EEN STRIJD M DE Z6I.
DE EEMLANDER".
Dinsdag 3 October 1916.
FEUILLETON.
N° 80.
15de Jaargang.
Pers en Party.
BIJ ÏTËN~LAN D
'hoofdredactie»
MARIE VAN VERSENDAAL.
Mr. O. J. VAN SCHAARDENBURG.
Uitgevers: VALKHOFF (V C
ABONNEMENTSPRIJS:
8 maanden roor Amersfoort f 1.30.
•j. Idem franco per post1.80.
fy Per w«ek (met gratis verzekering tegen ongelukken)» 0.12&»
{Afzonderlijke nummer»0.05.
ïwekelijkeoh bijvoegsel „Do Hollandses Huisvrouw(onder
redactie van Thórèa® Hoven) per 8 mnd. 50 ets.
jWekelijksoh bijvoegsel „Puk nw maf per 8 mnd, 53 ets.
Bureau; UTRECHTSCH ESTRAAT 1.
Intercomm. Telefoonnummer 66.
PRIJS DER ADVERTENTIEN
Van 1—5 regels..
Elke regel moer
Dienstaanbiedingen 1—5 regel9«. «f
Grooto letters naar plaatsruimte.
Voor handel en bedr\jf bestaan zeor voordeolige bepaling
tot hot herhaald advartooren in dit Blad, bij abonnoinon
Eeno oirculaire, bevattende de voorwaarden, wordt <.>r
aanvraag toegezondon.
Kennisgeving.
De Burgemeester van Amersfoort brengt ter
ftènriis van belanghebbenden, dat op 3, 4 en 5
4tn 10 en II October a.s. onder leiding van den
Commandant der Groep Lunettenoefeningen
pullen plaats hebben in de strook, begrensd ten
;Koorden door den Centraalspoorweg naar
«Amersfoort en ten Zuiden door de lijn Jutphaas-
j Schalkwijk.
Op 3 October wordt geschoten van 5 uur
Itómiddags tot 3 uur 's nachts
op 4 October van I uur namiddags tot 9 uur
hamiddags
op 5 October van 3 uur voormiddags tot 8
uur voormiddags en op 10 October van 9 uur
^oormiddogs tot 9 uur namiddags van den vol
genden dog.
In die strook cn tusschen gemelde tijdstippen
pullen losse schoten uit geweren en geschut
iWorden afgegeven, waarbij voor beschadiging
,van particuliere eigendommen zal worden ge-
.waakt.
Amersfoort, 2 October I9IG.
De Burgemeester voornoemd,
v. RANDWIJCK.
De bedroevende uitslag van de jongste
raadsverkiezingen heeft althans dit goede
gehad, dat de vrijzinnigen beginnen ie be
seffen, dat zij te vroeg op hun lauweren zijn
gaan rusten. Zóó zeker meende men van de
[vrijzinnige meerderheid te zijn, dat men
geen reden vond de eenmaal ingenomen
Stellingen steeds meer te versterken en zich
eelfs op nieuwen strijd voor te bereiden. In
eigen vergenoegdheid vergat men dat de
tegenstanders er wel verre van waren om na
hun afgeslagen aanvallen het hoofd in den
schoot te leggen en de macht der vrijzinni
gen onaangevochten te laten.
En in dat valsch vertrouwen was de waak
zaamheid verslapt, hetgeen op de kiezers
z'n demoraliseerenden invloed niet miste.
Hun belangstelling verminderde met den
dag.
Niemand kon deze inzinking beter erva
ren dan wij. De vrijzinnigen hier ter stede
genieten het groote voorrecht dat hun 'n
eigen orgaan, nog wel het plaatselijk dag
blad ten dienste staat, zonder dat zij zich
daarvoor eenig financieel offer behoeven te
getroosten. Van dat voorrecht nu werd steeds
zeldzamer geprofiteerd. De vrijzinnige kies-
vereeniging riep slechts in verkiezingsdagen
onze gastvrijheid in, maar in vredestijd her
innerde zij zich noch ons bestaan noch dat
onzer lezers, die ten slotte hare leden en
krezers zijn. De gelegenheid om tot hen het
woord te voeren liet zij 51 weken in het jaar
ongebruikt voorbijgaan.
Zeker, de redactie van het dagblad werd
toch wel in vrijzinnigen geest geleid,
maaronze redactie is ten slotte toch
niet de perscommissie der kiesverenigin
gen; ja, er bestond, buiten de verkiezingsda
gen zelfs geen verband, geen voeling tus
schen beiden.
En van particuliere zijde bleek' in onze
kolommen nog veel minder van belangstel
ling voor de vrijzinnige zaak. Er waren er
zelfs het klinkt schier ongelooflijk die
ons blad, dat ten slotte toch de eenige was
die nog op z'n post bleef, negeerden of zoo
waar in de wielen reden. Had het aan hen
gelegen, de laatste stem der vrijzinnigheid
zou hier tot zwijgen gebracht zijn.
Dat dient toch alles anders te worden.
De vrijzinnigen, die thans hun positie als
meerderheid kwijt zijn, zullen moeten aan
pakken, en geducht aanpakken. Het is 'n
zware taak welke op. de schouders van de
besturen gelegd wordt. De strijd tot herove
ring van 'n verloren positie is moeielijker
dan welke ook.
Het is hier thans niet de plaats om te
spreken over allerlei interne maatregelen,
wii wilden het slechts he'bben over de ver
houding tusschen pers en partij.
Van hoe groot belang 'n eigen orgaan, in
casu het plaatselijk dagblad, voor 'n partij is,
behoeft men slechts te vragen aan die ver-
eenigingen, welke zich elders daarvoor aan
zienlijke financieele offers getroosten. Hier
kost het den vrijzinnigen niets en toch
maakten zij er niet dat gebruik van, dat er
van te maken was. Ieder, die ons blad kent,
w eet dat het oude verwijt als zou het andere
belangen dan die van de partij alleen dienen,
althans tegenover de redactie der laatste ja
ren ten eenenmale ongegrond is. Zeer enkele
halsstarriger., die waarschijnlijk in jaren ons
blad niet in handen namen, schijnen ons
toch nog steeds onder die onrechtvaardige
verdenking te houden. Zij zijn onze vrienden
niet, kuipen zelfs tegen ons.
Aan-den anderen kant zijn er ook die onze
vrienden niet zijn e.n tegen ons kuipen. Dat
zbn dezulken, die ons juist wel ten kwade
duiden, dat wij geen andere belangen dan
die der partij willen dienen en onafhankelijk
zonder aanzien des persoons onzen weg
gaan.
Deze twee vierkant tegenover elkaar staan
de zéér kleine maar niet geheel invloed-
looze groepjes gaan samen in hun kleinzie
lige campagne tegen het vrijzinnig orgaan.
Zien de vrijzinnigen den ernst van hun
taak in, dan dienen zij in de allereerste
plaats deze beide groepjes aan het verstand
te brengen, dat deze de belangen der partij
ontzaglijk schaden en den machtigsten steun
der partij ondergraven.
Blijkt dit inzicht hij de besturen, dan kun
nen wij slechts herhalen, wat wij zoo tallooze
malen reeds schreven, dat ons blad 'n vrije
tribune is voor alle vrijzinnigen, die- in het
belang der partij hun medeburgers van voor
lichting willen dienen.
„In het belang der partij", en niet om
slechts eigen grieven en griefjes tegen kies-
eenigingen of leiders te luchten. Voor zoo
ver deze grieven tot uiting moeten komen,
zouden wij de zich bezwaard gevoelenden
liever naar de kiesvereenigingen zelve ver
wijzen.
Vindt overigens iedereen in ons blad
gastvrijheid, meer in 't bizonder wenschen
wij d^ perscommissies of 'besturen aan te
sporen toch niet de gelegenheid te verzui
men door middel van ons blad met hun leden
of kiezers voeling te houden. Al hun woor
den zullen steeds 'n flinke plaats in ons blad
vinden en het eenig voorbehoud dat wij
maken is dat de goede toon bewaard blijve
en vriend noch vijand in z'n persoon aange
vallen worde.
De oorlog.
Be r 1 ij n, 2 Oct. (W. B.) Bericht uit het
groote hoofdkwartier van heden voormiddag.
Op het slagveld ten noorden van den
Somme was het gisteren weer een groote
strijddag. Op het ruim 20 KM. breede front
tusschen Thiepval en Rancourt kwamen de
Engelschen en Franschen na een tot het
uiterste gestegen voorbereidifigsvuur uit tot
den aanval. Meestal werden zij reeds door
onze goed bestuurde artillerie bloedig afge
wezen. De afdeelingen, die in onze linie
drongen, leden in een verbitterden strijd
van man tegen man de nederlaag legen onze
onwrikbare infanterie.
Ten noorden van de Somme, dicht bij de
rivier, werd een Fïansche partieele aan
val afgeslagen. De slag duurde den geheelen
nacht voort en is nog in vollen gang.
Ten' zuiden van de Somme is artillerie-
strijd, die voor een deel zeer levendig is.
Legergroep kroonprins. Ten noorden van
Le Mesnil (Champagne) bracht eene Duit-
sche verkenningsafdeeling uit eene geslaag
de onderneming een officier en 38 man
aan gevangenen thuis.
Militaire inrichtingen te Calais werden
door een van onze luchtschepen aangeval
len.
P a r ij s, 2 Oct. (Havas). Namiddagcom
muniqué.
Ten noorden van de Somme waren de
Franschen door een détailoperatie in staat
eene Duitsche loopgraaf ten oosten van
Bouchavesnes te veroveren; zij maakten
daarbij gevangenen. Overal elders was de
nacht rustig.
Ten oosten van Bapaume werd een Duit
sche kabelballon neergeveld.
Avond-communiqué.
Wij maakten eenige vorderingen bij Bou
chavesnes, namen 40 man gevangen en
maakten zes machinegeweren buit. In de
zelfde streek werd een Duitsch detachement
verstrooid; de vijand liet 50 lijken op het
slagveld achter. Het slechte weder belem
mert de operatiën.
Londen, 2 Oct. (R.) Wij vestigden nu
ons front westelijk van Eaucourt l'Abbaye
en zuiverden de gebouwen daar van den vij
and. Ook vestigden wij de linie van een
punt 1200 yards ten noorden van Cource-
lette in de richting van de Hessische loop
graaf. Wij gaven een gedeelte van de Re-
gina-loopgraaf prijs en deden geslaagde in
vallen ten noorden van Neuville St.-Vaast
en ten oosten van Laventie.
B e r 1 ij n, 2 Oct. (W. B.) Officieel be
richt.
In den nacht van 1 op 2 October hebben
verscheidene marine-luchtschepen met suc
ces bommen geworpen op Londen en op
de militaire inrichtingen aan de Humber.
Ondanks de hevige beschieting zijn al
len teruggekeerd op één na, dat door af-
weerbatterijen in brand geschoten werd en
boven Londen neerviel.
Londen, 2 Oct. (R.) Officieel bericht.
Twee Zeppelins namen deel aan den
iuchtraid. Twee beproefden een aanval op
Londen, maar werden teruggedreven. Een
van deze twee werd neergeveld. Dit was een
van het nieuwste type. Er worden geene
verliezen en schaden bericht. De overige
acht dwaalden zonder doel over de ooste
lijke graafschappen en over Lincolnshire, in
het wilde bommen neerwerpende zonder
schade Ban te richten.
Tot twee uur heden nacht waren vier lij
ken, waaronder dat van den commandant,
uit het wrak van den Zeppelin te voorschijn
gehaald. Ook werd een machinegeweer ge
vonden.
Londen, 2 Oct. (R.) Officieel bericht.
Er is een man gedood en een vrouw ge
kwetst bij den luchtaanval. De materieele
schade is onbeteekenend. Ofschoon de aan
val zich over een groot gebied uitstrekt en
er een groot aantal bommen werden gewor
pen, zijn er slechts vier huizen vernield.
Londen, 2 Oct. (R.) Een telegram
van de Oostkust meldt, dat daar een Zep
pelin werd waargenomen, die zich huis
waarts begaf, zeer laag vliegende. Blijkbaar
was het luchtschip beschadigd.
P a r ij s, 2 Oct. (Havas). Hieronder volgt
een uitvoerig verslag van den aanval van
Fransche vliegers op Essen;
Den 22. September scheen het vast weer
en kapitein Beauchamps en luitenant Dau-
court besloten, den volgenden dag naar Es
sen te vliegen. Zij besteedden den nacht
aan het maken van toebereidselen.
Om kwart over elf, terwijl luitenant Dau-
courl nog bezig is zijn machinegeweer te
laden, laat kapitein Beauchams zijn motor
aanzetten en stijgt op. Zijn collega, die weet
waar hij heengaat, volgt hem even later. Zij
vliegen over de liniën en wenden zioh te
gen den middag naar het noorden. Zij vol
gen de Moezel, bespeuren Trier, laten Co-
blenz rechts liggen en vermijden alle groote
steden waar rij opgemerkt zouden kunnen
worden. Even ten noorden van Remagen
trekken zij den Rijn over. De beide vliegers
hadden afgesproken als Essen onbereikbaar
bleek, onmiddellijk hun bommen op het sta
tion van Keulen te werpen.
Alles gaat echter goed. Zij bemerken den
mond van de Ruhr en ontelbare schoorstee-
nen. Zij zijn boven Essen en hebben in één
uur en 45 minuten 350 kilometer afgelegd,
200 kilometer per uur.
Het weer blijft helder. Op 4000 meter
hoogte vliegende volgen zij van oost naar
west de hoofdstraat van de stad, die op de
kaart juist is aangegeven. Kapitein Beau
champs bereikt het eerst de Krupp-stad. Aan
alle kanten schoorsteenen, loodsen, werk
plaatsen en ovens. Er is geen vergissing
mogelijk; daar is het. Dan laat hij kalm zijn,
vuurtoestel werken en met korte tusschen^
poozen ontploffen de projectielen. Zonde<fj
overijling wendt hij, terwijl zijn metgezel op(
zijne beurt zijne projectielen laat vallen. Uil
een werkplaats stijgt een groote, blauwt
rookkolom op.
De beide vliegers doen de terugreis, zicN
richtende naar de zon. Plotseling doemt ev'
een stad op: het is Luik. Zij zijn dus op den
goeden weg en de verdere tooht wordt zon
der incidenten volbracht.
Zoo schitterend deze daad is, zoo rijk is
zij aanbeloften. Wij weten thans, dat wij op
klaarlichten dag, wanneer wij willen, met
een talrijk eskader Duitschland kunnen be
reiken, op welk punt wij verkiezen. Essen
is niet meer onkwetsbaar; wij kennen den
weg en zullen hem niet vergeten.
B er 1 ij n ,2 Oct. (W. B.) Bericht uit het
groote hoofdkwartier van heden voormid
dag.
Front prins Leopold. Ten westen van
Luzk nam de vuuractie aanhoudend toe.
Vijandelijke aanvalspogingen verstikten in
ons spervuur. Ook pogingen om de Russi
sche artillerie en infanterie voaruit te drij
ven door een op de eigen loopgraven ge
richt vuur, brachten hierin geene verande
ring. Bij Wojnin ontsponnen zich korte ge
vechten van man tegen man. Een door der.
luit.-generaal Melior aangevoerde tegen
stoot leidde tot herovering van de stelling
ten noorden van de Grabuka, die den 30en
September door de Russen genomen was.
De vijand liet meer dan 1500 gevangenen
in onze handen. Zijne pogingen om ons
weer terug te werpen, mislukten evenals
zijne hernieuwde aanvallen aan beide zij
den van den spoorweg BrodyLemberg,
waar meer dan 200 gevangenen werden in
geleverd.
Front aartshertog Karei. Ten oosten van
de Zlota Lipa ging de strijd verder om ge
ringe door do Russen gewonnen stelling,
deelen. f
Weenen, 2 Oct. (W. B.) Officieel be
richt van heden middag.
Front aartshertog. In de Karpathen rus!
de strijd.
Ten Zuidoosten van Brzezany wordt om
het bezit van enk^e stukken loopgraaf ge»
streden.
Front van prins Leopold van Beieren,
Aan den van Brody naar Zloczew leidenden
straatweg heroverden de Duitsche en Oos-
tenrijksch-Hongaarsche trpepen bij een te
genaanval al het eergisteren verloren ter
rein, waarbij zij 24 Russische officieren en
2300 man gevangen namen en elf machi
negeweren buitmaakten.
Ook aan den spoorweg Brody-Lemberg
liepen de aanvallen der Russen op een
échec voor den vijand uit, die 200 man aan
gevangenen verloor.
In Wolhynië stond gisteren het leger van
generaal von Tersztyansky den geheelen
dag aan zeer hevig artillerie-vuur bloot.
Van tijd tot tijd richtte de vijand zijne
kanonnen op zijn eigen loopgraven, om zijn
Het was een noodlottige dag, waarop het
publiek ontdekte, dat de pen machtiger is
dan opgebroken plaveisel.
Uit het Noorsch van Hulda Garborg.
Vertaald door
A. M. VAN DER LINDEN-VAN EDEN.
83
Zijn oogen stonden flauw cn zijn handen
fieefden toen hij het donkerblauwe deeltje uit
rijn zak haalde.
..Graag," zei Kaare. Hij zou zich wel het
heele oude testament hebben laten voorlezen,
[wanneer hij maar niet van haar moest hoo-
ren.
„Maar een paar regels. Je zult begrijpen wat
Ik er bij gevoelde. Ik weet niet wat het is,
maar ik ben vandaag zoo duivels sentimen
teel. Het komt zeker door die kinderverhalen
jvan Marie. Ik ben steeds met mijne gedach
ten hij moeder en alles thuis geweest. Luister
;ïiu wat hij schrijft over den eersten tijd toen
tiij in het internaat was:
Hel "werd de ernstigste crisis in mijn
Qcven. De jonge Bretanjer laat zich moeilijk
[verplanten. De levendige afschuw, dien ik voor
'de school joelde, tegelijk met de algeheele
verandering van levenswijze, bezorgden mij de
hevigste aanvallen van heimwee. De kost
school vermoordde mij.
De herinneringen aan het vrije, gelukkige
leven, dat ik tot nu toe geleid had met mijn
moeder, brak mij het hart. En ik was niet de
eenige die leed. De directeur van het instituut
had geen rekening gehouden met al wat het
gevolg wezen kon van zijn optreden tegenover
ons. Hij gebood als een generaal, maar lette
niet op al de rieken, gewonden cn dooden
onder zijn kleine recruten. Wij vertelden
elkander onze zorgen, en mijn beste vriend,
een jonge man van Constance, overgeplaatst
als ik, een gevoelsmensch, die zich afzonder
de en niets wilde hooren of zien, stierf.
Ten slotte werd ik ziek en het zag er naar
uit dat ik verloren was. De Bretanjer in mij
verviel in een ernstige mélancolie. Het laatste
Tuiden van het Angelus, dat ik had gehoord
in onze geliefde bergen, en de laatste zons
ondergang over Bretanje, dien ik had aan
schouwd, dit alles stond mij dag en nacht voor
den geest
Carl legde het boek neer, boog het Hoofd
voorover op de tafel en schreide.
„Dat is mijn geschiedenis, mijn 'geschiede
nis, Kaare."
Kaare stond_op en liep heen en weer.
„Wat is dat vreeselijk somber l"
Zijn eigen gelukkige en vrije jeugd stond
in nieuwen glans vóór hem.
Arme Carl!
Toen richtte Carl zich op.
„Nog een paar woorden moeï j'e Koöreïï. Ga
zitten, 't is maar heel kort, maar het is zoo
goed, zoo helder en zoo waar."
Kaar£ ging kweei zitten en Carl las verder;
„Mijn Brelanjer Christendom geleek niet op
hetgeen ik hier vond; het verschilde er even
veel van als een stuk grof tapijt van een lap
zacht satijn. Het was niet dezelfde godsdienst.
Het was een calico- en katoengodsdienst, een
parfum- en sluiergodsvrucht, een waskaars en
bloempotvroomheid, een dames-theologle, met
onverstaanbare woordkeus."
Hij wierp het boek op de tafel.
„Ja, zoo was het en niet anders. Maar je
bent vermoeid."
Hij stond op.
Kaare ging naar hem toe.
„Neen, Carl, ik ben niet vermoeid. Ik wil
graag nog wat blijven praten Maar misschien
is het beter... j ij bent vermoeid."
Carl nam het boek en ging heen; Kaare
volgde hem om de deur achter hem te sluiten.
„Zeg?"
„Ja?"
„Het ls dus afgesproken dat jc met kersttijd
mee naar huls gaal? Ik zou het zoo graag
willen en moeder niet minder?"
Carl streek zich over het hooge, bleeke voor
hoofd en zette zijn lorgnet recht
„Met kerstmis? Ja, een winter ln de hooge
landen! Maar ik weet niet."
„Weet je niet?"
„Neen, nog niet. Het hangt nog van zooveel
af. Maar groet tante Eli en zeg dat ik naar
haar verlang. Ja, goeden nacht nu en dank
voor je gezelschap. Je ziet blauw van de kou.
Deze herfstnachten zijn hiev zoo koud; de
nevel ligt als een nachtmerrie over de vlakte.
Vervloekt klimaat! Nu, goeden nachb-
„Goeden nacht."
Kaare kroop huiverend ciuder i>Uu.W£^*
bloemde deken, v
Nog niet? neen, 'dan moet er een reden zijn.
En hij dacht aan Mona Lisa.
Nu eens was zij een slang, dan weer een
lam. Neen, zij was als de nevel daarbuiten, als
een nachtmerrie. Er lag toovermacht in haar
blik, tooverij en duivelsche macht. Maar
vanavond had hij overwonnen; het had geen
macht meer over hem. Amen.
Maar 's nachts droomde hij dat hij Carl op
trok uit een diepen put, terwijl hij citeerde:
„Het wordt altijd, maar is nooit."
X.
DRIE BRIEVEN.
Toen Eli Kaare's laatsteft brief had gele
zen, die op „Mothers Day" was geschreven,
werd een gfoote angst van haar genomen en
zij schreide tranen van blijdschap.
Zij had in den laatsten tijd zoo lang op brie
ven moeten wachten en zij was steeds onrusti
ger geworden. Nu begreep zij eerst hoe be
vreesd zij was geweest; en zij kon uit zijn
brief bemerken dat hij een crisis had door
leefd.
En nu kwam deze lenteregen, over haar
hart, midden in de duisternis van den herfst,
en midden in al het leelijke en onaangename,
dat in dezen tijd om haar heen gebeurde.
Juist in deze dagen werden de vijf jongens
verhoord, die op dien avond in het voorjaar
het paard van Olav Prasstgard aan het schrik
ken hadden gemaakt, met zulk een vjeeselijken
afloop. De zesde, die hen had aangegeven toen
zij op zekeren avond twist kregen, had zich
uit de voeten gemaakt en liet zich niet mear
zien. H»t wa* de bende, Olay had Roeten
aanklagen wegens baldadigheid op de fabriefe-
Sinds Olav's dood ging het ook slecht niet
Gunnar; Eli en zijn andere vrienden in het
kerspel waren daarom zooveel mogelijk bij
hem. En wat den waterval betrof, bleef de toc-J
stand gespannen. De rechtzaak was in vollen
gang en de menschen in het kerspel wisten
niet meer wat rust na arbeid was.
Eli las den brief nog eens over en bleef
lang, in gelukkige gedachten verdiept, zitten.
Haar oog blikte omhoog naar den sterren*
hemel, waar Jupiter lichtte in een glinsteren-
den krans als een kleine middernachtzon»
Midden boven het dal stond zij als een teeken
en een symbool voor de menschen.
Zij zag naar den gouden glans; cn opeen*
was het haar als was het Kaare's oog, dat
haar door de sterren heen tegenlachte.
Toen gleed er een warme glimlach over
haar gelaat, en zij staarde in het flikkerendd
licht, tot haar oogen pijn deden. Er alle ster*
ren in het rond werden klein en donkeii
slechts haar ster lichtte.^
Zij stond op en stak de lamp op haar schrijf
tafel aan. Zij moest hem danken voor zijn!
brief, terwijl hij haar zoo nabij was en iede^f
woord van zijn schrijven nog voor haar leefdq
Zij begon te schrijven; de woorden stroonri
den uit haar overvol hart, zoodat zij bijna w
pen niet snel en zeker genoeg kon voeren.
s-
i Wordt „TTOlgd^x
A
i