Uit den omtrek.
STADSNIEUWS.
echip „Heemskerck", onder bevel van den ka
pitein ter zee E. Coenen, 2 dezer van Tunis,
en Hr. Ms. pantserschip „De Ruyter", onder
bevel van den kapitein ter zee M. H. E. Sach-
ee. den Sden d. a. v. van Malta vertrokken.
-i
Geen bevordering. Bij de infan
terie doet zich thans liet zeldzame geval voor,
dat met uitzondering van twee reeds voor
een hoogeren rang gepasseerde kolonels
fde oudste kolonel van dat wapen dien rang
eerst sedert 1 Maart 1913 bekleedt, zoodat
vóór 1 Maart 1915 geen enkele kolonel der
Infanterie in aanmerking kan komen voor
bevordering tot generaal-majoor, aangezien
daartoe minstens 2 jaar dienst ln den kolo-
uelsrang wordt vercischt.
(Avp.)
In de Chineesche orde van den Gouden
Halm zijn benoemdtot ridder 3e klasse ma
joor J. C. Pabst, van den generalen staf van
het leger in Ned-Inddë, gedetacheerd ge
weest in Japan en China, en tot ridder 5e kl.
de heer C. G. Riem. adjunct-tolk bij het Ned.
gezantschap te Peking.
De Maasbode. Naar men verneemt
zal de heer N. H. M. van Reysen, kapelaan
van de kerk De Liefde te Amsterdam, benoemd
worden tot hoofdredacteur van De Maasbode
te Rotterdam. N. Ct.
De heer K. Laan, die op 1 Januari j 1.
was afgetreden als burgemeester der gemeen
te Ursem (N.-H.), is op 75-jarigen ïeefüjd
overleden.
Maurice Polak. Op 33-jarigen
leeftijd is na een korte ongesteldheid (hersen
vliesontsteking) het gevolg van een val op
Zondag te Amsterdam overleden de heer
Maurice Polak, de bekende dansleeraar.
Te Kampen is overleden de heer J. P. F.
G E. Delpy, gepensionneerd kapitein bij het
Indische leger. Hij bereikte den ouderdom
van bijna 74 jaar.
Begrafenis van mr Bergers.
Gistren heeft te Maastricht de begrafenis plaats
gehad van mr. C. M. A. J. Bergers, in lever-
president der arrondissementsrechtbank al
daar. Vóór de lijkstoet zich naar de kerk be
gaf, werd iri het huis van den overledene het
woord gevoerd door mr. Reynen. vice-presi
dent der rechtbank namens dit lichaam;
door mr. Janssen namens de balie en door
den burgemeester, mr. Van Oppen, namens de
vereenigingen en corporatiën, waarvan de
overledene lid of voorzitter was.
Daarna begaf de stoet, die voorafgegaan
werd door 27 geestelijken en de kinderen van
het R.-K. weeshuis met hun rector en moeder,
en waarin we opmerkten den commissaris
der Koningin, de rechterlijke macht en de
balie, den burgemeester, leden van het col
lege van curatoren, van hel armbestuur, mili
taire autoriteiten, leden van de Eerste Ka
mer enz., zich langs een omweg naar de O.
L. Vrouw ekerk, waar een plechtige mis met
muziek werd gecelebreerd. In 18 volgrijtui-
gen begaf de atoet zich naar de begraafplaats.
Grondwettige gelijkstelt i n g
van man en vrouw. Naar aanleiding
van een verzoek van de Vereeniging voor
•Vrouwenkiesrecht aan het partijbestuur der
6. D. A. P. om moreelen en financieelen steun
voor het door eerstgenoemde Vereeniging op
touw gezette „petitionnement voor grondwet
telijke gelijkstelling van man en vrouw", is het
partijbestuur naar Het Volle meldt in
zijn j.l. Maandag gehouden vergadering tot de
volgende conclusie gekomen:
lo. dat het tegenover de zaak zelf zeer
(sympathiek slaat;
2o. dat het 't echter niet mogelijk acht nu
reeds weer een algemeene petitionnement
Vanwege de partij te houden of te steunen;
3o. dat daarom vanwege het Partijbestuur
een oproep zal worden gedaan aan alle partij-
genooten en geestverwanten, die hel petition
nement van 1911 niet hebben geteekend, hetzij
je toen nog geen deel namen aan de beweging,
hetzij ze den vereischten leeftijd nog niet had
den bereikt, om hen aan te sporen het petition
nement der Vereeniging voor Vrouwenkies
recht te teekenen;
4o. de arbeiders en de vrouwen aan te spo
ren de>op 15 Februari a.s. te houden mobilisa
tiemeeting voor het petitionnement in «roo
ien getale bij te wonen en aan de demonstra
tie krachtig deel te nemen.
Op verzoek om een spreker voor bedoelde
meeting heeft het Partijbestuur den heer F.
•M. "Wibaut aangewezen, die het standpunt zal
uiteenzetten, dat door de S. D. A. P. ten op
zichte van het petitionnement wordt ingeno
men.
Lepralijders in Suriname. Het
Centraal comité der Protestantsche Vereeni-
iging tot verpleging van lepralijders in de
'kolonie Suriname, hield te Amsterdam zijn
jaarvergadering, onder leiding van den voor
zitter mr. dr. C. F. Schoch, die dank bracht
aan de leden voor hunne opkomst herinne
rende dat sommigen daarvoor een moeilijke
•reis hadden moeten maken.
Mr. dr. Schoch, die aan de beurt van af
treding was, werd met algemeene stemmen
lot voorzitter herkozen.
Van de heeren O. A. Peters en ds. A. de
.Visser waren mededeelingen ingekomen van
ontslagneming ten gevolge van drukke bezig
heden. ran eerstgenoemde bovendien wegens
veelvuldig verblijf in het buitenland. Dank
werd hun gebracht voor hetgeen zij in het
belang der vereeniging hebben gedaan.
Met groot e vreugde werd geconstateerd,
dat plaatselijke oomiüé's. zijn opgericht in
Den Haag, Baarn en Tiel, en dat door me
vrouw Weiss in Zeist een nieuwe xwaohiel-
boiwl is opgericht
Medegedeeld werd dat de heer Weiss in
Februari a.s. voor de zending naar Suriname
gaat De wensch werd geuit dat hij na een
bezoek aan de stichting der vereeniging in
Stem XX daaromtrent mededeelingen zal
Boen.
Uit <ïe verdere mededeelingen bleek, dal
idoor tusschcnkomsft van mevrouw Siliem in
1913 naar „BeUhesda" verzonden zijn 10 ba
len verbandbtoffen afkomstig van de plaat
selijke comité's en vereenigingen in Neder
land, waaronder plan. 5000 zwachtels waren,
vervaardigd van oud' linnen door het co
mité, staande onder leiding van mej. Jonker
Jn Den Haag; ook werden wederom 200
Cesschen van het middel „Aiouni" opgezon
den.
Uit de rekening en verantwoording van den
secretaris-penningmeester, den heer M.
Schotman Mz., bleek, dat in 1913 naar Suri
name is overgemaakt een som van pl.ra.
t 1500 makende dus te zamen f 6925dal het
Ledental in 1913 verminderde met 37 perso
nen door overlijden enz., doch vermeerder
de met 56 personen, zoodat het aantal, in be
gin 1913 bedragende 816, bij het einde van
dat jaar was 835.
Nader meldt men:
Bij de mededeeling in de jaarvergadering
van het Centraal comité van de Protestant söhe
Vereeniging ter verpleging van lepra-lijders
in de kolonie Suriname, dat de heer Weiss
in Februari voor de zending naar Suriname
gaat, werd de wensch uitgesproken, dit de
heer Weiss als comitélid de stichting zal be
zoeken en het comité in de gelegenheid zal
stellen om in Stem XX iets van zijn bezoek
mee te deelen.
Comité van actie voor den
vrijen Zaterdagmiddag. Dit Comité
heeft aan de besturen der Chr. "Werklicden-
en Vakvereenigingen in Nederland, in op
dracht van de hoofdbesturen der Centr. Chr.
Werklieden- en Vakbonden in Nederland me
dewerking gevraagd bij het instellen van een
onderzoek naar hetgeen ter bevordering van
den vrijen Zaterdagmiddag en verkorting van
den arbeidsduur werd gedaan en wat in deze
werd verkregen en daartoe een vragenlijst bij
gevoegd Ier beantwoording van verschillende
desbetreffende vraagpunten.
Brussel-Zeehaven. Het bestuur
van het comité dat -de Nederlandsche huid*»
aan België zal brengen in de maand Juni ter
gelegenheid van de feesten die door de stad
Brussel en den Belgischen Staat ter gelegen
heid der opening van (het verbreede kanaal
van Willebroeck zullen worden gegeven en
waarbij koning Albert persoonlijk het (kanaal
zal openen, 'bestaat uit de Jieeren J. van den
Bosdh. gep. vice-admiraal te 's Gravenhage,
voorzitter; M. Merens, consul-generaal van
Servië, ondervoorzitter; mr. A. W. Jacomet-
ti. oud-advocaat te Batavia, te Bloemendaal,
eerste secretaris; dr. J. F. Hoekstra, secreta
ris van het Kon. Ned. Aardr. Genootschap
te Amsterdam, 2e secretaris; G. C. B. Dunlop,
bankier te Amsterdam, penningmeester, en
mr. H. Smeenge, voorzitter „Schuttevaer".
Binnen enkele dagen zullen de uitnoodigin-
gen tot verdere toetreding worden verzon
den.
Grickschc torpedobooten. De
te IJmuidcn binnengevallen Grieksche torpe-
dobooten hebben gisteren de haven verlaten en
de reis naar Griekenland voortgezet.
Een pleiziertocht. Het stoom
schip „Rotterdam'' der H oil and-Am erik a lijn
vertrok Maandag van New-York op een plei
ziertocht naar de Middellandsche "/ee, het
Heilige Land en Egypte. Aan boord bevin
den zich 842 toeristen, zijnde het groots'e
aantal eerste klasse passagiers, dat ooit op
een enkel schip uit een Amerikaansche ha
ven vertrok.
Het stoomschip zal de navolgende ^.avens
aandoen: Funchal (Madeira), Caditz, Gibral
tar, Algiers, Athene Gonstantinopel, Caiffa.
Jaffa, Alexandrië, Napels, Villefranche-sur-
Mer en Boulogne-sur-Mer.
Van Boulogne-sur-Mer vertrekt het stoom
schip naar Rotterdam vanwaar de meeste
reizigers weder naar New-York terugkeeren.
Van de verschillende havens zullen uit
stapjes worden gemaakt, o.a. van Cadiz naar
Granada^en Sevilla. Bij aankomst te Constan-
linopel wordt de Bosporus opgestoomd naar
de Zwarte Zee. Van Jaffa en Caiffa worden
uitslapjes gemaakt naar Jeruzalem, Galiica en
Damascus en van Alexandrië naar Cairo en
de Pyramaden. In Palestina rullen de reizi
gers ongeveer elf dagen, in Egypte eveneens
ongeveer elf dagen vertoeven.
Het stoomschip wordt 23 Maart te Rotter
dam terug verwacht, waarna het 4 April we
der in de gewone dienstregeling naar New-
York vertrekt.
Bagage voor Italië. De Siaats-
spoorwog-Maattschappdj heeft de aandacht
van haar personeel er op gevestigd, dat de
Raliaansche Staatsspoorwegen bagage van
de aansluitende Spoorwegen slechts overne
men, indien de koffers, manden, doozen enz.
zoodanig gedoten zijn, dat zij mei geweld
met kunnen worden geopend, zonder dat
daarop sporen van beschadiging achterblij
ven. Aan deze voorwaarde voldoen dus niet
manden, doozen, tasschen, enz., waarvan,
ook al zijn zij met een goed slot gesloten,
toch met eenig wringen of ruikken de deksel
of zrijwanden zóóveel opgelicht of ter zijde
geschoven kunnen worden, dat daaruit een
gedeelte van den inhoud kan worden weg
genomen, zonder dat het slot breekt of de
deksel of zijwanden uiterlijk beschadigd wor
den.
Een rust- en vacantie-oord. De
door den Koninkl. Ne<l. Bond van oud-onder
officieren tot stand gebrachte vereeniging
tot het oprichten en expknteeren van een
rust- en vacantieoord te Nijmegen, heeft de
eerste steenlegging van deze inrichting be
paald op 1-1 Augustus. Zij zal worden geves
tigd op een terrein aan den Groesbeekschen
weg.
Een gastentoonstelling. Te
Zutphen zal ran 9 tot 15 Maart een gasten
toonstelling worden gehouden, die uitgaat
van de commissie voor de gasfabriek en wa
terleiding aldaar.
Naar men verneemt heeft dezer dagen
de eerste vrouw naar het rechtsambt gesol
liciteerd: een dame die kantonrechter-plaats-
vervangster in het Zuiden des lands wilde
worden. Zij is intusschen niet benoemd.
Zijn wij wel ingelicht, dan moet tegen be
noeming van .vrouwen in de magistratuur
geen principieel bezwaar bestaan, doch wordt
het zeer twijfelachtig geacht, of de wet dit
thans toelaat.
Een portefeuille gevonden.
Door een conducteur op de tram lijn Bols-
wardHeeren veen, werd Alaandag in een rij
tuig een oude portefeuille gevonden. Bij ope
ning bleek daarin een bedrag van f 2600 aan
bankpapier en nog andere geldswaardige Da-
pieren. Bij onderzoek bieek een ingezetene
van Heerenveen de portefeuille verloren te
hebben, aan wien deze werd teruggegeven.
Winkelsluiting op Zondag?
Men meldt uit Leiden aan de N. Ct.
Dezer dagen is gemeld, dat in Leiden
eenige winkeliers van oordeel zijn, dat cgd
verordening op de winkelsluiting niet toe
passelijk is op den Zondag, omdat art. 2 van
de Zondagswet den verkoop op Zondag uit
drukkelijk toelaat, mits niet met open deu
ren wordt verkocht. Teneinde nu in deze
een rechterlijke beslissing uit te lokken, heeft
de politie Zondagavond tegen 2 winkeliers
proces-verbaal opgemaakt. Zij zal echter,
totdat in deze een rechterlijke beslissing is
genomen, vooreerst geen processen-verhaal
opmaken, zoodat voorloopig alle winkeliers
in hun winkels 's 7*' ?rd«agsavonds na 12 uur
en voorts den geheim Zondag kunnen ver-
koopen.
Een staking van korten duur.
Naar wij in het Volk lezen is de staking, die
Maandag bij dc drukkersfirma Van Nifterik
te Leiden uitbrak, denzelfden dag al weer op
geheven, aangezien de firma de eischen der
typografen heeft ingewilligd.
Geschorst. Het heemraadschap van
den Rozcndaalschcn en Steenbergschen wiet
besloot den waterbouwkundige M. van Loon
in zijn betrekking te schorsen en de justitie
te Breda in kennis te stellen met knoeierijen
bij den bouw van watersehapswerken, die
het vorig jaar zijn verricht.
Het vergif tigings geval te Ab
be n b r o e k. Voor den Hoogen Raad werd
onder vrij groote belangstelling op de pu
blieke tribune gisteren voor de tweede maal
behandeld de zaak tegen G. Spoon, landbou
wer le Abbenbrook, door het Amsterdam-
sche gerechtshof (na verwijzing door den
H o ogen Ra ad) veroordeeld tot 20 jaa r ge
vangenisstraf wegens moord op zijn buur
man. dien hij met morphine vermengde
koffie te drinken gaf.
Rapporteur mr. Fentener van Vlissangen
herinnerde er aan, dat de behandeling voor
het Amsterdamsche Hof zich gekenmerkt
heeft door een spannend verloop en een
aantal dramatische elementen.
Mr. L. van Gigch Jr., advocaat te Amster
dam, ontwikkelde één cassatie-middel, n l.
dat requirant was schuldig verklaard aan
moord, terwijl hem geen voorbedachte raad
was ten laste gelegd. Wel slaat in de dag
vaarding, dat hij lang te voren het plan had
opgevat, maar niet dat het besluit is geno
men nó het voornemen. Voor voorbedachte
raad is ook kalm overleg noodig en dit ele
ment wordt niet genoemd. Bekl. had dus bij
schuldigverldarin-g kunnen worden veroor
deeld wegens doodslag, waarvoor hem maar
15 jaar höd kunnen worden opgelegd. Ook is
twijfel gerezen, of bekl. niet wegens mede
plichtigheid had moeten zijn veroordeeld,
waaromtrent later nog een revisie-verzoek
bij den Hoogen Raad zal wonden ingediend.
Na critiek op de door het gerechtshof ge
geven uitlegging van de dagvaarding, zei pl.
te vertrouwen, waar aan bekl. wegens moord
niet de zwaarste straf was opgelegd, dat de
Hooge Raad bij scbuldigveridaring aan dood
slag niet het maximum van 15 jaar zou opleg
gen.
Conclusie O. M. 16 Februari.
Moord. Gisteren middag werd te
Glanerbrug bij een twist tusschen twee jon
gens de elfjarige A. Jongsma doodgestoken.
Frans Rosier. De bekende Frans
Rosier is uit het Rijkskrankzinnigengesticht
te Mcdemblik overgebracht naar de gevan
genis te Leeuwarden.
De aangehouden kassiersbe-
diende. Door de kassiersfirma van Mierlo
en Zoon te Breda is aan den Officier van
Justitie f 2500 ter beschikking gesteld om te
verdeelcn onder de personen, die tot de aan
houding van den bediende Bordes hebben
meegewerkt.
Door den drank. Gisterenmorgen
is in een sloot bij liet Haagsche Schouw bij
Leiden gevonden hel lijk van een man van
middelbaren leeftijd. Hij is er waarschijnlijk
in gevallen. De man maakte nogal eens mis
bruik van sterkedrank.
Doodelijkeval. Gisterenochtend is bij
de verbouwing van de Kloosterkerk te 's Gra
venhage, een 55-jarige opperman, die met een
kameraad bezig was boven een opening voor
het ophijschen van materialen planken te ver
leggen, toen een plank uitschoot, waardoor hij
het evenwicht verloor, achterover sloeg en
door de opening viel van een hoogte van 18
meter naar beneden.
Met een schedelbreuk en gebroken rechter^
been werd bij door den eerste-hulpdienst
overgebracht naar het ziekenhuis, waar hij bij
aankomst reeds bleek te zijn overleden.
Kind in brand geraakt. Inde
ouderlijke woning aan de Tasmanstraat te
's Gravenhage kwam een vijfjarig meisje te
dicht bij de kachel, waardoor haar kleeren
vlam vatten.
Deerlijk met brandwonden overdekt werd
het kind in hoogst zorgelijken toestand naar
het gemeenteziekenhuis vervoerd, nadat een
dokter van den gemeentelijken dienst in de
woning de eerste hulp had verleend.
Door een molenwiek gegre
pen. Zondagmiddag had te Berlicura
(N.-Br.) een onzetlend ongeluk plaats. Het
5-jarig jongste dochtertje van den molenaar
P. v. H., was met haar 7-jarig broertje aan
het spelen op den molenberg, toen de kleine
door een der wieken werd gegrepen en een
eind weggeslingerd. De doodelijk ontstelde
ouders kwamen ijlings aangesneld en vonden
hun kleine lieveling op het dak van het naast
den berg gelegen schuurtje. Ofschoon het nog
een weinig teeken van leven gal', overleed hel
weldra; de wiek had de hersens van de kleine
geraakt. (Hsgzn.)
Een b r a n d 1 u s t i g huis. Bij een in
gezetene van Enkhuizen is Zondagnacht brand
uitgebroken, men zegt, reeds voor de vijfde
maal. Juist een jaar geleden weid het toen
door hem bewoonde pand geheel in de asch
gelegd. Ditmaal kon hel vuur zonder de hulp
van de brandweer door de buren gebluschl
worden. Hel was op de bovenverdieping ont
staan. De bewoner zelf was bij het ontdekken
van den brand naar zijn op vrij grooten af
stand wonenden schoonvader geloopen.
(Hbld.)
E n kh ni z e n—S t a v o r c n. Proef
vaarten op de Zuiderzee hebben aangetoond,
dat de veerbooten EnkhuizenStavoren voor
loopig nog niet kunnen varen.
School- en Kerknieuws.
Ds. A. S. Talma. Naar aanleiding
van het feit, dat ds. A. S. Talma, oud-minls-
ter, voorkomt op het zestal bij de Ned. Herv.
gera. te Bcnnebroek, verneemt de N. R. Ct.,
dat het niet in zijn bedoeling ligt weder
dienstdoend predikant te worden.
Ds. G. A. de Walle, pred. der Geref. Kerk
te Koudum, heeft, naar de „Rott." meldt, eervol
emeritaat aangevraagd.
Ds. De Walle is 68 jaar oud. Hij aanvaardde
22 Nov. 1874 te Uelsen (Graafschap Bentheim,
Duitschland) zijn ambt, vertrok 6 Jan. 1877 naar
Nijeveen en arbeidt sinds 30 Mei 1880 te
Koudum.
Na een langdurig lichaamslijden is te Zaan
dam, waar hij sedert zijn emeritaat in 1905
woonde, overleden ds. W. Pos, die van 1889 tot
1905 op Soemba als missionair-predikant, eerst
vanwege de Chr. Geref. Kerk, later in dienst van
de Gerf. Kerken werkzaam was-
Kunst en Wetenschap.
Schildersjubilea-Er zijn een aan
tal schildersjubilea in aantocht
G. J. Roermeester viert 24 Februari a.s. zijn
70slen verjaardag.
Albert Neuhuys wordt 10 Juni van dit jaar
70 jaar.
B. J. Blommers hoopt 30 Januari 1915 zijn
70sten jaardag te vieren.
J. J. van de Sandc Bakhuizen zal 12 Februari
1915 zijn 80ste jaar bereikt hebben; den 19en
Juni van dit jaar wordt J. S. H. Kever 60 jaar;
Jac. van Looy op 12 September 1915 ook 60
jaar.
Eenmonument voor "Waling
D ij k s t r a. Door 't Selskip for Fryske Tael
en Skriftenkennisse, waarvan de heer Waling
Dijkstra jarenlang voorzitter en 10 jaren eere-
voorzittcr was, is het plan geopperd, op het
graf van dezen Friesclien bard een monument
te plaatsen. Dit plan vindt steun zoowel bui
ten nis in Friesland.
De gemeente Utrecht Beeft Bet sociëteits
gebouw Sic Semper aangekocht In dit ge
bouw zullen worden gevestigd de Centrale
Raad van Beroep en de Raad van Beroep, de
eerste tot dusver gevestigd In de Trans, de
tweede op de Nieuwe Gracht.
Het huis aan de Trans zal vermoedelijk bij
de universiteit worden getrokken, ter ver
grooting van de senaatskamer.
De waarde van één stem. Bij de
raadsverkiezing te Jaarsveld waren, zoo
meldrt De Ned., uitgebracht 148 stemmen, van
onwaarde 5, waarvan 73 stemmen op den
candddaat der a.-r. den heer Joh. Verveer,
en 72 stemmen op den candidaat der lib., den
heer M. W. Berrevoets, zoodat eerstgenoem
de is gekozen.
De waarde van één stem wordt door de
zen uitslag wederom duidelijk bewezen, doch
nog meer valt hier het licht op als men weet
dat de gemeenteraad in genoemde gemeente
door deze verkiezing van links naar rechts
is omgegaan.
Garnizoen.
De Ritmeester baron B. W. van Dedem is
onder eervolle ontheffing uit zijn betrekking
van Adjudant belast geworden met het com
mando over het 2e Eskadron van bet le Reg.
Huzaren alhier in garnizoen.
Utr. Landb. Genootschap.
'De heer A. J. Looxma van Weideren baron
Rengers Is gekozen tot onder-voorzitter van
het Hoofdbestuur van het Utrcchtsoh Land
bouw Genootschap.
Dc llnanclecle zijde van het
gem. icrondüedryI.
Gisteren avond werd in Araicitia de
tweede der Sociale lezingen gehouden, waar
in als spreker optrad prof. Volmer van Delft,
met bovenstaan onderwerp.
Dr. Toxopeüs sprak een welkomstwoord,
waarna prof. Volmer er op wees, dat hij
zich heeft afgevraagd of het nog wel noodig
was voor deze zaak, die toch principieel is
uitgemaakt, op e,en avond beslag te leggen.
Toch zijn er nog velen, die niet zijn door
drongen van de waarheid, dat een goed be
stuur moet voorzien, personen die niet er
kennen, dat het een eerste eisch is van een
gemeentelijke grond politiek, dat de gemeen
te de hand legt op bouwterrein en ook op
bouwlanden, die in de toekomst daarvoor in
aanmerking komen. Natuurlijk onder de
mits, dat de gemeente dien grond voor rede
lijken prijs kan krijgen. De groadpolitiek
zal spr. alleen bespreken uit het oogpunt van
grondbedrijf. liet doeJ er van is verschillend.
Ten slotte is het een accumulatie van motie
ven, die er toe drijft.
Een dier motieven Is, dat de voordcelen
von de waardevermeerdering ten bate komen
van de gemeente. Ten tweede, dat de uitbrei
ding niet afhangt van bouw- en grondspecu-
lanten, maar beheersoht wordt door het be
lang van de gemeente en zooals door de hy
giëne is geboden. Men -hoopt de beschikking
te krijgen over voor den openbaren dienst
beschikbare terreinen. Men wensclit invloed
te oefenen op de huren en men wil dc vesti
ging van nieuwe industrieën en handels
ondernemingen te bevorderen. De welvaart
van de gemeente is de som van het welzijn
der gemeentenaren en nu wordb het welzijn
gediend indien door het grondbedrijf goed-
kooper, met minder offers dan anders, dat
kan worden bevorderd. Het grondbedrijf
toch is geen doel maar „Mittel zum ZweckA
Maar dan moet de prijs nief le hoog zijn.
Een gemeente waarin grond braak ligf
toont, dat het hoofd zijn taak niet verstaat,
want dat Is een schande. Waf renlegevend
kan worden gemaakt late men niet braak
liggen. En in de derde plaats moet men re*
kendng houden waardoor de aanwas is +ot
stand gekomen, want daarmee wordt hij de
calculatie ran de waarde rekening gehouden.
Teder kooper van een bouwterrein rhoc-t vra
gen: Wanneer zal dat terrein economisch
voor het doel rijp zijn0 Wat zal dan de mi
nimum waarde zijn? Hoeveel rente kan ik
van mijn geld maken? Wat zal het tcrrcih In
tusschen waard zijn? In een formule wordt
dat aldus uitgedrukt:
Zoowel E als p en n zijn ramingen. Bij d«
grootste voorzichtigheid valt een raming wel
eens tegen en daarom moet er een factor* aijp
waarin die kwade kansen een compensatie
vinden.
(N is afhankelijk van de toename der bevol
king, Hoe sneller die toeneemt, hoe sneller
de tijd nadert dat men lot exploitatie kan
overgaan en des te grooter zal de som zijn,
die men voor den grond kan betalen.
Tusschen de factoren rente en tijd is Hit
verband, dat de een levert de Correctie voor
de ander. Naarmate het verder legt, dat men
tot exploitatie kan overgaan, moet de discon
teering plaats hebben tot een hooger pro
cent. Ik heb zelf behoord tot het schoone
gilde der bouwspeculanten en uit dien tijd
herinner ik me, dat we nimmer met minder
dan 6 pet. tevreden moesten zijn.
Met een practisch voorbeeld licht spreker
verder de formule toe en toonf aan, dal bij
een terrein, dat langer dan 60 jaar moet
waditen voor het rijp is voor exploitatie dc
waardevermeerdering geëlimineerd wordt-
In strijd met het lager maken d huren
zou het zijn als de gemeente lager ghrp dis-
conteeren. Wie goed wil koopen, moet nooit
als willig kooper optreden maar moet zich
laten verknopen. De gemcenfe 'mag nooit zijn
de koopster die tout prix de temmen tot
zich neemt. Ze moet wachten tol do'terreinen
worden aangeboden en als zoo'n -rrein
komt moet men toetasten. Daarom kan het
grondbedrijf nooit beperkt zijn.
Een gemeente krijgt dan tegen rationcelcn
prijs al die gronden, die in bijna afziénbaren
tijd rijp wordt voor bebouwinc. Want een
gemeente beeft nooit haast, een gemeente
sterft niet en wacht tot de ander moe wordt
en zelf tot de gemeente komt. Het grootste
voordeel is, dat de gemeente langzaam komt
in het bezil van een gordel om (Té stad. waar
door geen uitbreiding tot stand komt zonder
haar mcdewcri-. de voordeelen
plukt van de waardevermeerdering. Boven
dien is het een prikkel voor builenwonenden
om zich in de stad te vestigen. Jn het bui
tenland zien we dat in New-Castle, Ruhrorl,
Dusseldorf e. m. a. plaatsen.
- Toronto (in <ïe Ver. St) gaf pas een kaart
uit met tal van terreinen in rood waarbij
stond, al deze terreinen zijn geschikt voor in
dustrieën en in eigendom van de stad. Nu
wil niet iedere stad industrieën trekken. An
dere steden trekken liever weer gezeten bur
gers. Die kunnen het voorbeeld volgen van
Duitsche steden, die adverleeren: Lief, gele
gen. prachtige omgeving, goed onderwijs, la
ge belastingen.
Rustig afwachten moet de gemeente niet.
anders gaat men haar deur voorbij. De ge
meente moet weten, wat ze met haar grond
bedrijf wil, welke personen ze wil trekken
en daarvoor is de reclame onontbeerlijk.
liet gemeentebestuur moet er zich reken
schap van hebben gegeven of de bloei der ge
meente en de waardevermeerdc. ing van tij -
delijken aard is of van blijvenden duur. In
het laatste geval kan het grondbedrijf een
loonend zijn, in het eerste zal het tegenval
len. Men moet nagaan of men de bevoiuin«
sterker kan doen toenemen dan tot nog toe
Bet geval was.
Naast dat commercioele belang staan dc
verkeersverbet^ring en de veruetering der
woningtoestanden.
Het verkeer is in Berlijn en Loncfen tfht-
zettend druk, maar men maakt zich toch
wel wat noodeloos bang. Er zijn wel enkele
straten, waarin aüe verkeer is saamgBslon-
ken. Als men indertijd ctle strain op groou-
breedte had aangelegd zou de rentelast veel
grooter zijn dan nu de verbreeding kan kos
ten. Men hoeft geen 200 3C0 jaar vooruit tc
zien. De eischen van het zullen in
het algemeen niet zoo toenemen als wel eens
gezegd wordt. Men ziet nu, dat een paar stra
ten te nauw zijn, maar men ziet over het
hoofd, wal het gekost zou hebben als alle
stralen noodeloos breed waren gemaakt. En
nu voeren die breede straten wel frfs^che
lucht naar de stad, maar men vergeet dat
ann het piltoresque wel wat verloren gaafln
•die straten, waarin men elkaar haast niet
ziet
Wat de woningtoestanden aangaat; zorg
voor lucht en licht in de nieuwe woningen;
•zorg voor pleinen en parken, die even nood
zakelijk zijn als goede woningen zelf. Psy
chologisch en economisch onjuist is het, aan
hem die zelf zijn brood kan verdienen, iets
te schenken. Daarom moet men niet vervallen
tot het systeem, dat men voor arbeiderswo
ningen grond moet geven voor niet. Eisch
■wat de grond kost. Opwekking van zelfzorg
en zelfvertrouwen is beter, dat zijn begrippen
waarop ten slotte de maatschappij drijft. De
gemeente öls grond- en huisbezitter moet te
rade gaan met de maatschappelijke positie
zijner tegenpartij, Eerst als de huurwaarde
van zijn perceelen is gestegen en na langen
duur mag ze de huur harer perceelen daar
mee in overeenstemming Brengen. Doet ze
dat niet, dan handelt ze onrechtvaardig te
genover anderen. Het huren van een gemcen-
tewoning mag nimmer een faveur worden.
Het grondbedrijf moet men beschouwen
als een zelfstandig geheel. Die afscheiding
beeft principieel ten doel, dal men zich over
hel beleid van ihet bedrijf een beter beeld
kan vormen. En het middel daartoe is een
voor het bedrijf passende boekhouding. De
boekhouding eener Hollandsche gemeente
past voor een bedrijf niet. De administra
tie van een commercieel© onderneming moei