Wij kunnen daar de afgekourdo
woningen lcoopen, nieuwe straten aanleggon,
den grond exploiteeren, of zeil woningon
bouwen. Wanneer wij een dergelijke wijze
van werken toepassen, dan zullen wij een
tweeledig doel bereikenwij zullen in de stad
goede woningen krijgen, men zou goodkoopere
en grootere huizen kunnen krijgen, en hot zou
voor do gemeente geen strop zijn maar een
financiëele uitkomst. Wanneer de woningbouw
echter buiten de stad plaats heeft, dan weet
ik niet of ik mij er voor kan vorklaren, omdat
in de stad nog veel is op te ruimen waardoor
de woningbouw bevorderd kan worden. Nu
weet ik niet of ik over het voorstel zelf het
woord kan krijgen
De Voorzitter: Neen, nu is do motie
van orde in besprekingen daardoor is het
voorstel voorloopig van de baan.
De heer Van Achterborgh: Dan zal
ik van het woord moeten afzien.
De lieer Jorissen: Mijnheer de Voorzit
ter 1 Ik zou. heel gaarne gehad hebben dat do
heer Gerritsen een beetje nader gepreciseerd
had waarom hij zijn motie aldus heeft inge
kleed. In de eerste plaats zou ik wonschen
dat hij preoiseerde, waarom het gemeentebe
lang beter door eigenbouw gediend isen in
de tweede plaats waarom het noodig is het
voorstel van B. en W. niet te behandelen.
Daar hebben wij niets over gehoord. Mij dunkt
het ware gewenscht geweost, dat hij B. en W
een kleine toelichting had gegeven.
De hoer Gerritsen: Mijnheer de Voor
zitter, mag ik den heer Jorissen hierop ant
woorden dat ik deze zaak niet in het alge
meen heb willen ontwikkelen. Ik heb raet
een enkel woord mijn motieven aangednid, en
de rest kannen de hoeren zich denken. Ik
heb met een enkel woord gezegd, dat wij, als
overheid, do sectarischo afscheidingon in de
gemeente niet mogen bevorderen, dat wij geen
Jodenbuurten en^ geen Roomsche buurten
moeten hebben en dat wij geen grooto kerk
in drie afdoelingen moeten krijgen, waardoor
de burgerij uit elkaar wordt gegooid. Mij
dnnkt dat 'in den laatston tijd op alle mogelijke
wijzen veel gedaan is wat verdriet heeft ver
oorzaakt in onze gemeente, en om dat te voor
komen mooten wij dat sectarische optredon
niet verder bevorderen.
De heer Jorissen: Mijnheer de Voor
zitter, dan zon ik den hoer Gerritson oen
kleine inlichting kunnen govon. ik goloof,
dat hij niet hoolomaal op do hoogte is van de
zaak. Hij spreekt van sectariaoh en van oen
bevolking die tot een bepaalde roligie bohoort.
Maar dan hcoft hij do zaak tooh niet goed
bestudeerd. Die vereeniging bouwt niet uit
sluitend voor Katholieken, iederoon kan in
die huizon komen wonon. Dat heoft de hoer
Gerritson waarschijnlijk niet geweten. De
heer lloubaor, die voorzitter vau don Raad
van Commissarissen is, is hiervan botor op do
hoogte dan ik en zou den hoer Gerritsen uit
den droom kunnen helpen
Do heer Houbaer: Mijnhoer de Voor-
zittor! In de kwaliteit, die do hoer Jorisson
zoo goed is geweest te momorcoren, kan ik
den heer Gerritsen, en misschien mot hem do
rost van de burgerij, gorust stellen wat betreft
het doel van do voroeniging „8t. Bonifacius".
Hij denkt, en mot hem velen, dat die veree
niging uitsluitend bouwt voor Katholieken.
Maar niets is miudor waar dan dat. Wanneer
die voroeniging zou wenscben uitsluitend
Katholieko loden van die vereeniging in de
huizen te laten wonen, dan zou het haar zelfs
niet mogelijk zijn, omdat hot aantal katholieke
gezinnen, geschikt om die tachtig woningen
die gebouwd zullen wordon te gaan bewonon,
niet eens aanwezig is. Het bowijs, dat ook
andere gezinnen toogelatén worden, is te vin
den in de kaart die ter invulling aan iederen
medebewoner van Amersfoort, van welke
gozindte hij ook is, ter dispositie wordt go-
stold, om aldaar woningon te verkrijgen. Het
is mi) bekend, namens den Voorzifctor van St.
Bonifacius, dat aan de aanvragers, die reeds
hun kaart ingezonden hebben, absoluut niet
govraagd is welken godsdienst zij belijden.
Zij worden oenvoudig naar rangorde ingeschre
ven en naar gelang van die rangorde krijgen
zij, wanneer do woningon gereed zijn, een
plaats. Natuurlijk kunnen de buren die vast
gesteld zullen worden nog niet precies worden
opgegeven, maar het is con feit dat absoluut
uitgesloten is dat do woningen uitsluitend voor
Ka holieken gebouwd zouden wordon.
Do hoer Van Aohterbergh: Mijnhoer
de VoorzitterDe hoer Jorissen heeft ver
klaard, on ook de heer Houbaor heeft het
woordgebruikt, dat de woningen niet alleen
worden gebouwd voor Katholieken. Men moet
dat dus aannomen. Maar wat voor bezwaar
kan St. Bonifacius dan hebben om zijn statu
ten te wijzigen Wij zijn door do goedheid
van hot bestuur in de gelegenheid geweest do
statuten thuis te krijgen, en daar lezen wij
in „Leden kunnon zij zijn, die zijn Roomsch-
Katholiek", en in een verder artikel staat:
„De leden van het Bestuur worden gekozen
uit en door de leden", die moeten dus ook
Katholiek zijn. Wjj mogen dus wel aannemen,
dat, wanneer er huizen over zijn, er ook
andere gezindten in zullen komen, maar ik wil
nog niet direct aannemen dat voor niet-
Katholioken en wel-Katholiekon zuiver oen
neutraal standpunt zal worden ingenomen.
Als grond daarvoor heb ik het vorig jaar
ondervonden, dat een van de onderteekenaars
van het adres dat wij nu behandelen, bij alle
mogelijke Katholieko arbeiders is geweest, of
hij ze mocht inschrijven voor de niouwe ver
eeniging. Toon is men niet hooger kannon
komen dan zestig. Waar dus twintig wonin
gen niet door Katholieken kunnon bewoond
worden, is het ook zeer waarschijnlijk dat ook
Protestanton er in kunnen komen. Maar dan
vraag ik nogmaals wat is er dan voor bezwaar
dat de statuten gewijzigd worden P Ik zon
willen voorstellen laat men de statuten wij
zigen in dien geest, dat niot-Katholieken ook
leden kunnen worden, en dat het Bestuur voor
minstens de helft zal bestaan uit niet-Room-
schen.
Nu is er ook nog een andere kwestie. De
plaats waar gebouwd wordt, is die plaats wel
goed
De Voorzitter: Mijnheer Van Achter
borgh, nu gaan wij weer een beetje buiten de
orde. Wij hebben hot nu alleen over het
principe.
De heer Van Achterbergh. Mijnheer
de Voorzittor, ik zal er niet verder over spre
ken, als U denkt dat hot hior rfot te pea
komt. Als er dan nadorliand maar geen kwea-
ties uit voortspruiten.
De hoer Kroes: Mijnheer de Voorzitter,
ik wil don heer Van Aohterbergh oven ant-
woordon, dat do statuten van St. Bonifacius
niet behoeven gewijzigd to wordon. Er heeft
hior oen misverstand plaats. Do vereeniging
is eon voreoniging van Katholiekon. Dot
wordt niet onder stoelen of banken goschovon.
Maar St. Bonifacius heeft in haar statuten
opgenomen het dool. In art. 2 staat„Zij
stolt zich uitsluitond ten doel in hot belang
van de vorbotoring der volkshuisvesting in
Amersfoort werkzaam to zijn." Er staat dan
ook in goon onkel artikel, dat niet-Katholioken
niet in de woningen worden toegelaten. En
nu begrijp ik niet, waar wij toch onze gocd-
kouring hobbon gehecht aan Volkshuisvesting
II en aan V. I. O. S., waar wij toch als
Katholioken niet hebben gevraagdzjjn or
onder do leden van die voroouiging Katholie
kon of niet? dat wij hier zoudon raooton
weigoren. Wij hobbon hior te doen met oen
vereeniging. Iedere categorie van mensohon
heoft hot rooht zich te voreenigen. Onder
wijzers kunnen ook hun oigen bouwverooniging
opriohten en militairen ook. Ik begrijp niet
waarom men hier zoo bevreesd is voor socta-
rische bevolking. Dit woord is door don
goachten spreker gebezigd. Ik zou hot niet
gaarne godaan hebben. Wij zijn hocleraaul
niot van plan een sectarischo bnurt op te
richten. Ons doel is werkzaam te zijn in hot
bolang van de volkshuisvesting.
Do heer Vols H e ij n Mijnheer do Voor
zitter I Ik wil met oen enkel woord ook mijn
raeening in het midden brengen, naar aan
leiding van hetgeen hier is tusschen gestoken.
De raedodeelingen, die de heeren Kroos en
Iloubaer gedaan hebben, heb ik persoonlijk
onderzocht voordat ik naar deze vergadering
kwam, omdat het voor mij werkelijk een zaak
van groot gewicht is. Waar niet is vastgolegd
dat do woningen van do vereeniging St. Boni
facius alleen door Katholioken betrokken
kunnon worden, waar zelfs de modedoeling
is godaan, dat ook woningen door anders
den konden zullen worden betrokken, begrijp
ik niot, dat wij een vereeniging, die volgens
Kon. Besluit is toegolaten als een voreoniging
uitsluitend werkzaam in het bolang van de
volkshuisvesting, op hot oogenblik niet zoudon
geven wat zij vraagt. Als wij den toestand
hier bekijken, dan goloof ik dat or goon raads
lid kan zijn of hij moet zicu met mij verblijden
over -hetgeen de vereeniging wil tot stand
brongen. Laten wy aannemen, dat de Katho-
liekeu hier eenigszins den voorkeur zouden
hebben. Maar laten wij toch niet nit het oog
verliezen, dat zooveel andersdenkenden in do
kom van do gemeente daardoor eon beteron
toestand zonden krijgen. Op die gronden kan
ik op hot oogenblik niot meegaan met hn
tegon werken van die vereeniging, die m. i. et
al hot gehoorde volkomen onze sympathie kan
wegdragen.
De heer VanderWal: Mijnheer de Voor
zitter I De heer Van Aohterbergh heeft er,
geloof ik, jnist op gewezen waarom wij nie
allen met deze vereeniging kunnon meegaan
De vereeniging is werkelijk uitsluitend Katho
liek, dat geeft do hoor Kroes ook toe. De sta
tuten bepalen dat de aandeolon niet anders
dan in handen van Katholioken kunnen ko
men
[De heer Kroos: Dat wil zeggen
ten minste, zonder voorkennis van het Bestuur...
[De heer Kroes: Juist....]
en dan weten wij allen wolwaar die
aandeelen vastgehouden wordon, want d&t wordt
natuurlijk de practijk. Wanneer de Katholieken
werkelijk verbetering van de volkshuisvesting
willen goedlaten zij dan zulk een vereeni
ging oprichten, maar laten zij dan die clausule,
dat uitsluitend Katholieken leden en aandeelhou
ders kunnen zijn, weglaten. Katholieke vereeni-
gingen zijn er over heel ons land en wij weten
allen wat die zijn. Ze zijn overal opgerioht
met een sectarisch doel. Dat zal met deze ver
eeniging weer precies hetzelfde zijn. In den
eersten tijd wordt iota toegogevon, maar het is
sloohts een kwestie van tijd. Wij kennen die
olitische
zal de
sr voor
de helft
fectievcn
gedemo-
met den
naar de
cli inge-
anden is
nuldjina.
sta nt in o-
)i het 9e
otika be
ar Gall!
in Kon-
/an deze
di recht-
ezc troe-
1 als een
wd, liet-
n, dat in
anders
op te-
voorbc-
Bruns-
^cvonden
een po-
belangen
sch rijft,
dag, dat,
len laat-
gekozen,
heengaat
ïoeg kan
meenin-
roonsbe-
Bruns-
aat \gsit,
en zijne
keizers-
eslissend
ijne ver
van zijn
daarmee
Pruisen
atad Lü-
'öest om
to lier-
Dr onge-
.isonder-
i. In be-
iit voor
Ag vond.
rtunisti-
exodus
oor oii-
igstr zou
tré zal
voordat
Reams,
n-anani-
ipop zal
rooi be
loer ge-
dto pre-
iar zich
l op de
jaar zal
ólet zon
der beteekems ia. ILij zal in Orar» aan land
gaan en zich van daar naar ManoQcko bege
ven; daarna zal hij tomgkeeren naar Algorié,
ckit liij zal bezoeken. Hij zal zidh in Algiers
weder naar Frankrijk inschepen.
Engeland.
Londen, 15 Oct. Het huwelijk van prins
Arthur van Gonnaught niet de hertogin vau
Filo werd heden middag voltrokken in de
kapel van hot galeis van St. James.
Reeds vroeg in den morgen verdrong dc
menigte zich in dc omgeving om getuige te
zijn van dc aankomst der gasten, waaronder
de koningin-weduwe Alexandra, prinses Vic
toria, dc koning en de koningin van Noor
wegen en andere vorstelijke personen. Do
koning en de koningin kwamen om 11.15 md
den prins van Wales en prinses Mary. Do
(bruidegom kwam even voor twaalven de
kapel binnen, gevolgd door den hertog van
Connauglit en den prins van Wales. De bruid
werd aan den ingang van de kapel ontvan
gen door de bruidsmeisjes, de prinsessen
Mary en Maud, hare zusters, en Victoria,
Helena en May van Teek.
Toen II.II. M.M. over dc Mali reden, snelde
een vrouw voorhij dc politic cn trachtte het
koninklijke rijtuig te bereiken; zij slaagde
daarin niet.
De koning gaf de bruid weg, die cr bekoor
lijk uitzag in eene witte charmeuse. Prins
.Arthur, die in militaire uniform was, werd
bijgestaan door den hertog van Gonnaught en
dien prins vain Wales. De aartsbisschop van
Canterbury voltrok liet huwelijk onder bij-
«tiand van den bisschop van Londen en dcu
deken der koninklijke kapellen.
Na dc plechtigheid ondcrleokendcn de ko
ning, de koningin en dc andere nauwe bloed
verwanten het register, waarna het jong*
jaar reeds naar Portman Square, geëscorteerd
door een detachement van prins Arthur's
regiment Soots Greys.
Londen, 15 Oct. Prins cn prinses Ar
thur vertrokken om 4 20 namiddags van hel
station Charing Cross naar Deal, waar zij
eenige dagen zullen doorbrengen in dc wo
ning van den heer-Waldorf Aslor. Zij werden
op het station, waar zich bevonden de hertog
van Connaught, prinses Patricia cn dc err-
prinscs van Zweden, door het publiek toege
juicht.
Spanje.
Do Agenoo H-avas kenschetst het bericht,
dat de koning van Spanje voornemens is naar
Weenien Rumoniê te röizon, als onjuisL.
Rusland.
Peters burg, 14 Oct. In dj stnatsbe*
grooting bedragen dc gewone inkomsten 3521
miillloen roebels. In dc gewone uitgaven zijf
begrepen: ministerie van binnenlandsckc za
ken 206, financiën 494, onderwijs 161, verkeer
739, handel en nijverheid 71, agrarische orga
nisatie van landbouw 157, oorlog 59«J, marine
250, betalingen voor staatsleeningen 402, totaal
3302 millioen roebel.
De gewone inkomsten overtreffen de ge
wone uitgaven met 219 millioen.
Onder dc buitengewone uitgaven eisehci
de economische operaliën 255, het oorlogsres.
sort 125, spoorwegwerken 110, liavenvcrbcto
ringen en havenbouw 18 millioen.
Dc totale inkomsten en de totale uitgaven
balancecren met 3558 roebels.
Vergeleken mot 1912, staat tegenover cent
en hoc-
jn beide
i mijn
onvoor-
ard, en
irug te
nen zij
morgen
PuskAs
gereed
In de
„Wat? 'Hebt maïs voor net voik ïaien Ka
men?"
„Natuurlijk." antwoordde de dokter
kalm, terwijl hij de kaarten schudde.
„Maar immers deze ziekte is niet alleen
een gevolg van den honger, maar ook van het
zich voeden met maïs."
„Dat weet ik."
„En toch laat u toe, dat dit vergift onder
die arme stakkers luitgedeeld zal worden?"
„Wat zou ik anders moeten doen? De re-
geering heeft het provinciaal bestuur een
wagon mals op zijn dak gestuurd, uitsluitend
voor de lijders aan pellagra, en u weet toch,
dat de regeering officio verstandiger inzich
ten heeft dan het provinciaal bestuur. Hierop
nijnen; zeiis wu m. 0-
„Goed, dat neem ik aan, op één voorwaarde
echter."
„En deze is?"
,£)at hiervan nooit Iets bij het provinciaal
bestuur bekend zal worden (en dit zeg ik ook
tot u, mijne heeren 1) want dan zou daarginds
stellig het praatjes rondgestrooid worden, dat
ik de maïs, die voor het volk was bestemd,
aan u verkocht iheb, en zoo zou ik in de groot
ste moeilijkheden kunnen geraken."
„Daaromtrent kunt gerust zijn, van mijn
kant zal er niets uitlekken."
„Dat is waar ook, wat wilt ge eigenlijk met
die konijnen aanvangen?"
,JConijnen heb ik thuis In overvloed. Het
teleurstelhng geven. Wij móéten ë?fsFuIt~Funr
tinei den voorraad laten komen."
„Gij hebt gelijk, dominee," zei de dokter.
JPistal de wagen moet in den hof van den
wethouder blijven staanl"
Weer trok Zalalihnay SimAndy weg.
„Mijn zoon, ik blijf hier, want als het wach
ten den heeren misschien wat te lang duurt,
zouden zij de maï9 wel eens uit kunnen dee-
len, en eenvoudig weer naar huis gaan. Kijk,
ik heb hier een lijstje opgemaakt van wat er
zoo gebracht moet worden. Hoeveel zakken
meel, hoeveel kippen, bij de pooten vastge
bonden, en hoeveel konijntjes in zakken. Ik
heb ook opgeschreven, welke wagen en welk*
1 te paard
"Vernetm mn sneraritrrrpo-vos ^ergpaardjes
het dorp.
XXI.
Toen hij in Funtinel wa9 aangekomen, over
handigde de kamerdienaar hem terstond een
brief van Florica.
Zijn hart begon onstuimig te kloppen en
het zweet kwam hem op het voorhoofd. Het
meisje schreef hem zij had hem dus niet
vergeten I Ook te midden van het feestge-
druisah, de pracht en de schare dergenen, die
haar het hof maakten, dacht zij nog aan den
eenvoudlgen- oubedufdenden dorospredikant!
De brief maakte hem opeens gelukkig. lij)
scheurde hem echter nog niet open, maar
liet hem in zijn zak glijden. Eerst moest hij
zorg dragen voor dc hongcrigen. Ilij riep
de voornaamste bedienden, bij elkaar en deel
de de beschikkingen mede, die Zalathnay hem
had opgedragen. Zij groetten beleefd en ver
wijderden zich haastig om de bevelen van
hun heer ten uitvoer tc gaan brengen.
Toen eerst vroeg hij den kamerdienaar:
„Wie heeft dien brief gebracht?"
„Gyorgye Szabó, de kleine herdersknaap."
„Is hij nog hier?"
jiNcen, dominee, hij heeft een boterhan^
gegeten, en is toen teruggekeerd."
Vlug ging SimAndy de kamer binnen, eu
brak met bevende hand den brief open
Iiij was slechts kort en luidde als volgt:
Wat is er toch van je geworden?
Ben je mij ontvlucht? Wat heb ik tegen jc
misdaan, liefste? Kom, kom toch terug naar
ons kleine dorpje, want anders sterf ik vatf
verlangen naar je©en je mij ontrouvi
geworden? O, neen want dan zou ik hel
gevoeld hebben cn dan zou mijn hart ge
broken zijn... Pali. mijn lieve, lieve PaliT
Verder niets. De brief in het Roeraeensch
geschreven, maakte zoo'n geweldige indruk
op SimAndy, dat hij zich duizelig op den met
een berenvel overdekten divan liet ncerglij-
den, waar hij hijgend bleef liggen zonder zijij
aandoening meester te kunnen worden. Zijn
heele lichaam trilde van vreugdehij had
wel willen springen, en met zijn hoofd tegen
den muur loopen van louter blijdschap
Wordt vervolgd
