Uit den omtrek.
STADSNIEUWS^
zterkenning en van de waarneming van de
uitwerking van het vuur bij de sdhietoefenin-
gen der artillerie.
DeDoorwerth in gevaar. Niet al-
Teen het Zeister bosch, óók de Doorwerth is
in gevaar. De N. R. CL vestigt er de aandacht
op.
Het kasteel ls behouden; het oude slot, dat
•het laatste familiebezit' was der Brakell's
en van éénen ridder van Rappard, is nu een
museum geworden. De heer Schcffer, van de
firma Van Houten, had, als eigeenaar van den
Duno, het geheel gekocht, de weiden voor de
modelboerderij verzorgd, bet kasteel van de
tand gedaan, doch het landgoed, de weiden,
le bosschen, behouden. Dit stuk prachtige Gel-
idersche natuur is nu in gevaar. Begin Maart
het onder den hamer. De uitspanning
De Zalmen, waaraan voor duizenden de herin
voering van een dag-verblijf, voor menigeen
de heugenis van langer vertoeven is verbon
den: het paradijsplekje Klein-Rolandseck; de
beroemde Italiaansche weg, het loopft alles
gevaar-..
Want ook dit goed kan in perceelen gaan,
öok hier vinden sloopers van hunne gading.
-De bloembollen.f Door het zachte
weer der laatste dagen zijn de bloembollen-
kweekers genoodzaakt het dek der bloem
bolle n veld en te dunnen, teneinde te groote
warmte te voorkomen. Het is een gelukkig
- verschijnsel, dat de bollen thans minder ver
ontwikkeld zijn dan verleden jaar om dezen
Conflict in het Kraanbedrijf
te Rotterdam. De korte staking van
machinisten en stokers der maatschappij Vul-
eaan te Rotterdam, die de vorige week ont
stond en welk conflict ter beslissing in han
den werd gesteld van de Scheepvaartveree-
niging en den Bond van Machinisten en Sto
kers is tot bevrediging van beide oor cn op
gelost.
De loonsvoorwaarden zijn vastgesteld zoo-
als deze zijn geregeld bij Thomsons havenbe
drijf. Dit zijn de hoogst geldende looncn, die
bestaan in het kraanbedrijf. met uitzondering
van de Steenkolen Handelsvereen, waar een
premiestelsel is Ingevoerd, waardoor meer
jfordt verdiend.
„F o r t u n a". De cenig beheerend ven
noot van de Commanditaire Vennootschap
„Fortuna", tot exploitatie van obligation, te
Amsterdam, is gisteren failliet verklaard.
Een ontaarde vader. Voor het
kantongerecht te Middelburg heeft terechtge
staan zekere A. van O., uit Vlissingen, be
klaagd van overtreding der Arbeidswet.
Uit het voorgelezen proces-verbaal en de
verklaringen van een politie-agent, bleek, dat
deze man zijn kinderen, waaronder een jon
den van 7 jaar, van 's morgens vier tot
8 avonds tien uur kachelhoutjes liet maken
cn wanneer de stumpers niet genoeg van dat
werk hadden verricht, hen 6loeg en zonder
eten naar bed zond, zoodat de buren de klei
nen soms boterhammen gaven. Deze onver
laat, die zelf netjes in zijn kleeren er uitzag,
onthield goede kleeren aan vrouw en kinde
ren. Eerstgenoemde is een paar weken geleden
overleden, de vader is door den Voogdijraad
uit dc ouderlijke macht ontzet en zal zich bin
nenkort voor de rechtbank wegens mishande
ling te verantwoorden hebben. De kantonrech
ter verweet den bekl. zijn schandelijk gedrag
en sprak de hoop uit, dat de rechtbank hem
hink zal straffen. De ambtenaar van het O. M.
meende, dat hier de hoogste straf moet wor
den opgelegd, die de wet kent en eischte 14
dagen hechtenis.
Een kwakzalver. De zwervende
kwakzalver J. A. S., te Culemborg geboren.
',egen wicn onlangs door den kantonrechter
te Wagcningcn geëischt werd 2 x f 100 boete
of 2 x 50 dagen hechtenis, omdat hij te Vee-
nendaal, waar hij veel practijk heeft, aan twee
menschen geneesmiddelen heeft verkocht, die
bovendien absoluut waardeloos bleken, ls
thans veroordeeld tot 2 x ƒ50 boete of
2 x 30 dagen hechtenis.
Levensgevaarlijke verwon
ding. Te Arnhem is gevankelijk binnenge
bracht de lompenkoopman E., uit Didam, ver
dacht bij een ruzie tusschen zijn vader en
zekeren K. dezen laatste een levensgevaarlij
ke messteek te hebben toegebracht. De toe
stand van den gewonde is zeer ernstig.
De voortvluchtige notaris.
Ten kantore van den voortvluchtigen nota
ris C. te Bladel is een bedrag van f 5000 aan
specie gevonden. Het tekort moet ongeveer
f 50,000 bedragen
Verdacht van inbraak. Uit Vars-
seveld is naar Arnhem overgebracht de ar
beider F. aldaar, die verdacht wordt van de in
braak, welke in de nacht van 8 op 9 Januari
op het buitengoed van baron van Pallandt te
Varsseveld is gepleegd. Op de aanhouding
van den dader was een premie van f 100
gesteld.
Het spoorwegongeluk bij
floogha 1 en. Omtrent een mogelijke oor
zaak van de spoorwegramp aan de Haler-
bmg, wordt uit Beilen nog het volgende me
degedeeld:
Een spoorwegarbeider, werkzaam geweest
rjdjnde op dat gedeelte van de lijn, verleide de
zer dagen, dat de rail aan den Zuidkant van
de Halerbrug reeds in het begin September
een verslagen (verbogen) rail was. Door den
brugwachter aldaar zou het personeel er her
haalde malen op gewezen zijn, dat het ver
anderd moest worden, daar er anders nog
!een ongeluk gebeurde: doorloopend lag er
;dan ook een dommekracht bij, om, als de
jraït wat te erg verbogen was, haar weer zoo
;goed mogelijk terecht te zetten.
De arbeider was er Yan overtuigd, dat de-
S"elfde rail er nog Inzat op den avond toen
et ongeluk gebeurde, terwijl den volgenden
ag of later dat gedeelte rail zou zijn ver
vangen. Het was zoo erg, dat als een ander
persoon dienst deed bij de brug, hij door den
brugwachter werd gewaarschuwd, dat de
lommekracht er bij lag; als het te slim werd
biet de rail, moet je haar maar weer terecht
ietten.
De correspondent van de Asser Crt. meldt
nog, dat hij aan den rann, die thans geen
Vpoorwegorbeider meer is en het bovenstaan
de in bijzijn van meerdere nersonen vertel
de, den volgenden dag heeft medegedeeld,
dat hij het aan de courant zou melden, wat
de man goéd vond.
De Asser Ct. heeft den man nader onder
vraagd en vond hem aan het werk op een
ontginning, waarbij hij meer kan verdienen
dan als spoorwegarbeider, wat ook de reden
is. dat hij in September van het vorig jaar
den dienst der S. S. verliet.
„"Wij lieten hem zoo schrijft het blad
het bericht van onzen correspondent te fei
len lezen en op onze vraag of dat bericht
juist was antwoordde Stevens bevestigend. Al
leen had niet de brugwachter, maar de ploeg
baas den hulpbrugwachter gewaarschuwd,
idat hij op de rail moest letten.
Stevens, 'die in den avond, toen het spoor
wegongeluk gebeurde, kort na het ongeluk
bij de Halerbrug kwam, had met een lan
taarn de baan belicht en zag, dat dezelfde
verbogen rail er nog in lag als toen hij
den dienst verliet. Op onze vraag of hij dit
onder eede zou kunnen volhouden antwoord
de hij bevestigend.
De rail In quaestle lag aan de zuidzijde
van het kanaal (dus aan den kant naar
Beilen) tusschen de brug en den overweg
langs het kanaal, zij sloot met haar een*'
einde aan de brugrail aan. Het was de rail
aan de westzijde van de baan, van Hoog
halen komende de rechter rail. Deze rail
was verbogen, zoowel opwaarts als zijwaarts.
Werd zij op het eene einde naar boven ge
duwd, dan kwam er aan het andere einde
een bocht in en omgekeerd. Ook anderen
zijn hiermede voldoende bekend en toen Ste
vens na het ongeluk zeide: „Als het maar
niet wan de rail komt", krec.g bij ten ant
woord: „Dat denken cr meer."
Op onze vraag waarom hij niet eerder over
deze zaak had gesproken, antwoordde Ste
vens. dal hij reeds lang plan had gehad
naar Assen te gaan om het ons mede te
deelen. maar dat hij eerst het rapport wilde
afwachten.
Nu hij echter had gelezen, dat men in de
Eerste Kamer had aangedrongen op een
onderzoek builen hel spoorwegpersoneel om.
nu had hij de zaak verteld en juist in het
bijzijn van onzen correspondent.
Stevens staat naar wij vernemen, als een
kalm man bekend en maakt een betrouw
baren indruk. Wij hebben den man gewezen
op de onaangenaamheden, die voor hem het
gevolg kunnen zijn van een onderzoek door
de politie of justitie, maar hij hield als
juist en waar vol wat hij had medegedeeld,
wat anderen ook evengoed .als hij wisten
Welk belang zou hij er oog bij hebben om de
zaak bekend te maken, integendeel kon hij
er slechts nadeel van ondervinden, meende
hij. Daardoor liet hij zich evenwel niet weer
houden.
Jn de memorie van antwoord op het af-
deelingsonderzoek der Eerste Kamer over
Waterstaat, deelt de minister het volgende
mede over het spoorwegongeluk bij Beilen.
De uitkomsten*van het onverwijld aan den
Raad van Toezicht op de Spoorwegdiensten
opgedragen veelzijdig en streng onderzoek
naar de oorzaken van het noodlottig onge
val bij Beilen, zullen volledig openbaar wor
den gemaakt. Reeds nu kan worden mede
gedeeld, dat het ongeval voor zoover bij
het onderzoek is kunnen blijken niet het
gevolg geweest kan zijn van het in den trein
loopen van enkele oude rijtuigen. Deze rij
tuigen zijn van goede constructie en de dee
len, waarvan de veiligheid afhangt, zijn in
even goeden toestand als van nieuwere rij
tuigen.
In verband daarmede kan niet worden
toegegeven, dat dit ongeval, hoe betreurens
waardig ook, tot vermindering van vertrou
wen in het beheer onzer spoorwegen een ge
gronde aanleiding zou geven, evenmin als de
overige minder ernstige gevallen van den
laatsten tijd.
Nekkramp. Een korporaal van hel
9e reg. inf. te Leeuwarden, die verpleegd
word te Assen, is Zondag aldaar aan nek
kramp overleden. (Av.-pst.-
Verdronken. Te Molenaarsgraaf is
gisterenmiddag een 2-jarig kind van den riet
dekker M. Stoel verdronken,
Bootwerker verongelukt. Gis
terenavond is te Harlingen door het kantelen
van een loonolank de losse bootwerker P. de
Vries in het ruim van een schrn gevallen. De
dood trad onmiddellijk in.
S4tremming in het treinver
keer. Van den goederentrein, die" giste
renmiddag om 1.9 te Deventer moet aan
komen, zijn even voor het station Olst 3 wa
gens met hooi in brand geraakt, vermoedelijk
door vonken uit de machine. Het geheele ver
keer stond stop; de reizigers in beide richtin
gen moesten bij Olst overstappen.
Het ijs. Men schrijft uit Lemmer:
De stoomboot Heerenveen van de Holland—
Friesland-lijn, welke Zaterdagmiddag na een
zeer moeilijke en gevaarlijke reis van bijna
drie dagen door het ijs, van Amsterdam, het
laatst van Kampen, de haven hier is binnen
gevallen, zal heden weder naar Amsterdam
vertrekken. Tusschen Lemmer, den Mirdu-
merhoek, Urk, Schokland en Kuinre vertoont
de Zuiderzee nog een uitgestrekt ijsveld, dat
wel eenigszins ln omvang en kracht afneemt,
doch slechts door een zeer krachtigen n ^rd-
wester spoedig zal ontruimd zijn.
School- en kerknieuws.
R.-K a t h. Kerk. Aan De T ij d wordt
uit Indië gemeld, dat den 19. Januari twee Ja-
vaonsche jongelingen near Europa zouden ver
trekken, om er hun theologische studiën aan
te vangen. Zij zullen worden geplaatst aan de
Apostolische school te Turnhout in België van
de orde der Jezuïten. Indien zij volharden en
slagen, zullen zij de eerste Javaansche priesters
zijn.
Kunst en Wetenschap.
Naar het N. v. d. D. meldt, is onze land
genoot de heer S. C. Bosch Reitz, de te Laren
gevestigde kunstschilder, die zich ook op de
bestudeering van Chineesche kunst heeft toe
gelegd, benoemd tot „attaché du Louvre" te
Parijs, Yoor de wetenschappelijke rangschik
king en het beheer van de collectie Chineesch
porselein, nagelaten door den heer Granddi-
dien.
Prof. Bart van Hove, wiens overlijden
wij reeds meldden, vervulde, behalve de reeds
door ons medegedeelde functies, ook nog die
van voorzitter Yan de maatschappij „Aj-ti et
jtmicitiae*.
In deze kwaliteit leidde hij steeds H.
M. de Koningin rond als zij gedurende haar
jaarlijksch verblijf in de hoofdstad een be
zoek bracht aan de tentoonstelling in de za
len van „Arti" op het Rokin.
Kort geleden vervaardigde Bart zan Hove
nog de buste in brons van mr. Stuart. Ned.
regeeringscommissaris ter Gentsche wereld
tentoonstelling.
Naar wij vernemen zal het stoffelijk over
schot a.s. Vrijdagmiddag 12 uur op „Zorg-
vlied" worden ter aarde besteld.
De Waaloverbrugging bij
Nijmegen. Het dagelijksch bestuur van
het Verbond van Nederlandsche Kunste
naarsverenigingen heeft aan den Minister
van Waterstaat een adres verzonden inzake
de Waalbrug te Nijmegen.
De Dordtsche schouwburg. Uit
Dordrecht schrijft men aan het Hbl
De Schouwburgvereenigrng, opgericht I Oc
tober 1872, en sinds een voormalige houten
sahouwburgtent aan de Cornelis de Witfslraat
exploiteerende, zal, naar het voorstel voor de
vergadering luidt, liquideeren. De tijden zijn
sedert een kleine halve eeuw wel veranderd.
Begonnen met des winters tegen zeer billijke
prijzen een zestal abonnementsvoorstellingcn
te geven, en voorts den schouwburg met ker
mis en op andere gelegenheden beschikbaar
te stellen voor concerten, opera's, tooneelver-
tooningen enz., groeide van lieverlede de „tent
in de wei", zooals zij eerst veelal genoemd
werd, met het Dordtsche kunstleven saracn.
Het schouwburgje werd van binnen zoo
gezellig en geriefelijk mogelijk gemaakt, en
niettegenstaande zijn brooze constitutie al
les was van hout bleef het voor catastro-
phen bewaard. Maar een andere worm begon
aan zijn bestaan te knagen. De exploitatie
werd met de jaren duurder. Wel werd hel
aantal abonnementsvoorstellingen belang
rijk uitgebreid, maar de toegangsprijzen moes
ten aanzienlijk verhoogd worden, doordat ook
de eischen der tooneelgezelschappen hoogcr
werden.
Het gevolg van een en ander was, dat er
jaarlijks tekorten ontstonden. Wel hield de
vereeniging zoolang mogelijk de zaken gaan
de en werden ook dezen winfer wederom
abonnementsvoorstellingen gegeven, maar
thans meende het bestuur lang genoeg ge
worsteld te hebben; vandaar het voorstel tol
liquidatie.
Wat van een en ander het gevolg zal zijn,
is nog niet te zeggen. Of het houten schouw-
burggebouw zal verdwijnen, of van stadswege
een nieuwe grootere schouwburg zal gesticht
worden het is alles onzeker, maar mot het
oog op de hooge eischen, die reeds aan het
gemeentelijk budget gesteld worden, is het
laatste zeer onwaarschijnlijk. De gemeente
laat reeds het gebouw Kunstmin exploileeren,
dat voor schouwburg zich minder schijnt te
eigenen; voor concerten, uitvoeringen, varié
tés, operals, doet het echte rgoede diensten.
Andere gelegenheden van belang bestaan in
Dordrecht niet, want Musis Sacrum is nog
niet uit de asch herrezen en Lokaal Van Don
gen kan als schouwburg niet meetellen; het
ls meer concertzaal. Het is daarom voor het
Dordtsahe kunstleven, dat in de laatste jaren
toch reeds door verschillende slagen is ge
troffen, wenschelijk, dat de gelegenheid tot
het geven van goede tooneelvoorstellingcn za)
blijven 'beslaan, of dat een gebouw zal gesticht
worden, dat aan billijke eischen voldoet.
Provinciale Staten van
Utrecht. Bij de gisteren in het kiesdis
trict Utrecht I gehouden stemming voor een
lid der Provinciale Staten (vacature-wijlen
mr. Ragay) werden uitgebracht 3172 geldige
stemmen. Hiervan verkreeg de >heer O. de
Weerd (S. D. A. P.) 1058 en de heer mr. W.
H. M? Werker (vrijz.-dem., gesteund door
alle vrijzinnige partijen) 2114 steramen, zoodat
laatstgenoemde is gekozen. De kerkelijke
partijen hadden zich bij deze verkiezing van
candidaatstelling onthouden.
Buurtspoorweg Gouda— Rlontfoort—
Utrecht.
Men schrijft ons:
Het comité van bovengenoemde spoorver
binding mag met groote voldoening op de nu
reeds verkregen resultaten van zijn arbeid
neerzien. De tot standkoining der ontworpen
lijn kan met vrij groole zekerheid worden
aangenomen. Niet alleen verkreeg het comité
den gcwenscliten financieelen steun uit de
belanghebbende gemeenten, en werden de
plannen bij de autoriteiten goedgunstig ont
vangen, maar ook verklaarde zich de Direc
tie der Nederl. Centr. Spoorw. Mij. bereid,
behoudens goedkeuring van den Raad van
Commissarissen, een derde in de kosten van
aanleg, installatie, rollend materieel, onteige
ning enz. bij te dragen, en de lijn op aanne
melijke voorwaarden te exploileeren. Daar
bij is het een vereischte dat de ontworpen
spoorweg voldoet aan het profiel van de vrije
ruimte op de hoofdspoorwegen, en dat de
beide eindpunten bij de hoofdlijnen aanslui
ten. Bij het oorspronkelijk ontwerp was dal
niet volkomen.
De Rijksstraatweg Leiden—Utrecht liet
dat profiel niet toe, waarom dan ook het tra
cé van het gedeelte de Meern—Utrecht moest
worden gewijzigd. Bij het gewijzigde ont
werp, dat ongetwijfeld eene zeer groole ver-
belering aanbrengt, ligt het in de bedoeling
den Leidschen Rijn bij de Meern te over
bruggen, en aan dc overzijde van den Rijn
in de richting Utrecht te gaan, om alzoo de
draaibrug over het Merwedekanaal» in den
Vleutenschen weg te bereiken, waarna de
spoorweg spoedig de verlaten baan van den
vroegeren NederL Rhijnspoorweg bereikt,
om verder, na eenige verbreeding van den
Staatsspoorweg, haar eindpunt te vinden bij
het Buurtstation te Utrecht.
Met den meesten ijver wordt door Comité
en ingenieurs gewerkt
B a a r n. Alhier is door de politie aangehou
den de 16-jarige F. L. H.f woonachtig to Hil
versum, die zich in eerstgenoemde gemeente
had schuldig gemaakt aan het ontvreemden
van porteraonnaics met geld gevuld uit villa's,
tot welke hij zich overdag door middel van
insluiping toegang wist te verschaffen. Dc
jeugdige boosdoener is naar zijn ouders over-
gebra cht.
De Kiezerslijsten.
Nu mag toch niemand langer wachten om
zich aan te geven voor plaatsing op de Kie
zerslijst.
15 Februari is de fatale datum.
En wie zich zelf niet aan te geven heeft, om
dat hij al kiezer is of er nog niet voor in dc
termen valt, die zorge, dat hij minstens één
ander aanbrengt of overreedt om zich aan te
geven.
Het Centraal Verkiezings-Comité zal Don
derdagavond van half 8 tot half 10 zitting hou
den in Ons Huis (Korte Gracht) lot het geven
van inlichtingen.
Garnizoen.
Op last van den Minister van Oorlog zal,
evenals in de canlines bij de bereden wape
nen, ook bij de Ve inf.-brigade een proef woi-
den genomen met verpachten.
Tilly Koe nen.
Binnenkort za'l Tilly Koenen eenige Liede-
renavonden in ons land geven eu wel te Hel
der 27 Febr.; Breda 28 Febr.; den Haag 2
Maart; Amsterdam 3 Maart; Amersfoort 4
Maart; Hengelo 5 Maart en Nijmegen 6 Maart.
Nutslezing.
Donderdag 19 Februari a.s. zal in Amicitia
een voordracht met lichtbeelden voor de le
den van 't Nut worden gehouden door den
heer D. Jurriaanse uit Ba d Harzburg over:
„Te voet en per fiets door den Harz".
De heer Jurriaanse, die secretaris is van de
Ver. L B. v. V. V. afd. Nederland in den Ilarz
en daar reeds meer dan twintig jaren ver
bleef, geeft in ons land deze voordrachten gra
tis met het doel hel reizen en het leven in den
Harz nog meer békend te maken en tot een
reisje daarheen aan te moedigen, om tegen
een minimum moeite en kosten een maximum
te genieten.
Voetbal
Op Birkhoven krijgt Quick Zondagmiddag
bezoek van Quick uit Kampen.
II. V. C zal een gecostumeerden wedstrijd
op dien dag houden, ter herdenking van het
10-jarig bestaan.
De Dagera»(l.
Gisteren avond hield de vereeniging „De
Dageraad" een openbare vergadering in Ami
citia waarin als spreker optrad de heer J.
van Veen, gewezen R. K. priester, met het
onderwerp: „Nederland, waak over uw
recht'*.
De heer H-olmer sprak een openingswoord,
waarna de heer van Veen er aan herinnerde,
dat in October 1911 een pauselijk voorschrift
verscheen, dat den burgers verbood een gees
telijke voor de rechtbank te brengen. Wat
bij ons gebeurt uit liefde voor ons land, uit
liefde voor de verkregeaa rechten, die de
vruchten zijn onzer soliede volkseig£nschat>-
pen, dat wordt aan Roomsche zijde zoo vaak
aan haat toegeschreven. Volgens onze grond
wet is er vrijheid ven godsdienst en niemand'
mag daaraan raken. De Roomsdhen zijn bo
vendien vriendelijk en welwillend en zoolang
ze niet opgezweept worden zijn ze meegaand.
Maar ze gehoorzamen aan een hoofd, dat ze
nooit zagen en aan andergeschikte meesters
onder wie er zijn, die het buskruit niet héb
ben gevonden, terwijl zie zich afkeeren van
verlichting en valscih noemen al wat zich niet
aan dat gezag onderwerpt.
Dan heb fle dit tegen de Roomsdien dat ze
het politiek mechanisme hunner kerk niet
kennen en dat ze bijstand vcrleenen aan de
gestage ondermijning van den Staat. Dat
maakt, dat iemand, die wat voor zijn land
voelt tegen Rome is. Dat behoeft volstrekt
geen haat te zijn maar zoo moet ieder ver
standig mensch kalm en beraden zien.
Met den eerbied voor de voorgangers wordt
geboren de eigenschap, dat de gewone geloor
vige opziet tegen zijn voorganger en hem als
een soort heilige gaat beschouwen, ze willen
hem afzonderen van de gewone menschen.
Wie den priester iets misdoet begaat a. h. w.
heiligschennis. De menschen willen den pries
ter houden in een afzonderlijken stand. Dat
zien we reeds in Egypte, ook in het oude
Rome en ln het Jodendom. Zelfs de heiden-
sohe keizer ran Rome rekende den piester
stand zoo hoog dat hij de hoogepriester wil
de zijn, terwijl hij toch keizer was.
In dc allereerste tijden van het Christen
dom zien we de bemerking gemaakt, dat een
Roomsche zijn twistpunten met anderen niet
mocht laten beslissen dan voor zijn eigen
geestelijke rechtspraak. Als een fout werd het
aangerekend, als een geestelijke raor de bur
ger rechtbank werd gebracht. Zoo ontstond
al het idee dat een priester niets te maken
had met een burger rechtbank.
Dat werd nog erger toen het Romeanschc
imperium kwam te vervallen en gedurende
de heele middeneeuwen' stond dat in hooge
glorie. Men zag rechtbanken uitsluitend uit
geestelijken bestaande, die het vonnis uil-
spraken en dan riep men de burgerlijke
macht te hulp om het vonnis uit te voeren.
Langzamerhand kwam dal er iu, maar dat
had toch al zoo om zich gegrepen, dat kejzer
Constantijn het voorrecht der prieslerrecüit-
bank moest erkennen. En dat werd hoe lan
ger hoe meer omschreven in het geestelijke
recht, zoodat geen priester mocht verooi*
deeld worden dan door priesters. Gaande
weg groeide het zaakje en kreeg het aanzien
Yan fcen weL Daaraan gaf de Reformatie in
eens een schok. Deze bracht het ménschelijk
gemoed en gevoel naar voren, zoodat hot
voorrecht ran de priesters meer en meer op
den arhtergrond raakte en daardoor ook het
previlcgium fori.
Later bracht dc Frunsche revolutie nog ge
voeliger knak en rijen geestelijken werden
Yoor de burgerlijke rechtbank gebracht.
Echter de moraal van de Roomsche kerk
heeft dat voorrecht weten aan te dikken, ech
ter langs een omweg. Men mag geen heilig
schennis plegen, dat is het onteeren van hel
lige personen cn zaken, zegt de Roomsche
catechismus. De burger staat oneindig ben--
den den priester en daarom ls het ontecren
van een priester, wanneer men hem voor
de rechtbank brengt. De Roomsche leer tracht
dat eigenaardige dus to dekken en vast te
houden.
Die zedenleer steunt dus weer het eigen
aardige voorrecht,-wart wie het voorschrif
niet nakomt zondigt tegen God. Door invloed
te oefenen op het geweten, zoekt men dus het
voorrecht vast te houden.
En in de derde plaats zegt de Rtoomsche
leer, als ge een priester voor den burger
rechter brengt, zien alle menschen wat hij
misdreven heeft en dat geef;. ergernis aan dc
menschen, die zullen gaan twijfelt n aan de
gezanten Gods. Zoo steunt de zedenleer op
een sterke manier het eenmaal bestaande
voorrecht.
De Reformatie en revolutie hebben het
voorrecht een flinken knauw gegeven. Maar
juist omdat het gegroeid uit de ziel van de
Roomsche kerk, kjomt het telkens weer voor
den dag als de Roomsche kerk zich weer
eenicszins herstelt. Omstreeks 1850 be.eon het
Vaticaan dan ook weer direct dat voorrecht
weer voor den dag te holen. Van de Katho
lieken zelf was er natuurlijk niet den min-
sten tegenstand te wachten, men was geheri
ingericht er op, dat de priesters boven het
gewone leven stonden, het sprak van zelf. Tn
1852 hield de Paus een officieele Voordracht
voor zijn kardinalen cn daarin bracht hl-
dat voorrecht ter sprake. En 15 December
1856 herhaalde hij datzelfde, hij probeerde
eens boe dat zaakje aansloeg. In 1864 ver
soheen de "Sallybus cn dc Siste stelling leer
de, dat hij die leert dat de kerkelijke recht
bank zoowel voor burgerlijke als strafrech-
térlijke zaken voor de geestelijken moet wor
den afgeschaft, is vervloekt Vijf jaar later
ging de Paus weer een stapje verder. Wet
gevers en gezagspersonen, die geen rekening
wilden houden met de kerkelijke rechtban
ken beloopen de groote kerkelijke ban, heet
te het toen In het jaar 1880 werd uitgelegd,
dat dc rechters niet ln die ban zouden ver
vallen maar dat de Heilige Stoel het vonnis
over die rechters zirli voorbehield. Men hield
dus een slag om den arm. Ze durven niet
klinkklaar te zeggen, dat alle rechters in d>
ban zijn als ze een geestelijke veroordcelcn
maar ze doen het langs een omweg. Toer
kwam het Molu Proprio van 1911. waardoor
bij de redhters ook de burgers werden ge
voegd. Ieder leek, die direct of indirect mee
hielp een geestelijke voor de rechtbank le
brengen viel onder de ban. Ook de gewone
burger mag nu niet meer oppclleeren op d
burger rechtbank als hij met een geestelijke
iets te vereffenen heeft.
Spreker zet daarop uiteen, welken invloed
de groote kerkelijke ban heeft. Degene die
in de ban Is, wordt van alle geestelijke voor
rechten afgesloten. Zijn gebeden worden nicf
verhoord en ook de gebeden van anderen
voor hem ketsen af. Het leven van iemam
die in de ban is, loopt gewoon blind.
De meeste geloovigen beloopen liever tl
narigheid niet en daardoor houdt men die
zaak in stand. In het gewone leven komt het
dan ook dagelijks voor, dat men een zaakje
sust. Men kan naar den bisschop gaan, en
dan naar Rome, maar dat is bij den duivel
te biecht gaan. Men miskent de belangen van
den enkeling, als het voor de club maar goed
is. als de zaak maar floreert.
Onder geestelijken wallen alle priesters en
die hooger zijn, maar dan komen ook die
menschen, di-e nog geen priester zijn maar in
de hoogere orden (diaken en sub-diaken) zijn
opgenomen. Dan vallen er onder al degenen,
die de mindere orde gekregen hébben en
niet meer tot den profanen stand behooren.
Ook vallen er onder alle kloostermannen en
kloostervrouwen en de kluizenaars. Sommige
auteurs zeggen zelfs, dat al diegenen, die op
de seminaries zijn er onder vallen. Ook zij
vallen onder het rechtsgebied van de kerk
en zijn afgezonderd \an het rechtsgebied van
de maatschappij
In de kerk ls een 90ort gewoonterecht.
Wanneer er een bepaling beslaat, die langen
tijd ndet meer gehouden wordt is die bepa
ling opgeheven. Toen de paus nu het Motu
Proprio gaf, deed zich in Nederland de vraajg
voor, bestaat de kerkelijke rechtbank nog of
heeft de regeering een concordaat met den
paus gesloten?
Minister Regout zat er wat mee in en is
er in de Kamer om heen gaan draaien. Hij
zei: maak je niet benauwd, dat bestaat hier
niet en zoo heeft bij de lui om den tuin we
ten te leiden. En de liberalen waren blij en
zeiden, er is geen wolkje aan de lucht.
Een jaar of zes geleden hield Nederland op
een missieland te zijn en werd ons land een
veroverde provincie, leder bisdom heeft
daarin zijn taak de mensahen in de kerke
lijke politiek ran Rome te brengen. In de
kleine wetboeken der bisdommen komen be
palingen voor omtrent het brengen van gees
telijken voor de burgerlijke rechtbank. En op
de seminaries werd niet anders geleerd, aoo-
dat geen geestelijke heeft gedacht dat dat
iets nieuws was. Maar Regout kon dal den
Kamerleden gerust wijs maken, die niet be
grijpen bet fijn politieke der Roomsche kerk.
Toen dan ook verklaard was, dat het previ-
legium fori was opgeheven, kwamen er in
gezonden stukken uit het Zuiden, waarin ge
zegd werd: er is geen sprake van opheffing,
wij beleven hier niet anders. Een leek mag
niet getuigen voor den burgerlijken rechter
tegen een priester. Hij mag echter ook nieb
liegen en nu heeft de kerk een fijn stukje
ieer uitgedacht; hij moet namelijk trachten
den rechter om den tuin te leiden, de leer
van het niet zuiver geestelijke voorbehoud
Dot is niet een leugen en dan wordt men ook
geen mcineedige. Op die manier weet d*
