flnrcn bij specialiteiten op dit gebied te kun
nen aanvragen, zou ik U ernstig in overweg
willen geven, thans reeds B. en W .ie adv.seeren
een crodiet hij den Rood aan te vragen. Ik ben
eT namelijk vost van overtuigd, dat het onmid
dellijk na het skaten van den vrede nog wel
mogelijk ral zijn, tegen niet al te hooge prijzen
er. met betrekkelijk korten levertijd een bestel
ling als deze te plaatsen, doch dal na verloop
van enkele maanden alle fabrieken, door de
enorme bestellingen voor de hernieuwing van
alles wat verwoest is en voor het inhalen van al
bet werk dot door den oorlog is blijvn rusten,
verdere opdrachten voorloopig niet zullen kun
nen aanvaarden.
De rentabiliteit blijkt uit de achterstaande
oerekenirig. Deze cijfers berusten natuurlijk voor
sen groot deel op schatting, doch ik meen wel
1a mogen aannemen, dot de besparing eer roécr
inn minder zal zijn.
HL In de exhauster kamer liggen een goede
20,000 M*. machine en een goede in 1911 g«re~
pareerde 10,000 M'. machine.
De andere 10,000 M\ machine is niet meer
afdoende te herstellen. Het ligt nu in de bedoe
ling, den kleinen exliauster 's zomers te laten
ioopen en 's winters den grooten. Er moet dan
voor de bedrijfsveiligheid echter een groote ma
chine als reserve aanwezig zijn, terwijl dan, zoo
noodig, s winters een groote en een kleine sa
men kunnen Ioopen.
De beide ammoniak* asschers hebben elk
1 ''to hl1, vermogen, xoodat des winters, als
beide toestellen achterelkaar geschakeld zijn,
en reserve voorhanden is. Ontstaat den bij
ron productie van 10.000 M*. o! m«*r, zooals nu
ds het geval is, aan éen der wasschers een
defect, dan is de zuivering direct onvoldoende.
Voor de ontworpen pioductie van 20,000 MJ.
moet dus, behalve de beide hpstaarulc wasschers,
een van 20,000 M\ worden bijgeplaatst, of moe
ten beide wasschers door grootere vervangen
worden.
Bijplaatsing van éen grooten wasscher van
30,ihmI Al", is nu, wat de plaatsruimte betreft,
niet' mogelijk, tenzij de toestellenkamer belang
rijk kon worden vergroot, waarvoor echter het
terrein zich niet leeni, zoodat aanschaffing van
twee wasschers van elk 20,000 M3. noodig is.
Geldelijk komt dit vrijv.f-1 op het zelfde neer,
doch technisch is de tweede oplossing verre te
verkiezen. Het zal waarschijnlijk we] mogelijk
zijn, de oude toestellen te verlcoopen. daar deze,
na grondige reparatie, voor een fabriek van
kleinere capaciteit nog wel ziin te gebruiken.
Te gelijker lijd zouden enkele veel te nauwe
fabrieksleidingen binnen de gebouwen met af
sluit ers moeten worden vernieuwd. Volgens ach
terstaande begrooting zal voor deze werken
18,000 noodig zijn.
Rcsumeerrude zou ik U dus beleefd in over-,
weging willen geven, B. en W. te odviseeren,,
een crediet bh den Raad aan tc vragen van to
taal f 15,01 Ml, in welk bedrag f $000 is begre
pen voor eventueelc prijsverhoogingen ten ge
volge van den oorlog en voor onvoorzien.
Hiermede 'al dan Amersfoort een gosfabnek
V zitten, r.cT.e het gasverbruik bij de gedurige
uitbreiding der stad steeds zal kunnen volgen,
terwijl het buizennet ook voor dez.e aflevering
geschikt is. Slechts zal in den loop der tijden
een nieuw ovenbiok met fundatie, werkvloer ttfr
i- jdingen, geschat op f -40,903, bijgebouwd moe
ten worden.
De schulden lust der Gasfabriek zal dan totaal
f 800,000 bedrogen. Vergelijk ik hiermede
bijv. de gemeente Alkmaar, die thans alléén voor
dt nieuw c fabriek, dus zonder het buizennet,
rt-eds meer dan dit kap haal beschikbaar heeft
gesteld, dan blijkt de'e fabriek roet betrekkelijk
klein kapitaal te werken. Hierbh dient den nog
te wordun angcinerkt, dat het Amersfoortsche
buizennc-t mot do Inatsie uitbreidingen op den
Berg zeer groot is.
Ook al zou nu in de toekomst blijken, dat
voct de verzorging van de nog aan te leggen
binneninnen op den Berg ren lielangöjk net noo
dig is, of dat, bijvoorbeeld door onverwacht
snelle vertering van de onderdeden van een der
gashouders of een ander toestel, opnieuw geld
beschikbaar zou moeten worden gesteld, ook
ih'm nog Li li ft het kapitaal onder dat, hetwelk
vele andere Gemeenten, ven dezelfde grootte als
foort. cr - v de gasfabriek reeds voor
dc productie in de toekomst berekend is, in het
Gasbedrijf lu bben vastgesteld.
De Directe tr der Gemeente-bedrijven,
C. FOPPEJAN.
Winkelsluiting.
B. en \V'. schrijven aan den Raad
Bij uwe besluiten van 28 Maart 1913, 22 April
1013 en 27 Ah 1013 werden in.onze handen ge
steld om advies een drietal adressen van detv
Ned. R. K. Bond van handels-, kantoor- en win
kelbedienden van het plaatselijk comité voor
vervroegde winkelsluiting en van de R. K. Mid-
denstandsvereeniging „De Hanze*", afdeeling
Amêrsfooit, en de vereeniging „Handel en Nij
verheid houdende verzoek maatregelen te wil
len nemen, strekkende tot bevordering der Zon-
dogsrusl en de; vervroegde w'nkelsluitmg.
Naar aanleiding ran het tweede adres, dat de
gedwongen winkelsluiting van 's avonds 9 uur
tot 's morgens 7 uur bepleitte, hebben wij ons
gewend tot de Kamer van Koophandel en Fabrie
ken, het Bestuur der vereeniging „Handel en Nij
verheid" en dc R. K. Mddenstandsvereeniging
Td» Hanze*" rret verzoek hieromtrent advies to
wiuen uitbrengen.
De Kamc-r van Koophandel en Fabrieken be
richtte, dal zij, hoewel voorstandster van ver
vroegde sluiting, zich niet kon vereeiugen met
een daartoe dwingende verordening, maar dal
naar haar oordeel het particulier initiatief tot
een vrijwillige regeling door de winkeiers moest
leiden.
De beide genoemde vcreenigingen adviseer
den tot vaststelh'vv ^n^r verordening, die de
V uur-sluiting voorschrijft, maar achtten het niet
raadzonm, de opening op 7 uur te bepalen, en
v vschlen deze eenige uren vroeger, of wel op
dit punt volkomen vrijheid.
Ten erode een beeld te lenigen van de gedach
ten der belanghebbenden zelf is door ons m Oc
tober 1914 een «mcruéle "■p*«*»»»den onder de win
keliers en het winkclner^^neel in zake de wen-
Bchclijkheid voor vaststelling eener verordening
<>p de winkelsluiting, welke het volgende resul
taat opleverde
Op de pLm. 325 aan de winkeliers verzonden
vragenlijsten kwamen in 217 entwoorden, te ver-
Soelen over 12 rubrieken Hiervan luidden er
172 of pl.m. 79 pet. vóór gedwongen winkelslui
Bng, 69 er tegen, en 6 blanco.
Tïoor oe voarste-nmers voor zooverre üj
T"""' mwnine motiveerden werden de be
e orffumerien aangewend, dat de winlteliers
die den geheelen dag door hunne zaak in be
slag worden genomen, de» avonds recht hebben
op eenigen vrijen tijd om zich aan den familie
kring te wijden en aan 't maatschappelijk leven
te kunnen deelnemen; dat hun bij den bestaan-
den toestand daartoe de gelegenheid ontbreekt
en de winkelstand dus lijdt onder een druk op het
gezinsleven en In een ongunstige positie ver
keert door de onmogelijkheid, zich voldoende
aaneen te sluiten tot krachtige behartiging der
onderlinge belangendat dus, daar een vrijwil
lige 9 uur-sluiting steeds blijkt af te stuiten op
onwil van enkelen, verordenings-dwang noodza
kelijk is.
Slechts een gering aantal voorstanders van
vroege sluiting verklaarden zich tegen dwang
en wenschten tot een vast sluitingsuur alleen te
komen door vrije samenwerking.
De tegenstemmers komen op voor vrijheid om
h*mne zaken naar eigen inzichten te behartigen,
zij wenscjien zich geen enkele kans op verdien
ste ontnomen te zien.
Een meerderheid tegen de verordening wordt
hoofdzakelijk aangetroffen bij de brood- en ban
ketbankers. Deze voorzien belangrijke schade
door sluiting te zuUen lijden omdat juist de
uvondverkoop in hunne winkels aanzienlijk Is,
en niet van dien aard, dat, bij gemis daarvan,
een dnkkere verkoop overdag daar tegen zou
opwegen.
Terwijl in het algemeen ook vooral op nadeel
voor de sigarenwinkels werd gewezen, blijken
de houders daarvan voor het meerendeel de ver
ordening te wenschen.
De bezwaren der tegenstanders onder hen ko
men vooral neer op de vrees voor concurrentie
van koffiehuizen en zouden dus ondervangen,
kannen worden door in een eventueele verorde
ning te verbieden den verkoop van sigaren in
koffiehuizen gedurende den sluitingstijd der win
kels. Een dergelijke bepaling uit te breiden tot
e*le artikelen, die verkocht worden in de onder
de sluitingsdwang vellende winkels, zou overwe
ging" verdienen.
Wel werd in enkele beantwoordingen uitdruk
kelijk de wenscR geuit, dat ook cafe's aan de
sluiting onderworpen zullen zijn, maar deze val
len naar hun aard niet onder een verordening
die een regeling geeft voor winkels Met een
bepaling als bovenbedoeld zou dan ook volstaan
kunnen worsen om de door vele winkeliers ge-
vi e sde bcnadeeling van de zijde der koffiehui
zen op te heffen.
Als de meest geschikte tijd voor opening en
sluiting werd veelal genoemd 7 tot 9 uur.
Met het oog echter op sommige inkels, waar
voor een vroeger openingsuur wenschelijk is,
zooals die in arbeiders wijken en water- er. vuur-
winkels, zal het wellxht doelmatiger /iin, voor
het openen geheele vrijheid te laten, dno- toch
het groote motief voor gedwongen sluiting, dc
concurrentie-vrees, hiervoor niet geldt.
Uitzonderingsbepalingen werden vooral wen
schelijk geacht voor sigarenwinkels, bakkers- en
banketbakkers- of in het algemeen consumptie-
winkels, apothekers en "rinkels van verbandmid
delen en, door enkelen, ook voor slagers-, visch-
en fruitwinkels.
Wat betreft slagers en kruideniers zou de uit
zondering eerder strekken ten gerieve van het
publiek dan wel om juist deze winkels te be
schermen tegen de nadeelen van de vroege slui
ting. Over het geheel brengt deze voor het pu
bliek, vooral zoolang het aan de regeling nog
niet gewend is, wel ongerief mede, maar dit kan
alleen grond opleveren voor uitzondering ten
aanzien van die winkels, welke ten gevolge daar
van zelf schade zouden lijden, hetgeen bij sla
gers en kruideniers hoogstwaarschijnlijk niet het
geval zal wezen, aangezien de consumptie van
het publiek vermoedelijk gelijk blijft.
Voor visch- en fruitwinkels en brood- en ban
ketbakkerswinkel? zou echter vrijstelling te over
wegen zijn.
Cok op apotheken dient een verordening op
de winkelsluiting, ter wille vnn het algemeen be
lang, niet van toepassing te zijn.
Verder werd vrij algemeen blijk gegeven van
het verlangen naar een afronderhike bepaling
voor de dagen, waarop een bijzonder d-uk win
kelbezoek pleegt plaats te hebben, nJ. de Zater
dagen en de dagen voorafgaande Christe
lijke feestdagen, alsmede één h twee weken vóór
3t. Nicolaas. Hiervoor werd gevraagd een later
uur te bepalen, of vrijheid te laten.
De stemming van het winkelpersoneel is ge
bleken uit 59 antwoorden, ingekomen op p' m.
90 ter invulling uitgezonden lijsten; er zijn
slechts 5, die gedwongen sluiting niet wenschen
wel zouden deze den arbeidsduur bij verorde
ning geregeld willen zien.
De arbeidstijden zijn grootendeels nog over
matig lang.
Een nauwkeurig overzicht rveido het onder
zoek hieromtrent n'et op, daar op cm aanial
staten de desbetreffende vragen n;et werden be
antwoord maar als vaststaande knn wo;den
aangenomen, dat door de groote meerderheid
langer dan 10 uur per dag gewerkt wordt, ter
wijl velen htm werk loch m horteren tijd zouden
kunnen afdoen.
Zelfs de tegenstanders van sluitingsdwang
onder de winkeliers bleken vaak in te zien, dat
de toestand der bedienden in ieder gevai verbe
tering behoeft, maar achtten daartoe een bij ver
ordening vast te stellen "maximum-arbeidsd-ror
voor het personeel voldoende.
Indien tot een verordening tot -egeling eter
winkelsluiting besloten wordt, zal deze wil
zij inderdaad ook het per'-on^el esch^men
moeten inhouden het verbod, na sluiting be
dienden aan het werk te houden.
Ofschoon ons College de meening is toege
daan. dat getracht moet worden, de winkelslui
ting bij verordening te regelen, hebben wij toch
gemeend nog geen ontwerp-verordening te moe
ten aanbieden.
Wij meenen, dat het meer aanbeveling ver
dient uwe vergadering in de gelegenheid te
stellen een beginselbesluit in behandeling te ne
men.
Daarna Van dan, zoo uwe vergadering dit wen-
scbelijk acht, een verordening worden ontwor
pen.
Arbeidsbeurs.
B. en \V. schrijven aan den Raad
Ingevolge Roa<M>esluit van 27 Juli 1915, waar
bij werd besloten tot definitieve oprichting, met
1 Januari 19f6, van de Arbeidsbeurs, werd op
dc Begrooting van 1916 een bedrag van f 3000,
onder volgn. 228 uitgetrokken.
Hieronder is, volgens de specificatie, voorko
mende in ons voorstel van 10 Mei 1915, begre
pen een bedrag van 1800, bestemd voor de
jaarwedde van twee aan te atellen ambtenaren.
Nu dc werkzaamheden toenemen en de afdee
ling weldra haaf nieuwe lokaliteiten zal gaan
betrekken, schijnt ons het oogenblik gekomen,
tot aanstelling over te gaan.
Zooais in ons voorstel van 10 Mei 1915 Is
medegedeeld, komt het ons gewenscht voor, dc
titularissen een voorloopigc aanstelling te ge
ven, bijv. voor den tijd van één jaar. In verband
hiermede is Het ook nog niet noodig, voor dc
belooning een regeling te treffen.
Daarom hebben wij de eer U voor te stellen,
ons machtiging te verleenen, te beschikken over
een deel van het onder volgn.^228 uitgetrokken
bedrag voor de aanstelling van twee arabtcna-
ïen, elk van T 900.
Controle-belasting en.
Wegens den toenemenden omvang van
de werkzaamheden van den controleur der
gem.-belastingen en van den secr.-penning-
meester van het Burg. Armbestuur, welke
beide functies in één persoon vereenigd zijn,
stellen B. en W. voor den titularis baron van
ITtersum van deze laatste functie te ontlasten.
Daar deze splitsing echter nog niet vol
doende tijd zal vrij maken voor den contro
leur om het groot aantal onderzoekingen te
verrichten, stellen zij voor, afwachtende in
hoeverre de invoering der Rijks-inkomsten-
belasting in de bestaande gem.-verordening
wijziging zal noodzakelijk maken, hen te
machtigen tot aanstelling van een tijdelijk
jong ambtenaar.
V/atersnoo d-C ommissle.
Naar aanleiding van den oproep in het
Amersf. Dagblad van Dinsdagavond werd
gisterenavond in de Zwaan een vergadering
gehouden ten einde te bespreken op welke
wijze het best te dezer stede gelden kunnen
worden ingezameld voor de slachtoffers van
den watersnood.
De vergadering, welke druk bezocht was,
werd geleid door den heer C. M. Cremer,
die herinnerde aan den oproep van het
AmersEoortsch Dagblad. Hoe welwillend die
ook was gesteld, toch was er wel wat onwel
willendheid' in tegenover het gemeentebe
stuur. Vooral hier, waar het een zaak geldt,
waar allen moeten samenwerken, is dat te
betreuren. Daarom heeft spr. een conferen
tie gehad met den burgemeester, die hem
meedeelde, dat van het gemeentebestuur
niets zal uitgaan. De burgemeester beriep
zich op een stukje in de N. R. Ct. waarvan
de aanhef luidt: „In regeeringskringen is
men van oordeel, dat het/niet noodig is, dat
de regeering rechtstreeks steun verleent tot
leniging van den nood, die het gevolg is van
de overstTOomingen, doch dot deze taak vol
doende kan worden behartigd door de olge-
meene vereenigde commissie tot leniging
van rampen door watersnood, die de voor
ziening in den nood centraal zal kunnen re
gelen. In verband hiermede, wordt het on-
gewenscht geacht, dat de krachten worden
versnipperd door oprichting van bijzondere
commissiën en het houden van op zichzelf
staande collecten met hetzelfde doel. De lei
ding blijve in één hand."
De heer Cremer wijst naar aanleiding hier
van er op, dat het natuurlijk niet de bedoe
ling is gelden in te zamelen bijv. voor Hoog
land of Nijkerk. Hoofdzaak is de duiten los
te krijgen en die gelden zi,Men worden af
gedragen aan het algemeen comité.
Mr. Van T r o a wijst er op, dat de mee
ning van den burgemeester volstrekt geen
communis opinio is. In Leiden is een verga
dering gehouden tot vorming eener com
missie op aanstichting van den burgemees
ter.
Bij de nu volgende besprekingen wordt
in overweging gegeven eerst met lijsten te
werken bij hen, die vermoedelijk groote bedra
gen zullen geven en daarna een coilecte te
houden. Iemand die een groot bedrag wil
geven gooit dat niet op een schaal en zij
zouden er zich dan met een kleinigheid af
maken. Ook wordt in overweging gegeven
circulaires rond te zenden met een intee-
kenbiljet, waartegen wordt aangevoerd, dat
circulaires zoo licht blijven liggen, 't Eenige
is persoonlijk bezoek.
De heer F rederiks vraagt of de voor
zitter het geheele communiqué heeft gele
zen, ook het slot.
De heer Cremer antwoordt, dat hij het
communiqué voor zich heeft, ""-ar met het
voorbeeld van Leiden, voelt men, dat die
officieuse circulaire van de ring voor
tweeërlei uitleg vatbaar is. Tegen inzamelen
van geld is toch niets tegen.
De heer Frederiks zegt, dat binnen
enkele dagen, via den commissaris der Ko
ningin, een oproep is te verwachten Het
Ornnjekruis is reeds druk bezig. Alles is in
volle werking en het zal zoo goed mogelijk
geregeld worden.
De heer Cremer wil graag gelooven,
dat de organisatie zoo goed mogelijk is,
maar het gaat toch om de duiten.
Mr. Van T r a a wijst er op, dat de com
missaris der Koningin toch niet buiten plaat
selijke comité's .zal kunnen regelen. We doen
dus niets dan de zaak in de hand werken.
Na nog eenige besprekingen over de bes
te wijze van handelen, waarbij geweren
wordt op de indertijd gehouden collectes en
inzamelingen voor het werkloozencomité en
het steuncomité, wordt besloten een commis
sie van vijf personen te benoemen, welke
een en ander nader zal uitwerken. Nadr.t de
voorzitter deze commissie heeft aangewezen,
wordt de vergadering gesloten.
Collecte Watersnood.
De Commissie die zich hier ter stede heeft
gevormd tot het inzamelen van gelden voor
den watersnood, verzoekt dames en heeren,
die bereid zijn voor bovengenoemd doel aan
de te houden inzameling mede te werken,
zich schriftelijk of mondeling vóór Zaterdag
22 dezer, des namiddags 2 uur op te geven
bij een der ondergeteekenden.
C. M. Cremer, Utrechtscheweg 106; D.
Gerritsen, Soesterweg 9; mej. C. J. E. Lein-
webei. Muurhuizen 113; mej. E. Middelburg,
Utrechtscheweg 133; mr. A. van Traa,
Utrechtscheweg 80,
Hulp door het Roode Kruis.
Nadat Dinsdagavond een verzoek om ver
dere hulp was ingekomen via den geweste
lijken Commissaris voor Utrecht van den
Burgemeester van Hoogland, ten behoeve
van het geteisterde Eemlnnd, is gisteren
door het hoofdcomité van het Ned. Roode
Kruis per auto uit den Haag een flinke be
zending kleeding en ligging voor volwasse
nen en kinderen naar Amersfoort gezonden,
onder geleide van een vertegenwoordiger
van het hoofdcomité.
Examen Hulptelegrafist.
In Februari zal te Amsterdam een alge
meen examen worden gehouden voor de be
trekking van hulptelegrafist. Voor nadere
bijzonderheden zie men de advertentie in dit
blad.
Handel en N ij verheid.
Morgenavond holidt de vereen. Handel en
Nijverheid hare maandvergadering.
De agenda vermeldt o.a. bespreking bu
reau van boekhouden in verband met de
Middenstandscredietbank; bespreking dienst
postkantoor, enz.
Concert.
Het gisterenavond in Amicitia gegeven
concert door de orkestvereeniging „Amers
foort' mocht zich in de belangstelling van
een vrij talrijk aandachtig publiek verheu
gen. Van de orkestnummers werd vooral de
le Symphonie van Beethoven zeer goed uit
gevoerd. Van de solisten voldeed vooral de
violist Antonie Renssens buitengewoon. We
komen morgen nog op deze uitvoering terug.
Melkgebrek.
Naar wij vernemen begint zich te dezer
stede meer en meer het gebrek aan melk te
doen gevoelen. Voor groote inrichtingen
moet het zelfs al zeer moeilijk gaan aan
melk te komen. Volgende week zal nu daar
om een begin worden gemaakt met levering
van regeeringsmelk, waardoor de toestand
wel aanmerkelijk zal verbeteren.
Eerste voordracht
vail I>r. Denier van «Ier Goii over
w«le Mythe" op 17 Jaunarl.
Spreker begon te zeggen, dot hij heden de
mythe in het algemeen zou bespreken en daar
door veel slechts kon aanstippen wat hij op de
volgende avonden in bijzonderheden zal uitwer
ken. Op die avonden zal hij uit den grooten
voorraad een drietal mythische verhalen behan
delen en wel die van Ra-Isis, van Lohengrin en
van Osiris-Isis. Daarna nog op twee avonden
het verband tusschen de mythe en de oitde mys
teriën en inwijdingen.
Indien wij een zeker aantal mythische verha
len naar vorm en inhoud met elkander vergelij
ken, om daaruit tc leeren wnt onder Mythe ver
steen moet worden en allereerst naar den vorm
vergelijken, dan vinden wc groote overeenkomst.
We krijgen steeds te doen met het levensver
haal van een goddelijk wezen of wel met een
zelfstandig behandeld gedeelte daarvan. Denken
wij nu aan de geheele, de volledige mythe, dan
blijkt het volgende de vorm der mythe te zijn
De geboorte von een goddelijk- of althans holf-
goddelijk wezen, de gevaren waaraan hij, vooral
in zijn jeugd blootstaat, zijn goede werken als
weldoener, ook zijn wonderwerken en zoo ooi
soms zijn leeringen. Ten slotte zijn dood, die
een op hem gepleegde moord is, zijn verblijf in
het graf of de onderwereld en zijn opstanding
of hemelvaart.
Er is slechts één mythe. Kunnen wij tevens
van mythen spreken, dan komt dit omdat de
eene mythe, als mythe van Osiris, van Attys,
van Dionvsos enz. enz. in onderdeelen verschilt,
en ook dnamaost omdat men ook wel aan de
groote gedeelten, zoocis de geboorte, de dood
of dood-grof-opstanding, den naam van mythe
g'ïeft
De genoemde verschillen tusschen de mythen
(of juister de mythe-vormen) van Osiris, Attys,
D onysos enz. betreffen in den regel zoo duide
lijk onderdeelen, dat dit geen bezwaar geeft om
aan slechts één mythe te denken. Of bijv. de
mythe, de zonnegod vein oord wordt door ver
scheuring, ophanging," met een puntigen mare
tak enz., doet zeker aan de hoofdzaak niets af.
Maar soms is er wat een of meer onderdeelen
betreft, zulk een groot ver- .-dthans naar
het uiterlijk, van tegenstelling sprake is en de
vraag rijst of wc dan toch niet in den grond
met verschillende dingen te doen hebben dan
wel met een fout in een der beschrijvingen.
Spreker gaf een voorbeeld door een gedeelte
der Baldur-mythe te vergelijken met hetgeen
als regel in de mythe voorkomt en hij liet zien
dat hier alleen naar het uiterlijk tegenstelling is,
maar naar het innerl'jk het beschouwen van het
zelfde van verschillende kanten. Zoo ver hij ge
lezen en het gelezene ~egrepen had. was door
hem nimmer een werkelijke tegenstelling gevon
den, maar steeds aanvulling van het eene ver
haal door het andere.
Na gevonden te hebben wat de mythe naar
het uiterlijk is, komt de vraag naar haar betee-
kenis. Laat ons nu -«-eraeksholve alleen denken
aan het gedeelte dat we de mythe van dood-gruf-
cpstanding kunnen noemen. Bij vluchtige be
schouwing schijnt het eene verhaal te wijzen op
het leven en arbeiden van een Verlosser. Het
andere met een inwijding verband te honden.
Het derde om te vertellen van de zon op haar
dag- of jaarbaon, of wel van den graankorrel die
in den donkeren schoot der aarde vak en sterft
om in den halm op te sti an. Komen vrij nu tot
de meening dat het ééne verhaal nu eens dit,
don weer dat weergeeft, dan worden we in die
meening versterkt door een overgroot gedeelte
der moderne schr jvers over de mythe, die wel,
wat de hooflijnen aangaat, van één mythe wil
len spreken, doch dii elleen met betrekking tot
het uiterlijk.
Zoo valt dan bij vluchtig bezien, gesteund
door vele schrijvers, de mythe naar haar inner
lijk als korrels droog zand uiteen. Maar dat is
een vreemde zaak. Zouden de Ouden allerlei
dingen, die niets met eikander te maken hebben,
toch in een en hetzelfde verhaal hebben weer
gegeven?
Ze hebben dit niet gedaan, ze konden dit
niet doen, want ze -.wijfelden niet of die dingen
hebben iets en wel veel met elkander te maken.
Spreker gaf nu «Js voorbeeld iets weer, wat hij
gelezen had over het Babylonische wereldstelsel
en sprak ook in het kort over deze woorden,
welke o. m. op de zoogenaamde smaragdtn-
tttfcl van Hermes vooikwomt® beneden
is, is gelijk aan wat boven U, en boven i*
is gelijk aan wnt beneden is. an «*0 worden da
wonderen vnn het Eene verin egcu an tot vol
komenheid gebracht." Wat in den geest m wai'
in de stof, en wat in het groote «at vrat in hei1
kleine is, hield men voor hetzelfde, één Levend
waarvan elk klein leven deel is, één Wot, waar
van alle wetten uitingen rijn, ia m heorschf
in alles.
Indien men in de mythe kan lezen het Godde
lijke leven en arbeiden in hat heefal van geest,
en stof, dan begrijpt men wat de Ouden er too
gebracht heeft om Jle verloop en in den hrmel
en op aarde uit te drukken in de ééne mythe.
Dit werd nader toegelicht. Een Verlosser ar
beidt naar het Goddelijke plan, uit hem «preekt'
het Goddelijke en zoo moet -ook'zijn loven eit
nrbciden in de mythe geteékend zijn. Niet, al
thans niet precies en volledig, naar de uiterlijke
bijzonderheden van zijn leven, doch de mythe
diende niet over geschiedkundige uiterlijk»
feiten mede te deelen, maai ons algemeen»
waarhedenvoor te houden.
Spreekt iemand over het zaaien en moeien
en dorschcn van den Irndman, dan apreekt hij
ook over het graan en zoo vertelt «de mythe van
het Goddelijke leven en arbeiden ons ook van de
bewegingen en veranderingen m do slof. Zoo
wel hoo een wereldstelsel wordt opgebouwd
bestaat en weer te gronde gaal, «ls hoe de zon
aan den hemel voortgaat en de reis van dom
graankorrel is. Zeker niet dat de mythe de
boeken over sterren-, cn plant- en landbouw
kunde en zooveel meer kon vervongan, ze vult
ze aan door ten slotte te wijzen op hol Eene dat
achter den inhoud dier boeken ligt. ze geell den
grondslag van wat in die boeken ts.
Ze doet wel iets meer. Het is nu reods ge
bleken. dat de mythe 'egelukertijd ven velerlei
spreekt en daardoor kan ze ook voor rerkrlei
doeleinden dienen, nu eens als onschatbaar
hulpmiddel bij het onderwijs over het heelal,
den macrocosmos cn over het kleine hcciul, den
mensch, den microcosmos, don weer om vnn
den Verlosser te spraken, dan ook als grondslag
der inrichting van een jaar- of Inndbouwfcest en
van een inwijding. Allerwaarschimlëkst heeft
mn, al naar het bijzondere doel dit of dot on
derdeel meer uitgeweekt, d't of drtt soort vnn
symbolen toegevoegd. Zoo kon men dan in een
bepaald geval in wat bijzonderheden, bijv. dio
der sterrenkunde afdalen
Wij begrijpen nu ook, ten minste voor een,
gedeelte, waarom het eene mythische verhaal
dat tot ons is gekomen, in menig onderdeel ver
schilt van het andere verhaal. Begrijpen nu ook,
wat er zoovele schrijvers toe gebracht heeft en
nog steeds toe brengt, ora tot de slotsom tc
komen, dat de mythegod m het eene geval de
zon, in het andere gevol de Verlosser, in het
derde een boomgeest is, enz. Ze zagen slechts
op en niet door het bijzondere van het verhaal,
zooals het voor een zeer bepaald doel geschikt
wos gemaakt Hieraan moet toegevoegd wor
den, dat dit geschikt maken werkelijk veelal cr
toe geleld heeft, dat nu menig verhaal zonder
wijzigingen onvoldourdc alle* aanwjjst wat toch
in de mythe vervat is.
Evenals de mythe von het Goddelijke leven
en arbeiden, alles bevat wat in de slof gebeurt,
zoo moet zij ook verhalen van de groote reis
der ziel van omhoog in de stof cn door «trijd
en zegepraal weer omhoog.
Nu is nog meer <c noemen i ons leren van de
wieg tot het graf, de reeks der inwijdingen. J&t
welk verloop zou kunnen vallen builen hetgeen
de mythe omsluit P Eh geen wonder dat geen
andere mythe dan de ééne gevonden kan wor
den.
Men «preekt evenwel ook van de sage, dê
legende, het sprookje, de fabel. Hes Is niet go- j
makkelijk, eigenlijk niet geheel ie zeggen, waf
deze stuk voor stuk zijn. Dit komt zeker ge
deeltelijk omdat de verschillende woorden taal
kundig ten naastebij of geheel betzeUde betee-
kencn en wat de een een sage noemt, noemt de
ander dan ook een legende of een roylhe. Toch
kan men dit wel zeggende mythe is het levens
verhaal van een Goddelijk wezen. De andere
genoemden dienen, althans in het algemeen ge
sproken, om een zedelcs voor te houden. Ze
zijn mythisch in wezen, maor beperkt tot een
brokstukje van het geheeL Veelal echter ver
bergt toch <Mgenc wat zedeles voor den eenet
mensch is, de ware mythe van de lange rell
der ziel en daarachter weer rijst voor den goe
den verstaander op het bee'd van heft Goddelijke
leven en werken in het heelal.
Hebben wij eerst aandacht aon den vorm en
den aan de beteekenis der mythe gegeven, de
maker der mythe, die duizenden jaren geledeif
geleefd heeft, moet eerst gedacht hebben calif
de eene Oorzaak van en de geSiikenis tusscheif
alle verschimse'en in geest en «dof en hij moef
toen besloten hebben, ze allen «net het werkeri
der Oorzaak samen in één verhaal 4e teekenen*
Hij ontleende dc hoofd'gedeelten van zijn veT»^
haal aan het sdteH'jk leven van den mensch»;
de geboorte, het arbeiden, den dood. Maar ooSF
elders ging hij ter leen. Wij moeten inzien dal
hij zijn verhaal uit zinnebeelden moest opbow<|
wen, dat hij het dus symbolisch, ■allegorisch^
moest maken, daar h?i door letteriitk op te vat*
ten woorden te gebruiken, niet tegelijk over der^
Verlosser, een inwijding, den graankorrel
zooveel had kunne» spréken.
Dat de mythe in alle tijden en landen uil
symbolen bestaat, heeft meer redenen, dan or<
haar tegelijk te doen spreken van al wat doof
geest en stof bezielend heengaat. De wijzen ill
de Oudheid stelden het ziéh ten plicht om die*
pere kennis, zooals die over de inwijdingen, ovef
de ziel in haar nederdaling en weer hu'.swaart»*
keering, enz. slechts te spréken *ot wie rijp
waren dit inzichzelf als waarheid te vinden. Daar^
cm o. a. hun mythisch-symbolische verhalen^
Wie tot de kern niet kon doordringen, las iM
in het eene geval als geschiedverhalen, in hd
ondere, uitsluitend, als zedelessen. Bensdeelf
werd nu napraten en gelooven op gezag voor
komen, want zelf moest men het zoeken en zeil
moest men het vinden. Anderzijds werden mi»V
verstand en de daarm-de •nmenhangende ge
loofshaat tegengehouden.
Ten dn de. Niet alleen het zelf zoeken en hel
zelf vinden Het moest zijn «een zoeken en vin,*
den in eigen ziel- De mythe spreekt ever hetj
geen tot de innerlijke wereld behoort et\ doet dif
in vormen der uiterlijke. Ze spreekt doeroit
slechts tot de» mensch, indien én kam is wal.
tot de innerlijke wereld behoort, indien dit weer-*
klank geelt, indien het wordt opgewekt door hef
overeenkomstige in. het uiterlijke van het
haal. Met het mythische verharf vóór on*
spreken wij tot onszelf en wordt de verloren
gegone kennis der ziel teruggevonden.
Het aantal boeken dat jaarlijks de hoeveclh«W
