„DE EEMLANDER".
Maandag 17 Juli 1916.
BUITENLAND.
FEUILLETON.
DE EERSTE MEI.
N* 14.
15" Jaargang.
Uitgevers: VALKHOFF Co,
Bureau: UTRECHTSCH ESTRAAT 1.
lntercomm. Telefoonnummer 66.
Da Internationale School voor
Wijsbegeerte.
NMERSFOORÏSCH DAGBLAD
Hoofdredactie)
MARIE VAN VERSENDAAL.
Mr. D. J. VAN SCHAARDENBURO.
ABONNEMENTSPRIJS:
(per 8 maanden too» Amersfoort 1 1«30«
Idem franco per poet.. 1-80.
Per week (met graüe verzekering tegen ongelukken) - 0.126a
(Afzonderlijke nummers0.05.
^Vekeiyksoh b&'voegsel „D* Hollandschê Huisvrouwn (onder
redaotie van Thérèee Hoven) per 8 mnd. 50 ets.
JWekelgkseh bgvoegsel ,Pak ms mnT per 8 mnd. 52 ct«.
PRIJS DER AD VERTE NTIËN:
Van 1—5 regels.. f O.SO,
Elke regel meer -0.15*
Dienstaanbiedingen 1—5 regels0.50«
Qroote letters naar plaatsruimte.
Voor handel en bedrijf bestaan zeer voordeeligo bepalingen
tot het herhaald adverteeren in dit Blad, bji abonnement.
Eone oirculaire, bevattende de voorwaarden, wordt
aanvraag toegezonden.
op
Kennisgevingen.
MILITIE.
VOORKEUR OMTRENT DE INLIJVING.
D» Burgemeester van Amersfoort maakt be-
*«L dat de militieplichtingen der lichting 1917
tun wenschen met betrekking tot de inlijving
Alsnog vóór 1 Augustus e.k. kunnen kenbaar
Jriaken bij den Burgemeester der gemeente,
Paar zij voor de militie zijn ingeschreven.
Amersfoort, 14 Juli 1916.
De Burgemeester voornoemd,
v. RANDWUOC
VRIJSTELLING MILIT1EDIENST.
Die Burgemeester van Amersfoort brengt ter
algemeene kennis, dat ten aanzien van de in
geschrevenen voor de militie, lichting 1917, die
-^enen recht te hebben op vrijstelling van den
rist wegens aanwezigheid van in hetzelfde
jaar geboren broeders of halfbroeders, de aan
vraag tot het opmaken van de vereisrhte be
wijsstukken tear secretarie dezer gemeente moet
geschiede®* vóór of uiterlijk op 18 Juli e.k.
Amersfoort 13 Juli 1916.
De Burgemeester voornoemd,
v. RAND WIJ CK
Burgemeester en Wethouders van Amers
foort
Gelet op art. 37 der Drankwet;
Brengen ter openbare kennis
te. dat bij hen is ingediend een verzoekschrift
«-n verlof tot verkoop uitsluitend van alcohol
vrijen drank voor gebruik ter plaatse van ver
koop, door Herman Joseph Bernardus Schilder,
arbeider, wonende alhier, in de benedenlocali-
teiten van het perceel Kamp no. 72 te Amers
foort
2e. dat binnen twee weken na deze bekendma
king een ieder tegen het verieenen van het
verlof schriftelijke bezwaren bij ons College
kan inbrengen.
Amersfoort, 10 Juli 1916.
Burgemeester en Wethouders voornoemd.
De Secretaris, De Burgemeester,
A R. VEENSTRA. v. RANDWUCK.
Het is een groote gebeurtenis die heden
middag plaats grijpt aan den stillen lande-
lijken Doodenweg bij Oud-Leusden, de ope
ning van de Internationale school voor Wijs
begeerte.
Zooais in de oudlheid Athene en Alexan-
drië, zoo zal nu Amersfoort de levenskracht-
tÏLfe in gestadigen bloei van normale ont-
•Hcejing toenemende stad, de zetel worden
en geheel nieuwe school. Nieuw niet
aiieen voor Holland, maar voor de geheele
wereld, het centrum van een streven naar
algemeene ontwikkeling. Staande boven het
complex van alle vakwetenschappen.
Geen philosophie in engeren zin, 't enkel
nagaan van de principen van 't zijnde, zal
bier beoefend worden. Deze stichting wil
niet de leerstellingen geven van één be
paald stelsel alle meeningen hebben
reoht van bestaen maar er moet naar een
heid getracht worden, de verbindings-scha-
kels moeten gezooht worden tusschen die
meeningen en religie mag niet tegenover
wijsbegeerte worden gesteld.
De inrichting van deze school wil geheel
breken met het bestaande onderwijswezen,
zoo zeide ons de heer Reiman, die zoo wel
willend was ons eenige inlichtingen te ver
strekken. Geen examen-studie i9 haar doel.
Maar den mensch te voeren tot zelfontplooi
ing, om zich zelf te kunnen aanpassen bij
't voelen en denken van iedereen en zich te
begrijpen als wezen in 't groot^che geheel.
Indien dit begrip niet aanwezig is, als de
mensch zich enkeling voelt, dan komen er
toestanden zooals ze bestaan in de huidige
maatschappij, als hoogtij van 't Egoisme.
Felle economische strijd, en strijd op ker
kelijk gebied, gebrek aan respect voor de
meeningen van anderen.
En 't is juist een zoo ruim mogelijke kijk
op de meeningen van anderen, dien we
zoo zeer behoeven. Hoe meer de mensch
in leert zien hoe veel hem ontbreekt, hoe
meer in hem ontwaken zal het religieuse be
sef, in den breeden zin van 't woord, waar
van 't gevolg is dat een sterk persoonlijk
godsdienstig leven kan ontwaken, waardoor
èn maatschappij èn kerk èn staat gediend
wordt. De Intuïtie zal voor den dag komen,
en die wijze van kennisvermeerdering zal
ook ten goede komen aan de wetenschap.
Wetenschap is niet het napraten van wat
anderen geschreven hebben, maar van be
oefening van de wetenschap kan men alleen
spreken, als men zelf over de wetenschap
pelijke vraagstukken een eigen meening
geven kan.
't Rapport van de Staatscommissie in 1003
geeft een theoretisch juist inzicht hoe de
universitaire studie moet worden ingeleid;
't wijst op de wenschelijkheid van propae-
deusis, en wel philosophie als inleiding tot
de vakwetenschap.
„De meeste vakken zoowel aan univer
siteiten als aan conservatoria, landbouwscho
len, teekenacademies, handelsscholen
worden onderwezen alsof er geen onderling
verband bestaat. Als resultaat geeft deze
opleiding bekwame specialisten, die echter
geheel vreemd staan tegenover alles wat bui
ten hun eigen vak valt. Het groote verband
tusschen de verschillende wetenschappen,
godsdiensten en kunsten wordt door hen niet
beseft. Het ontbreekt hun aan philosophisch
inzicht zij hebben immers dok niet ge
leerd philosophisch te denken.
Want waar de wet aan de studenten in
het algemeen geen verplichting oplegt om
een leergang in de wijsbegeerte te volgen,
wordt deze tegenwoordig ondanks de pogin
gen van sommige docenten, te veel op den
achtergrond geschoven; en waar zij wèl
wordt beoefend bestudeert men haar als af
zonderlijk vak."
Ons Hooger Onderwijs mist centraliteit.
Hierin hoopt de school te Amersfoort te
voorzien. Ook in 't lager en middelbaar on
derwijs verwacht zij meer aandacht aan het
persoonlijk ei\ geestelijk leven.
Het onderwijs moet langzamerhand be
ïnvloed worden.
Mag de uiterlijke inriahting dezer school
met haar verhouding van leeraar tot leerling
als dien van een ouderen broeder tot een
jongeren, die zich vrij met elkander kunnen
onderhouden in rustige omgeving, ietwat
lijken op de peripatetische leerwijze van
Aristoteles, in methode sluit zij zich weer
aan bij de Alexandrijnsche school, die een
vereeniging geeft van Grleksche en Jood*
sche wijsbegeerte.
Een bibliotheek bezit de stichting nog
niet. Na de voorloopige vacantiecursussen
van dezen zomer hoopt men er mede te be*
ginnen en langzamerhand, zooals de kloos
ters in de middeleeuwen zelf een boekerij te
vormen met de hulp zeer zeker van inge*
zetenen. 't Is zeer moeilijk een philosophb
sche bibliotheek te completeeren. In geheel
Europa bestaat geen enkele volledige11, in
Holland Is zelfs geen verzameling van alle
uitgaven van Hegel te vinden.
Maar boekenstudie beoogt deze school
niet, maar 't opwekken van geestesleven,
van zelf denken. De Montessorimethode in
't lager onderwijs moet zijn bekroning vin
den in deze stichting. Boeken kunnen enkel
helpen. Ze" zijn middel, maar geen doelpin
boeken is de geest van den schrijver en de
lezer staat hier te veel passief tegenover. Dit
euvel, dat ook een van de voordrachten is,
moet vermeden worden door gedachtenwis-
seling tusschen leeraar en leerling. Zoo een
beoefening vraagt geen wetenschap, maar
een leeren kennen van 't leven zelf en de
levensverschijnselen.
De oorlog.
Berlijn, 16 Juli. (W. B.) Bericht uit
het groote hoofdkwartier van heden voor
middag.
Aan beide zijden van de Somme was eene
krachtige artillerie-actie. In den loop van
den namiddag zijn vier krachtige aanvallen
der Engelschen in den sector van Ovillers
en Bazentin-l-ePetit voor onze liniën volle
dig mislukt, evenals in den voormiddag een
aanval ten Oosten van Bazentin.
Ten Zuiden van de Somme heeft zich des
avonds bij en ten Zuiden van Biaches een
levendig gevecht ontwikkeld; een deel van
het dorp is weer door ons bezet. Wij maak
ten meer dan 100 gevangenen.
Aanvallen der Franschen zijn bij Barleux
en in de streek van Estrées en ten Westen
daarvan deze laatste reeds door ons sper
vuur onder groote verliezen voor den
vijand afgeslagen.
Ten Oosten van de Maas hebben sterke
Fransche troepen in den namiddag de hoog
te van Froide Terre en Fleury aangevallen,
doch geen voordeel behaald. Des avonds
hebben zij hun stormloop herhaald en zijn
ten Zuidwesten van het werk van Thiaumont
in een klein gedeelte onzer, voorste -linie
gedrongen, waarom nog gestreden wordt.
Aan het overige front zijn aanvallen van
vijandelijke patrouilles ten Noorden van
Oulches en Craonnelle en ook een aanval
van sterkere afdeelingen afgeslagen.
Ten Noorden van Chilly heeft een Duit-
sche patrouille 24 Franschen gevangen ge
nomen en een machinegeweer buitgemaakt.
Ten Westen van Loos !s een vijandelijk
vliegtuig door onze infanterie neergescho
ten; het kwam in onze draadversperringen
terecht. Een door ons afweervuur beschadig
de tweedekker is bij Neslö in onze handen
gevallen.
Avondbericht.
De kelzet* vertoefde hedenmorgen weer in
het strijdgebied aan de Somme. Hij nam van
den legeropperbevelhebber een rapport in
ontvangst over de operatiën, die hebben
plaats gehad en had onderweg eene bespre
king met den chef van den generalen staf
van het veldleger. Bij zijn bezoek in de laza
retten schonk hij het ijzeren kruis aan zwaar
gewonden.
Zooals meermalen bij zijne aanwezigheid
bij de gevechten aan de Maas in den laat-
sten tijd, drukte.hij ook aan de Somme ean
zijne dappere troepen zijne waardeering en
dank uit.
P a r ij s, 16 Juli. (Havas.) Namiddag
communiqué.
Ten zuiden van de Somme zijn de Duit-
schers gisteravond, partij trekkende van den
mist langs het kanaal opgetrokken en heb
ben hevige aanvaallen tegen La Maisonnette
en Biaches gericht; zij namen deze plaatsen
bij verrassing, doch door een verwoeden te
genaanval maakten de Franschen zich op
nieuw meester van Biaches, La Maisonnette
en van het kleine bosch ten noorden daor-
van gelegen, waar nog eenige Duitschers
stond houden.
In de stTeek van Chaulnes (10 K.M. ten
Z.-W. van Péronne) is een Duitsche afdee-
ling na een hevig bombardement een loop
graaf van de eerste Fransche linie ten noor
den van Chilly binnen gedrongen, doch werd
even iater door een tegenaanval weer terug
geworpen.
Ten noorden van de Aisne hebben de
Franschen bij Oulches een aanval bij ver
rassing op een vijandelijke loopgraaf gedaan
en deze schoongeveegd.
Op den rechter Maas-oever hebben sterke
Duitsche verkennerstroepen getracht de
Fransche loopgraven in het bosch tusschen
de rivier en den Poivre-heuvel te naderen;
zij werden door het Fransche spervuur te
ruggedreven.
In den sector van Fleury heeft de Fran
sche infanterie ten westen en zuiden van
het dorp belangrijke vorderingen gemankt.
In deze streek en bij Chenois en La Laufée
is de artillerie aan beide zijden krachtig aan
het werk.
In het Somme-gebied zijn de Fransche
vliegers zeer bedrijvig geweest; vier Duitsche
machines zijn binnen de Duitsche liniën
neergeschoten en twee andere, die ernstig
getroffen waren, moesten landen.
In de stieek van Verdun heeft een Fran
sche vlieger twee Duitsche kabelballons in
brand geschoten.
Tegenover domkoppen en dwazen past
slechts zwijgen.
Roman door
H. J. LAMBERTS HURRELBRINCK.
Een schei-korte fluitstoot; enkele rookwol
ken pofblazend uit den brcedronden locomo-
tiefpijp; enkele rammelende schokken en de
zwarte afstandszwelger zet zich in beweging.
Hoeden zwaaien, zakdoeken wapperen,
handenwuiven der vertrekkende n uit de
geopende vensters naar de eveneens afscheids
groeten zwaaiende, wuivende, wapperende
nog blijvenden, lang, zoo lang mogelijk tot
het elkaar niet meer kunnen zien.
Thans echter heel rflleen Nol en Gretchen;
hij blank gewasschen in Zondagsche klecdij
met helder glanzend boordje om den breed-
ïvmden nek. zij nog immer blootshoofds, het
witte schort nog over den eenvoudigen rok,
iooals zij straks het huis is ontvlucht.
Arm in arm slenteren zij heen en terug
met luie voetstappen, die hoi klinken op de
•teenen van het perron, luid echoënd tegen de
muren.
„Zul je nu bedaard blijven, geen ruzie
maken Nol?;' bidt zij.
„Zelcer, absoluut, als zij ten minste niet de
courage hebben om ruzie met jou of met ipij
te maken ik zal niet beginnen, dat beloof
ik je."
Weer het eentonig geslap heen en weer,
zonder woord, zij vol angst en vreeze, hij
dwingend zichzelven tol kalm zijn, zooals hij
haar heefl beloofd.
„Daar zijn ze" fluistert zij eensklaps en
hare vingers klauwen zich in zijn vleesch;
koude huiveringen, rillen op langs haaf rug;
de oogleden vallen neer; 't bloed stolt in haai
aderen; zij kan niet meer voort op dc knik
kende knieën, maar 't moet, 't moet, zij mag
haar vrees, haar zwak zijn niet verraden; zij
moet sterk zijn en sleunhangend aan zijn
arm duwt zij inét wanhoopskraclit dc beenen
voort, die niet meer willen loopen, houdt zij
het lijf recht, dat dreigt ineen te zakken.
„Houd je nu goed Gretchen" heeft hij haar
toegefluisterd.
„.Ta" zachlkens, nauw hoorbaar ah een
zucht.
En langzaam verder wankelt zij op de
onwillige voeten, vaster en vaster zich hech
tend aan zijn arm, drukkend haar schouder
tegeii zijn lijf.
Thans in hun onmiddellijke nabijheid...
voor hen.
„Gretchen" de oudste der broeders.
„Wat wenschen jelui van mijne liefste"
vraagt de jonge smid met toornende stem en
zijn oogen bliksemen woede.
„Wij... wij zouden nog gaarne even... onze
zuster spreken."
„Goed, spreek dan op, maar ik blijf er bij,
Gretchen heeft voor mij geen geheimen; zegt
op .wat jelui .tg zeggen maai; gee.n leu-.
gens. hoor, geen leugens; ik waarschuw
jelui."
Zij, immer naast haren liefste, voor hare
broeders, de oogen terneergeslagen, de keel
tranenvol.
„Gretchen,- weer de oudste, „ga nu met
ons mee, nog is hel niet te laat, denk aan
onzen ouden vader."
Zij antwoordt niet. een kort schokschoude
ren, een zenuwachtig lippenbeweeg en dan
ineens de uitbarsting van snikkend huilen.
Peters heeft zijn arm om haar middel ge
slagen, cn dan zacht, teer; Gretchen, je hoort
wat je broers je vragen of je mei hen mee wilt
voor je ouden vader je bent vrij, Gretchen
geneer je niet voor mij, als je zegt „ja" dan
zal ik weggaan en je zult me nooit meer zien,
nooit meer iets van mij hooren."
„Neen, neen, Nol, ik blijf bij jou," met schelle
stem, die breekt.
Toen tot de beide vreemden, langzaam,
klembctoonend elk woord: „jelui hoort het,
't is haar eigen vrije wil om bij mij te blijven
en zegt nou aan uw vadej*, dat hij zich geen
chagrijn hoeft te maken over zijn dochter,
dat ze eens zal trouwen met den man, dien zij
lief heeft en die ook haar lief heeft, met een
man, die hard voor haar zal werken en goed
voor haar zal zorgen en ook al zijn best zal
doen om haar gelukkig te maken, dat hij zich
daarvan verassereerd kan houden, nietwaar
Gretchen, mogen ze dat niet zeggen?"
Geen geluid uit de droge, toegewrongen
keel, slechts een „ja" knikken met immer
huilend hoofd.
„In Godsnaam •..cuheii" een der broe
ders, „je weetjfthi: \wj allemaal veel van je
houden,-dal voor ons altijd een lieve zuslcr
bent geweekt, dat bel alleen xqoj; je. bestwil,
In den nacht van 15 op 16 Juli heeft een
Fransch vliegtuigeskader de stations Hom-
bieuxRoisel gebombardeerd; in dienzelfc
den nacht wierp een ander eskader talrijk^
projectielen neer op de stations AbbecourA
Tergnier en Chauny.
Avondcommuniqué
Russisch-Fransche patrouilles waren zeer
actief in Champagne.
Wij namen links van de Maas een sterke
vijandelijke loopgraaf ten oosten van hoog
te 304. Rechts van de Maas zetten wij onzen
vooruitgang ten westen van Fleury voort
en maakten gevangenen.
Londen, 15 Juli. (R.) Officieel bericht
van vanavond 10.50: Den geheelen dag is in
den sector van de tweede Duitsche linie
Pozières—Guillemont hevig gevochten, als
gevolg waarvan opnieuw belangrijke succes
sen zijn behaald. Wij hebben twee bosschen
vermeesterd, 'zijn ten noorden van Bazentin
le Grand de derde Duitsche linie binnenge
drongen en hebben de buitenwijken van Po
zières bereikt.
Nader deelt Halg hierover mede:
Wij vermeesterden het geheele bosch vaa
Delville, ten oosten van Longueval, ondanks
den wanhopigen tegenstand die geboden
werd en sloegen een tegenaanval met zwa
re verliezen voor den vijand terug. Wij nes
telden ons in het bosch van Foreaux, waar
wij de derde Duitsche verdedigingslinie bin
nendrongen. Een erkadron gardedragonders
viel in deze streek met succes een detache
ment des vijands aan. Hiermede had de ca
valerie voor het eerst sinds 1014 de gele
genheid op te tTeden. Wij veroverden het
geheele bosch Bazenlin le Petit, ten westen
van het dorp van dien 'naam en sloegen twee
tegenaanvallen af. Onder de hier gemaakte
gevangenen bevindt zich de commandant
van een Beiersch regiment benevens de ge
heele staf. Ten oosten van Ovillers gaan wij
vooruit. Wij bevochten den toegang tot de
buitenwijken van Pozières.
De vliegtuigen ondervonden in de afge-
loopen 48 uur veel last van het ongunstige
weer.
L o n d e n, 1 6 J u l i. (R.) Generaal Halg
bericht hevig wederzijdsch bombardement.
De Engelschen vinden nog steeds groote
hoeveelheden materieel in de veroverde stel
lingen en hebben 5 zWare houwitsers en 4
77-millimeter-kanonnen genomen.
Gisternacht is een afdeellng, die de mef
het versterken van rfieuwe stellingen bezige
troepen moest beschermen, uit het Fou-
reauxbosch teruggetrokken, zonder door den
vijand te worden gestoord.
B e r 1 ij n 16 Juli. (W.-B.). Officieel
bericht uit het groote hoofdkwartier van
heden voormiddag.
Legergroep van Hindenburg. Er zijn
geene bijzondere gebeurtenissen geweest.
Legergroep Leopold van Beieren. Russi
sche tegenaanvallen op de door ons bij
Skrobowa hernomen stellingen bleven zon
der resultaat. Zes officieren en 114 man zijn
in onze handen gevallen.
Legergroep van Linsingen. Ten zuidwes-
voor je eigen geluk is geweest, dat wij hier
zijn gekomen, om je te redden uit de miserie,
waarin jij je zeiven gaat begeven wij heb
ben je nu genoeg gewaarschuwd Gretchen
je wilt niet naar ons luisteren; Jc moet hef nu
ook maar zelve weten alleen dit nog,
Gretchen, dat wil ik er nog bij zeggen: als je
later ongelukkig zult zijn en dat gebeurt,
dat gebeurt Gretchen, dan is er nog altijd wel
een plaatsje bij vader of bij een van ons. maar
voor jou alleen, onthoud dat „voor jou alleen"
meer hebben wij je niet te zeggen."
„Kom Nol, kom mee" stottert ze, „laten wij
weggaan; ik houd het niet meer uit, 't is me
of de steencn me branden onder de voelen;
kom mee en zij trekt hem naar den uitgang,
huiten het stationsgebouw.
Maanden zijn voorbij'.
De Mei heeft dc groene korenhalmen geel
getint; de weiden, beemden en velden met
veelkleurige bloemen bestrooid; zij heeft
kleine, naakte vogeltjes met breede bekken
getooverd in de ronde nestjes, verscholen in
hekkens struiken, en hoornen.
Zij heeft, tegelijk met haar geboorte, in vele
harten het leven gegeven aan de liefde, bij
haar sterven ook in vele harten die liefde ge
dood.
De meeste der Roosdaler vrijers hebben
den laatsten Zondag van de lentemaand, den
laatsten dag hunner kortstondige verloving
aan de zijde hunner liefsten doorgebracht in
den Roosdaler Hof; hier hebben zij hel tijde
lijk vereenen gevierd en. ook het verbreken
der teere banden; hier is de eerste cn ook dc
laatste reine kus gegeven; de jongen heeft als
maagd ziju schoone hier bimlciigclbiu, als
maagd heeft hij hier afscheid yan haar geno-
men; hier in opgewonden, dartele vroolijk
heid heeft hij verteerd de eerste en ook da
laatste der lang te voren voor het Meifeest'
gespaarde penningen; hier he'cft hij haar
dank gezegd voor de prettige, zalige Mei, die
hij met haar heeft mogen genieten; hij heeft
gedronken op ,,'t bommend jaor en dat heer
dan weer houptc dc honneur te ninoge
höbbe," een hoop, dikwerf uitgesproken in
vollen ernst, menigmaal ook slechts eetf
beleefdheidsfraze, wel eens verwezenlijkt, dik'
wijls niet.
De zomer heeft het graan doen rijpen;
boerenknechten hebben, met forsche armen
zwaaiend scherpe zeisen, hel gemaaid; de
arbeidsters hebben de neergestorte aren ia
schoven gebonden; de pachters in groote door
stevige paarden getrokken wagens liet in de
schuren gebracht.
De herfst heeft met gure windvlagen de
boomen van hun bladercntooi beroofd, dc
bosschen bedekt met tapijt van schitterend
goudgeel loof.
Dc winter heeft de woudzangers verbannen
naar verre, verre streken, naar landen van
eeuwige zonneluister; zij heeft over de dorpen
en steden de witte lijkwade gespreid.
In dc zielen van Arnold Peters en Grelclien
Deulzmapn is die innige, vurige liefde geble
ven.
Dc lente heeft hen vereend, de zomer,
herfst en winter hebben die vereeniging
hechter, sterker nog gemaakt.
Al die maanden heeft hij gearbeid met
onverpoosden ijver, met stoere kracht; hij
heeft het werk voltooid van zich zeiven en
van ziin baas.
(Wordt vervolgd-I
