CARR'S M0UTBR00D
Wat zal ik nog cadeau gaven
STADSNIEUWST
Uit den omtrek.
Voor den Indischen dienst te bestead ter
ienoemlng tot tijdelijk a dspiraoft-civiel-gezag
hebber de boer M. A. Thomas, en ter bonoe-
jning tot gouveraements-geneesheer bij den
targcrlijkcn geneeskundigen dienst de heer M.
L watt Breemen, beiden te 's Gravenhage.
De arts Th. G. van Vogelpoel, hoofd
jer school tot opleiding van inlandsche artsen
hi Nederlandsch-Indië te Weltevreden, gaat
met een verloftijd van acht maartden naar Ne
derland. Zijne betrekking zal tijdelijk worden
waargenomen door prof. dr. J. Bo-eke, te Lei
den, van wiens aanslaande reis naar Indië
reeds is melding gemaakt. Prof. Boeke vertrekt
ta de volgende maand.
Eigen Haard. Dr. D. E. Pijzei, die
reedj ongeveer 25 jaar zitting heeft gehad
in oe redactie van „Eigen Haard", zal
naar hel N. v. d. D. meldft die positie met
J1 December a.s. neerleggen.
Nederlandsch ingenieur in
den vreemde. De heer E. van Konij
nenburg, ingenieur van den Rijkswater?»nat
te Maastricht en secretaris van de Hol-
landsch-Belgisdhe oommissie voor de Maas
kanalisatie, gaat den dienst met een verlof
ran vijf jaar verlaten, om voor de firma A.
3os Pzn. en J. P. Heyblom de groote bag-
per werken te gaan uitvoeren in het Suezka-
oaaL
De S. D. A. P. en het Ouderdoms
pensioen. Het partijbestuur der S. D. A. P.
besloot, naar „Het Volk" mededeelt, de af-
deelingen op te roepen op Dinsdag 9 Decem
ber a.s., den dag der eerste uitkeerïng krach-
hens art. 389 der Invaliditeitswet, een open
bare vergadering te beleggen, met een feeste
lijk karakter, doch tevens om opnieuw den
strijd aan te binden voor uitbreiding van dit
pensioen.
Verkoop jubileumzegels. Men
miritdit ons uil Amsterdam: Bij het hoofdpos-
knnrtbör zoowel als bij de bi:!.aanhoren ver
drong zich Zaterdag een groote menfigtie tot
b koopen van de jubileum zegels.
Al Lom in Amsterdam wanen 700 800 voor-
ofi'L-bestlellinigcjii gedaan tot een bedrag van
totaal ƒ113,000 voor 'dc sorteering en be-
nekeriiing waarvan zes ambten-aaien da>g>en te
Voren in taxuw waren geweest. Ook udit het
buiillkirtlaaid was besteld. Omstreeks 13 uur
was de lieele voorraad beneden 20 oenit uit
verkocht. 's Middags was beneden de gulden
haast geen zegel meer te bekomen.
Bij de Trost ze gelh andlel a ren werd dan ook
reeds voor de zgels de vijfvoudige waarde
betaald.
Er zijn, vïogens heft HbHdi. voor twee mil-
M'oen iguld-c-n jubiÜeumzegeJs vervaardigd:
naar alle waarschijnlijkheid is voor één mil-
fioen reeds vooruit besteld. Een vooruütbe-
tfelling van 160.000 aan 3 en 5 ets. postze-
jels, door een consortium gedaan, werd al
gewezen.
Lang onderweg. De post heeft Vrij
dag bij de familie K. te Woerden twee visite
kaartjes bezorgd, die bijna vijf jaren onder
weg waren geweest, alvorens hun bestemming
te bereiken. Blijkens de stempelafdrukken was
het eene verzonden uit Vreeswijk den 31 en
December 1907, bet andere uit Utrecht den
len Januari 1908. De adressen waren duide
lijk leesbaar geschreven.
N. R. CL
De eerste vrouwelijke bankier
Te Lochem is een bijkantoor geopend van
Je Gcldersche CredietvereenigSng. Aan het
hoofd daarvan staat mej. U. IJssel de Schep
per.
Chanteloup te Amsterdam.
ZaJberdag heeft dte Franse he vlieger Chan-
lieiloup o»p het terrein Oud-Roosc-nburgh te
Watergraafsmeer zijn vliegdemonstraties aan
gevangen.
Op het teroefisi merkte men op: kapitein
W'allaandit Sacré, commandant van hei mili
taire vliegkamp tc Soesftenberg, den secre
taris van de Kon. Nek Vereen, voor Lucht
vaart, 1de militaire vliegers, luit. Versbeegh,
Van Meel en Roeper Bosch, die vliegers van
Bu.^el, Bakker ein Van der» Burg.
Om precies 9 minuien voor drieën gaf de
aaralieur heft sean voor zijn eerste vlucht en
wcikl zijn tweedekker Losgelaten, Op onge
veer honderd mater hoogte voerde Cliante-
loup öeini'go zwenkingen udft nu eens op den
rechter, dan weer op den linkervleugel Na
ongeveer vijf minuten in de lucht be hebben
vtebcoft, daalde hij ortder luid hoera raai de
moruigüe ïni ghjidvlucht neer.
Na eenige minuten steeg de Fransch man
fen Iwdcdie male op en manoeuvreerde hij
wederkm, nu echter op ceniige honderden
meters hoogte. Plotse ling keerde Ctoantekvup
rijn toestel geheel om en vloog hij geduren
de eenige seconden mort heft hoofd naar be-
rtrden? dan daalde hiji in spiraalvorm.
Toen GhauilwLoup uit zijp macliüne stepte,
was het publiek zeer enthousiast. Door zijn
vrouw werd hem een zeer fraaie krans aan
geboden en in een auto need de koene avia-
teur langs het publiek, dat hem spontaan hul
de bracht.
Om 10 min. voor half vier steeg Qhantteloup
Voorr den derden keer op. Op ongeveer 50
raoljcr hoogte beschreef hij een grooften, cir-
tafl en sftteeg al hooger en hoogpr. Op onge-
vdetr 800 metier hoogte zeftbe Cbantel'oup zijn
moftlor stil eai zag men hem bijna loodrecht in
tal «piqué naar beneden vallen: tot <op een
♦O-tal meters boven den grond, waarna hij
rijn motor weder aanzette en ten sïoltifce daal'
de.
Ten vierden male steeg aviateur op om
6 minuten «over half vier voor zijn laatste
prestatie, de „looping the loop". liét publiek
volgde hem mét gesp armen aar dacht tortdat
ChainjtJeloup zich op ongeveer 1000 meter hoog
te bevond. Dan voerde hii driemaal de „loo
ping tlhe loop" mft en daaklo ten slotte in spi-
tealvonm.
Hot publiek was nu nog meer enthousiast
tian den voorlaatst cm keen De menigte die
rich op heft afgezette gedeelte van heft bontin
tevirtdt, droeg Chanteloup op de schouders
bwïd Over hét algemeen maakten de pres-
tewfes van dezen aviateair meft zifn tweedek
ker veel meer indruk dep die van Pegoud.
Gisteren heeft Cha/nidoup zijn kimstsluk-
tea herhaald en heft publiek was weer earf hou
vast Het was geweldig druk fn de Meer,
fcch heft bezoek op het terrein dokte tong
fle kostten akt, alleen de populaire rangen
•«men soed beseft. Instede dal een teder i*D
süeerttje bijdroeg om den ondwroemer weer
aan. z'n geld te <k*cn komen, hadden dichte
massa's da yoorkear er aan gegeven rich lar
den Dicmerdijk te p-*si enen. Hot bittieniwl-
maatschap was wel zoo goedlioop.
Woensdag zal Charrtdoup te Helpmam bij
Groningen vliegen.
Zaterdag ca Zondag a 9. wordt to 's Gra
venhage op Duindigt gedemonstreerd.
Gisterenavond hoeft Cbaateldup, naar de
Mnd. Crt. meldt, eon contract goteekend,
waarbij hij zich verplicht ein'de Januari naar
Amerika be gaan en daar een heel jaar, drie
maal per woek, demonstraties to geven. Hij
krijgt daarvoor 500,000 francs (ƒ250,000.)
Een nieuw conflict in de siga
ren-industrie. Men meldi't uit Eindho
ven aan Heft Centrum:
De R.-K. Sigarenfabrikanten besloten, rtaar
aamlsadSng van heft opgezegd werk, in ver
bond meft he«t verschil van uillegging der ar
bitrale uitspraak, heden aan ongeveer 2000
georganiseerde tabaksbewerkers het werk
op te zeggen.
Wondt er geen genoegen genomen met dc
oplossing der nrftaïrt? ge-com missie, dan dreigt
er nog ernstiger uitsluiting.
De vergiftiging te Abbenbroe!?.
Het gerechtshof te Amsterdam heeft
Zaterdag bij uitvoerig arrest Gabriel Spoon,
oud 42 jaar, van« beroep laudbouweir. wonenrde
tb Abbeinlbrioek, nti de nrjeauwe berechting op 5,
6,10, 11, 14 en 15 dezer. \xu,o'ordeeld tloï 20 jaar
gevangenisstraf, wegens moord door mor-
phinc-vergiftiging op 4 Mei 1912 gepleegd op
W. H. Westerveld.
Herinnerd zij, dat de rechtbank te Rotter
dam bij vonnis van 18 Febr. j.L bekl. had ver
oordeeld tot 20 jaar gevangenisstraf; dat het
gerechtshof te 'sllage bij arrest van 21 Mei
j.l. dit vonnis had bevestigd, doch dat van dit
arrest cassatie werd aangeteekend. met het
gevolg dat de Hooge Raad om redenen van
vorm bij arrest van 26 Juli j.l. de zaak ter
nieuwe berechting verwees naar het gerechts
hof te Amsterdam. Door den advoca.t-generaal
werd gerequireerd vernietiging van het von
nis der Roüerdamsche rechtbank en beklaag-
des veroordeeling tot levenslange gevanzenis-
siraf; een eiscli die ook in de vorige instanties
door het O. M. was gesteld.
Verkeerde medic ij n? Vrijdag
middag om 12 uur is op verzoek van den
echt genoot J. A. H., aan de Zijfden winden-
straat te Rotrtterde.m helt lijk in beslag geno
men van diens 2G-jarige vrouw, v. d. B. ge
naamd'.
Maajidtvg werd de vrouw ziek, nam een
drankje in, en nog den zelfden avond stierf
zij onder hevige rijtnen em braldngen.
Het lijk is per transportw a genbegeleid
door een rechercheur, naar de sedtiiokamor
vam het ziekenhuis aan den Gotoldingel ge
bracht, om gerechtelijk fee worden ge
schouwd,.
Heft door de vrouw gebruikte drankje is
door den man weggeworpen.
De Amsterdamschc kinder
moord. Dat harerzijds de politie van Nieu-
wendam al het mogelijke heeft gedaan om de
zaak tot klaarheid te brengen, blijkt, zoo
meldt hc-L Hold., uit de omstandigheid, dat
zij reeds goruimen tijd geleden de aandacht
der Amsterdamschc politie heeft gevestigd op
een individu, dat dezen zomer Nieuwendam
onveilig mankte. Heft was een jongmenseh
van ongeveer 24 jaar, wiens --"gnalement
wel overeenkwam met dat door juffrouw
Nieuwenbirrg verstrekt en dirt i'ezcn zomer
eenige malen per week per rijwiel uil Am
sterdam kwam. H'j fietste in de buurt van
Njeuwendam ron-1, was daardoor goed <-p
de hoogte van d: verschillende wegen aan
den overkant (wat de moordenaar ook moet
geweest zVn) en had de bevolking van Nïeu-
wendam tegen zich ingenomen, doordat hij
telkens kleine jongens aansprak. Op niet on
duidelijke wijze had men hem kenbaar ge
maakt. dat Hij maar liever niet meer m
Nieuwendam (moest komen en sedert had
men er hean ook niet meer gezien.
Het adres te Amsterdam van dezen man
was aan de Nieuwendammer oolitie bekend
zii heeft b t aan d" Amvterdarr.sche politie
meegedeeld doch sedert Heeft men te Nieu
wendam niets meer van de zaak vernomen.
Moord in eene diamantslijperij.
In de diamantslijperij „De Overtoom'*
aan den Overtoom te Amsterdam is in den
nacht van Zaterdag op Zondag de portier
J. G. de Ruijter vernmord gevonden.
Toen de familie De Ruyter, ongerust
geworden over het met thuis komen van het
hoofd van heft gezin, eindelijk te middernacht
besloot een nader onderzoek in te stellen, en
daartoe een der zoons zich naar de fabriek
begaf, wees dadelijk hier de toestand op
iets ongewoons, daar het hek hetwelk an
ders correct gesloten bleef, thans wijd ge
opend was. Een der wachthebbende man
schappen der bereden polifie. welke slechts
eenige huizen verder is gestationeerd, ver
gezelde den zoon op zijn tocht. Langs den
gang kwam men od het binnenplaatsje, waar
op de deur van het kleine fabrïekskantoortje
uitkomt. Bij de r-iet geopende brandkast in
dit "kantoortje lag liet zirilooze. reeds ver
stijfde lichaam van den beiaarden fabrieks-
bewaker, het hoofd, waarin de oogen *e
halve gesloten, in een plas bloed, gevloeid
uit een gapende wonde in het achterhoofd.
Onmiddellijk werden de politie- en jusa-
tie-auitoriitelten gewaarschuwd, na wier spoe
dige komst weldra ook de politie-genees-
kurtdige dr. Van Ledden Hulsebosch en de
poFtiefotograaf verschenen.
Een tweetal politichonden werd lucht ge
geven aan een meft bloed bevlekte handdoek
waarmede do onmensch zich na hef volbren
gen van zijn lajagharligen daad de handen
had trachten te reinigen. Tiet werk°n met de
speurhonden bleef echter zonder eenig re
sultaat.
Of diefstal bepaald dc drijfveer tot dr-
haghartige daad was. kan op dit oogenblik
zeer moeilijik met zekerheid vrorden vastge
steld. De brandkasten ventoonen geen sporen
van geweld en zijn dan ook niet geopend.
De mogelijkheid is echter niet uitgesloten,
dut Indien er geen persoonlijike wraak nc-
nsm-g in het spel is, de moerdemor. na bet
toebrengen van den dood di jken slag, tot het
besef van sQd vreeaeliike daad ia gekomen en
het doel, waarvoor hij zich in de fabriek be
vond, opgevende, ülings de vlucht heeft ge
nomen. Deze veronderstelling wint aan
grond, wanneer men weet doft hij een kistje
met slechts weinig geld heeft medegenomen
en de jirsfiiie den inhoud van de Zondag
morgen door haar geopende brandkast on
aangeroerd vond. Sterker nog wordt deze
veronderstelling, indien men weet dat de ver-
slagene een portemonnaie, inhoudende f 23,
en eenige waardevolle ringen bij zich droeg,
terwijl zijn portefeuille tevens gevuld was
meft vele geldswaardige papieren. Daarnaast
mag zelfs de gedachte aan moord uitsluitend
uit wraak nieft worden buitengesloten. De
moord heeft vermocdeliik in den vooravond
plaats gehad, hetgeen blijkt uit den toestand,
waarin het lijk gpvoMen werd Zaterdag
middag wondt in de fabriek niet gewerkt en
benutten de schoonmaaksters dezen tijd om
de werklokalen te reinigen Nadat deze de
fabriek verlaten hadden moet do moorde
naar den portier, terwijl hij aan het kan-
toorTessenaartje stond, onverhoeds van ach
teren genaderd ziin en met den scherpen
karit van een hamer tweemaal op het mid
den- en achtergedeelte van den schedel zoo
danig geslagen hebben, dat de hersenen door
den scfiedelwnnd he^npuilden. Daar de ver
schillende d.lamantsliipersbazen, die op de
fabriek laten werken, in den loop van Zon
dag nog niet allen z.ich hadden aangemeld,
kon op Het oogenblik nog niet worden mede
gedeeld. of en zoo ja. hoeveel doppen met
hun kostbaren inhoud zijn ontvreemd. Wel
was er een grootf hoeveelheid kostbare
steenen in bewerking. Van de doppen in de
brandkast geborgen zijn echter geen ont
vreemd. De recherche meent een spoor ge
vonden te hebben in het signalement van een
zwervende tvpe, helwelk dezer dagen de
argwaan opwekte, toen hij de fabriek krach'
te binnen te sluipen, doch groote waadde
mag uit dien aard der zaak hieraan, zonder
meer r^et worden gehecht.
Valschheld In geschrifte. In Den
Haag is ter beschikking van de justitie ge
steld wegens valschhead in geschrifte
man, die verschillende houders van pandjes
huizen heeft benadeeld. Hii bracht panden
van geringe waarde In de T-Tnagsche gc-
meenftebank van leening en wist door middel
van een scherp vocht den naam van het
voorwerp en de aanduiding ran de waarde
van hef lomhardibriefje tp verwilderen Daar
na vulde hij er den naam van een kostbaar
voorwerp op in, b.v. van een diamanten
broche, benevens de waarde waarop dit zou
zijn getaxeerd, welk lombnrdbriefjeg hij voor
groofe bedragen vehkocht. Op deze wijze
heeft hii pandhuishouders voor bedragen van
f 40 f 50 en f VW benadeeld De man is naar
het huis van Bewaring overgebracht
Inbraak in een postkantoor.
De pofttïe te Loppersum heeft Vrijdag den
vermoedelijken dader iemand die een
poos in DuitseEland heeft gewerkt van de
inbraak in het postkantoor in Ten Boer aan
gehouden. De man wordt ook verdacht van
een inbraak meft diefstal van een fiets in het
statior.skoffiehuis te Stedum.
Inbraak met bedreiging. Te
Noordlaren is Vrijdagnacht ingebroken in
het huis, bewoond door mej. de wed. J. Hem
mes. De inbreker heeft zich toegang ver
schaft door een raam open te breken, waar
na hij naar de voorkamer ging en de oude
bewoonster, dde wakker geworden was, met
een revolver dreigde. Op heft hulpgeschreeuw
van mej. II. snelde de dienstbode toe en de
Inbreker vluchtte daarop door het raam. De
justitie en de politie hebben een onderzoek
ingesteld.
Doodelijke val. Tc Belllngwolde Is
de gehuwde timmerman M. Elinga van het
dak cener in aanbouw zijnde boerderij ge
vallen. Hij was op slag dood.
Verongelukt. Vrijdagavond is de
24-jarige vrouw van den rijwielhersteller F.
B. te Dieren, die pas drie weken gehuwd was.
vermoedelijk misleid door de duisternis Ln
het Kanaal geloop en en verdronken.
Brand. Zaterdagavond is er door on
bekende oorzaak een ernstige brand uitgebro
ken in de machinekamer ran de machinefa
briek van den heer B. de Groot, bij Delft. Het
vuur deelde zich mee aan twee groote schu
ren met hout van de scheepsbouwmaatschap
pij firma T. de Groot. De drie gehouwen zijn
geheel afgebrand.
Met veel moeite werden de belendende per-
ceelen voor het vuur gespaard.
School- en Kerknieuws.
Dr. S. O. Los, voorheen predikant der
Geref. kerk te Hilversum, thans te Pretoria, heeft
eene benoeming aangenomen tot hoogleeraar
aan de Theol. School te Potchefstroom.
(Rotterd.)
Salaris-actie. Het Comité voor
Gemeenschappelijke Salarisactie verzond aan
Regeering en Volksvertegenwoordiging een
motie, aangenomen in eene vergadering van de
hoofdbesturen van verschillende vereenigmgen
van openbare en bijzondere onderwijzers, ge-»
houden op 15 November j.l. te Utrecht.
In die motie wordt verzocht bij de aanstaande
behandeling van de Staatsbegrooting te komen
tot een verklaring of tot een besluit, waardoor
voor de verbe'ering der salarissen van de open
bare en bijzondere onderwijzers voldoende
waarborg wordt geboden.
's-G ravenhage, 28 November.
Examen M. O. Wiskunde (akte K I)»
Opgeroepen en opgekomen 3 cand. Terugge
trokken 1. Afgewezen 1. Geslaagd de heer J.
Th. Delemarre, 's-Gravenhage.
Examen L. O. Wiskunde (art. 86).
Opgeroepen 4geslaagd 3 cand. Afgewezen
2. Geslaagd de heer H .A. Melthijssen, Ouden-
bcsch.
's-G ravenhage, 29 November.
Examen Wiskunde L. O. (art. 86).
Opgeroepen en opgekomen 3 Candida!en. Af
gewezen 2 candidaten. Geslaagd de heer G.
Meulemar», Westzaan.
Examen Wiskunde, M. O. (akte K I).
Opgaroeper., opgekomen en afgewezen 3 can
didaten.
Nederlandsche taal- en letterkunde, M. O.
Ge*-x. 2 cand. Geslaagd mej. H. Löhnis, van
Zwolle.
Geschiedenis M. O.
Geëx. en afgewezen één cand.
Een royaal aanbod. Het zal onge
veer 25 jaren zijn, dot de Geref. Kerk van Rot
terdam in het Westen der stad hare godsdienst
oefeningen hield in een lokaal, dat voorheen als
koetshuis had gediend. Door een prachtig aan
bod van de heeren H. B. Kzn. en Hendrs. B.
Kzn. aldaar zal de Gorcf. Kerk nu aan den West-
zeedijk een eigen kerkgebomv rijk worden.
Deze heeran boden namelijk aan den Kerke-
raad een zeer geschikt terrein aan, waarbij nog
een vorstelijke gift van 50.000, «erwijl de res-
teerende 65.000 door hen als hvpothrek op
het kerkgeboiTw zou genomen worden. Kont en
klaar zal het gebouw pkm. f 145.000 moeten
kosten. Architect zal zijn de Keer Kuipers van
Amsterdam. Met groote dankbaarheid aan de
milde gevers heeft de Kerkeraad dit aanbod
aanvaard.
Reclames.
Voedingswaarde 112
tegen ander brood 80.
Een door een kunstenaar
ontworpen, van geïmiteerd
oud zilver vervaardigde Kerst*
bus, gevuld met 1 pond koffie
„HAG", de caffeïnvrijeboonen.
koffie.
Verkrijgbaar in goede krui
deniers-en comestibieszaken.
Kaffee-Handels-Aktlengesellschaft,
Amsterdam.
In den nacht van Zaterdag op Zondag om
streeks 1 uur is een automobiel, waarin drie
personen gezeten waren, op de Voorstraat
te Utr<edit tegen «een ijzeren hjek aan-
gereden., vei-volgens dtoor den schok
rtaar den overkant ran de sHtraait ge
slingerd en daarna achterwaarts (tegen
de spiegelruit van heft perceel 15, be
woond door den kruidenier Lagerweij, gere
den. De ruit werd totaal versplinterd en ook
van het ijzeren hek is niets blijven staan,
waaruit men zich een voorstelling kan maken
ran dc kracht waarmede de botsing beeft
plaats gehad. De zwaar gehavende automobiel
sukkelde zoo goed en kwaad het ging verder
in de richting van de Bilt, doch werd door
dc inmiddels telefonisch gewaarschuwde poli
tie van den politiepost Hoogeland opgevan
gen. Volgens de berichten moeten de chauf
feur en zijn kameraden in staat van dron
kenschap hebben verkeerd en behoorde de
automobiel, een nog nieft lang geleden aange
schaft en fraai voertuig, aan een aanzienlijk
ingezetene van Amersfoort, die aldavs door
zijn ondergeschikten ernstig is gedupeerd.
De Bilt. Tot lid van den Raad is gekozen
de heer John Groenewegen (vacature Termcij-
telen).
Voor de vacaturc-Marwijck Kooij moert her
stemming plaats hebben tusschen de heer cd
Jhr. P. A. van Eijs en J. Th. Pilaar.
Ser.cn
Ter gelegenheid van het 40-jarig jubileum
als ambtenaar bij de N. C. S. van den heer
Genis. zal hedenavond door de ambtenaren
van H. S. M. en N. C. S. hem een serenade
gebracht worden. De stoet, voorafgegaan
door de miizickvereeniging „Harmonie" zal
gaan om half negen, vanaf café Ofate langs
den volgenden weg: St. Andriessrtraat, Zuid
singel, Kamperb.poort, Langstraat, Utr-
straat. Utr. weg, Soeslerweg, Bro-uwerstraat.
Vandaar gaat de stoeft terug, langs: Stations
weg, Soeslerweg, K. Bergstraat, L. Berg
straat Arnh.weg, Arnh.straat, Zuidsingel, 9
Aiidriesstraat naar oafé Otte.
B e n e f i c e-C oncert
De opbrengst van het de vorige weck ge
geven benefice-concert bedraagt ƒ249.
Volksavond.
De zangvereeniging „Het Dagende LScht"
gaf gisterenavond een volksavond ir Ami ci
lia. welke zioh in een vrij groote belangstel
ling mocht verheugen. Bij afwezigheid van
den voorzitter, sprak de heer P. Kortland
een welkomstwoord, waarna een met zorg
saamgesteld programma werd afgewerkt.
Het koortje is klein en heeft versterking noo-
dig, maar zong niettemin zeer verdienstelijk.
De leiding der tooneelvereenigmg ?s onge
twijfeld in uitstekend? honden, want alles
was goed verzorgd, terwijl ook heft spel veel
lof toekomt. Ook de overige medewerkenden
kweten zich uitstekend van hun taak. zoo-
dol de avond uitstekend geslaagd La.
De Dageraad.
Aan den vooravond van de algemeene ver
gadering hield dc vereeniging „De Dagerar-i"
een openbare vergadering in Amiciüa, waar
in als sprekers optraden: mevr. K^ptey1}-
Muysken met het onderwerp: „geestelijke
evoliuifte en de Vrije Gedhvh'fc*' dte heer
Jos. van Veen, met het onderwerp: „Hoe
(komt Nederland onder de plak van Rome
De druk LczcchMe verbad».jrn'n.g wend ge
opend door den voorzitter Van het hoofdbe
stuur den heer M. Havers, die er op wees, dat
Ide algemeene vergadering voor eerst te
Amersfoort werd gehouden. Hij herinnerde
aan de belangrijkheid van het congres, vooral
nu de denkbeelden van de Dageraad meer en
meer ingang vinden bij het Ned. Volk. Verblij
dend noemde hij het, dat zoovelen zich scha
ren in den strijd voor de vrijmaking van deD
geest. Ten slotte introduceerde hij mei eenige
woorden spreekster tn. spreker.
iVa-aTWQ was het woord aan mevr. Kau-
fteyii'Muysken, die begon met cr op ii-
zen, dat het jaar 1913 om toch m i
gebracht dan feesten van herlnncA ;s
na jaren van reactie een herlevin n.
Nodorloind, toeft kind vam Sjvijio.' -in. Mul/
tatuli, van de Watergeuzen en van de Ketter^
is wel het lanjd van de geestesvrijheid. In d<y
laatste jaren achee-n het, dat de vi ijhedetii
wac ivoor zooveel was gestreden, zouden
worden weggevaagd. Maar daarvoor was de
vrije gedachte reeds te sterk. Wij staan thans
met ons schoon gevoel van herleving voor do
taak der waardeschatting, bot probleem, zon
der welke geen problemen zijn op te lossen.
Zonder definitJeve levensopvatting kunnen
we die problemen niet oplossen.
De geest heeft in den modernen tijd een
groote vlucht gemaakt. Men praat over
Aristoteles, Plato, over de middeleeuwen,
maar vergeet veelal de glorie van eigen tijd.
Onze tijd is schatrijk, zoo er Iets ons hindert
is het teveel aan materiaal. We leven a. h. w.
dn een chaos, waaruit een nieuw geloof zal
komen, mooier dan de beschouwing der klas
sieken cn de godsdienst der middeleeuwen.
Het leven van den geest kent rust noch
einde, het slingert tusschen de polen van
nijgnttio en affirmatie» ran afbr-eketn etn op
bouwen. We leven thans in de periode van
opbouwing, van een levensidee in overeen
stemming van den eigen tijd. De matcrieele
en geestelijke evolutie niocrten hand en hand
£aan. Dat op het eind der 19de eeuw eea
geestelijke reactie kon optreden, strekt lot
waarschuwing. De vrije gedachte heeft een
nieuwe taak gekregen n.L die der waarde-
seb-ialllhug. Wil dc deuw do l"e!( Mte dea*
19de vervullen moet zich bewust worden der
uiterlijke en innerlijke verandering. Geen
nieuw leven zonder nieuw levensinzicht. We
•moeten ons inzicht geven ran hetgeen in de
üaalste 50 jaren is gegeven. We moeten na
sporen de innerlijke beweegredenen achter
de uiterlijke dingen. Voor 50 jaar was het
eerst noodige bestrijding van het dogma.
Toen was de tijd er der ontkenning, maar nu
Is het de tijd der erkenning.
Kenmerk van den nieuwen lijd te de be
strijding van het bovennatuurlijke cn het
streven naar de autonomie vnn den gee6t.
Wetenschap en techniek hebben wonderen
verricht. Deze vermeerdering van kennis
"heeft een bres geschoten in de oude orde en
het oude doen ran denken. Er moest komen
een nieuwe orde, er moest gevormd worden
een nieuw verbond.
De godsdienst zegt: hier is dc waarheid.
Een diener reltgknis i>cjw\i<riteij®ï verlangt1
meer. Veel wordt gesproken van een bankroet
der wetenschap, maar wil rien spreken van
een bankroet dan is dat der kerken veel
eclatanter. Maar cr is goem bamknoeft. er is
slechte evolutie.
•In dc laatste helft der 19de eeuw was de
wetenschap aan het woord. De verouderde
fdeologie werd de oorlog verklaard, Darwi
nisme cn Marxisme veegden de baan schoon
Arbeidersbeweging en Vrouwenbeweging
waren kenmerkende verschijnselen in dezen
itijd, die ran eenzijdigheid niet was vrij to
pleiten. Op het eind der 19de eeuw kwam de
veelzijdigheid van het leven meer op den
voorgrond en naast de mafterieele revolutie
is gekomen de geestelijke revolutie. De Dage
raad wil de consequente doorzetting van vrij
votden on vrij denken cn daarin legt de kern
voor alle. gittepen; die streven naar hejwor
ming. Nu komt aan de beurt de opbouw
eener nieuwe idealiteit. De hoogere natuur
lijkheid klopt aan om erkend, begrepen en
ontwikkeld te worden. Dat is de eenige bewe
ging, die de reactie kan overwinnen. Do
vrije gedachte is de drang der natuur zelve,
naar vollediger en rijker leven.
Vrije gedachte en geestelijke evolutie is
voortgang van denken cn bewustwording.
Niet achter ons. maar in het heden ligt wat
we zoeken. Aan bet heden te zorgen, dat het
de kracht en dc kennis vindt om de raadse
len van het heden te begrijpen en te ontcijfe
ren. De 19de eeuw bracht het begrip evolu
tie, dat mieft is te beperken toft het matcrieele;
oOl in geestelijk opzicht is er een bestaans-
slrijld. In arb. en vrouwenvereenjgingen wordt
geworsteld naar het opperst men'.chelijke.
Daarnaast hoort de strijd voor het geestelijk
Vrij zijn. Alle leven is au fond een ovorwiu-
ning <ler materie door den geest. We moeten
daarom erkennen dat achter elke uiterlijke
hervorming een innerlijke omkeer staat.
Spreekster zet dat nog uitvoerig uiteen,
waarna het woord is aan den heer van
Veen.
Wanneer, aldus de spr., alle voorgangers
der godsdiensten zooveel gemocdsadcl beza
ten ais de vorige spreekster, zouden wc het
de heeren gerust kunnen toten uitvechten.
Maar achter de godsdienst zit vaak politiek,
het woord opgevat in den meest ruimen zin,
als het leiden en misleiden van de burgerij.
De politiek is niet iets, dat recht uitgaat,
maar meestal maskeert, waarom het te doen
is.
De eene macht wordt vaardig -»ver de
andere door liet vredelievende binnendrin
gen. Frankrijk is zoo binnengedrongen in
Marokko en Nederland in Oost-Indië Onder
al de middelen, die het vredelievend binnen^
dringen bewerkstelligen is er geen een van
zooveel belang als godsdienst. Zoo zien we,
dat de Roomsche kerk op die wijze werkt ill
China, tterwit! de bescherming der missiën'
wordt opgMrngcn aan Amerika, waarvoor
een deel van den invloed wordt afgestaan.
Het is dus zuiver politiek, terreinwinning en
niets anders. Rome gebruikt trouwens den
godsdienst als middel voor terreinwinning
T?at heft de leiders te Rome niet te doen is om
den godsldienst maar om menschen aan zicb
te binden bewijst o. a. de springprocessie te
Etternoch, een uit het heidendom overgeble
ven gewoonte. Men roeit zoo'n heidensche ge
woonte niet uit, om de menschen niet ai te
stootcn. Ook in andere plaatsen, vooral bij
Rome heerschen lioidensohe gewoonten, dtó
men uit louter politiek laat bestaan. Mei
moakt de menschen niet wakker, als ze maaï
trouw blijven. Spr. toont nader aan hoe ver*
schillende natuurvereeringen werden omge*
zeft in godsdienstige gebruiken.
Een bijzondere kracht is er in gelegen om
maar menschen bijeen te halen, het is t9
doen om de hoeveelheid, de kwaliteit omt cr
niet op aan. Een der karaktertrekken van
Rome is toeft werken op de gevoolfigh 'i«d. bette
geen Spr. met verschillende gebruiken in
roomsche kerk aantoont.
De moraal van de roomsche kerk is In
wezen klein en. kinderachtig. Die geeft QÖ
