„DE EEMLANDER".
Zaterdag 18 Maart 1916.
BUITENLAND.
N* 223 Eerste Blad.
14d# Jaargang.
Uitgevers: VALKHOFF Co.
Bureau: UTRECHTSCH ESTRAAT 1.
Bericht.
De klassieke tijd van Amersfoort.
Weekkroniek.
Verspreids Berichten.
BINNENLAND.
Hr F. A. EBBINOE WUBBEN.
Ifootareaactiei M|> D j yAN SCHAARDENBUR0.
ABONNEMENTSPRIJS:
Ftor 8 maanden voor Amersfoort f 1-GO.
Idam franco por post -
Per week (met gratis verzekering tegen ongelukken) O.IO.
afzonderlijke nummers 0.05.
W.kelljksch bijvoegsel „De Hollandse}» Huisvrouw?' (ond.r
redactie van Thériae Hoven) por 3 mnd. 50 cl«.
W.kelijkscb bijvoegsel „Pak mt mee' por 3 mnd. 40 ets.
Intercomm. Telefoonnummer 66.
PRIJS DER ADVERTENTIËN:
Van 1—5 regelsf
Elko regol meeri, O.Kt
Dienstaanbiedingen 23 cents bij vooruitbetaling.
Grooto letterS'naar plaatsruimte.
Voor handel on bedryt bos taan zeer voordooligo bepalin; n
tot het herhaald adverteoron in dit Blad, bn abonnotuont.
Eone circulaire, bevattondo do voorwaarden, wordt up
aanvraag toegezonden.
Zij, die zich met 1 April a.s.
opgeven als abonné op het
Amersfoortsch Dagblad ont
vangen de tot dien datum ver-
•ohijnende nummers GRATIS.
Kennisgevingen.
RAADSVERGADERING.
De Burgemeester vun Amersfoort,
Gezien art. 41 der Gemeentewet,
Brengt ter kennis van de ingezetenen, dat de
Raad dezer gemeente zal vergaderen op Dins
dag dei» 21. Maart aanstaande, des namiddags
tan b ure.
Amersfoort, 17 Maart 1916.
De Burgemeester voornoemd,
v. RANDWIJCK.
De Burgemeester van Amersfoort maakt be
kend, dat op Zondag', den 19. Maart 1916, schiet
oefeningen op dc Leusderheide zullen gehouden
irorden.
Amersfoort, 17 Maart 1916.
Do Burgemeester voornoemd,
v. RANDW1JCK.
Burgemeester en Wethouders van Amers
foort
Gelezen het verzoek van J. G. Fontein, d.d.
18 Januari 1916, om vergunning tot het oprich
ten van eene machinale lijstenfabriek waarin
geplaatst zal worden een electro-motor van 4
iP-K. voor het drijven van een lintzaag, een
iraisbank en een draaibank in het perceel, al
hier gelegen aan de Langestraat No. 23, kadas
traal bekend gemeente Amersfoort, Sectie E No.
2565;
Besluiten:
De beslissing op voormeld verzoek te verda
gen, op grond, dat het ingesteld onderzoek nog
niet is voltooid.
Amersfoort, 7 Manrt 1916.
Burgemeester en Wethouders voornc -rd.
De Secretaris, De Burgemeester,
A. R. VEENSTRA. v. RANDWDCK.
't Is een wèlbekend rijmpje dat, sedert het
ln 1543 ontstond, tallooze malen herhaald
werd
Amersfoort was een kamp vol stieren,
Keyser noch Koning kost haer regieren:
Maer doen Meerten van Rossem quam,
Die maeckte van elcken stier een lam.
Toch verleide 't niemand tot de meening,
alsof destijds de Amersfoorters door stug
heid en plompheid en ruwhekl den naam
van stieren verdienden, 't Was er wel
verre vandaan. Juist omstreeks dezen tijd
was de beschaving er zóó groot, dat zelfs
de geringste ambachtsman Latijn verstond
en de dienstmeisjes (om van de jonge juf
frouwen te zwijgen) gewoon waren liedjes
in die taal te zingen. Ging men over straat,
links en rechts hoorde men Latijn spreken,
zóó zuiver en nauwkeurig, dat Gcero t zelfs
niet verbeterd zou hebben; geen wonder,
want slechts „zeer", zeer enkele inwoners
wo^en er te vinden, zóó diep onkundig, dat
zij Laiijn niet verstonden. In de hoogere
standen, bij de kooplieden b.v., was men
evengoed thuis in het Grieksch.
En wat misschien nog verwonderlij
ker heeten mag de vloek der zestiende
eeuw, de bedelarij, had te Amersfoort ge
heel opgehouden. De klassiek gevormde
burger wist wel dat hij werken moest, als hij
eten wilde. En hoe had men zulke schitte
rende resultaten verkregen? Enkel door
schoolonderwijs. De regeering kende geen
waardiger voorwerp van aanhoudende zorg
dan dit. Hare zes meesters werden ruim en
rijkelijk bezoldigd, van alle stadslasten vrij
gesteld, zelfs van den krijgsdienst: riep 't
bestuur de burgerij onder de wapenen, de
rector ging met plak en roede in de hand
voor de poort van het schoolgebouw staan,
omstuwd door zijne leeilingen en niet één
hunner, veel min hij zelf, behoefde mee op
te trekken.
Maar ook de oudeis werkten mede. Toen
plotseling een geweldige overstrooming de
weiden rondom de stad onder water zette,
getroostten zij zich liever zware onkosten,
om hun vee dat buiten de wallen graasde,
te laten afhalen door vreemden, dan dat zij
ook maar één enkelen dag hunne kinderen
om dit te doen de school hadden laten ver
zuimen. Waarlijk, te Amersfoort was des
tijds nog geen afdeeling van 't School
verbond noodigf
Wie er aan twijfelt, hij leze 't nog eens
na in den brief van 30 Juni 1584, statig van
stijl en deftig van inhoud, geschreven aan
de overheid, van Amersfoort zelve, die zeker
ten volle in staat was de waarheid dezer
voorstelling te onderzoeken, door den hoog
bejaarden en geleerden Christoffel Vlader-
acken, wiens getuigenis te meer geloof
verdient, omdat hij zelf in 1550 rector te
Amersfoort was en dus al die Latijnsche
straatgesprekken en Latijnsche meidendeun
tjes met eigen ooren gehoord had.
Wij troffen bovengaand opstel aan in een
Nuts-almanak van het jaar 1872, en \onden
het belangrijk genoeg om 't onder de oogen
van het lezend publiek te brengen.
Tempora mutantur nos et mutamur in illis.
De tijden zijn veranderd en wij met hen.
Stel u voor Jaantje of Pietje Latijn par
levinkende met een bewoner van de Teut,
die bosjes hout nan de deur verkoopt.
Uit een klassiek oogpunt is Amersfoort er
dan wel op achteruit gegaan; gelukkig in an
dere opzichten niet!
Zaterdag 11 Maart.
Aanval der Duitschers bij Reims, waar de
Duitschers, volgens de overeenstemmende
berichten, eenig voordeel behalen.
Aardbeving in Kroatië en het kustgebied
van Fiume.
Zondag 12 Maart.
Hevige artilleriegevechten ten N. van de
Aisne. m
Klein voordeel der Duitschers in Woevre.
Hevig vuur over en weer bij Yperen.
Russische torpedoboot door Duitsohe
duikboot aan de kust bij Warna opgeblazen.
De Engelsche hulpkruiser Fauvette op
een mijn geloopen en gezonken.
Alle Duitschers te Beira (Mozambique) ge
ïnterneerd en de Duitsohe schepen opge
vorderd.
Volgens Havas anti-Duitsche betoogingen
te Sofia.
Amerikaansche straf-expeditie naar (de
grenzen van) Mexico.
Maandag 13 Maart.
Ten N. van Verdun is het bombardement
in hevigheid toegenomen.
Verhoogde bedrijvigheid der Italiaansche
artillerie aan het geheeie front aan de
Isonzo.
Samenkomst van den militairen krijgsraad
der geallieerden in het FranSohe hoofd
kwartier.
Volgens bericht van Eng. zijde (Reuter),
Overlijden te Nizza van den Belgischen
minister Davignon.
Dinsdag 14 Maart.
Geene gebeurtenissen van beteekenls aan
een der fronten.
Talrijke luchtgevechten in de streek van
Verdun.
Turken worden aan het Kaukasische front
teruggedreven.
Woensdag 15 Maart.
Groote bedrijvigheid op den rechter
Maasoever in de streek van Vaux en Dam-
loup.
Over en weer geschutvuur bij Hulluoh en
Yperen.
Groot-admiraal von Tirpitz neemt zijn orit-
slag; admiraal Ed. Capelle volgt hem op.
Donderdag 16 Maart.
Het s.s. Tubantia der Kon. Holl. Lloyd,
's morgens om 2.30 nabij het Noord-Hinder-
vuurschip getorpedeerd en gezonken; alle
passagiers op één na gered.
Aan de Isonzo artillerie-vuur en nieuwe
infanten e-aanvallen,
De Amerikaansche troepen rukken Mexico
binnen.
Vrijdag 17 Maart.
Voortzetting der gevechten op de oevers
van de Maas en in Woevre.
Krachtige aanval der Duitschers op de
Morthomme zonder succes.
den, waar hij een beslissenden slag kan
doen neerkomen.
Weenen, 1 7 M a a r t. (W. B.) Officieel
bericht van heden middag.
Op verscheidene plaatsen aan het Strypa-
front leverden wij met succes voorposten
gevechten. Ten westen van Tarnopol dron
gen hierbij onze troepen in de Russische
vóórstelling; zij maakten een vaandrig en 67
man tot gevangenen en maakten een
machinegeweer en vier mijnwerpers buit.
Petersburg, 17 Maart (Tel.-
Agentschap). Communiqué van den grooten
generalen staf.
Onze artillerie richtte met veel succes
haar vuur op vijandelijke kampen ten Zuid-
Oosten van Ikskul en bij Tornsdorff.
In de streek van 'Dwinsk dreef onze ar
tillerie een marcheerende vijandelijke colon
ne ten Zuid-Westen van het dorp Garboe-
nowka uiteen.
Weenen, 17 Maart. (W. B.) Offi
cieel bericht van heden middag.
De Italianen hebben hunne vruchtelooze
aanvallen aan het Isonzofront gestaakt. Ook
ditmaal bleven al onze stellingen vast in ons
bezit.
Ro m e, 17 Maart. (R.) Officieel com
muniqué.
In de streek van Tofana bezetten wij on
der eene ongunstige weersgesteldheid de
stellingen van Forcella en Fontana Negra
op een hoogte van 8600 voet. Gisteren
was er langs het geheeie Isonzo-front eene
Intense artillerie-actie.*
Petersburg, 17 Maart. (Tel*»
agentschap). Communiqué van den grooten
generalen staf.
Aon het front in den Kaukasus bezetten
wij na een gevecht op 90 werst ten Westen
van Erzeroem de stad Mainahatoen. Wij
veroverden daarbij vijf kanonnen, machine
geweren, trein en konvooien en maakten 44
officieren en 770 Askari's gevangen.
Weenen, 17 Maart. (W.-B.). Aarts
hertog Karei Frans Jozef, de troonsopvol-
ger, is tot luitenant-veldmaarschalk en vice-
admiraal benoemd.
We enen, 17 Maart. (W. B.) Uit het
oorlogsperskwartier wordt gemeld, dat aarts
hertog Karei Frans Jozef eergisteren naar
verlangt het Bulgaarsche volk demobilisatie. Marburg is vertrokken en zich daar bij ge-
Dg OoHoq.
P a r ij s, 17 Maart. (Havas). Avond
communiqué.
De slag van Verdun blijft woeden aan den
rechter Maasoever. De Duitschers deden
Donderdagavond van acht uur tot midder
nacht vijf achtereenvolgende aanvallen op
ons front, die telkens, ondanks hunne ver
woedheid, gestuit werden door ons versper-
lingsvuur en het vuur van onze machinege
weren. De nauwkeurigheid van ons vuur
hield de aanvallers letterlijk op de plaats
gekluisterd en belette hen zoo tot een hand
gemeen te komen.
De onoverkomelijke slagboom van onze
artillerie hield de herhaalde pogingen tegen
van den hardnekkigen vijand, die Vrijdag ge
durende den dag geen teeken van leven
meer gaf. De aanhoudende veranderingen
van objectief getuigen van besluiteloosheid
bij den vijand, die het Fransche pantser-
werk in Verdun schijnt te willen onderzoe
ken om te zien of hii een gebrek kan vin
neraal aartshertog Eugen aanmeldde. Gis
teren zette de troonopvolger over Laibach
de reis naar het front voort.
Par ij s, 18 Maart. (Havas). De Temps
bericht, dat generaal Gallienl binnen kort
eene chirurgische operatie zal ondergaan.
P a r ij s, 17 Maart. (Havas.) De nieu
we minister van oorlog, generaal Roques, is
een technicus en organisator van den eer
sten rang. Als legerhoofd boezemde hij het
vo'ste vertrouwen in. Hij heeft zich meer
malen onderscheiden in den loop van den
tegenwoordigen oorlog door hooge militaire
intelligentie en door bewonderenswaardige
eigenschappen van methode en beslistheid.
De soldaten zijn bij verschillende gelegen
heden getuige geweest van zijne dapperheid,
waaraan nog onlangs in eene speciale ver
melding hulde werd gebracht.
Generaal Roques werd geboren te Mar
seille den 28en December 1856.
B e r 1 ij n18 Maart. (W. B.) Officieel
bericht.
De centrum-fractie van den rijksdag heeft
een voorstel ingediend om de volgende
verklaring aan den rijkskanselier toe te zen
den: Nu de duikboot gebleken is een kracht
dadig wapen tegen Engelands oorlogvoering
te zijn, spreekt de rijksdag de verwachting
uit, dat, daar de vraag van het gebruiken
van de duikboot als wapen in het volken
recht nog. niet geregeld is, bij de onderhan
delingen met de buitenlandsche staten de
vrijheid om dit wapen te gebruiken, zal ge
handhaafd worden.
Kopenhagen, 18 Maart. (W.-B.).
Van heden af gelden uitvoerverboden voor
levend en geslacht pluimgedierte, rendier-
vleesch, chocolade en cacao in eiken vorm,
peper, ijzervitriool en katoenlompen.
Adelaide, 16 Maart. (R.) De minis
ter van landbouw heeft eene mededeeling
gedaan over den bijzonderen overvloedigen
oogst. Volgens zorgvuldige berekeningen is
de oogst 34 h 36 millioen bushels, terwijl
het vorige rec^H w8s 25 rr.Illioen.
Noorwegen.
Stockholm, 18 Maart. (W. B.) De
beroemde wiskundige Leffler heeft op zijn
70en verjaardag bekend gemaakt, dat hij en
zijne vrouw hun geheeie vermogen verma
ken aan eene nieuw opgerichte internatio
nale stichting voor de zuivere wiskunde.
Deze stichting zal in het leven treden zes
maanden na den dood van Leffler.
VereenIgde Staten.
Londen, 17 Maart. (R.) Bericht van
Lloyds uil Colon van den 16en.
De kolenschepen van de Vereenigde Sta
ten Mars, Prometheus en Maume, die een
maximum-diepgang hebben van 21 voet,
zijn heden door het Panamakanaal gegaan.
China.
Hongkong, 17 Maart. (R.) Officieel
bericht.
De provincie Kwangsl heeft hare onaf
hankelijkheid uitgeroepen.
Majesteitsschennis in
Duitschland.
De Nederlander Karei Kaper, verver te
Dinslaken, is Dinsdag door de strafkamer te
Duisburg wegens majesteitsschennis, n.l.
het zich herhaaldelijk op hatelijke wijze uit
laten over het keizerlijke huis, veroordeeld
tot zes maanden gevangenisstraf.
Weenen, 17 Maart. (Corr.-bureau).
In de munitiefabriek te Woellersdorf is
gisteren bij het overnemen van spring-
hhulzen een ongeval voorgekomen. Het
lokaal, waarin dit werk werd verricht,
is daardoor gedeeltelijk vernield. De
werkmandie hiermee bezig wasschijnt
een van de hulzen te hebben laten vallen,
die daardoor ontplofte. Ook van de overige
in het lokaal aanwezige springhulzen is een
gedeelte ontploft, waardoor vier menschen-
levens zijn verloren gegaan.
Kort te voren is een dergelijk ongeluk
gebeurd, waardoor vijf personen zijn ge
dood.
Boedapest, 17 Maart. (W. B.)
Naar de Az Est uit Konstantinopel ver
neemt is gisterennamiddag het hospitaal van
het Hongaavsche Roode Kruis aldaar in
vlammen opgegaan. In het hospitaal waren
325 meest zwaar gewonde soldaen onderge
bracht. Onder de zieken ontstond een groo
te paniek. De verplegers zijn er in geslaagd
alle zieken naar den tuin van het hospitaal
over te brengen.
Aan de Staatscourant von 17 Maart ont-
leenen wij nog de volgende Kon. besluiten
benoemd tot consul der Nederlanden te
Bayonne, buiten bezwaar van 's lands schatkist,
de heer A. Cabiro. Het ressort van het consu
laat omvat de Basses Pyrenees en Hautas Pyré-
nées. Aan den heer Cabiro moet in dc Fransche
taal geschreven worden
benoemd tot luitenant ter zee der 2de klasse
bij de Koninklijke Marine-reserve voor den tijd
dat Nederland zich in oorlogsgevaar of in oor
log zal bevinden, dc gewezen tijdelijk gepension-
neerde luitenant ter zee der 2de klasse M. A.
van Kervel.
De nieuwe leening.
H. M. de Koningin heeft gisteren de wet
tot het aangaan van een leening of leenin
gen van 125 millioen gulden bekrachtigd.
J. A. R o y e r. De heer J. A. Royer,
administrateur bij het departement van Bin-
nenlandsche Zaken en chef der afdeeling
Kunsten en Wetenschappen bij dat ministe
rie zal met 1 Juni e.k. het ambtelijk leven
vaarwel zeggen.
De heer Royer volgde jhr. De Stuers,
toen deze in 1901 Kamerlid werd op aan
het hoofd dier veel omvatlende afdeeling,
aan welke hij overigens reeds ruim 24 ja
ren werkzaam is. In 1917 zou hij een kwart
eeuw aan die afdeeling verbonden zijn ge
weest.
Hem is thans op zijn verzoek eervol ont
slag verleend met dankbetuiging voor de ve
le eh gewichtige diensten door hem aan den
lande bewezen.
Krankzinnigenverpleging.
Gemeld wordt, dat binnenkort is te verwach
ten de benoeming tot inspecteur van het
staatstoezicht op krankzinnfgen en krank
zinnigengestichten, van dr. W. M. van der
Scheer, thans geneesheer aan het provin
ciaal krankzinnigengesticht Meerenberg te
Bloemendaal.
Op 95-jarigen leeftijd is te 's Graven-
hage overleden vrouwe J. C. J. van Zoute-
lande en Wezendijke, douairière Z. E. luite
nant-generaal N. van Willes, eere-presidente
van het Vrouwencomité van het Nederland-
$che Roode Kruis, ridder in de Orde van
Oranje Nassau.
Nederland en de oor!og«
De Tubantia-
De kapitein Wijtsma heeft aan het N. v. d.
D. bijzonderheden verhaald over de redding.
Diep was hij gegriefd over-de beschuldi
ging hier of daar gedaan, dat het bij de red
ding ongeregeld zou zijn toegegaan. „Waf
weten zij er vanf" beklaagde hij zich. „Wat
weten zij van de techniek van de zeevaart,
die vooral zoo moeilijk is bij een redding in
volle zee!"
Toen de ramp gebeurde, zoo vertelde ka
pitein Wijtsma, was ik in de kaartenkamer.
Om twaalf uur was ik naar kooi gegaan na
bestek te hebben gemaakt en den officier
van de wacht precies den koers te hebben
aangegeven," en ik had den vierden officier
opgedragen mij om kwart vóór twee te wek
ken. Dit was geschied en ik was naar de
kaartenkamer gegaan om de peiling te con
troleeren. Ik slond over de kaart gebogen en
hoorde in eens den vierden officier op de
brug roepen: „Kijk daar eens! Kijk daar
eensf" Ik snelde naar buiten, maar werd
meteen weer in de kaartenkamer terugge
gooid door de ontploffing, 't Moet vlak on
der mij geweest zijn, nu nog stinkt mijn over
jas naar het gas van het schietkatoen. Hef
schip was aan stuurboord getroffen en helde
direct naar bakboord over, maar daarna her
stelde het zich weer.
Ik sneldè naar de brug om mijn orders te
geven. Toen de vierde officier mij had ge»
wekt en medegedeeld had waar wij ons be
vonden, had ik order gegeven om te ankeren. -
De telegraaf stond reeds op „stop" en het
schip liep dus uit toen de ramp gebeurde.
Er was geen wind, maar ec stond zware zee,
waarmede ik rekening moest houden bij het
uitzetten van de booten. Ik voorzag dat de
stuurboordsbooten bij het uitzetten zouden
worden stukgeslagen en gaf dus bevel alleen
de bakboordsbooten te strijken. Toen dit ge
beurd was liet ik het anker vallen, zoodat
het schip om zijn anker zwaaide. Daarna
konden de stuurboordsbooten worden uitge
zet. De boot boven de plaats waar de ont
ploffing was gebeurd, was aan honderddui
zend stukken gescheurd. Ja, natuurlijk, toen
was er even consternatie, omdat de men-
schen, die op de boot waren aangewezen,
hun boot niet vonden, maar dat is toch geen
reden om van een ongeregelden boel te spre
ken! 't Was integendeel direct geredres
seerd, hun werd eenvoudig een andere boot
aangewezen. Trouwens, van al de menschen,
die aan boord waren, was er maar één, die
niet wist, in welke boot hij thuis hoorde.
Een tremmer kwam mij vragen, welke ziin
boot was, ik heb den kerel gezegd: „Slun
gel, moet je dat nu nog vragen! Als je 't nog
eens waagt, zal ik je er een geven die je
heugt! Al de overigen, bemanning en passa
giers, wisten precies waar zij zijn moesten.
Of wil men van ongeregeldheid spreken,
omdat enkele menschen niet deden wat hun
bevolen werd? Er was één boot, die, toen zlf
het water raakte, niet genoeg werd afgehou
den. Zij sloeg lek tegen het schip, maar
de officier die er bij hoorde, zag dat zij nog
wel zou blijven drijven, en riep dus de men
schen toe: in de boot blijven! zij blijft drij
ven! Maar enkelen sprongen toch over boord!
Daar kan je niet voor zijn. Wij hebben zo
allemaal weer netjes opgepikt en aan boord
gebracht, ik heb de baar opengebroken en
ze allemaal een borrel cognac ingegoten, en
ik heb zelfs droge kleeren gehaald en hun
die laten aantrekken.
Het meest maakte ik mij er angstig ovef
dat ik de booten ujt het gezicht verloor. Ef
was langzamerhand een dikke mist komen
opzetten en daarin dreven de booten weg.
Het eerste wat ik dan ook aan de „Breda-
vroeg, toen die te hulp kwam, was of zij do
ronddrijvende booten bij elkaar zocht. En
gelukkig is dat allemaal goed gegaan.
Naar gemeld wordt bevonden zich aan
boord van het stoomschip Tubantia 400
postzakken, hoofdzakelijk van Duitschland.
Deze waren bestemd voor Portugal, Spanjo
en de Zuid-Amerikoansche Staten.
De gezant van Bolivia te Berlijn, dr. U
Salines Vega, die met echtgenoote en drio
kinderen aan' boord van de Tubanlia was,
heeft, naar de Tel. meldt, aan boord een
portefeuille met een bedrag van 150.00C
achtergelaten. Ook een tasch met officieele
stukken van de legatie is hii kwijt geraakt.
De Ask.
Gisterenavond is te Rotterdam aangeko
men het Zweedsche stoomschip Ask,.kapi
tein H. E. Flak. Omstreeks half zes in den
morgen is het schip 7 miil W.NW van den
Noord-Hinder o? een mijn geloopen of ge
torpedeerd, hetgeen nog niet met zekerheid
is uit te maken.
De bemanning, bestaande uit 16 man en
5 vrouwen, begaf zich in de booten, doch'
bleef in de nabijheid. Toen na anderhalf uur
bleek, dat het schip op zijn lading hout bleeT
drijven, is men aan boord teruggegaan en
heeft de hulp ingeroepen van het Noorsche
s.s. Lisbeth, dat op weg was van de West
kust van Afrika naar Rotterdam.
Poor den schok van de ontploffing waren
n.l. de kompassen uit den koers geslagen en