de e em lan der'.
"buitenland"
N" 87.
Woensdag 11 October 1916.
OdK*dermooi Mhi
Klein model 40,60,
FEUILLETON.
EEN STRIJD OÏDE Z8H.
15de Jaargang.
MARIE VAN VERSENDAAL.
Hoofdredactie! j Mf 0 j VAN SCHAARDENBURO.
Uitgevers: VALKHOFF 6 Co.
AB0NNEMENT8PKUS:
f*er 8 maanden root Amersfoortt 1*80.
Idem franco per post1.80.
Per week (met gratis verzekering tegen ongelukken) 0.12».
Aizonderlyke nummer»0.05.
Wekelijksoh bijvoegsel nD$ HollandscJu Huhnrouu* (onder
redactie ran Thérèae Hoven) per 8 mnd. 50 ets.
(Wekelüksob bijvoegsel aPah nu nuf per 8 mod 52 ct®.
t
Bureau; UTRECHTSCH ESTRAAT 1.
Intercomm. Telefoonnummer 66.
PRIJS DER ADVERTENTIËN:
Van 1—6 regelsf 0.80.
Elko regel meer 0.15.
Dienstaanbiedingen 1—6 regels.. 0.50*
Groote letters naar plaatsruimte.
Voor handel en bedrijl bestaan zeet voordeolige bepalingen
tot het herhaald adverteeron in dit Blad, bij abonnement.
Eonn circulaire, bevattende do voorwaardeu, wordt op
aanvraag toegezonden.
Kennisgeving.
KAASMARKT TE AMERSFOORT.
Burgemeester en Wethouders van Amersfoort
fcrengen ter kennis van belanghebbenden, dat
de kaasmarkt met ingang van Maandag 9 Octo
ber 1916 zal worden gehouden des Maandags
van iedere week, aan te vangen telkens
des morgens om tien uur.
Amersfoort, 6 October 1916.
Burgemeester en Wethouders voornoemd,
De Secretaris, De Burgemeester,
A. R. VEENSTRA. VAN RANDWIJCK.
Politiek Overzicht
De Duitsche duikbootenactie
aan de Amerikaansche kust.
Wederom hebben de Duitsche duikbooten
yan zich doen spreken. Allereerst de over
vaart naar Amerika van de U 53; na een tocht
van 17 dagen dwars over den Atlantischen
Oceaan heen is de onderzeeër in Amerika
aangekomen en na .twee uren oponthoud
weder vertrokken. Ditmaal was het géén
handelsduikboot het had de lang ver
wachte „Bremen" kunnen zijn maar
een oorlogs-onderzeeër, van uit Wilhelms
haven vertrokken en te New-port geland.
Kapitein Rose was de gezagvoerder; hij
heeft onmiddellijk na aankomst in Newport
een bezoek gebracht bij den bevelhebber
van het marine-station en voor den Duit-
schen gezant brieven medegebracht, waar
aan men in het eerst geruchten heeft vast
geknoopt aangaande vredesvoorstellen.
Voor zoover thans bekend is geworden, be
vond zich onder de door de U 53 overge
brachte brieven wel een eigenhandig
schrijven van keizer Wilhelm, maar deze
missive betrof het voedingsvraagstuk in Po
len. Wat er mee? door kapitein Rose is over
gebracht, blijft' "vborloopig nog een geheim
en dus een dankbaar object voor al
lerhande veronderstellingen.
Wat wel zeer de aandacht heeft getrokken
is het korte oponthoud van den onderzeeër
in de Amerikaansche territoriale wateren en
het feit, dat de U 53 uit Newport is vertrok
ken zonder dat zij haar brandstof of mate
riaal heeft aangevuld. Volgens het volken
recht mag een oorlogsvaartuig niet langer
dan 24 uren in de territoriale wateren eener
neutrale mogendheid vertoeven. De gezag
voerder van de U 53 heeft zich strenger aan
de bepalingen van het volkenrecht gehou
den dan bepaald noodzakelijk was: na ver
vulling zijner opdracht is hij onmiddellijk
weer weggevaren. Dit feit vindt de Lok.
Anz. niet alleen uit een technisch, maar
ook uit een politiek oogpunt van beteekenis.
„Het schijnt, aldus het blad, een zwijgend
antwoord op het jongste memorandum der
viervoudige Entente aan de zeevarende on-
zijdigen, in welke nota de bewering wordt
geuit, dat de Duitsche duikbooten in de wa
teren van de neutrale landen in het geheim
punten hadden, waar zij werden voorzien
van het benoodigde en dat haar daarom be
scherming moest worden onttrokken. Deze
nota zag het licht onder den indruk van de
duikboot-successen in de Middellandsche
Zee en de IJszee. Thans is klaar en duidelijk
bewezen, dat de Duitsche duikbooten voor
het afleggen van lange wegen geen tus-
schenstations behoeven."
Tegelijk met de berichten over de U 53
kwamen telegrammen In van andere duik
boot-prestaties, die ons plotseling weer den
duikbootoorlog in heel zijn afschuwelijke
gedaante voor oogen hebben gesteld. Een
serie Engelsche en neutrale schepen, die uit
Amerikaansche havens naar het continent
waren uitgevaren, zijn in den grond ge
boord. In hoeverre de U 53 hieraan schul
dig is en of nog meerdere duikbooten men
schat hun aantal reeds op acht aan deze
afschuwelijke klopjacht hebben deelgeno
men, is nog niet uit te maken. Maar het
schijnt er duchtig van langs te zijn gegaan.
In de Vereenigde Staten werd het althans
beschouwd volgens een telegram aan de
Daily Chronicle als een voorproefje van
wat er gebeuren zou als Amerika eens in een
„heuschen oorlog" gewikkeld werd. Den ge-
heelen dag werden draadlooze hulpkreten
opgevangen. De opwinding moet in New-
York al even groot geweest zijn als in de
.eerste dagen van den oorlog. Bij den schrik
over het gebeurde voegde zich nog de angst
voor het lot van de schepen, die in of nabij
de gevaarlijke zone zich moeten bevinden.
Volgens de Times zou de U 53 te New
port en volledige lijst van in- en uitgaande
stoomschepen hebben gekregen en daarop
onmiddellijk de operaties zijn begonnen.
Wat is de bedoeling van deze plotselinge
duikboot-furie vlak aan de kusten van Ame
rika en welke zullen de gevolgen ervan zijn?
Ziedaar een vraag van het allerhoogste be
lang. Wat nu geschied is, is gedaan met een
opzet; aan een plotselinge krankzinnigheid
van één duikbootgezagvoerder of een com
plot van drijvend gebleven torpedo's kan
moeilijk worden gedacht. Dat de gebleken
onmogelijkheid om in de nabijheid van
Engeland's kusten te opereeren, de
eenige aanleiding zou zijn geweest om het
operatiegebied der Duitsche duikbooten
naar A m e r i k as kustwateren te verleg
gen, is niet aannemelijk. Blijkbaar wordt èn
met de overvaart der U 53 èn met de daarop
gevolgde razzia op koopvaarders een de
monstratie bedoeld ten opzichte van Ame
rika. Maar wat voor demonstratie Heeft
Duitschland de gelegenheid aangegrepen
om president Wilson ernstig te benadeelen
in zijn campagne voor zijn herkiezing? In
sommige Amerikaansche kringen heerscht
een dusdanige opvatting. „Het feit aldus
wordt uit Washington aan de Daily Chro
nicle geschreven dat de duikbooten om
zoo te zeggen tot voor president Wilson's
eigen deur zijn gekomen, om er neutrale
schepen in den grond te boren en vijande
lijke schepen te vernietigen, die Amerika
nen aan boord hebben, zal, naar algemeen
wordt aangenomen, een slechten invloed
hebben op de kansen van den president, om
stemmen te verwennen
Hoe zal Amerika op deze demonstratie
antwoorden? Vast staat dat de Duitsche ma
rine-autoriteiten, die te dezer zake wel niet
gehandeld zullen hebben zonder overleg
met Berlijn, iets heel gevaarlijks hebben uit
gehaald. Het Boston Journal zegt:
„Als de duikbooten het verlies van Ameri
kaansche levens direct of indirect bij de
Amerikaansche kust veroorzakèn, zullen de
Vereenigde Staten niet anders kunnen
doen, dan den oorlog verklaren. Wilson's
positie is zeer moeielijk." Hierbij sluit zich
aan, hetgeen uit New-York arm de Daily
News wordt gemeld:
„De Duitschers hebben den president in
de grootste moeielijkheid van heel zijn pre-
sidentieele loopbaan gebracht. Indien hij be
slissende maatregelen treft, zullen de repu
blikeinen zeggen, dat, indien hij dat in een
vroeger stadium gedaan had, d» waardig
heid van de Vereenigde Staten tfcred ge
worden zou zijn en de tegenwoordige toe
stand niet ontstaan zou zijn.
Als hij niets doet dan weer een nota
schrijven, zal hij den steun van duizenden
Amerikanen verbéuren, die den vrede gun
stig gezind gebléven'zijn, maar geen vrede
tot al te buitensporigen prijs zouden aan
vaarden."
De internationale zijde van de quaestie
wordt nog ingewikkelder door de omstan
digheid, dat de Engelsche kruisers van de
handelswegen in de nabijheid van de Ame
rikaansche wateren waren teruggetrokken,
ter tegemoetkoming aan dringende vertoo-
gen van de Amerikaansche regeering.
Wat uit dit alles groeien zal, is nog niet
te overzien. Maar dit is wel zeker: er zijn
ernstige dingen op til. Wie weet öf niet de
U 53 in de geschiedenis der menschheid
geboekt zal staan als te zijn geweest de
overbrenger van den oorlogsfakkel van de
Oude Wereld, die in vlammen opgaat naar
de Nieuwe Wereld, waar de oorlogsbrand-
stof reeds hoog opgestapeld ligt?
De oorlog.
B e r 1 ij n, 10 Oct. (W. B.) Officieel van
het hoofdkwartier.
Legergroep van prins Ruppreoht. Ook
gisteren deed de vijand voornamelijk des
avonds en des nachts sterke aanvallen op
het groote gevechtsfront tusschen de Ancre
en de Somme. Zij bleven alle zonder succes.
Een aanvalspoging van de Franschen ooste
lijk van Vermande Ovillers werd verhinderd.
Legergroep van den kroonprins. Aan
weerszijde van de Maas levendige artillerie-
er mijnenbedrijvigheid.
Par ij s, 10 Oct. (Havas). Communiqué
van den rtamiddag.
Ten Zuiden van de Somme aan beide zij
den ^werkzaamheid van de artillerie. In het
begin van den nach< hebben de Duitschers
een versperringsvuur geopend in den sector
van Déniécourt, en bombardeerden hun
houwitsers met traonverwekkende granaten
de omgeving van Lihons. Niets te berichten
van de rest van het front.
In een verrassenden aanval ten zuiden
van Sailly-Saillisel werden 50 krijgsgevan
genen gemaakt.
Ten zuiden van de Somme deden wij een
aanval op een front van vijf K.M. tusschen
Berny-en-Santerre en Chaulnes; wij ver
overden de stellingen, om welke de aanval
ondernomen was, benevens nog eenige ver
der gelegen punten.
Het gehuoht Bouvent, de noordelijke en
westelijke zoom van het Ablaincourt- en het
grootste gedeelte van het Chaulnes-bosch
werden genomen.
De vijand leed zware verliezen, vooral bij
Ablaincourt.
Tot dusverre zijn 1250 gevangenen aan
gebracht.
Londen, 10 Oct. (R.) Officieel be
richt van generaal Haig. Tijdens den dage
raad hedenmorgen nomen wij de vijandelijke
infanterie in de nabijheid van Grandcourt
onder artillerie-vuur. Een. succesvollen aan
val deden wij in den afgeloopen nacht ten
Z.-W. van Givenchy op de vijandelijke loop
graven, hoewel deze door een aanzienlijke
macht vastgehouden werden. Wij brachten
den vijand verliezen toe.
Er zijn nog 268 gevangenen gemaakt,
onder wie vijf officieren.
Er werd ten Noorden van Neuville St.
Vaast een vijandelijk vliegtuig neergescho
ten. Onze vliegers waren zeer actief. Een
machine wordt vermist.
B e r 1 ij n, 10 Oct. (W. B.) Officieel van
het hoofdkwartier.
Legergroep prins Leopold. Bij Kol. Os-
trow (aan de Stochod N.W. van Luck) wier
pen wij de Russen uit een vooruitgeschoven
stelling en sloegen hun tegenaanvallen af.
Ten westen van Lick geen infanterie-actle,
Duitsche afdeelingen bestormden met zeel
geringe verliezen het dorp Herbutow ten
westen van Narajowka en namen AO officie*
ren en 200 monschappen gevangen, terwijl
zij eenige machinegeweren buit maakten.
Het front van aartshertog Karei. In d®
Karpaten mislukten de Russische tegenaan*
vallen tegen de 8 dezer door ons veroverde
stellingen aan de Babaludowa.
Weenen, 10 Oct. (W.-B.). Officieel.
Wij sloegen vijandelijke aanvallen in hel
Ludowa-gebied af, terwijl de Duitsche troe»
pen het dorp Herbutof, aan de Narajofkt^,
stormenderhand veroverden.
W 8 e n e n, 10 Oct. (W. B.) Officieel.
De Italianen gingen gistermiddag, na een
krachtige voorbereiding van 8 dagen door
de artillerie en mijnwerpers tot een alge-
meenen aanval over in den sector tusschen
Sangradodivnerna en het Doberdomeer te
gen onze stellingen op het Karst-plateau.
Het was een „eeredag" voor onze in deze
streek vechtende troepen. Het aanhouden
de vuur heeft ze niet aan het wankelen
kunnen brengen. Met onverzwakte kracht
sloegen zij den hevigen aanval onder zeer
zware verliezen voor den vijand af en be
hielden al hun stellingen.
Aan het Fleimsdal-front duurt de strijd
voort.
In het Lusia-gebied bracht een onzer pa»
trouilles 53 gevangenen aan.
Verscheidene krachtige aanvallen der Ita
lianen tegen den sector Gardinal—Busa alt®
werden afgeslagen. Ook tusschen het Suga-
na- en Adige-dal is de vijand hier en doai
zeer actief.
Aon de Pasubio is nog een groot gevecht
in gang.
Rome, 10 Oct. (Stefani.) Officieel.
Op den Pasubio hebben wij, na een be
hoorlijke artilleristische voorbereiding, loop
graven in het vijandelijk gebied tusschen
den Cosmagnon en de Sette Rocci stor
menderhand veroverd. Wij namen 176 Kai-
serjagers gevangen, waarbij een officier en
veroverden een mitrailleuse.
In het Travignolo-dal heeft de vijand na
een demonstratie op de hellingen van da
Cima Bocche, met groote troepenmacht on
ze stellingen aangevallen op den tweeden
top van den Col Bricon. Met zware verlie
zen is hij afgeslagen. Onze artillerie be^
stookt hem op zijn vlucht met een wèlge-
richt vuur.
Ook op de Oostelijke hellingen van den
Monte Sief is een vijandelijke aanvalspo
ging tegen onze voorste linies mislukt.
In de Julische Alpen wast de werkzaam
heid der artillerie. De vijand heeft op Gön
geschoten; eenige gebouwen zijn bescha
digd en enkele personen der burgerbevol
king getroffen.
De menschelijke natuur houdt zich on
danks alles zoo hardnekkig vast aan de hoop
op aa Isch geluk.
Uit het Noorsch van Hulda Garborg.
Vertaald door
A. M. VAN DER LINDEN-VAN EDEN.
40 -
öp Sörli, in het oude kerspel, zou een
bijeenkomst van boeren plaats hebben,
waarover veel gesproken was. De bijeen
komst zou geleid worden door twee inge
nieurs, die wilden gaan concurreeren tegen
de Maatschappij en die een nieuwe politie
ke partij in het leven wilden roepen. Het
zou wel met de bedoeling zijn het socialis
me in Viken den kop in te drukken want
Alleen de groote boeren zouden de bijeen
komst bijwonen.
De aanvoerder van den troep jongens en
fneisjes, Gunnerius Carlsen, wist ook te
yertfJlen dat er een nieuw blad zou uitko-
jrnen, om de „Fakkel" en de heele arbeiders
partij te fnuiken.
„Halloï en dat denken die gortmagen te
Eunnen klaar spelen," zei Ingebret Iversen,
jtte een socialist en een vijand der boeren
fcas.
De meisjes lachten. De jongens spuwden
zoo ver en zoo dreigend als zij konden en
namen een pruim om er kracht bij te zet
ten. En zij liepen verder in den pas als op
commando. Dezen nacht gingen zij naar
het boer-enkerspel en zouden zij eens flink
pret maken. Er was in het Sörlibosch zoo'n
mooie plek om te dansen. En het zou een
wonder zijn als die bijeenkomst van boeren
hun geen extra pretje zou verschaffen.
De directeur-generaal was juist met den
bestuurder van de fabrieken en met twee
ingenieurs van huis gegaan.
Misschien waren zij ook naar Sörli ge
gaan; dan zou het een vroolijke boel wor
den.
Zij zouden het met hem houden tegen
de boeren; maar overigens de duivel hale
de kapitalisten.
Spoedig verlieten zij den hoofdweg om
verder te gaan door het bosch en langs de
heuvels. Verderop zouden zij halt houden
en zich met spijs en drank versterken, daar
na zouden zijn, als bij toeval, te Sörli aan
landen.
Harold Haave was in het begin tevreden
geweest over den gang van zaken, waardoor
de golven in beweging waren gekomen.
Met de uitbreiding van het bedrijf en de
daarmee gepaaid gaande verandering van
het kerspel, van een boerenstaat in een cen
trum van industrie, ging het langen tijd zoo
gemakkelijk als hij het bijna niet had durven
denken.
En hij lette met trots op iederen stap
vooruit, die de beschaving in Viken, vooral
door zijn invloed, had gedaan. Vroeger was
het gelijkmatig vooruitgegaan; doch toen
hij was gekomen had de uitbreiding zulk een
vaart genomen dat de menschen, als het
ware, den adem inhielden.
Maar toen kwam er in den winter plotse
ling een stilstand. Het was toen hij met zijn
vrouw naar Boston was gereisd, waar zij
haar broers en haar advocaat wilde raad
plegen. Het resultaat daarvan was dat zij
er allen liefst uitgekocht wilden worden. Dit
was niet naar zijn zin, en hij liet haar ach
ter zonder droefheid te gevoelen en reisde
alleen naar Europa terug. Over Frankrijk
en Engeland kwam hij in Viken terug, zon
der de zaak in orde gekregen te hebben. De
nieuwe bouwplannen moesten voor onbe-
paalden tijd uitgesteld worden.
Nu was hij geheel van streek. Aan advo
caat Gulliksen werd opgedragen het met de
Amerikanen schriftelijk te regelen; dat wil
de zeggen, dat hij zou zien mevrouw Haave
en haar broeders in stilte uit te koopen. En
Praestgard, waar Gunnar nu als pachter
voor de Maatschappij woonde, zou mis
schien weer verkocht moeten worden; over
den aankoop van den grooten waterval kon
niet gesproken worden voordat men zag
hoe de zaken zich zouden afwikkelen. Wat
het groote plan van de kopermijnen aan
ging, dat moest wachten totdat men het
noodige geld zou hebben om er meê te be
ginnen.
De zaak van den waterval lag nu ter af
doening voor de eerstvolgende bestuursver
gadering. nadat de advocaien hadden uitge
maakt dat zij nu verder uit hun handen kon
worden gegeven.
Vandaag was de laatste Zaterdag vóór de
beslissende vergadering. In de groote ka
mer op Sörli zaten veertig van de notabelen
uit het kerspel bijeen; er waren geen ande
re vrouwen dan Brjta, Eli, mevrouw BÖhme
en Liv.
Allen werden ontvangen als de gasten
van Sverrè; zij zaten aan een rijk gedekte
koffietafel met het oude familiezilver, als
voor een groot gastmaal.
Maar toen de tafel opgeruimd was, stond
Sverre op en zei kalm, maar duidelijk, waar
om hij hen dezen avond verzocht had hier
te komen. Vooral bedankte hij den direc
teur-generaal en de andere vertegenwoor
digers der Maatschappij voor hunne
komst. Hij wilde gaarne dat ook vakmen-
schen zouden hooren wat hij te zeggen
had.
Toen vertelde hij Koe ingenieur Runge
dezen winter alle teekeningen en plannen
had uitgewerkt, die hij in den loop der tij
den gemaakt had, met dezen uitslag, dat het
kerspel zich den grooten waterval zelf ten-
nutte zou maken, volgens de bedoeling van
dokter Lange en mevrouw Eli Runge, en
eveneens een deel van de overige water
kracht, die het kerspel bezat in zijn kleinere
watervallen en rivieren. Zij wilden geen en
kel plan geheim houden; zij wilden gaarne
dat allen zouden weten wat zij wenschten en
beraamden in het belang van het kerspel.
Toen doorliep hij in groote trekken, kalm
en duidelijk, ieder afzonderlijk deel van zijn
croot, lansr overwogen olan. waaraan hii
droomen vastknoopte voor de toekomst,
wanneer het werk in de oude kopergroeve
hervat zou worden voor eigen rekening van
het kerspel en met voorschotten van binnen-
landsch kapitaal. Men moest klein beginnen
en alles in kalk en cement zetten.
Tenslotte verzocht hij allen te bedenken
dat dit geen gewone zaak was.
Zijn stem werd diep en krachtig, en zijn
oogen schoten vonken als in den tijd toen
hij jong was, ofschoon nu zijn haren zilver
grijs over het hooge voorhoofd lagen. Het
ging nu hierom, dat de bewoners van het
kerspel nu moesten besluiten zeiven de
toekomst in handen te nemen, of dat zij
hun geboorterecht in het dal wilden verkoo-
pen en aldus van de aarde zouden worden
weggevaagd. Niemand wenschte de Maat
schappij in Viken iets in den weg te leggen,
maar zij konden natuurlijk ook niet dulden
zelveri gedwarsboomd te worden. Het moest
een eerlijke concurrentie blijven een'
strijd, als het wezen moest; maar hij wilde
liever dat alles in vrede zou gaan.
Hij was ook van meening dat dit moge
lijk was, wanneer beide partijen eerlijk en
zonder omwegen wilden handelen, waartoe
zij, naar hij oplecht hoopte, genegen zou
den zijn. Hiermee gaf hij de zaak in han
den van het bestuur; en verzocht de man
nen, die daarin zaten, aan het kerspel te
denken als aan hun eigen tehuis, en vooral
het goede en groote niet achter te stellen
voor hetgeen misschien op den duur zou
kunnen blijken minderwaardig te zijn.
