BINNENLAND.
1 -
pen de generaals, die onder hem de troe
pen aanvoerden, ruimschoots ondervonden.
Van de legers, die in dezen oorlog eene rol
febben gespeeld, heeft geen zoo dikwijls
an aanvoerders verwisseld als het Russi
sche. Een paar dagen geleden nog werd de
chef van den grooten generalen staf, gene
raal Januschkewitsch, plotseling van zijn
fembt ontheven en naar den Kaukasus ge
zonden. En nu heeft hetzelfde lot den groot
vorst-opperbevelhebber zelf getroffen; hij is
*ot onderkoning van Kaukazië benoemd en
'dus met zijn vroegeren eersten raadsman
gezonden naar datgene van de oorlogster-
relnen, waar de behoefte aan leiding het
minst wordt gevoeld, omdat er zoo goed als
niets gebeurt.
De czaar is nu zelf als opperbevelhebber
opgetreden, en daarmee is de kroon gezet
öp de veranderingen, die het Russische le-
gerbevel reeds had ondergaan. Aan het
hoofd van den grooten generalen staf is ge
neraal Alexejew geroepen, die tot dusver
op het Russische noordwestelijke front tegen
Hindenburg streed. Het geheele westelijke
front heeft één opperbevelhebber gekregen
In generaal Evert, tot dusver aanvoerder van
het vierde Russische leger; alleen in het
zuidwesten zal een ander het bevel moeten
voeren, want de loop der gebeurtenissen op
het oorlogstooneel heeft het verband ver
broken tusschen de strijdmacht in Wolhynië
en Oost-Galicië en de andere Russische
legers. In het noorden heeft generaal Russki
de wacht voor Petersburg op zich genomen.
De nieuwe chef van den generalen staf
werd in April benoemd tot opperbevelheb
ber van de legers aan het noordwestelijke
front. Hij is dus bijzonder thuis op dat oor
logstooneel, dat juist nu in de eerste plaats
de aandacht trekt. Van generaal von Be-
lew, den daar bevel voerenden Duitschen
troepenaanvoerder, wordt een dagorder ver
meld, waarin hij als de taak, die zijne sol
daten nog wacht, aanwijst het forceeren
van de Dwina en de verovering van Riga
en daaraan toevoegt: „Daar zult gij gedu
rende het najaar en den winter blijven, om
in het voorjaar naar Petersburg op te ruk
ken."
Het eerste echter wat de nieuwe strate
gische leider der Russische legers heeft te
doen, is een einde te maken aan het aan
houdend terugstroomen van de Russische
legers. Dat is een uiterst moeielijk werk;
de bestaande omstandigheden zijn daarvoor
zeker niet gunstig. De deskundige mede
werker ven het Deensche dagblad Politi-
ken zegt van den toestand, dat de strategi
sche terugtocht van de Russen volkomen
mislukt is. „Wat thans geschiedt, heeft aan
Russische zijde niets meer met strategie te
doen. Na de instorting van de tweede ver
dedigingslinie is de terugtocht op de mees
te plaatsen meer en meer in eene vlucht ont
aard. Niet de Russen zijn het, die hebben
te bepalen, waar en in welk tempo zij zich
willen terugtrekken en waar zij halt zullen
maken; het initiatief is veeleer geheel in
handen van de Duitschers overgegaan. Op
dit oogenblik hebben de Russen zeer zeker
geene reserven meer; zij kunnen niet hun
ne millioenenverliezen aanvullen. Al het re-
cruten-materiaal, dat maar eenigszins ge
oefend is, is ongetwijfeld reeds aan 't strijd-
front gebracht. Eerst achter de Dnjepr biedt
zich de mogelijkheid, een nieuw verdedi
gingsfront te vormen, en hij de energie van
de Duitsche vervolging kunnen de over
blijfselen van het Russische leger, die daar
heen komen, niet zeer groot zijn."
Deze schrijver schat de kans niet hoog,
dat het zal gelukken weer een nieuwe ope
ratiebasis voor het Russische leger te vor
men. Veel moeielijker nog is de taak, uit de
sedert maanden terugstroomende moreel
en physiek uitgeputte troepen van den czaar
een leger te vormen, dat een bruikbaar
werktuig levert voor nieuwe ondernemingen.
Dat is de feitelijke toestand, en in verband
daarmee krijgt 't aftreden van grootvorst Ni
kolai Nikolajewiisch eene bijzondere betee-
kenis. Het is bekend, dat de grootvorst-oud
opperbevelhebber 't hoofd is van de oorlogs
partij, die het besluit om den oorlog te be
ginnen heeft doorgedreven. De czaar is
hier meer de gedre- ^ne dan de drijver ge
weest. Nu heeft de loop van de oorlogsge
beurtenissen op den czaar den plicht ge
legd om den grootvorst op zijde te zetten en
zelf het opperbevel te aanvaarden. De oor
logspartij heeft 't afgelegd. De vraag is nu
of de elementen, die indertijd niet zonder
tegenzin voor den aandrang van de oor
logspartij zijn gezwicht, nu nog langer in
bear zog zullen varen. Of zullen de vroe
gere vredesneigingen weer boven komen
bij het gezicht van den ontzettend droevi-
gen toestand, dien het onzalige drijven van
de oorlogspartij heeft teweeg gebracht? Het
antwoord op die vraag is in de toe
komst verborgen.
De corlog.
B e r 1 ij n, 8 Sept. (W. B.) Bericht van het
opperste legerbestuur uit het groote hoofd
kwartier van heden voormiddag.
Een aantal vijandelijke schepen versche
nen gisteren in de vroegte voor Middelkerke.
Des voormiddags werd Westende, in den
namiddag Ostende beschoten. Voor het vuur
van onze kustbatterijen trokken de schepen
zich weer terug. Militaire schade werd niet
aangericht. In Ostende werden twee Belgi
sche inwoners gedood en een gewond.
Aan het front verliep de dag overigens
zonder bijzondere gebeurtenissen. Een be
wapend Fransch vliegtuig werd ten noorden
van Le Mesnil (Champagne) door een Duit
schen vlieger neergeschoten; het kwam bran
dende op den grondde inzittenden waren
dood. Een vijandelijke vliegeraanval op Frei
burg in Breisgau verliep zonder resultaat.
P a r ij s, 8 S e p t. (Havas). Namiddag-com
muniqué.
De nacht was gekenmerkt door eenige ar-
tiilerie-actiën in België ten noorden yan
Yperen, in Artois rondom Atrecht, in de
streek van Roye en op het plateau tusschen
de Oise en de Aisne.
Op verscheidene punten van het front in
Champagne, tusschen Reims en de Argonne,
was een bommenstrijd en geweervuur met
tusschen beide komen van de artillerie, maar
zonder infanteriegevechten.
In de Argonne was een hevig bombarde
ment In den sector Harazee. In de noorde
lijke Woêvre was een vrij levendige kanon-
nade.
Vijr Duitsche vliegtuigen wierpen in den
morgen bommen op het plateau Malzeville,
waar geen schade werd aangericht, en in
Nancy, waar eenige slachtoffers zijn gesig
naleerd.
In samenwerking met de Engelsche water-
luchtvaart bombardeerden Frans .he toestel
len loodsen in Ostende.
Een Fransch eskader wierp 60 bommen
op het vliegveld van Saint-Médurd en op het
spoorwegstation te Dieuze.
P a r ij s, 8 Sept. (R.) Avondcommuni
qué.
In de westelijke Argonne ondernamen de
Duitschers, na een zeer hevig bombarde
ment, waarin een ruim gebruik gemaakt
werd van stikbommen, een aanval tegen
onze stellingen met twee divisiën. Zij slaag
den er in, voet te krijgen in onze eerste
loopgraven, maar werden hevig tegenaan-
gevallen; hunne poging om ons front door
te breken mislukte.
Een Fransch luchteskader wierp bom
men neer op militaire inrichtingen te Tres-
cati en op het spoorwegstation van Metz.
P a r ij s, 8 Sept. (Havas.) In een inter
view van de Temps met den correspondent
van het Petersburgsche Telegraaf-agent-
schap, die het geheele Westelijke front van
Vlaanderen tot den Elzas afgereisd heeft,
werd nadruk gelegd op de belangrijke taak
van de legers in het Westen, om te belet
ten, dat de Duitschers al hunne troepen te
gen Rusland concentreeren. Hij toonde aan,
hoezeer de aanvallen der Franschen de
Duitsche troepen, die op dit front even tal
rijk zijn als in het Oosten, vasthouden en
afbreuk doen. De Russische correspondent
verklaarde, dat het onjuist is, dat de Duit
schers hunne manschappen van het Weste
lijk oorlogstooneel naar het Oosten over
brengen. Indien er een vijftiental Duitsche
regimenten van het front in Frankrijk naar
Rusland zijn gezonden, werden zij onmid
dellijk vervangen door regimenten van mis
schien mindere gevechtswaarde, maar van
gelijk aantal en het scherm, dat zich voor de
Franschen bevindt, heeft dezelfde dikte be
houden. De correspondent besluit: Zelfs,
wanneer er geen aanval wordt gedaan, staat
het leven der Fransche soldaten in de loop
graven aan een voortdurenden strijd bloot
en ten koste van bloedige offers vervult het
Fransche leger zijne dubbele taak: het Duit
sche leger op het westelijk front vast te
houden en zich voor te bereiden om den
vijand een beslissenden slag toe te brengen.
Petersburg, 8 Sept (Tel.-agent-
schap). Een legerorder, gedateerd 5 Septem
ber en onderteekend door den czaar, houdt
het volgende in
Heden heb ik het bevel op mij genomen
van alle strijdkrachten te land en ter zee,
opereerende op het oorlogstooneel. Met het
vaste geloof in Gods goedertierenheid en
met de onwrikbare zekerheid van de eind
overwinning zullen wij onzen heiligen plicht
vervullen om tot het uiterste het vaderland
te verdedigen. Wij zullen het Russische land
niet onteeren.
Gegeven in het hoofdkwartier.
NICOLAAS.
De czaar richtte tot den grootvorst-opper
bevelhebber het volgende schrijven:
In het begin van den oorlog hadden rede
nen van hoogere orde mij verhinderd de
inspraak van mijn gemoed te volgen en mij
aan het hoofd van het leger te plaatsen.
Daarom belastte ik u met het opperbevel
over alle strijdkrachten te land en ter zee.
Onder de oogen van geheel Rusland heeft
Uwe Hoogheid in den loop van den oorlog
blijk gegeven van eene onverstoorbare dap
perheid, die een diep vertrouwen en de
vrome wenschen opwekte van alle Russi
sche menschen, die uwen naam vergezelden
in alle onvermijdelijke wisselvalligheden van
het oorlogsgeluk. De last van den dienst
voor het vaderland, dien God mij opdroeg,
gebiedt mij thans, nu de vijand in het bin
nenland van het rijk is gedrongen, het op
perbevel over de troepen te velde op mij te
nemen, met mijn leger de oorlogsvermoeie
nissen te deelen en met zijne hulp den Rus-
sischen grond te behoeden voor de aansla
gen van den vijand. De wegen van de Voor
zienigheid zijn onbekend, maar mijne eer en
mijn wensch bevestigen mij in dit besluit,
dat genomen is om redenen van staatsnut-
tigheid. De vijandelijke inval aan het wes
telijke front, die steeds verder gaat, eischt
vóór alles de meest intense samentrekking
van al het militaire en burgerlijke gezag en
de vereeniging van het bevel in den oorlog
met de algemeene werkzaamheid van alle
elementen van het regeeringsbeleid. Dit
wendt onze aandacht af van het zuidelijke
front. Onder deze omstandigheden erken ik
de noodzakelijkheid van uwé hulp en raad
op ons zuidelijk front en benoem u tot on
derkoning van Kaukazië en opperbevelheb
ber van het dappere Kaukazische leger. Ik
druk aan Uwe Hoogheid mijne diepe er
kentelijkheid en die van het vaderland uit
voor uwe oorlogsdaden.
De czaar heeft een schrijven gericht aan
graaf Worontzow Daschkow, den onderko
ning van Kaukazië, waarin hij zijne erken
ning uitspreekt voor de pogingen en moei
ten die de onderkoning heeft in het werk
gesteld om dat land te organiseeren en de
roemrijke Kaukazische troepen in hunne
oude traditiën te bevestigen. De czaar ver
klaart zijn verzoek in te willigen om zijne
krachten te wijden aan een arbeid, die meer
overeenkomt met zijn gezondheidstoestand;
hij ontheft hem van het ambt van onder
koning van Kaukazië en verbindt hem aan
zijn persoon.
De grootvorst-opperbevelhebber heeft tot
de troepen de volgende legerorde gericht:
Heden heeft onze verheven hoogste chef,
Z. M. de Keizer, zich zelf aan uw hoofd ge
plaatst. Ik buig het hoofd voor uwen helden
moed gedurende meer dan een jaar en druk
u mijne hartelijke, warme en oprechte er
kentelijkheid uit. Ik geloof vast, dat nu de
czaar zelf, aan wien gij den eed van trouw
hebt afgelegd, u aanvoert, gij nieuwe, nog
nooit geziene heldenfeiten zult volbrengen.
Ik geloof, dat God van dezen dag of aan
zijn uitverkorene zijn almachtigen steun zal
schenken en hem de overwinning zal ver
schaffen.
(Get.) Adjudant-generaal,
NICOLAAS.
B e r 1 ij n, 8 Sept. (W. B.) Bericht van
het opperste legerbestuur uit het groote
hoofdkwartier van heden voormiddag.
Legergroep Hindenburg. In de streek
van Daudscv/as zijn onze troepen verder
vooruitgaande. De troepen van Eichhorn
geraakten na strijd in het bezit van eenige
meerengten bij Troki-Nowe ten zuidwesten
van Wilna.
Tusschen Jcziory en Wolkowsk gaat de
aanval vooruit. Wolkowsk zelf en de hoog
ten ten noorden en ten zuiden daarvan zijn
genomen; 2800 gevangenen zijn gemaakt,
4 machinegeweren genomen.
Legergroep Leopold van Beieren. In
de streek van Izabelin, ten zuidoosten van
Wolkowsk, is de vijand teruggeworpen. Ver
der zuidelijk wordt de opmarsch voortgezet
tegen de sectoren Zelwianko en Rozanka.
Ten noordoosten van Kruzan drongen de
Oostenrijksche troepen vooruit door het
moerasgebied. Er zijn 1000 gevangenen
in rond getal gemaakt.
Legergroep Mackensen. De gevechten
aan de Jasiolda en ten oosten van Drohyc-
zyn duren voort.
Zuidoostelijk oorlogstooneel. De Rus
sische aanvallen bij Tamopol zijn afgesla
gen. Verder oostelijk, in de streek ten wes
ten van Ostrow, is het vooruitdringen van
den vijand door een tegenstoot van Duit
sche troepen tot staan gebracht.
Weenen, 8 Sept (W. B.) Officieel
bericht van heden middag.
In het Wolhynische vestinggebied bleef
gisteren de toestand onveranderd. Eenige
tegenaanvallen der Russen stuitten af op ons
vuur. Meer naar het Zuiden werd de vijand
door onze overwinning bij Podkamien en
Radziwilow over een front van 90 K.M ge
dwongen terug te trekken achter de Ikwa.
Onze troepen begonnen de vervolging.
Aan de Sereth kwam het tot verbitterde
gevechten. De vijand deed met numeriiek
sterkere strijdkrachten een aanval uit de bij
Tamopol en Strusow bij wijze van brughoofd
ingerichte verschansingen. De bij Tamopol
vooruitdringende Russen werden bij een
tegenaanval van de Duitsche troepen terug
geworpen.
In de streek ten Westen en Zuidwesten
van Trembowla duurt de strijd nog voort.
In de nabijheid van de monding van de
Sereth veroverden de onder bevel van de
generaals Benigni en vorst Schönberg staan
de Oostenrijksche troepen stormenderhand
een vijandelijke stelling ten noordwesten
van Szupanka, waarbij twintig Russische of
ficieren en 4400 man werden gevangen ge
nomen en zeven machinegeweren buitge
maakt.
Bij de Oostenrijksch-Hongaarsche strijd
krachten aan de Jasiolda gebeurde niets bij
zonders.
Weenen,8Sept. (W. B.) Officieel be
richt van heden middag.
In het gebied van den Kreuzberg-kam is,
na de nederlaag der Italianen van eergiste
ren, rust ingetreden. Hunne verliezen zijn
grooter dan oorspronkelijk gedacht werd,
want bij het opruimen van het slagveld tel
den onze troepen alleen voor den Pfann-top,
de Cima Trufnoni en den Eisenreich-kam
meer dan 400 lijken van den vijand.
De toestand op het Italiaansche oorlogs
tooneel is in het algemeen onveranderd.
In den Doberdo-sector sloegen onze troe
pen heden in de vroegte een aanval van
den vijand af tegen het vooruitspringende
gedeelte van de Karst-hoogvlakte. De Ita
liaansche infanterie, die ten Oosten van
Vermegliano vooruit wilde gaan, werd met
handgranaten verdreven.
Rome, 8 Sept. (R.) Officieel communi
qué.
Er was artilleriestrijd in de Val Genova
en in de Val Avisio. In Cadore namen wij
het offensief in de g'eheele streek van den
Monte Croce-pas tot Canelico en bezetten
verscheidene stellingen; maar tengevolge
van de krachtige organisatie van den vijand
voor zijne verdediging werd het offensief ge
staakt. De vijand werd verdreven; hij wierp
bommen gedurende zijn terugtocht, waar
door drie soldaten gedood werden.
Petersburg, 8 Sept. (Tel.-agent»
schap). Communiqué van den generalen
staf van het Kaukazische leger.
Gedurende den 5en en den 6en was- er
geweervuur in de kuststreek. Onze verken
ners doodden Turken bij Arkinsk en in
de streek Akha. In den sector Melasghert
en in den sector Metchitla waren gevechten
van onze voorhoeden met de Turken.
Op de rest van het front is geene ver
andering.
Konstantinopel, 8 Sept. (W. B.)
Communiqué van het hoofdkwartier.
Op het front aan de Dardanellen dron
gen in den Anaforta-sector onze verken-
ningskolonnes, die in de richting van Me6-
stantepe en Azinak gezonden waren, in den
nacht van den 6en op den 7en September
in de vijandelijke loopgraven door. Zij maak
ten twee machinegeweren met alle toebe-
hooren buit, die thans tegen den vijand
worden gebruikt, vijftien kisten munitie en
twintig geweren.
Ons vuur vernielde een Engelsche zie
kenwagen, die een lading munitie vervoer
de, welke in de lucht vloog.
Bij Ariburnu viel niets bijzonders voor.
Bij Sedd-ul-Bahr beschoten vijandelijke
torpedobooten met behulp van waarnemin
gen uit een ballon-captif, gedurende eenige
oogenblikken, zonder noemenswaardige
schade aan te richten, onze stellingen op
den rechter- en linkervleugel. Onze batte
rijen in de zeeëngte brachten den 7en Sep
tember vijandelijke batterijen tot zwijgen,
die onze stellingen op den linkervleugel be
schoten, en verstrooiden vijandelijke troe
pen, die bij Mortoliman verzameld waren.
Overigens is niets van belang gebeurd.
Saarbücken, 8 Sept. (W. B.) Maan
dagmorgen is bij Cappel (district Saint-
Avold) een Fransch militair vliegtuig neer
gestort. Het was geheel door schoten door
boord. De bemanning was dood; zij voerde
eene kaart van de stad Saarbrücken mee.
Londen, 8 Sept. (R.) Het persbureau
bericht, dat drie Zeppelins in den afgeloo-
pen nacht de oostelijke graafschappen
en ook het district Londen hebben
bezocht en bommen hebben laten neer
komen. De kanonnen tot bestrijding van
luchtschepen werkten. Vliegtuigen stegen
op maar slaagden er niet in met de vijan
delijke luchtschepen in voeling te komen.
15 kleine woonhuizen werden vernield of
ernstig beschadigd; een groot aantal deu
ren en ramen werden gebroken en er ont
stonden verscheidene branden, die snel ge-
bluscht werden. Overigens werd geene ern
stige schade aangericht.
De volgende persoonlijke ongelukken
worden bericht: gedood 2 mannen, 3 vrou
wen en 5 kinderen; gewond 13 mannen, 16
vrouwen, 14 kinderen; vermist, waarschijn
lijk onder puinhoopen bedolven, 1 man en
2 vrouwen. Dit zijn, op één gewonden sol
daat na, allen burgers.
Londen. 8 Sept. (R.) Het stoomschip
Douro is in den grond geboord; de beman
ning is gered.
Het Russische stoomschip Rliea is tot zin
ken gebracht: de bemanning is gered.
Bordeaux. 8 Sept. (R.). Het stoom
schip Guatemela is getorpedeerd: de beman
ning is gered.
Londen, 8 Sept. (R.) De Daily News
bericht, dat het staatsdepartement te Wash
ington van Page, den Amerikaanschen am
bassadeur te Londen, een voorloopig rap
port heeft ontvangen over het van Ameri-
kaansche zijde ingestelde onderzoek naar
het zinken van de Hesperian. Het rapport
weerlegt de mededeeling van de Duitsche
ambassade te Washington, dat de Hesperian
was een voor alle oogmerken te gebruiken
oorlogsschip of een gewapend transport
schip. Volgens Page bestaat er volstrekt
geen reden voor dit bericht. De Hesperian
was niet bewapend en onder alle omstan
digheden niet in staat een duikboot aan te
vallen.
Londen, 8 Sept. (R.) De Times be
richt, dat de Amerikaansche consul te
Queenstown officieel bericht heeft ontvan
gen, dat een persoon, afkomstig uit New-
Jersey, op de Hesperian het leven heeft ver
loren.
N e w-Y ork, 8 Sept. (R.) Met elke
nieuwe bijzonderheid neemt de verontwaar
diging in Amerika toe over de gevallen van
Dumba en van de Hesperian. De Globe zegt:
Het is moeielijk den indruk te weerstaan,
dat Duitschland niet oprecht is. Aanvallen
zonder waarschuwing op passagierschepen,
die slechts niet-strijdenden vervoeren, zijn
gelijkwaardig met moord. Dit ontwijken en
beunhazen tegenover de volle waarheid
moet ophouden.
De Evening Telegram dringt er op aan,
dat Wilson opheldering zal vragen niet over
het zinken van de Hesperian, maar over het
feit, dat Duitschland in gebreke is gebleven
zijn woord te houden.
Londen. 8 Sept. (R). Het munitie-mi
nisterie bericht, dat er weer ISO inrichtingen
voor den aanmaak van munitie zijn aange
nomen. Dit brengt het totaal van de fabrie
ken. die onder toezicht van de regeerinjz
werken, op 715.
Verspreids Berichten.
Duitsche reuzenvliegtulgen.
Engelsche bladen vernemen uit Kopen
hagen, dat de Duitschers bezig zijn met den
aanmaak van een nieuwe groote soort van
vliegtuigen, naar het model van de Russi
sche, die een bemanning van 8 koppen
voeren en In vijf uur heen en weer naar
Londen kunnen vliegen. Zij hebben 3 mo
toren, elk van 100 P.K., en 3 schroeven.
Zij kunnen genoeg benzine voor een tocht
van 8 uur meenemen, zijn voorzien van een
draadlooze installatie en zoeklichten, gewa
pend met 5 machinegeweren en kunnen 120
bommen van 22 pond bergen.
De twee eerste vliegtuigen van die soort
moeten al klaar zijn.
Een hulde aan Pégoud.
Een vijandelijk vliegtuig, dat Dinsdag op
groote hoogte vloog 'hoven Chavannes sur
lTitaiig. een plaats in den Elzas dioht bij
de vroegere grens, wierp naar Reuter uit
Belfort aan enkele bladen seint een krans
naar beneden, waaraan een lint met het op
schrift: .Aan Pégoud, gestorven als een held.
Ziin tegenstander".
Uil de Pers
M«*msk«rk en Kuyper.
I.
Onder den titel „Een woord over de ge
nummerd* driestarren van Kuyper"
het antwoord verschenen van mr. Th. Heems
kerk op de 53 driestarren in De Stan
daard. waarmee dit blad criliek op den
oud-premier heeft uitgeoefend. Zooals be
kend is. heeft dr. Kuyper de lr.atste dezer
driestarren met zijn naam onderteekend en
zich aldus als den schrijver bekend gemaakt.
Mr. Heemskerk begint z.jn verweer met een
kort overzicht van dc gebeurtenissen hij on
na de verwerping van de begrooting van mi
nister Staal, en de verwerping van de be
grooting van minister Van Rapparu, met het
aftreden van het kabinet De Mees*er. Aan
het verweer zellve ontleent de N. R. Ct. dan
het volgende:
„De genummerde driestarren, die zich in
een steeds scherper persoonlijken aanval
op mij toespitsen, nemen niet de feiten zoo
als zij werkelijk zijn, maar berusten op eene
voorstelling, die met de werkelijkheid in
lijnrechten strijd is.
Sinds de hierboven omschreven gebeur
tenis koestert Dr. Kuyper tegen mij eene
bittere grief, waaraan hij op allerlei wijze,
nu eens meer, dan, bij tusschenpoozen, wat
minder, maar in den laatsten tijd met steeds
toenemende scherpte en onwellindhoid
uiting heeft gegeven. Hij is zoover gegaan,
dat hij in de driestorren voor wie lezen kon
heeft verkondigd, dat ik te kwader trouw
heb gehandeld. En dat is dan het uitgangs
punt van zijne beweringen omtrent een ver
zet tegen zijne leiding, dat den schijn nadert
van een complot-
De driestarren dienen zich ten onrechte
aan als een stuk politieke geschiedenis. Zij
lijden, gelijk reeds door anderen is opge
merkt, op menig punt aan feitelijke on
nauwkeurigheid. Voor zoover zij mij be
treffen ls de grondfout, dat zij niet op
waarheid berustennagenoeg alles wat
omtrent mij daarin staat is öf scheef voor*
gesteld óf niet waar. namelijk «reheel in
strijd met wat werkelijk is geschied.
Zij zeggen voorts te bedoelen het open
leggen eener breuk in de anti-revolutionaire
partij met het doel om heeling en verzoe
ning te bevorderen. Het elV; beheerschen-
de punt is echter de persoonlijke grief tegen
mijin het postcr'ptum heeft de schrijver
ten overvloede duidelijk doen uitkomen, dat
hij ec-n persoonlijken aanval op mij bedoel
de. Die persoonlijke quaestie is behandeld,
die aanval is gedaan op den grondslag eener
onwaarheid en voorts op een wijze, die niet
geschikt is om verzoen'ng en overleg voor
te bereiden. De aanval heeft een kwetsend
karakterhij geeft mij althans het recht
mij gekwetst te betoor.enhij verscherpt
aanmerkelijk het persoonlijk verschil dat er
tusschen Dr. Kuyper en mij bestaat.
Zoo Dr. Kuyper verzoening
en overleg met mij bedoelt,
dan moet hir daarvan op an
dere wijze doen blijken dan
hij door deze driestarren
heeft gedaa n."
Dr. Kuyer hoeft n.l. in de driestarren ver
kondigd nog wel als een historisch vast
staand feit. dal mr. Heemskerk in December
1907 de begrooting van generaa. Van Rap-
pard heeft bestreden en doen verwerpen,
niet omdat hij Heemsker.. zich inte
resseerde voor de „ondergeschikte vraag van
militair beleid*', toen aan de orde, maar
uit politieke bere ning, om hef
Kabinet-De Meester le doen vallen.
.JDr. Kuyper weet antwoordt nu Mr.
Heemskerk dat ik altijd ondubbelzinnig
heb ontkend zoo in het openbaar als in den
particulieren omgang, en dat hij dit dus niet
mocht schrijven- Ik wist. dat hij mij het on
recht aandeel deze meening van mij te koes
teren hir komt het onrecht nu verscher
pen door deze bewering in het openbaar
Hij stoort zich aan niets, en begint met
de vebrzekering, dat het „ondergeschikte
punt van militair beleid", waarover het
ging, mij niet interesseerde. Mijne bezorgd
heid over 's lands weerbaarheid en onaf
hankelijkheid was dus slechts voorgewend.
Ik dacht alleen aan politieke berekening. Ik
was dus, volgens Dr. Kuyper. eenvoudig te
kwader trouw.
Onder inroeping van zijn leiderschap
smaadt derhalve Dr. Kuyper den anti-revo-
lirtionair, die heeft moeten opkomen voor
's lands defensie, en d;e ten slotte zich daar
voor heeft moeten geven.
Dit deert mij nu niet, maar het toont hoe
ver hij van den aanvang af mistast"
Volgens dr. Kuyper was het dus Heeras-
ketik's bedoeling b"* y^Wnoi-Dp Meester te
doen va lie"
„Dergeiijxe cok clcor som
mieren ter linkerzijde gekoesterd, zeker om
andere redenen don die Dr. Kuyper daartoe
leiden. Want Dr. Kuyper zal toch niet mee-
nen. zooals die vrijzinnigen, dat ik beducht
was voor de verkiezingen van 1909 indien
zij gingen om het blanco-artikel. Veeleer
meent hij, ook blijkens de driestarren, dat
het Kabinet-de Meester door de verkiezin
gen van 1909 had moeten worden verslage*
en dat dit ook wel zou zijn gelukt- Vandaar
zijne verheerlijking van eene crisis, veroor
zaakt door den uitslag eener verkiezing, en
sijn in den ban doen van iedere tussehen-
tijdsche crisis. Wat mij aangaat, lk had
geene berekening aangaande de verkie
zingen van 1909 gemaakteen vaste grond
slag daarvoor ontbraken ik begeerde en
bedoelde het Kabinet-de Meester niet te
doen vallen; ik wilde tot 1909 een linkscK
Kabinet, en wat de driestarren zeggen om
trent mijne bedoeling is onwaar."
Mr. Heemskerk bewijst dit dan met citaten
uit de Handelingen; niettegens'aande deze'
openbare verklaringen en nog andere geheel
daarmede overeenkomende open -e en niet-
openbaro heeft dr. Kuyper toen maar als ge
schiedkundige waarheid vertelt, dat mr»
Heemskerk die wel overwogen en van te vo
ren beraamde plannen hec~ gemaakt. Hef
staal driemaal in de geminini— -o driestarrenf
dal mr. Heemskerk uit politieke berekening
het Kabinet-De Meester heeft ten val ge
bracht; er staal althans eenm 1.1 in, dat hij
het met voorbedachten rade heeft gedaan-
,D e voorstelling, die Dl#"
Kuyper geeft, is dus. dal'
lk, van de Miniiterstaf «1
daaromtrent verklaringen af*
leggende, heb gelogen.
De verkeerde voorstelling
omtrent mijne bedoeling, de*
oorsprong zijner bittere grief tegen in®
heeft Dr. Kuyper, gelijk mij kon na Hef
optreden van mijn Kabinet is gebleken, va*
